Morgunblaðið - 05.06.1964, Blaðsíða 19

Föstudagur 5. Jfiní 1964
MORGUNBLAÐIÐ
19
\
ÚTVARP REYKJAVÍK
EFTIR hádegi á sunnudag, 24.
xnaí, flutti Þorsteinn Sigurðsson,
kennari, erindi um lestregðu hjá
börnum. Ræddi hann meðal ann-
ars um hugsanlegar orsakir henn-
ar og eins hvað gera mætti til
úrbóta.
Það er merkileg þróun, ef smátt
og smátt stefnir í þá átt, að börn
verði ónæm fyrir lestrarkennslu,
en eftir fregnum upp á síðkastið
að dæma, sýnast talsverðar horf-
ur á því. Kannski er lestrarhæfni
manna víkjandi eiginleiki, en hin
margvíslegu fjölmiðlunartæki
það, sem koma skal? Það fer,
ef til vill, að verða hver síðastur
að skamma Útvarpið í blöðun-
um.
Á sunnudagskvöldið sá Gísli J.
Ástþórsson um fróðlegan þátt frá
ísrael og síðar um kvöldið flutti
Svavar Gests síðasta skemmtiþátt
sinn á „vetrardagskránni." Var
hann að því tilefni með lengra
móti, enda hinn skemmtilegasti.
Á mánudagskvöldið talaði séra
Sveinn Víkingur um daginn og
veginn. Fannst mér hann engu
lakari í því hlutverki heldur en
þegar hann var að diskutera um
draugaganginn á Saurum á dög-
unum. Sveinn byrjaði á að lýsa
því yfir, að hann
væri orðinn
milljónari. Að
vísu væri hver
króna þeirrar
miljónar ekki
nema 5 aura
virði, þannig að
raunverulega
setti hann ekki
nema um 50,000
krónur, ef miðað væri við jafn-
gildar krónur og hann átti, þegar
hann fluttist í bæinn árið 1942.
En látum það vera, 50,000 gild-
ar krónur var ekki svo lítið.
* Síðan hóf klerkur allsherjar-
aðför að dýrtíðinni og vildi láta
þeita öllum tiltsekilegum ráðum
til að senda hana út á sjötugt
djúp ,ella kynni illa að fara. Ég
er að velta því fyrir mér, hvort
myrkrahöfðinginn hafi nokkru
sinni hlotið rækilegri ofanígjöf
en séra Sveinn veitti dýrtíðinni
að þessu sinni.
Séra Sveinn Víkingur er
skemmtilegur útvarpsmaður og
málflutningur hans mjög lifandi.
Sama kvöld var þátturinn „Á
blaðamannafundi." Spurðu þeir
ritstjórar Gunnar G. Schram,
Eyjólfur Konráð Jónsson og
Andrés Kristjánsson Gylfa Þ.
Gíslason, viðskiptamálaráðherra,
spjörunum úr um ýmis efnahags-
mál. Bar þar meðal annars aftur
4 góma dýrtíð og verðbólgu,
launakjör, markaðsmál, stóriðju
o. fl. o. fl.
Gylfi taldi,. að afskipti hins
opinbera af mál
efnum borgar-
anna almennt
væru meiri hér
á landi en í flest
um nágranna-
löndum okkar,
enda þótt hann
teldi, að þar
væri ekki um
sósíalseringu í
venjulegum skilningi að ræða,
heldur sérstakar aðstæður í ís-
lenzku þjóðfélagi.
Eyjólfur Konráð spurði nú
ráðherranri, hvort lýðræðinu
kynni ekki að vera hætta búin,
ef opinber afskipti og ýmis kon-
ar ríkisrekstur færðist enn í
aukana, þar sem reynslan hefði
sýnt, að þar sem um algjöran
ríkisrekstur er að ræða, þ. e. a. s.
í kommúnistaríkjunum, væri
lýðræði minnst.
Ekki taldi ráðherra, að lýðræð-
inu stafaði hætta af hinum opin-
bera rekstri hér.
Andrés Kristjánsson spurði,
hvort ekki væri hættulegt fyrir
sjálfstæði landsins að hleypa
miklu erlendu fjármagni inn í
landið, til að koma fótum undir
stóriðju. Gylfi benti honum til
Afríku og sagði, að ekki væri
svo að sjá, að þróunarlöndin þar
væru hrædd við slíkt, svo mjög
sem þau sæktust eftir erlendu
fjármagni.
