Morgunblaðið - 20.06.1964, Side 15

Laugardagur 20. júní 1964
MORGUNBLAÐIÐ
15
ÚTVARP REYKJAVÍK
Laxness
/ Halldór
Á SUNNUDAG, 7. júní, var út-
varpað setningu Listahátíðar í
Háskólabíói. Jón Þórarinsson,
íorseti bandalags íslenzkra lista-
manna, setti hátíðina, en síðan
fluttu ávörp Gylfi Þ. Gíslason,
rnenntamálaráðherra og Geir
Hallgrímsson, borgarstjóri. Þá
héit Halldór Laxness, rithöfund-
tir ræðu. Kom hann víða við, en
ræddi þó einkum um listir í víð-
tækri merkingu orðsins. Hann
eagði, að sjálfstæði þjóðar yrði
eð ávinnast á hverjum degi.
„Þungi og ókvikanleg nálægð“
Stórþjóðanna gætu haft miður
heppileg áhrif á hinar smærri
þjóðir. Þá sagði skáldið, að öll
helztu grundvallarafrek í list-
um hefðu verið unnin af þjóðum,
sem hefðu rétt 'haft til hnífs og
skeiðar. Þó benti hann á ýmis
fom rit íslenzk, sem væru gagn-
oerk, en ennþá hefði láðst að
gefa út á prenti. Nefndi hann
þar t. d. Hómilíubókina og Heil-
sgra manna sögur.
Halldór Laxness, sagði enn-
fremur, að heimsfrægð nú á
dögum væri komin undir þunga
I auglýsinga og
væri auglýsing
hið eina, sem
stórþjóð gæti
gefið listamönn-
um sínum fram
| yfir smáþjóð. Þó
sagði hann, að
tíminn væri vitr
ari dómari en
auglýsingakerf-
ið. Listaverki
lægi aldrei á og
væri vafasamt, hvort hægt væri
að tala um fram og aftur í tíma,
þegar um raunverulegt lista-
verk væri að ræða. Þannig hefði
t. d. listaverkið Brennu-Njáls
stga verið lítt þekkt fyrstu 500
érin eftir að það var samið.
í fáum orðum sagt var erindi
Halldórs Laxness kynngimögn-
uð hugvekja, bæði að efni og
stíl. Hver sem gæti flutt slíkt er-
indi að aflíðandi ævidægri hefði
þar með „sannað tilverurétt
sinn“, þótt það væri hans ein-
as ta verk.
Að erindi Halldórs loknu, lásu
þeir Guðmundur G. Hagalín,
Guðmundur Böðvarsson og Þór-
bergur Þórðarson úr verkum sín-
um við hinar beztu undirtektir.
Síðar um daginn var útvarpað
fiá útisamkomu • Sjómannadags-
ins við Austurvöll, og voru þar
fiutt mörg ágæt erindi og ávörp.
Um kvöldið stjórnaði svo Svav-
ar Gests skemmtiþætti fyrir út-
varpið, og nefndist hann „Beggja
skauta byr“. Voru þar mörg
skemmtiatriði á boðstólum.
Á mánudagskvöld talaði Ragn-
er Jónsson, forstjóri, um daginn
og veginn. Hann byrjaði á að
fagna hinni friðsamlegU lausn
kjaradeilunnar. Sagði hann, að
ekki þýddi að hafa kaup hærra
en svo, að framleiðslan gæti
borig það. Þó ætti kaup jafnan
að vera eins hátt og framleiðsl-
an þyldi hæst. Ragnar sagði, að
fólk gerði miklar kröfur til
ýmiskonar þæginda, auk víns
og tóbaks, og taldi réttilega, að
fclk gæti varið peningum sínum
til ýmissa nytsamlegri hluta en
það gerði.
Sumir halda, að það sé fínt
að vera „fullur" eða „hálfur"
6&gði Ragnar, en það væri hinn
mesti misskilningur. Hann sagði,
eg margir unglingar um ferm-
ingu neyttu tóbaks sem matar.
