Morgunblaðið - 30.06.1964, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 30. júní 1964
Bjarni Benediktsson
íyrrv. póstafgreiðslumaður d Húsavík
Fæddur 29. september 1877
Dá.inn 25. júní 1964.
IN MEMORIAM
TVEIR ungir drengir eru að leik
i fjörunni á Húsavík. Letileg
lognaldan læðist upp i fjörusand-
inn og þeir tippla berfættir á tán-
um í blautum sandinum og vaða
út í flæðarmálið í hnéhæð um
leið og þeir varpa steinvölum út
á víkina í æskuglaðri keppni um
það, hvor þeirra kasti lengra.
Þetta eru bræðurnir Stefán og
Gunnar, kornungir synir Þórdís-
ar Ásgeirsdóttur og Bjarna Bene-
diktssonar, póstafgreiðslumanns,
kaupmanns og athafnamanns í
Húsavík.
Nökkurveginn jafnaldra bræð-
ur, nýfluttir frá Akureyri á nýjar
bernskuslóðir í hjarta Þingeyjar-
sýslu nálgast hægt og hikandi.
Innan stundar eru þeir teknir
með í leikinn og þarna í fjör-
unni hefst vinátta, margra ára
leikir dýrlegra æskudaga og síð-
an þroskaára og samvistar í skól-
um heima og heiman. Sú vin-
átta varir enn og á hana hefur
aidrei borið neinn skugga. En
hún átti líka sinn þátt í því að
tengja órjúfandi vináttu- og
tryggðabönd á milli Bjarnahúss-
ins og sýslumannshússins í Húsa-
vík.
Fasmikill fjörmaður, bjartur á
svip, hvikur í hreyfingum og
giæsilegur að vallarsýn, hávær
og lífsglaður, gengur að litlum
glókolli, sem flatmagar á bryggj-
unni og keipar dorg sinni. Hann
klappar á hnakka snáðans og
segir: „Gættu þín, góði minn að
detta ekki í sjóinn. Komdu held-
ur með mér upp í búð oð fáðu
mola hjá mér. Mamma þín gæti
orðið hrædd um þig hérna“.
Bjarni Ben — eins og hann ætíð
var kallaður á Húsavík, leiðir
mig upp bakkann, fer með mig
inn í verzlun sína og hellir lófa
minn flullan og ljómandi brjóst-
sykursmolum. Þannig var hann,
skar aldrei neitt við nögl sér.
Fönguleg, svipmikil og höfð-
ingleg kona stendur við garðs-
hliðið á Bjarnahúsinu. Hún kall-
ar settri en hljómþýðri rödd á
stráklinginn, sem er að hverfa
fram af bakkabrúninni niður í
fjöruna á Húsavík: „Komdu
hingað, væni minn. Hann Stebbi
minn er svolítið lasinn og langar
til að sjá þig. Þið hafið gott af
því að rabba saman." Hún leiðir
mig inn í hús sitt, opnar dyr
sínar fyrir mér og býður mér
inn. Dyrnar að því húsi hafa
aldrei lokast síðan og heldur ekki
hið stóra og kærleiksríka hjarta
frú Þórdísar Ásgeirsdóttur, eig-
inkonu Bjama Benediktssonar.
Þegar mér barst fregnin um lát
Bjarna Benediktssonar. fyrrver-
andi póstafgreiðslumanns, kaup-
manns, bónda og atbafnamanns í
Húsavík, flugu þessar myndir
íyrir innri sjónum mínum —
þessar og svo ótal margar aðrar,
því að aldrei greri sú gata grasi
er lá á milli æskuheimilis míns á
Húsavík og heimilis þeirra hjóna,
Þórdísar og Bjarna með sinn
stóra og myndarlega barnahóp.
Þax var fjölsetinn bekkurinn en
aidrei þó svo, að ekki væri þar
ætíð húsrúm og hjartarúm fyrir
þá, sem vildu leggja leið sína inn
á hið glæsilega og stóra heimili,
Bjami Benediktsson var
fimmta barn hinna merku hjóna,
Benedikts Kristjánssonar, próf-
asts að Grenjaðarstað í Aðardal
og fyrri konu hans frú Reginu
Magdalenu Hansdóttur Sivert-
sen úr Reykjavík en langafi
hennar var Bjami riddari Siv-
ertsen, hinn kunni framfara og
athafnamaður. Benedikt prófast-
ur var héraðshöfðingi og ástsæll
af öllum, er honum kynntust svo
og einnig hin glæsilega kona
hans, sem hann missti í blóma
lífsins, aðeins 37 ára gömul.
