Morgunblaðið - 14.07.1964, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 14. jöll 1964
MORCU NBLAÐIÐ
13
YFIRREIÐ UM AUSTURLAND
Ualdið niður Klifið í Bárðarstaðada L
Dagleið yfir Tó ■ Loðmundarfjörð
* Ég var að hugsa um það í flug
vélinni austur að Egilsstöðum,
þegar öræfi íslands birtust sem
enöggvast í skýjarofum, að töfr-
ar þessa nakta og hrjóstruga
lands væru í mótsögn við hinar
hefðbundnu hugmyndir um feg-
j urð og yndisleik. Gráar hraun-
breiður, grjóturðir, mýrar og
tnoldarbörð, tjarnir, endalaus-
ir melar, sandar og heiðar, dökk
fjöll og hvítar jökulbungur —
fátt er öllu fjarlægana inngrón-
um hugmyndum manna um nátt-
úrutöfra, og þó mun fátt skír-
ekota með öflugra hætti til þeirra
einkennilegu manna sem byggja
þetta land. Sjálfur hrjúfleikinn,
auðnin, hrjóstrið, nektin snerta
Fyrri grein
etrengi í brjóstum flestra Islend-
inga, sem hljóta að vera útlend-
ingum framandi, nema kannski
þeim sem alizt hafa upp við svip
að umhverfi, en það er næsta fá-
gætt í nágrannalöndum okkar.
Og samt eru til íslendingar sem
láta sér fátt finnast um þær grófu
rætur sem þeir eru vaxnir upp
af. Ég var óþyrmilega minntur
é það í flugvélinni, þegar ég leit
í dagblað sem birti viðtal við ís-
lenzkan lækni vestan hafs, sem
etátaði af því að hann hefði í
mánaðarlaun sem svaraði árs-
launum íslenzkra lækna. Lét
hann mikið yfir þessum ótrú-
legu tekjum, talaði um læknis-
starfið eins og hreina fjárplógs-
starfsemi og kvaðst eyða sumar-
leyfum á Flórída. Þarna blasti
við augum hugsunarháttur sem
góðu heilli er ekki orðinn mjög
algengur méðal islenzkra mennta
manna ennþá, en vinnur óðfluga
á. Ættlandið verður slíkum mönn
um eins konar slysaleg tilvilj—
un, sem þeir reyna eftir beztu
getu að gleyma. Ræturnar við
upprunann hrörna eða slitna með
öllu. Eftir stendur hin alþjóðlega
manngerð rótlausrar peninga-
dýrkunar.
Slíkar hugleiðingar kynnu að
virðast langsóttar að upphafi lít-
illar ferðasögu frá Austurlandi,
en þær voru samt vaktar af því
6em fyrir mig bar á þriggja daga
ferðalagi á hestbaki um byggðir
©g óbyggðir Austfjarða.
Tilefni ferðalagsins var boð
frá framtakssömum bónda og
hestamanni, Gunnlaugi Sigur-
björnssyni á Tókastöðum í Eiða-
þinghá, sem haft hefur förgöngu
þar eystra um að kynna námfús-
um og áræðnum ferðamönnum
landið á hestbaki. Hefur hann
komið sér upp álitlegum hópi
góðra hesta, sem eru við allra
hæfi, jafnt langþjálfaðra hesta-
manna sem viðvaninga. Að sjálf-
sögðu hefur hann einnig orðið
sér úti um gnægð góðra reiðtygja,
klyfjatöskur og annan nauðsyn-
legan útbúnað til langferða.
Ferðalagið, sem um ræðir, tek-
ur þrjá til fjóra daga, eftir því
hve hestavant ferðafólkið er.
Fyrsti áfanginn er frá hótelinu á
Eiðum í Loðmundarfjörð, sá
næsti úr Loðmundarfirði í Borg-
arfjörð eystra, og þriðja dagleið-
in er frá Bakkagerði í Borgar-
firði að Unaósi, ef ferðafólkið er
óvant, en alla leið að Eiðum aft-
ur, sé um vana hestamenn að
ræða.