Sagði hann, að það væri hörmu-
legt, er ríkisstofnanir rækju
éióður fyrir eitur. En öll vær-
um við samábyrg um þetta.
„Ríkið er nefnilega sjaldan betra
en við sjálf og ekki nærri eins
gáfað og sumir virðast halda"
eagði Ragnar.
Þá fór Ragnar með óprentað
Ikvæði eftir Davíð Stefánsson, er
fannst að skáldinu látnu. Nefn-
ist það „Blómið eina“. Minning
Ragnar
Jónsson
Hallgríms Péturssonar. í heild
var erindi Ragnars eitthvert það
bezta, sem flutt hefur verið í
útvarpið á þessu ári.
Sumir hafa furðað sig á því,
að athafnasamur kaupsýslumað-
ur, eins og „Ragnar í Smára“
skuli hafa helg-
að sitt hálfa líf
listinni, og vissu
lega mun fram-
lag hans til íá-
lenzkra lista-
| mála nálega ein
H stætt, þótt lítt
muni hann hafa
gefið sig beint
við listsköpun.
Hins vegar sýn-
ist ekkert óeðli-
legt við það, að kaupsýslumenn
séu vel hlutgengir á sviði lista
og gagnkvæmt. Mætti í því sam-
bandi minna á Einar Benedikts-
son skáld, sem þótti vel fram-
bærilegur kaupsýslumaður á sín-
um tíma.
Síðar á mánudagskvöld var
þátturinn „Á blaðamannafundi".
Að þessu sinni var Björn Th.
Björnsson, listfræðingur spurð-
ur um íslenzka myndlist, en
spyrjendur voru, auk stjórnand-
ans dr. Gunnars. G. Schram,
þeir Baldur Óskarsson og Sig-
urður A. Magnússon.
Björn kvað íslenzka myndlist
standa framar bókmenntum okk-
ar nú sem stæði, að gæðum.
Aðspurður viðurkenndi hann þó,
að Thor Vilhjálmsson, rithöf-
undur, væri frumlegur. Björn
sagði, að aðeins sárafáir menn
bæru skyn á nútímamyndlist
hérlendis, og mætti segja, að all-
ur fjöldinn væri tvær kynslóðir
á eftir tímanum, hvað lista-
smekk áhrærði. Hann sagði, að
iðnaðarmenn hefðu minnstan
listaáhuga allra stétta og kenndi
meðal annars um vinnuþrælkun.
Þá sagði hann, að í listsköpun
væru allar tilraunir til þjóðleg-
heita slæmar, en öll góð list
þjóðleg. Spurningu um það,
'hver væri mesti listamaður þjóð-
arinnar í dag, svaraði Björn með
annarri spurningu: „Hvor er
betri stjarna Marz eða Venus?“
Ýmsar staðhæfingar listfræð-
ingsins þóttu
mér hæpnar,
þótt framsetning
þeirra væri yfir-
leitt snjöll og
þær hefðu marg
ar hverjar á sér
hoffmannlegt
yfirbragð. Er
það t. d. víst, að
íslenzkar bók-
menntir standa
að baki íslenzkri
myndlist nú til dags? Er ég hug-
leiði þá spurningu, detta mér
aftur í hug reikistjörnurnar
tvær, sem listfræðingurinn hefur
nú í sigtL
Á þriðjudagskvöld var þáttur-
inn „Ljóðalestur útvarpsins á
Listahátíð". Halldór Laxness las
,.Söknuð“ eftir Jóhann Jónsson,
„Gunnarshólma“ eftir Jónas
Hallgrímsson og passíusálm (nr.
42) eftir Hallgrím Pétursson.
Upplestur Halldórs á „Söknuði"
og passíusálminum fannst mér
afburðagóður, en Gunnarshólma'
hefi ég heyrt betur lesinn af
mönnum, sem búa ekki yfir út-
bærri skáldgáfu. En auðvitað
ber skáldum engin skylda til að
lesa betur upp kvæði en aðrir
menn.
