Morgunblaðið - 14.06.1964, Blaðsíða 17

Sunnudagur 14. júnf 1964
M0RGUNBLAÐ1Ð
17
Fer Iieimur
versnandi?
f RITI, sem UNESCO hefur ný-
lega gefið út um æskulýðsstarf-
semi í ýmsum löndum, er sagt
frá skoðanakönnun um álit eldri
kynslóðar á hinni yngri. Niður-
staðan er þessi:
Land Betri Svipuð eða skioðanalaua Verri
Belgía 7% 43% 50%
Brasilía 9% 41% 50%
Japan 18% 34% 48%
Svíþjóð 10% 45% 45%
Bretland 4% 54% 42%
Frakkland 11% 48% 41%
Þýzkaland 2% 58% 40%
Austurríki 4% 59% 37%
Italía 9% 54% 37%
Ástralía 5% 62% 33%
Danmörk 10% 57% 33%
Noregur 8% 62% 30%
Holiand 6% 67% 27%
Á hverju sumri keraur hingað til lands fjöldi érlendra manna á mót eða ráðstefnur. — Myndin
hér að »fan er frá. móti norrænna lögfræðinema.
r
Astæður
ófremdarinnar
Ekki er útkoman falleg. Víða
telur helmingur eða allt að
helmingi þeirra, sem spurðir eru,
unga fólkið nú verra en það var
á þeirra æskudögum. Hinir eru
raunar einnig margir, sem hafa
á þessu enga skoðun eða halda
ástandið svipað og áður. Lang-
fæstir segja æskufólkið nú betra
en fyrr. Höfuðástæðan fyrir
þessari hörmung er sögð of mikið
frelsi og agaskortur. Ræturnar
til þessa eru aftur á móti rakt-
•r til upplausnar á stríðs- og
eftirstríðsárunum ásamt áihrifa
bandarískra kvikmynda og ým-
issa ókennilegra danstegunda.
Nánari athugun leiðir í ljós,
•ð þeir, sem komnir eru yfir 45
ára aldur, eru mun harðari í dóm
um sínum en hinir, sem yngri
eru en 25 ára, og af hinum síð-
•sttöldu eru ungar konur sýnu
dómharðari en samaldrar þeirra
•f karlkyni.
Listahátíð
Ef nokkuð mark má taka á
•líkri skpðanakönnun, sýnir hún,
*ð víðar þykir pottur brotinn í
hegðun unglinga en hér á landi.
Bernskubrek hafa löngum átt sér
*tað og munu seint hætta með
öllu. Breyttir þjóðfélagshættir
hafa vafalaust aukið vandann, en
þó má ekki ætla, að heimurinn
sé að farast. Sumir temja áér
raunar að tala svo sem allt sé
▼erst á l'íðandi stundu í landi
þeirra, en víst er fjarstæða að
halda þvílíku fram um það land,
*em við þekkjum bezt, okkar eig-
ið. Auðvitað hafa þeir, sem ekki
hafa slitið barnsskónum, ekki
enn átt kost á því að vinna nein
afrek. En unga kynslóðin, sú,
*em á legg er komin, stendur
sízt að baki sínu foreldri. Hin
mikla þátttaka ungs fólks í lista-
hátíðinni, sem nú stendur hér í
borg, er ótvíræð sönnun þessa.
Vafalaust reynast einungis fáir
útvaldir *f öllum þeim, sem nú
hafa fundið' köllun til að sinna
ýmsum listagreinum. En jafn-
•kjótt og ytri skilyrði sköpuðust
▼öknuðú ótrúlega margir til með-
▼itundar um hæfileika, sem nú
þegar 'hafa gert líf þeirra og
•nnarra fegurra og fjölbreyttara
«n ella. Það er fyrst og fremst
▼egna þess, að listahátíðin ber
▼ itni um örvun heilbrigðrar lífs-
nautnár ,sem henni ber að fagna.
Lærdómsframi
Svipað *r að gerast í öðrum
tfnum.