Hann var örlátur og kærleiksrík-
ur við alþýðu manna, vinmargur
og vinfastur, svo að viðbrugðið
var, forystumaður í framfara-
málum og athafnasamur bú-
böldur. Gáfumaður var hann
mikill og drjúgur liðsstólpi og for
kólfur í félags- og framfaramál-
um Þingeyjarsýslu á seinni hluta
nítjándu aldar.
Bjarni erfði í ríkum mæli
marga hina beztu og fegurstu
kosti föður síns. Starfsgleðin og
athafnaþráin, framfarahugurinn
og sjálfsbjagarhvötin áttu skap-
höfn hans alla en örlætið hafði
þar heldur ekki orðið útundan,
því að segja má með sanni að vel
eigi við um Bjarna það sem sagt
var um Brand örfa, að hin, vinstri
höndin vissi ekki hvað hin hægri
gaf. Hann var höfðingi bæði í
sjón og raun og gætti oft á tíðum
lítils hófs í þeim efnum, sem
étti þá stundum eftir að koma
harðast niður á honum sjálfum
og atvinnurekstri hans. En þakk
lætið átti hann líka í ríkum mæli
hjá sveitungum sínum og sam-
ferðamönnum, svo sem alkimn-
ugt er og seint mun firnast.
Tæplega 18 ára hóf Bjami störf
við verzlun Þórðar Guðjohnsen
á Húsavík. Ávann hann sér þeg-
ar í stað traust og vináttu hús-
bónda síns, sem entist meðan
báðir lifðu og bar aldrei neinn
skugga á þá vináttu. Sú vinátta
hélst einnig innileg og einlæg
á milli Stefáns Guðjohnsens,
sonar Þórðar, er tók við verzlun
föður síns, eftir að hann fluttist
tll Danmerkur, og var þó ekki
nema steinsnar á milli verzlunar-
húsa Bjarna og Stefáns á Húsa-
vík.
Við störfin sjá Þórði Guðjohn-
sen öðlaðist Bjarni þá reynslu og
þekkingu á verzun og viðskipt-
um, sem varð til þess að hann
stofnaði til sinnar eingin verzl-
unar og útgerðar í félagi við föð-
ur sinn, er síðar fluttist frá
Grenjaðarstað í hin nýju, glæsi-
legu húsakynni, er þeir fegðar
höfðu reist á Húsavík, og lifði
þar í nábýli við hinn elskaða son
sinn og glæsilegu tengdadóttur
til dauðadags.
Bjarni hóf eigin verzlun á
Húsavík árið 1907, samtímis því
sem hann réðist í byggingu
íbúðarhúss fyrir þá feðga og
verzlunarhúss um leið. Árið áð-
ur hafði póstafgreiðslan verið
flutt frá Grenjaðarstað til Húsa-
víkur. Landsstjórnin fól Bjarna
póstafgreiðsluna og hafði hann
hana með höndum alla tíð síðan
meðan hann dvaldist á Húsavík.
Árið 1907 kynntist Bjarni ungri
og glæsilegri heimiliskennslu-
konu hjá Stefáni Guðjohnsen. Sú
geðþekka mær var Þórdís Ás-
geirsdóttir frá Knarrarnesi á
Mýrum og konu hans Ragnheiðar
Helgadóttur frá Vogi. Þeim kynn
um lauk með æfilanari sam-
fylgd x ástríku og samhentu
hjónabandi, og þau giftust hinn
9. september 1909 að Knarrar-
nesi, eftir að Þórdís hafði setið
í festum í næstum tvö ár að ráði
föður síns. Þau Þórdís og Bjarni
urðu kynsæl mjög, eignuðust 15
börn og eru 13 þeirra á lífi. Eru
nú börn þeirra barnabörn og
barna-barna-börn alls um 70 tals
ins og er það mikið ríkidæmi
sem þessi merku hjón hafa gefið
þjóð sinni.