Þetta kvöld laúk framhaldsleik
ritinu „Oliver Twist".' Þótt allt
fengi þær sæmilegan endi, þá er
eins og eitthvert tómarúm innra
með manni, eftir að þessu
skemmtilega leikriti er lokið.
Á miðvikudagskvöld las Jó-
hannes úr Kötlum kvæði eftir
Bjarna Thorarensen. Flutningur
Jóhannesar var ekki eins leik-
rænn og hjá Laxness kvöldið áð-
ur. Lagði hann meira upp úr
Bjöm Tlu
Björnsson,
kveðandi og hrynjandi. Er sá
lestrarmáti sennilega öllu þjóð-
legri.
Séra Jakob Jónsson lauk hinu
ágæta erindi sínu „Dulræn skynj
un“ þetta kvöld. Þá var þáttur-
inn „Þegar ég var 17 ára“.
Heppnaðist útvarpinu enn að
grafa upp einn, sem mundi eftir
sér á því aldursskeiði. Nefndist
sá „Norðlingur", en Steindór
Hjörleifsson las.
Á fimmtudagskvöld las Hann-
es Pétursson kvæði eftir Grím
Thomsen. Var sá upplestur
áheyrilegur. Það er annars gam-
an að bera saman frægðarferil
þessarra tveggja skálda. Hannes
var viðurkenndur mikið skáld
innann við þrítugt, en það eru
ekki nema cirká 40-50 ár síðan
Grímur var dreginn í dilk góð-
skálda, enda þótt hann sé fædd-
ur árið 1820. Það er gaman að
vita, hvorn ber hærra eftir svona
200 ár.
Síðar þetta kvöld sá Jón B
Hjálmarsson, skólastjóri, um þátt
er hann nefndi: „Undur yfir
dundu“. Fjallaði hann aðallega
um eldgjána Kötlu og hina að-
skiljanlegu duttlunga hennar í
rás aldanna. Mjög fróðlegur
þáttur. Lengi hefur verið rætt
um það af málsmetandi mönn-
um að reisa varnargarð gegn
væntanlegu Kötluhlaupi, en ekki
orðið úr framkvæmdum enn.
Spái ég því, að Katla eigi enn
eftir að kasta hressilega af sér
vatni, áður en sá garður verður
gerður.
Á föstudagskvöld las Tómas
Guðmundsson kvæði eftir séra
Björn Halldórsson í Laufási.
Tómas sagði (efnislega), að án
hinna mörgu lítt þekktu skálda,
sem hefðu viðhaldið fegurð og
skáldskaparmáli tungunnar,
mundi naumlega nokkur lista-
hátíð haldinn í dag. Séra Björn
Halldórsson var faðir Þórhalls
Bjarnarsonar, biskups, afi
Tryggva Þórhallssonar, fyrrver-
andi ráðherra og Dóru Þórhalls-
dóttur, forsetafrúar. Hann orti
sálma, kvæði og vísur, en verk
hans hafa ekki enn verið gefin
út á prenti.
Seinna um kvöldið lauk Guð-
mundur R. Magnússon að segja
frá Bandaríkjaför sinni. Áhrifa'
mikil var lýsing hans á við'
brögðum skólabarna þar vestra
við dauða Kennedys, forseta
Þau skynjuðu af hinum óskýran-
lc ga næmleika barnssálarinnar,
jafnvel betur en hinir fullorðnu,
hinn þunga harm, sem settist að
brjósti mannkyns við þann at-
burð.
Á laugardag spjallaði Jónas
Jónasson meðal
annars við Guð-
laug Rósinkranz,
þjóðleikhús-
stjóra „í viku-
lokin“. Jónas
sagðist hafa les-
ið í blöðum gagn
rýni allmikla á
stjórn Þjóðleik-
hússins og „nú
skaltu fá tæki-
færi til að svara
Guðlaugur
Rósinkranz

Kirkjan í Breiðavik
Breiðavíkurkirkja
Á MORGUN, sunnudaginn 21.
júní, vígir herra biskupinn, Sig-
urbjörn Einarsson, nýtt kirkju-
hús í Breiðavík í Barðastrandar-
prófastsdæmi.