Fyrir fáum dögum sagði Þór-
•rinn Björnsson, skólameistari á
Akureyri. frá bví x blaðinu ís-
LaugardL 13. júní
lendingi, er hann nú fyrir
skemmstu fór með nemendum
sínum úr 5. bekk í kynnisför til
Svíþjóðar. Það er mál fyrir sig,
og hefði það þó einhverntíma þótt
saga til næsta bæjar, að slík
bekkjarför væri farin til annars
lands. Ekki er meira en manns-
aldur, þ.e. liðlega 30 ár, síðan
það þóttu stórtíðindi, að 5. bekk-
ingar í Reykjavík fóru norður
í land og fengu far á varðskipi
einhvern hluta ferðarinnar. En
það er önnur saga. Nú fór Þór-
arinn skólameistari sem sagt
með nemendur sína til Svíþjóð-
ar og kom m.a. til Uppsala. Þá
var þar verið að ljúka doktors-
prófi og afhenda virðingarmerki
sem þeim titli fylgja þar í landi.
Kom þá í ljós, að einn í doktora-
hópnum var stúdent úr Akureyr-
arskóla, Eggert Jóhannsson,
læknir við Borgarspítalann í
Reykjavík. Hann er fyrrverandi
nemandi Þórarins, og hafði eng-
inn ferðalanganna heyrt um, að
hinn ungi maður væri að vinna
sér slíkan frama.
Nokkrum dögum síðar lauk
prófessor Tómas Helgason dokt-
orsprófi í Árósum í Danmörku
og hlaut frábært l'of andmæl-
enda, sem settir höfðu verið til
að gagnrýna ritgerð hans.
Og nú á fimmtudaginn var sagt
frá því í Morgunblaðinu, að frú
Olafía Einarsdóttir hafi nýlega
orðið doktor við háskólann í
Lundi í Svíþjóð fyrir ritgerð um
forníslenzk fræði. En sjálf hef-
ur hún frá sl. hausti verið dósent
í sögu við háskólann í Kaup-
mannahöfn.
Til þess að hljóta þvílíkan
lærdómsframa þarf mikinn lær-
dóm, elju og ástundan. Má það
vera okkur öllum ánægjuefni, að
það skuli nánast orðinn hvers-
dagslegur atburður að landar
okkar vinni til slíkrar viðurkenn-
ingar.
Mót laganema
Sl. þriðjudagskvöld lauk hér í
Reykjavík móti norrænna laga-
nema, sem þá hafði staðið tæpa
viku. Auk íslendinga sóttu það
tíu stúdentar, ásamt einum pró-
fessor, frá hverju hinna Norður-
landanna. Mikil eftirsókn er í að
taka þátt í slíkum mótum og velj-
ast því til farar þeir, sem dug-
legastir eru taldir námsmenn í
sínu heimalandi. Finnskumæl-
andi Finnum og íslendingum er
óhægara. en öðrum um þátttöku
i þessum mótum, vegna þess að
þeir yerða að tala á framandi
tungu. En ekki bar á öðru en
að íslendingarnir nytu sín innan
um hina. Þeir urðu ekki greind-
ir úr hópnum og í lokahófi sögðu
hinir erlendu ræðumenn, að efn-
ismeðferð het'ði verið umfram
bað sem tiðkanieet væri. Þeir
fóru og sterkum orðum um,
hversu ailt hefði verið vel undir-
búið af hinum íslenzku forgöngu-
mönnum mótsins. Að sjálfsögðu
læra menn ekki ýkja mikið á
einni viku, en þeir geta vaknað
til hugsunar um ýmislegt, sem
þeim var áður dulið eða óljóst.
Þeir öðlast einnig aukið sjálfs-
traust og frjálsræði við umgengni
erlendra jafnaldra. Utlendingarn
ir fá og aukinn skilning á okk-
ar sérstöku högum. E.t.v. reynir
aldrei á þann skilning en svo
kann einnig að fara, að hann
verði okkur að liði, þegar sízt er
að vænta.
Allir anægðir?
Gamgn er að fylgjast með við-
brögðunum við vinnufriðarsamn-
ingunum. Allir telja samningana
mikinn sigurvinning. Ánægjan er
þó augsjáanlega misjöfn.
Stjórnarblöðin segja, að stigið
hafi verið stórt spor í rétta átt,
þó að enn séu ýmsar blikur á
lofti. Einlægni ánægju þeirra
sést bezt af því, að þau láta
vera öll hnjóðsyrði til samnings-
aðila og telja þá alla hafa lagt
sig fram um að finna beztu fáan-
legu lausn.