Dr. Gunnar Schram, fundar-
stjóri, spurði ráðherra, hvort
ekki væri rétt að hefja víðtækari
leit að mörkuðum fyrir útflutn-
ingsvörur okkar. Ráðherra taldi,
að svo væri, en hins vegar væri
það fremur verkefni hinna ein-
stöku útflytjenda en ríkjsvalds-
ins. Þó svaraði hann játandi
spurningu frá Eyjólfi þess efnis,
hvort heppilegt væri, að hið op-
inbera styrkti einkaaðilja við
markaðaleit á svipaðan hátt og
tíðkanlegt mun í Danmörku.
í heild var þessi blaðamanna-
fundur h#nn fróðlegasti, en allt
of efnismikill til þess, að honum
verði gerð teljandi skil hér.
Á þriðjudagskvöldið var þátt-
urinn „Þegar ég var 17 ára“, eft-
ir Helga Haraldsson, bónda á
Hrafnkelsstöðum. Þá var leikritið
„Oliver Twist“, og var að þessu
sinni gengið frá einni af aðal-
söguhetjunum dauðri. Þó munu
enn nægilega margir uppistand-
andi til að leiða leikritið til
lykta.
Síðar las Kristján Röðuls skáld,
frumsamin kvæði úr nýrri ljóða-
bók, sem hann nefnir „Svört
tungl“. Bókarheitið er allfrum-
legt, þó ekki frumlegra en heit
ið á einni ljóðabók Jónasar Svaf-
árs: „Geislavirk tungl“.
Kristján las kvæðin með all-
sérkennilegum hætti, eða líkt og
þegar þeir á Veðurstofunni lesa
veðurfréttir í „slow motion“. —
Þetta er líklega ekki svo vitlaus
lestrarmáti á kvæðum, því þung
kvæði a.m.k. verða ekki melt í
skjótri svipan. Heldur þóttu mér
sum kvæði Kristjáns atomskot-
in, en við því er víst ekkert að
segja. Þetta er nú einu sinni tízk-
an, og líklega mun skynsamlegra
að reyna að laga smekk sinn eft-
ir henni, héldur en gerast hlut-
hafi í dauðastríði hins „hefð-
bundna ljóðforms".
Ég missti þetta kvöld af lestri
nýrrar framhaldssögu, sem Her-
steinn Pálsson ritstjóri þýðir og
les. „Örlagadagar fyrir hálfri
öld“, nefnir hann hana, og eru
það kaflar úr bók eftir Barböru
Tuchmann. Hersteinn er vinsæll
útvarpsmaður.
í kvöldvökunni á miðvikudags-
kvöldið var margt til skemmtun-
ar og fróðleiks. Meðal annars
lauk Helgi Hjörvar þá lestri forn
rita. Athyglisvert var hið stutta
erindi Gunnars M. Magnúss: „Að
lýsa upp himininn". Fjallaði það
um hugvitsmanninn og stjörnu-
skoðandann Samúel Eggertsson
frá Skógum (uppi 1864—1949),
en hann var bróðursonur Matt-
híasar Jochumssonar skálds. —
Samúel. var mjög snjall reikni-
meistari og smíðaði auk þess á-
höld og mælitæki tíma og rúms.
Mun hafa verið sjaldgæft, að
fróðleiksþyrstir menn gæfu sig
við slíkri mennt á þeim tíma.
Algengara var, að menn legðu
stund á þjóðlegan fróðleik, ætt-
artölur og skáldskap.
Þetta kvöld hóf Sigurður Þor-
steinsson frímerkjaþátt, og gæti
ég trúað, að hann yrði vinsæll,
því frímerkjasöfnun er furðu-
lokkandi viðfangsefni og hefur
auk þess að öllum líkindum nokk
urt uppeldisgildi fyrir unglinga.
Á fimmtudagskvöld var mjög
fjölskrúðug útvarpsdagskrá. Há-
kon Guðmundsson flutti þá þátt-
inn „Af vettvangi dómsmálanna."