Breiðavíkurkirkja hefur nú
verið annexía frá Sauðlauksdal
í nær 140 ár, en áður var þar
bænhús, sett af Jóni biskupi
Gerrekssyni árið 1431. Árið 1824,
31. desember, var bænhúsið gert
að sóknarkirkju með konungs-
bréfi og hefir svo verið fram á
þennan dag.
Miðað við staðhætti hefur söfn
uður Breiðavíkurkirkju verið all-
fjölmennur fram á síðustu tíma,
en hina síðustu áratugi hefur
fólksfækkun orðið mjög tilfinn-
anleg í Rauðasandshreppi, svo
sem víða annars staðar hér á
landi, vegna þeirrar þróunar,
sem orðið hefur í atvinnulífinu.
Breiðavíkurkirkja hefur jafnan
verið bændakirkja og bygging
kirkjuhúss og viðhald þess vegna
verið á ábyrgð kirkjubóndans,
eiganda jarðarinnar, hverju sinni.
Hin síðari árin hefur gamla
kirkjan, sem stendur á grund-
inni norður af bænum, verið lítt
nothæf, vegna þess, hve úr sér
gengin hún er. Og þar sem eig-
andaskipti urðu nú fyrir nokkr-
um árum, þegar íslenzka ríkið
keypti jörðina í þeim tilgangi
að reka þar vistheimili fyrir
drengL sem villzt hafa af leið á
einn eða annan hátt, varð að sam
komulagi milli safnaðarins og
hins nýja eiganda, að söfnuður-
inn tæki áð sér allar kvaðir jarð-
areiganda vegna kirkjunnar gegn
fjárframlagi eitt skipti fyrir öll.
Og nú er risið í Breiðavík nýtt
glæsilegt kirkjuhús, sem stendur
allfjarri gömlu kirkjunni, á hæð-
inni suðaustan við vistheimilið.
Setur hin nýja kirkja mikinn
svip á staðinn, sem þegar er vel
hýstur og mjög snyrtilega um
genginn.
í sóknarnefnd Breiðavíkursafn
aðar eru nú: Daníel Eggertsson,
bóndi, sem einnig er safnaðarfull
trúi, Þórður Jónsson, hreppstjóri
og Ásgeir Erlendsson, vitavörð-
ur, allir til heimilis á Hvallátr-
um. Hafa þeir unnið mikið og
óeigingjarnt starf ásamt söfnuð-
inum í heild til þess að kirkjan
mætti komast upp og hefir það
nú orðið með mikilli prýði. Einn-
ig ber sérstaklega að þakka fyrv.
forstjóra vistheimilisins, herra
Birni Loftssyni, sem- í hvívetna
hefur með ráðum og dáð sýnt
velvilja sinn og fórnarlund til
þess að allt mætti vel fara og
giftusamlega. Einnig ber að
þakka núv. forstjóra, herra Hall-
grími Sveinssynþ hans framlag
og velvild til kirkjubyggingar-
innar.
Segja má, að söfnuðurinn hafi
færzt mikið í fang með bygg-
ingu hinnar nýju kirkju, eink-
um, þegar þess er gætt, að fram-
lag ríkisins til byggingarinnar
var í upphafi mjög lágt og verð-
fyrir þig hlutlaust“ mælti hann
síðan við þjóðleikhússtjóra.
Nú — hafi menn svo ekki vit-
að, hvernig á að andmæla ádeil-
um „hlutlaust" þá fengu menn
þarna „kursus“ í því. Rósinkranz
skýrði meðal annars frá mörg-
um dæmum þess, er menn héldu,
að hann væri að gera einhverj
bévaða vitleysu, en allt þó fengið
farsælan endi, Erfitt kvað hann
vera að gera mun á réttu og
rcngu, og er það líklega ekki
fjarri lagi, ef fyllsta „hlutleysis“
er gætt.