Bjarni var svo starfssamur
og framsækinn að honum nægði
ekki sá vettvangur, er Húsavík
bauð honum. Hann hafði útgerð-
arstöðvar bæði í Grímsey og í
Flatey og útibú frá verzlun sinni
í litlum skúr hjá Hallbjarnar-
stöðum á Tjörnesi, til þess að
gera Tjörnesingum hægara um
vik að fá nauð'þurftir. Hann var
einnig umboðsmaður Bergenska
gufuskipafélagsins, meðan það
hafði starfsrækslu hér á landi.
Hreppsnefndarstörfum sinnti
hann um langt skeið ásamt öðr-
um trúnaðarstörfum, er á hann
hlóðust. Hann tók þátt í öllu
félagsstarfi á Húsavík. Og sam-
fara verzlun sinni og útgerð rak
hann búskap bæði í Hvammi,
uppundir Húsavíkurfjalli og í Ár
nesi. Sláturfjárafurðir keypti
hann af bændum í vörpskiptum.
Hann lét byggja fyrsta vélbátinn,
sem byggður var á Húsavík og
gaf kona hans honum nafnið
Leifur heppni, en allt frá 1908
hafði hann átt vélbátinn Egill,
keyptan frá Akureyri. Lýsis-
bræðslu rak hann þar með útgerð
sinni. Nærri má því geta að starfs
dagur Bjarna var að jafnaði
rojög langur, þar sem í jafn
mörg horn var að líta, en aldrei
fann Bjarni fyrir slíku því að
starfsorkan og umfram allt
starfsgleðin var svo að segja
ótæmandi. Lætur að líkum að á
þessum árum var Bjarni einn
stærsti og þýðingarmesti at-
vinnustólpinn á Húsavik og er á
orði haft, norður þar, að glaðari,
elskulegri og skilningsríkari hús-
bónda var vart að finna. En svo
fór, eins og henti margan mikinn
athafnamanninn á árunum fyrir
1930, að erfiðleikar viðskiptalífs-
ins urðu ofjarlar Bjarna og lagð-
ist þá verzlun hans og útgerð
niður, sem áreiðanlega varð
mikið tjón fyrir hið vaxandi,
fagra kauptún.
En hvorki Þórdís né Bjarni
gátu setið auðum höndum, enda
beimilið stórt, börnin mörg en
veg þeirra vildu þau sem mestan
og beztan í öllum greinum. Þau
hófu þá rekstur Hótel Ásbyrgis
★ FTRIRMYNDAR
FERMIN G ARDRENGIR!
ÉG HEYRÐI á dögunum,
að nokkrir fermingardrengir i
vesturbænum hefðu orðið ótta-
slegnir, þegar bandaríska skýrsl
an um reykingarnar kom fram,
og hætt vig sígaretturnar, en
farið yfir í pípuna. Vonandi
hafa allir. þeir „reykingamenn"
sem orðnir eru læsir, fengið
verk í magann við lestur skýrsl-
unnar — og gert hið sama og
hinir fermingarstrákar og ekki
er hægt að ætlast til að bless-
uð börnin hætti að reykja úr
því að hinir fullorðnu eru ekki
samtaka.
* SJÁLFSÖGÐ KURTEISI
Það þykir sjálfsögð kurt-
eisi að bjóða gestum sígarettur
og vindla, jafnvel dónaskapur
að gera þag ekki. Þetta geri ég
alltaf, þótt enginn reyki lengur
hjá mér — og svo er um fjölda-
marga, sem hættir eru að
reykja, eða hafa aldrei reykt.
En ef Bandaríkjastjórn lætur
sígarettuframleiðendur setja
aðvörunarmerki á sígarettu-
pakkana — og á hvern og einn
pakka verður stimplað „EIT-
UR“, eða eitthvað því um líkt:
Hættum við þá ekki að bjóða
gestum okkar sígarettur? — Er
yfirleitt ætlazt til þess að gest-
gjafar bjóði gestum sínum eit-
ur?
★ AB BJÖÐA EITUR
AUir vita nú orðið, að
sigarettur eru óhollar, þótt
fæstir vilja nota jafn óhugnan-
legt nafn og EITUR yfir þessa
vörutegund. En þegar öllu er á
botninn hvolft: Er þetta ekki
barna ein tegund af eitri?
Og úr því að allir vita þetta
— því ætti að þurfa að letra
,.EITUR“ sérstaklega á pakk-
ana til þess að fólk hætti al-
mennt að bera gestum sinum
þetta á silfurbakka? Eða mundi
einhver bjóða upp á kaffi, ef
sannað þætti, að kaffidrykkja
leiddi til dauða?