Ræddi hann um ómagafram-
færslu og hinar svonefndu Krist'
fjárjarðir og Kristfé, sem ætlað
var til framfærslu ómögum og
þurfalingum. Greindi hann frá
Kristfjárdómsmálum, sem risu á
síðustu öld.
Á blómaskeiði Kristjárins voru
þurfandi menn taldir eign Krists,
og töldu menn sig þegar af þeirri
ástæðu oft vera að greiða fyrir
væntanlega himnaríkisdvöl, er
þeir gáfu fátækum fé eða aðrar
gjafir.
Síðar um kvöldið var þáttur-
inn „Raddir skálda", helgaður
Jóhanni Sigurjónssyni. Einar
Bragi sá um þáttinn. Lesin voru
ljóð og ævintýri eftir skáld'
ið, auk þess frásagnir af lífi hans
og baráttu eftir konu hans og
Gunnar Gunnarsson skáld. Jó
hann ætlaði upphaflega að verða
dýralæknir, og
átti aðeins eitt
námsár eftir í
Kaupmannahöfn
er hann ákvað
skyndilega að
hætta námi og
taka að skrifa
leikrit og hafa
lifibrauð af því.
Djarfleg ákvörð-
un ungs manns og örlagarík, bæði
fyrir orðstír hans sjálfs og bók-
menntir okkar, því jafnan mun
Jóhann talinn einn af brautryðj-
endum okkar í leiklist og að
nokkru leyti einnig í nýjum stíl
ljóðagerðar.
Síðar þetta kvöld flutti Árni
Óla rithöfundur, erindi, sem
hann nefndi: „Miðbærinn í
Reykjavík." Minntist hann þar
fornra tíma, fyrst ársins 1907, er
Friðrik áttundi, Danakonungur,
kom hingað í heimsókn. Á þeim
árum táknaði Reykjavík ein-
ungis miðbæinn gamla. Síðan hef
ur íbúatala höfuðborgaririnar tí-
faldazt og
byggðin þanið
sig út yfir stórt
stórt svæði^ en
samt taldi Árni,
að mörgum bæj-
arbúum hætti
enn til að líta á
„miðbæinn“, í
þröngri merk-
ingu, sem hina
einu sönnu Reykjavík. Miðbær-
inn gamli var um 0,3 ferkíló-
metrar, en nú nær Reykjavík
yfir um 30 ferkílómetra svæði,
sagði Árni. Hann sagði að líða
tæki að því að stofnsetja þyrfti
fjóra „miðbæi“. Einn vestur á
Melum, annan á Kringlumýrar-
svæðinu, þriðja inn við Viðeyj-
arsund og hinn fjórða inn við
Elliðaár.
Skipulagsfrömuðir Stór-Reykja
víkur ættu að ljá tillögum Árna
eyra, því þar talar maður af
reynslu og víðsýni. Heyrði ég
fólk taka til þess, hversu erindi
hans var fróðlegt og skemmti-
legt og sjónarmið hans skynsam-
leg og vekjandi.
Á föstudagskvöld var erindi
dr. med. Ólafs Bjarnasonar um
varnir gegn legkrabbameini, at-
hyglisverðasti dagskrárliðurinn.
Dr. Ólafur sagði, að krabbamein
í húð og vör læknuðust oftast,
ef menn leituðú fljótt lækninga.
Mun erfiðara væri að eiga við
magakrabba og lungnakrabba t.d.
Legkrabbamein stæði svo sem
mitt þarna á milli, hvað lækn-
ingamöguleika snerti. Er nú
Krabbameinsfélagið að gera
harða hríð að þessari tegund
krabbameins með víðtækri leit
og lækningatilraunum, sem oft
hafa góða möguleika til að heppn
ast, ef meinið finnst snemna.
Líkur benda nú til, að til úr-
slita dragi í baráttu mannkynsins
við krabbameinið. Annað hvort
finnist innan tíðar öruggt meðal
eða vörn gegn krabbameini, eða
það -færist stöðugt í aukana og
gangi loks af mannkyninu dauðu.
Það er furðulegt, hve litlu fé er
varið úr sjóði almannasamtak-
anna til að standa straum af her-
kostnaði gegn krabbameininu.