Þjóðviljinn slær hins vegar úr
og í. Laugardaginn 6. júní talar
hann um „mikinn sigur fyrir
verkalýðssamtökin“ og bætir síð-
ar við:
„Hins er ekki að dyljast, að
þrátt fyrir þennan mikilvæga
árangur vantar mikið á að sam-
komulagið geti talizt fullur sigur
fyrir verkalýðssamtökin.“
„Sveiganlegir í
hr y gg j a r liðunum46
Sunnudaginn 7. júní segir Þjóð
viljinn:
„Það er fétt hjá Tímanum, að
betri árangur hefði náðst, ef
Framsóknarleiðtogarnir, sem
sátu hinu megin við samninga-
borðið, hefðu verið velviljað-
ir.“
Það er SÍS til lofs, að fulltrúi
vinnumálasambands þess kom og
skrifaði undir vinnufriðarsamn-
ingana aðfaranótt hins 5. júní.
Hins vegar urðu ekki aðrir en
Þjóðviljinn varir við „Framsókn-
arleiðtogana", sem sátu hinu
megin við samningaborðið,“ í
annað skipti þegar „fjallað var
um heildarsamkomulagið". —
Þjóðviljinn hefur bersýnilega
ekki staðizt ögranir Framsóknar.
En hann hefur einnig í vax-
andi mæli orðið var ánægju al-
mennings ytir samkomulaginu og
gerir þess vegna hinn 11. júní
mikið úr því, að ríkisstjórnin hafi
verið ,,svínbeygð“ og segir:
„Það þurfti styrk verkalýðs-
samtakanna til þes s að neyða
stjórnarflokkana til þess að
breyta um afstöðu; þeir voru
hreinlega knúnir til þess að fall-
ast á“ hitt og þetta, sem síðan er
talið.
Síðan bætir blaðið við:
„Víst er þessi uppgjöf stjórn-
armanna ánægjuefni, en er það
ekki fullmikil sýndarmennska,
þegar þeir hælast um yfir því
að hafa verið svínbeygðir?"
Og blaðið klykkir út ,með því
að vona, „að stjórnarblöðin þurfi
ekki eftir næstu satnninga að
hæla ráðherrum sínum fyrst og
fremst fyrir það hvað þeir séu
sveigjanlegir í hryggjarliðun-
um“.
„Ekki eins ánægju-
le^ur“
Svo blendin sem ánægja Þjóð-
viljans er, þá er hún þó enn
blendnari hjá Tímanum. Laug-
ardaginn 6. júní þykist hann þó
í upphafi vera harla fagnandi
og segir:
„Fyrir Framsóknarfiokkinn er
sérstök ástæða til að fagna því,
að samningaleiðin var farin, því
að hún er sú leið, sem hann
hefur jafnan talið heppilegasta.“
Þá talar hann um þann árang-
ur sem náðst hafi en byrjar jafn-
skjótt að draga úr ánægjunni.
„Allt stefnir þetta í rétta átt.
Þessi árangur verður þó ekki
eins ánægjuiegur þegar þess er
gætt, að verkalýðshreyfingin hef
ur hér samið um mun lakari
kjör en henni stóðu til boða
haustið 1958.“
Enn bætir hann við:
„Við því var hins vegar vart
hægt að búast, að unnt væri að
knýja stjórn, sem er fulltrúi stór
gróðavalds, öllu meira til undan-
látssemi en tekizt hefur að þessu
sinni.“
Sunnudaginn hinn 7. júní tek-
ur Tíminn enn aftur í öðru orð-
inu það sem hann segir í hinu:
„Það er vissulega rangt að
gera lítið úr þessu, en hitt er líka
jafnrétt að hægt er að gera stór-
um betur.--------Og vissulega
er það nokkuð örðug ganga fyrir
verkalýðssamtökin að þurfa nú
eftir allt góðæri undanfarinna
ára að semja um lakari kjör en
þeim stóð til boða haustið 1958.
— — Launþegar voru því illa
leiknir af forráðamönnum sínum,
þegar hafnað var samningum við
vinstri stjórnina."
,?Það dregur
ekkert úr þessum
ávinningi*4
Yfir helgina hefur Tíminn hins
vegar orðið áþreifanlega var við
hina almennu ánægju í landinu
yfir vinnufriðarsamningunum.