Sannleikurinn er nefnilega
sá, að það er í rauninni dóna-
skapur að bjóða gestum sínum
sígarettur — um leið og menn
fást til að viðurkenna þá stað-
reynd, að sígarettur séu eitr-
1 hinu fallega íbúðarhúsi sínu og
hluta af verzlunarhúsinu og á
svipsundu varð hótelið lands-
frægt fyrir myndarskap og fram-
úrskarandi fyrirgreiðslu og
greiða. Þessum rekstri Hótel
Ásbyrgis héldu þau hjónin svo
sem bezt varð á kosið, með að-
stoð yngri barna sinna og heim-
ilisfólks til stríðsloka en hurfu
1954 suður til Reykjavíkur og
settust þar að í skjóli barna
sinna, er þar höfðu reist sér heim
ili og haslað sér starfsvöll.
Fyrir nokkrum árúm gistum
við hjónin hjá dóttur Bjarna,
Bryndísi og manni hennar Sig-
tryggi Þórhallssyni í Bjarnahús-
inu á Húsavík. Þær móttökur
voru ógleymanlegar og við feng-
um að sofa í gamla hjónaherbergi
Þórdísar og Bjarna. Árla morg-
uns vöknum við, og það, sem
vekur okkur er þessi ógleyman-
legi hlátur og hávaði í Bjarna
Ben. Hann hafði þá komið í fylgd
með elzta syni sínum Ásgeiri og
fleirum í hringferð með strand-
ferðaskipinu Esju, til Húsavíkur.
Og nú dundi Bjarnahúsið aftur
af þessari einstöku lífsgleði,
þessum kitlandi hlátri, þessari
glaðværu háværð, sem enginn
átti nema sá, er byggt hafði þetta
hús. Þá fannst mér ég vera kom-
inn 20 ár aftur í tímann, til þeirra
ára, sem ég var drengurinn dag-
legur gestur í þessu húsi, þar
sem dyrnar stóðu galopnar og
allir vom velkomnir.
Nú er Bjarni Ben allur. í dag
er hann til moldar borinn frá
Dómkirkjunni í Reykjavík — i
dag á 75 ára afmælisdegi sinnar
heittelskuðu konu frú Þórdísar,
ferðafélagans góða, trygga og
trausta, sem gaf honum allt það,
sem honum þótti vænst um í líf-
inu og hann dáði og tignaði í sínu
stóra og góða hjarta. Guði sá
þakkað fyrir það, hve langt líf
hann gaf þeim saman og hva
fagurt líf þau gáfu hvort öðru.
Hugir okkar Húsvíkinga, nær og
fjær„ sem nutum þess að vera
samvistum með þeim hjónum og
bcrnum þeirra eru opnir og ein-
lægir í djúpri virðingu og ein-
lægri þökk. 87 ár er hár aldur —
langt og litríkt líf liggur þar að
baki — ljós og skuggar skiptast
á. En þegar þessum aldri er náð,
má jafnan búast við kallinu
roikla. Bjarni hefur svarað þvi
kalli og er horfinn sjónum okk-
Framh. á bls. 12
aðar. Tóbak ætti því að hverfa
af stofuborðum almennings,
fyrst sigaretturnar, síðan hitt
— smám saman. Það væri eðli-
leg og óhjákvæmileg þróun, ef
mannskepan byggi yfir þeirri
skynsemi, sem hún er alltaf að
státa af.
* MORGUNHUGVEKJAN
Mér er sagt. að séra Sig-
urður Haukur Guðjónsson flytji
sérlega skemmtilegar hugvekj-
ur í útvarpinu á morgnana.
Auðvitað ætti ég ekki að minn-
ast á þetta nema að vera bú-
inn að ganga úr skugga um það
sjálfur. En venjulega er ég
ekki vaknaður klukkan átta —.
og ég hef gert nokkrar til-
raunir til þess að vakna nógu
snemma til þess að hluta á
klerkinn — en þá verið það
syfjaður, að ég hef gleymt að
opna útvarpið. Maður er svo
sem ekki alltaf vel vakandi.
Sjálfvirka þvottavélin
LAVAMAT „nova 64“
Fullkomnari en nokrku sinni.
Óbreytt verð.
AEG-umboðið
Söluumboð:
HÚSPRÝÐI h.f.
Sími 20440 og 20441
*.