Því verður varla með orðum
lýst, hvílíkt ævintýri slíkt ferða-
lag getur verið, ef veður er sæmi
legt, en jafnvel þó eitthvað ami
að veðri er ferðin sérstæð reynsla
og hlýtur að svala ævintýraþörf
þeirra, sem orðnir eru þreyttir
á bílferðum um nágrenni Reykja-
víkur eða til hinna hefðbundnu
ferðamannastaða. Hér kynnast
menn landinu í sinni upprunalegu
mynd, torfærum þess og hrika-
leik, hörku þess og unaðsblíðu
viðmóti. Það er eins og að hverfa
aftur til sjólfs sín frá innantóm-
um önnum og þys þess yfirborðs-
lífs sem lagt hefur borgarbúann í
fjötra.
Flugvélin lenti á Egilsstöðum
síðla dags á laugardegi í sólskini
og léttri nepju. Við sjónum blasti
búsældarlegt Héraðið og Lögur-
inn — allt baðað í sólskini .og
skartandi fjölbreytilegu litskrúði.
Á vettvang var kominn Þráinn
Jónsson, þúsundþjalasmiður í
hinu ört vaxandi þorpi á Eg-
ilsstöðum, löggæzlumaður, veit-
ingastjóri og sitthvað fleira. Kom
hann mér í gistingu hjá þeim
hjónum Sveini bónda á Egilsstöð-
um og konu hans, Sigríði Fann-
ey, sem hafa um árabil haldið
vistlegt gistihús á stórbýH sínu,
sem þau reka ásamt tveimur
sonum sínum. Egilsstaðir eru
meðal svipmeiri býla á landinu.
Þar er allt með rótgrónum höfð-
ingsbrag, bæjarstæðið tiíkomu-
mikið og hús hátimbruð. Egils-
staðir setja sáms konar svip á
Héraðið eins og dýrt djásn á
fagra konu, ef slík samlíking er
ekki orðin of slitin!
Á sunnudagsmorgun var ég sel-
fluttur að Eiðum, þaðan sem lagt
skyldi upp í hina fyrirheitaríku
langferð. Veður var hið ákjósan-
legasta til útreiða, léttskýjað og
hæfileg gola. Gunnlaugur bóndi
varð síðbúinn að heiman með
hestana, erida voru þeir ekki
færri en fjórtán talsins og sumir
ótamdir. Meðan beðið var eftir
hestunum ókum við Þráinn að
Gilsárteigi og hittum þar að máli
föður Gunnlaugs, Sigurbjörn
bónda Snjólfsson, aldúrhniginn
búhöld og margfróðan. Tungu-
tak hans var glitrandi og óm-
þýtt eins og lækjarniður, enda
ku hann vel kunna að koma
fyrir sig orði á mannfundum.
Hann stytti okkur biðina með því
að sýna okkur teikningu af
gamla bænum á Gilsárteigi, sem
m.a. er frægur fyrir það, að þar
leit Jón Þórarinsson tónskáld
fyrst dagsins ljós.
samtals sex: Gunnlaugur bóndi
og 13 ára sonur hans, Gunnar; hót
elstýran á Eiðum, Guðrún Lára
Ásgeirsdóttir, og danskur. gestur
hennar, dýralækriisnemi; og loks
blaðamennirnir tveir, Baldur
Óskarsson og undirritaður. Blaða-
mennirnir voru í ríkum mæli látn
ir njóta þess, að báðir eru komn-
ir af hestamönnum úr Rangár-
vallasýslu, annar sonur Óskars
Eyjólfssonar frá Hvammi í Land-
sveit, hinn sonur „Mera-Manga“
frá Selalæk á Rangárvöllum.
Setti Gunnlaugur undir okkur
gæðinga sína nokkra, sem ekki
erU alténd hvers manns með-
færi, eldfjörugir og eftir því
ganggóðir. Áttu þeir ósmáan þátt
í því, að þetta ferðalag verður
mér eitt hið eftirminnilegasta
sem ég hef farið um dagana.
Við riðum sem leið Jiggur hjá
Gilsárteigi upp eftir grænum
bölum og grösugum hvömmum
hjá mýrarflákum og lygnum
tjörnum ( á einni þeirra voru
svanahjón með þrjá frumvaxta
unga sína), yfir mela og börð,
Gunnlaugur bóudi á Tókastöðum á einum gæðinga sinna.