Þess vegna birtir hann á þriðju-
daginn forýstugrein sem nefnist:
„Betra andrúmsloft." Hún byrj-
ar svo:
„Það er annað og léttara and-
rúmsloft nú á þjóðmálasviði Is-
lendinga en í nóvembermánuði
sl. Það er góður vitnisburður um,
hver munur er á lögþvingunar-
leið og samningaleið í kjaramál-
um.“
Síðar í sömu grein segir:
„Hér hefur vissulega náðst góð-
ur árangur af baráttu stjórnar-
andstöðunar og verkalýðssamtak
anna þegar miðað er við lögkúg-
unaraðgerðirnar, sem ríkisstjórn-
in fyrirhugði á sl. hausti. Það
dregur ekkert úr þessum ávinn-
ingi, þótt með réttu megi benda
á, að verkalýðssamtökunum hafi
staðið meira til boða haustið
1958 og að hægt sé að tryggja
meiri kjarabætur með breyttri
stjórnarstefnu.“
Eftir þrjá daga þorir Tíminn
ekki annað en að segja:
„Það dregur ekkert úr þessum
ávinningi-------“ gagnstætt því
að áður hafði verið sagt: „Þessi
árangur verður þó ekki eins á-
nægjulegur — —Undanhaldið
er auðsætt en nöldrið og sláttur-
inn úr og í gerir Tímann einung-
ir broslegan. Ekki bætir það
heldur úr fyrir Framsókn, þótt
Tíminn fjölyrði um að ríkisstjórn
in hafi verið „neydd“ til þessa
eða hins, og séð „þann kost vænst
an, þegar komið var fram á vor-
ið,að fallast á samninga við
verkalýðssamtökin.“
„Vinsamlegar við-
ræður og samn-
ingar
Launafrumvarpi ríkisstjórnar-
innar sem kom til fyrstu umræðu
á Alþingi 1. nóvember sl. yar
aldrei ætlað að gilda nema til
áramóta. Bjarni Benediktsson
lýsti þegar við þessa umræðu,
hver megintilgangur frumvarps-
ins væri. Hann lýsti árangurs-
leysi undanfarinna kauphækkana
og sagði síðan orðrétt:
„Við eigum að taka upp skyn-
samleg vinnubrögð, færa okkur í
nyt reynslu annarra og reyna £
sameiningu að beita því hyggju-
viti, sem við sjálfir kunnum að
hafa. Og ríkisstjórnin vill ein-
dregið nota þennan tíma til þess
að kanna það til hlítar með vin-
samlegum viðræðum og samn-
ingum við forystumenn verka-
lýðshreyfingarinnar, hvort mögu
legt sé að fá á þessu skynsam-
legri og skaplegri hátt, þannig
að friðvænlegra væri í landinu
og meiri árangurs að vænta, bæði
um framleiðslu og not framleiðsl-
unnar, heldur en hin ófrjóa, til-
gangslausa kaupgjaldsbarátta hef
ur leitt til á undanförnum ára-
tugum.“
Það var I fullu samræmi við
þessar og aðrar yfirlýsingar •£
hálfu ríkisstjórnarinnar, að hún
féllst á það hinn 9. nóvember
sl. að fresta lokaafgreiðslu frum-
varpsins, gegn því að verkföltum
væri frestað um mánuð, svo að
ráðrúm gæfist til samningaum-
leitana. Því miður gáfu þær ékki
tilætlaðan árangur. Verkföll
skullu á og desémbersamningarn
ir voru gerðir fyrir milligöngu
ríkisstjórnarinnar. Af þeim leiddi
óhjákvæmilega nauðsyn setningar
laga um ráðstafanir vegna sjáv-
arútvegsins o. fl. í janúar sl. Þeg-
ar það frumvarp var lagt fyrir
Alþingi komst Bjarni Benedikts-
son m.a. svo að orði:
„Sem betur fer stendur raú
þannig á, að við höfum meira
svigrúm í þessum efnum heldur
en oft áður....... við getum
tekið nokkurn tíma til að íhuga
okkar ráð og kanna tit hlítar,
hvort unnt er að finna sameigin-
leg úrræði, sem aðilar eftir atvik-
um geti við unað.“
Af þessu er sýnt, að 3Ú lausn,
sem nú, fékkst, er í fullu sam-
ræmi við stefnu stjórnarinnar frá
því að hinar miklu vinnudeilur
hófust á sl. hausti.