Á laugardagskvöld var leik-
ið leikritið „Bragðarefirnir“ eftir
Gunnar Gunnarsson. Er það í
fyrsta sinn, sem það leikrit er
leikið hérlendis, en það var upp-
haflega samið á dönsku. í leik-
ritinu er á snjallan og skemmti-
legan hátt fjallað um efni einnar
sérkennilegustu íslendingasögu,
sem varðveitzt hefur, Banda-
mannasögu. Er þar beitt slíkum
kiókindum og undtrferli, að
jafnvel nútímamenn gætu verið
fullsæmdir af.
Hin yngri leikritaskáld okkar
standa enn í ógoldinni skuld við
ísiendingasögurnar. Hvernig
væri að setja „hart I bak“ og
taka að sviðsetja meira af leik-
rænura viðburðum fornsagn-
anna?
Sveinn Kristinsson.
ATHUGIÐ
að borið saman við útbreiðslu
er langtum óýrara að auglýsa
í Morgunblaðinu en öðrum
blöðum.
hækkun orðin mikil frá þeim
tíma, þegar fyrst var hafizt
handa. En þrátt fyrir mikla fjár-
hagsörðugleika, sem þurft hefur
að yfirvinna, er staðreyndin sú í
dag ,að kirkjan er risin af grunni,
fullbúin utan og innan, og verð-
ur nú tekin til notkunar.
Kirkjan er byggð eftir teikn-
ingu frá húsameistara ríkisins,
herra Herði Bjarnasyni, og er hið
snotrasta guðshús. Rúmar hún
um 50 manns í sæti og hituð með
lofti. Yfirsmiðir hafa verið þeir
bræðurnir Guðjón og Páll Jó-
hannessynir, PatreksfirðL og
margir aðrir, sem ekki verða
nefndir hér að þessu sinni, hafa
og lagt hönd á þessa ágætu smíð.
Teikningu hitalagnar annaðist
teiknistofa Gísla Halldórssonar
verkfræðings, Reykjavík, og
teikningu raflagnar, Egill Mar-
teinsson, Reykjavík.
Þessar fáu línur eru ritaðar til
þess að vekja athygli amnna á
þvL hve mikið getur áunnizt af
fáum, ef vilji er fyrir hendi og
menn samtaka og samhuga. Má
dæmi þetta gjarnan verða til eft-
irbreytni fyrir þá hina stóru
söfnuði í landinu, sem enn eiga
eftir að koma sér upp kirkjum.
Breiðavíkurkirkja á sér marga
vini og hafa þeir þegar sýnt
henni ræktarsemi sína með ýms-
um dýrmætum gjöfum. Hún hef-
ur jafnan verið fátæk að ytri
búnaði, en um aldirnar hefur hún
safnað sér fjársjóðum, sem
hvorki mölur né ryð fær nokkru
sinni grandað. Hún hefir verið
skjól litlum söfnuði og einingar-
tákn fámenns samfélags í dreifðu
byggðarlagi, í víkum og vogum,
út við hin yztu sker lands vors,
fólks, sem háð hefir þunga og
erfiða lífsbaráttu í einangrun og
fátækt allt fram á hin síðustu
ár.
Er þess nú að vænta, að mann-
margt verði í Breiðavík á morg-
un, á þessum hátíðisdegi, og að
þeir verði margir, bæði heima
og heiman, sem minnast kirkju
sinnar að fornu og nýju í þakk-
látum hug og gleðjist í hjarta
sínu yfir því, sem áunnizt hefir
og geri í þessu tilefni orð heb-
reska sálmaskáldsins að sínum:
Þetta er dagurinn, sem Drott-
inn hefir gjört, fögnum, verum
glaðir á honum.
Grímur Grímsson.