Komið var fast að hádegi þeg-
ar haldið var frá byggðum, og
voru menn sammála, um að langt
mundi síðan svo velríðandi hóp-
ur hefði farið um bæjarhlöð á
Héraði. Ferðalangarnir voru
unz við komum upp á svonefnda
Tó, þar sem tók við ógreiðfær
grjóturð, gljúfur, sendnir árfar-
vegir, snjóskaflar frá vetrinum
— íslenzkt landslag eins og það
gerist hrjóstrugast og kaldrana-
legast. Tóin er gamall fjallveg
ur, nálega 700 metra yfir sjávar-
mál, sem tengir Loðmundarfjörð
Héraði. Leiðin er hrikaleg og til
komumikil. Þessi yfirþyrmandi
auðn býr yfir einhverjum þeim
töfrum, sem gagntaka íslending-
inn, ekki sízt þegar „þarfasti
þjónninn“ er með íförum — þessi
furðuskepna sem engar urðir éða
torfærur virðast fá unnið bug á.
Mér er ekki grunlaust um, að
austfirzku hestarnir séu ennþá
traustari og fótvissari en láglend-
ishestarnir syðra, enda kannski
eðlilegt, svo ólíkt sem umhverfi
þeirra er. Og ekki þykist ég hafa
setið þolnari eða fílefldari reið-
hross en þau sem við höfðum til
umráða á þessu ferðalagi.
Klyfjahestarnir tveir og lausu
hestarnir voru reknir á undan, og
olli það nokkrum snúningum,
því flestir voru hestarnir ókunn-
ugir leiðinni og sumir þeirra
gagrir (þetta ógæta orð er mik-
ið notað á Austurlandi, bæði um
þrjózka hesta og leiðigjarna
stjórnmálamenn, einkanlega þing
menn Austfirðinga, að því er mér
var tjáð!). Ferðin gekk samt
greiðlega, enda var Gunnar
knapi snar í snúningum, þegar
ríða þurfti fyrir torræku hross-
in, og voru þessir útúrdúrar satt
að segja snar þáttur í skemmtun
okkar, því þeir gáfu kærkomin
tilefni til að sprétta úr spori.
Eftir langa og viðburðaríka reið
yfir urðirnar og klungrin á
Tónni tók.að hilla undir hvann-
grænar hlíðar Bárðarstaðadals
innst í Loðmundarfirði, og áður
en varði vorum við komin fram
á þverhnípta heiðarbrúnina, það-
an sem dalurinn blasti við í öll-
um sínum grösuga yndisleik,
Fossar hrundu tignarlega fram
af hengjum á nokkrum stöðum
fyrir botni dalsins og niður eftir
honum miðjum liðaðist Fjarðará
lygn og tær. Fénaður Héraðsbúa
var á beit upp um allar hlíðar,
enda munu óvíða betri hagar en
í Loðmundarfirði. Gunnlaugur
bóndi sagði mér, að sauðfé sem
beitt væri á dalinn yrði að jafn-
aði um fjórum kílógrömmum
þyngra en fé sem annars staðar
ætti beitilönd. Það er haft fyrir
satt, að Loðmundarfjörður sé
einhvet grösugasta sveit á ís-
landi, og fjölgresi mun vera þar
meira en víðast hvar annars stað-
ar. Til marks um fegurð Loð-
mundarfjarðar er gjarna vitnað
í þau ummæli ömmu Eysteins
Jónssonar, sem bjó þar, að hún
mundi helzt kjósa sér það hlut-
skipti að vera spjararrolla á Ulf-
staðahálsi!
Einstigið ofan af heiðarbrún-
inni niður í dalinn var svo snar-
bratt, að ekki var viðlit að þræða
það ríðandi. Urðum við því að
stíga af baki og teyma hrossin
niður grýtt Klifið. Það gekk slysa
laust, þó stundum væri mjótt á
munum, að hestum og mönnum
skrikaði fótur í urðinni. Loks
vorum við þá komin niður á jafn-
sléttu. SóHn var að nálgast fjalls-
brúnina í vestri, og skugga bar
á hluta af dalnum. Við sprettum
af, slepptum hestunum á beit og
tókum fram nestismalinn, sem
Framhald á bls. 15
A9 undir Tónni