Það er sjálfsblekking að telja sér
trú um, að við lifum á friðar-
tímum.
Sveinn Kristinssoh.
— SL/S-síðon
Framhald af bls. 12.
gerðar stjómmála ályktanir í
þá átt, að lífskjörin þurfa að
vera jafngóð um land allt. Þetta
er hægra sagt en gert vegna
þess, hve náttúruleg skilyrði til
sköpunar sömu lífskjörum eru
niismunandi eftir héruðum. Við
þurfum ekki annað dæmi en
ræktunarkostnaðinn og hve
breytilegur hann er.
Þótt mikið hafi verið talað
um slæma fjárhagsafkomu í
landbúnaðinum, þá efast ég um,
að það sé alltaf fjárhagurinn,
sem sé hin raunverulega orsök
fólksflóttans eins og það er kall-
að. Hitt er annað mál, að ein-
hverja ástæðu vilja flestir gefa
eér, og hví þá ekki að tolla í
barlómstízkunni.
Satt að segja, hygg ég, að
töluverður sannleikur muni vera
í orðum þingmannsins úr Húna-
vatnssýslu um, að það sé bar-
lómurinn í forystumönnunum,
sem kunni að vera verstur. Fyrir
nokkur hundruð árum vöru
heimsádeilukvæðin sá kvæða-
flokkur, sem mest var í tízku.
Það eru að vísu ekki allt bundið
xnál sem fram er sett í dag, en
þó minnir sumt af bölsýninni
crieitanlega þó. nokkuð á þennan
aldagamla skáldskap .
VERÐLAG LAND-
Það hefur mikið verið deilt
um verðlag á landbúnaðarafurð-
unum undanfarið og sýnist þar
sitt hverjum. Ýmist er verð land-
búnaðarafurðanna sagt miklu
hærra hér en þar, erlendis, sem
samanburður er gerður við, eða
verðið er sagt miklu lægra hér
en annars staðar. Ég ætla ekki
að blanda mér inn í þær deilur,
en það virðist ákaflega augljóst,
að verð á landbúnaðarafurðum
hijóti að vera í einhverju sam-
bemgi við annað verðlag í land-
inu, enda þótt tillit væri tekið
til bústæi'ðar og markaðsaðstöðu.
Það er ekki bara verðlag af-
urðanna, sem skiptir mál, held-
ur líka verðlagið á rekstrarvör-
unum. Það er ekki sama, hvað
fóðurbætirinn kostar, áburður-
inn eða vélarnar, það er heldur
ekki sama hvort rekstrarvör-
urnar eru í 1. flokk eða 2. flokk.
Mig langar í þessu sambandi að
vekja athygli á 5. lið í stefnu-
yfirlýsingu Heimdallar, sem ég
minntist á áðan. Þar segir svo:
„Endurskoðaðar verði gildandi
reglur um lögverndaða verzlun
á sviði landbúnaðarins með til-
liti til þess, að kröfum fram-
leiðenda og neytenda verði
betur fullnætgt, og verzlunar-
hættir gerðir frjálsari en nú er.
Jafnframt verði settar strang-
ari reglur um gæðamat, bæði á
neyzluvörum landbúnðarins og
framleiðsluvörum hans“.
Eins og flestum ykkar er kunn-
ugt er hin lögverndaða verzlun
Áburðarsala ríkisins, Græn-
metisverzlun landbúnaðarins,
sem áður hét Grænmetisverzlun
ríkisins og svo verzlun með
mjólk, sem skipulögð er af
Iramleiðsluráði landbúnaðarins.
Það eru til reglur um, hvaða
gæði mjólkin skuli uppfylla.
Það eru til reglur um, hvernig
meta skuli kartöflurnar og
Grænmetisverzlunin vinnur nú
að endurbótum á starfsemi sinni.
En það eru engar reglur til um
það hér hjá okkur hvaða skilyrði
mikilvægasta rekstrarvara land-
búnaðarins, áburðinn, skuli upp-
fyla.
í næstum öllum löndum Vest-
ur-Evrópu, Norður- og Mið-
Ameríku eru framleiðendum
og seljendum settar mjög strang-
ar reglur varðandi lágmarks-
gæði, sem áburðurinn skal upp-
fylla. Þetta er gert til að tryggja
hag kaupendanna, bændanna,
— nema hér á landi. Hér getur
einokunarverzlun ríkisins farið
sinar eigin götur án tillits til
bænda og án tillits til, hvað
fagþekking og tilraunir hérlendis
og erlendis segja. T. d. er stór-
um hluta bænda réttur lakari
fosfóráburður til notkunar í ár,
en þeir hafa haft undanfarin ár,
og allt annað en þeir sjálfir
liöfðu pantað. En ríkisvaldið hef-
ur tvær hendur, vinstri og hægri,
og þær eru ekki alltaf í takt. í
þessu tilfelli eru vísindin styrltt
með annari hendinni, en bandað
frá sér með hinni.
Ég vek athygli á þessu vegna
þess, að ég er þessu gjörkunn-
ugur, og veit að svona hluti er
hægt að lagfæra á tiltölulega
einfaldan hátt. Þetta er atriði,
sem getur skipt landbúnaðinn
milljónum, ef við metum upp-
skeruna pg gæði hennar ein-
hvers.
SKÖPUM BETRA OG
BYGGILEGRA LAND
Góðir fundarmenn.
Það hefur stundum við fullyrt,
að við íslendingar byggjum á
mörkum hins byggilega heims.
Því hefur stundum varið haldið
fram, að moldin okkar væri ein
sú bezta í heimi og því væri
hvergi betra að búa en á íslandi.
Hvorugt er fyllilega rétt. En það
er staðreynd, að landið okkar er
harðbýlt og tiltölulega dýrt er
að búa hér miðað við landsgæði
eins og þar sem þau gerast bezt
— Minning
Framh. 'aí bls. 17
snemma á frábærum tónlistar-
gáfum hjá Elínu og þó hún nyti
ekki langrar tilsagnar gerðist
hún góður orgelleikari og lék
jafnan við kirkjuathafnir frá því
hún vair langt innan við ferm-
ingu.
Hausið 1918 giftist Elín Skúla
Ágústssyni frá Birtingáholti og
hófu þau búskap þar eystra.
Varð þeim eins sonar auðið,
Kjartans, sem nú stundar verzl-
unarstörf í Reykjavík. Það mun
hafa veaið 1925 sem Skúli brá
búi og flutti til Reykjavíkur
með fjölskyldu sína og hóf að
starfa hjá Sláturfélagi Suður-
lamds og vann þar til hann and-
aðist fyrir fám misserum. Skúli
var ágætur söngmaður, virkur
meðlimur Kairlakórs Reykjavík-
ur um fjölda ára og um skeið for
I maður Landssambands ísd.
annars staðar á jörðinni.
Ég held, að engum detti samt
í alvöru í hug, að landbúnaður-
inn heyri fortíðinni til. Þegar
við tölum um framtíð landbún-
aðarins, þá erum við ekki að
tala um, hvort eigi að leggja
landbúnaðinn niður eða hvernig
bezt sé að fækka bændum. Við
tölum um það, hvernig hægt sé
að bæta landbúnaðinn, bæta
framleiðsluna, auka hagkvæmn-
ina. Við tölum um, hvernig megi
skapa betra og byggilegra land.
karlakóra. Gestrisni þeirra hjóna
og tónlistaráhugi gerði heimili
þeirra um langt skeið samkomu
stað flestra þeirra sem við söng
og hljómlist una, auk þess sem
þar var jafnan opið hús ættingj-
um og vinum. Mun ekki hafa
hallast á um alúðleik þeirra
hjóna þó aUir viti að hversu meir
kemur þó ætíð til kasta hús-
freyju í slíkum efnum. Margir
námsmenn hafa búið á heimili
þeirra hjóna um sína skólatíð,
bæði skyldir og vandalausir.
Hygg ég að flestum þeirra hafi
orðið þar holl dvöl, því sjaldan
hefi ég svo farið af fundi Elínar
eða Ellu, eins og hún vildi láta
okkur kalla sig, að ég væri ekki
nokkru fróðari. Fyrir það allt
vil ég nú á þessum tímamótum
færa henni þakkir fyrir liðin
kynni og heillaóskir og vona að
við öll, vinir, ættingjar og ást-
vinir megum njóta návistar henn
ar en um langa stund.
EJS.