Morgunblaðið - 06.09.1964, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐIÐ
r
Sunnudagur 6. sept. 1964

FORMFÖGUR, LITSKRÚÐUG FJOLL
I Njarðvík, Borgarfirði eystri,
Húsavík og Loðmundarfirði
§§ VIÐ ökum frá Éiðum út blóm-
H legar sveitir Hjaltastaðaþing-
= hár í átt að Héraðsflóa, með
H Lagarfljót á vinstri hönd en
= til hægri blasa við Dyrfjöll-
S in, sem gefa strax -forsmekk
= af þeirri formfegurð í fjöllun-
§§ um, sem við eigum eftir að
S njóta alla ferðina um Njarð-
§§ vík, Borgarfjörð eystri, Húsa-
H vík og Loðmundarf jörð, nyrzta
§j hlutann af hinum eiginlegu
§§ Austfjörðum. Dyrfjöllin eru
§§ 1136 m. á hæð og sjást víða
§§ að, vestan megin af Jökuldal
§§ og Úthéraði og að austan úr
g Borgarfirði eystrL Þetta eru
= talin einhver tignarlegustu
H fjöll hér á landi. Fegurð þeirra
= og hrikaleik hefur meistari
s Kjarval skilað á málverkum
S til þeirra ,sem aldrei hafa á
H þessar slóðir komið. Og þarna
S í Hjaltastaðaþinghánni hefur
§§ hann einmitt reist sér lítið
H hús með Dyrfjöllin fyrir aug-
g unum. Þessi sérkennilega
J§ tinda og eggjaröð er úr svörtu
§§ blágrýti. f fjöllin hefur sorf-
§§ izt skarð, dyrnar, með háum
§§ standbjörgum beggja vegna.
Þess sér merki að við erum
§§ stödd á elzta hluta landsins,
= því Austfirðir eru taldir eldri
§§ jarðmyndun en Vestfirðir, þó
§§ báðir séu frá tertiertímanum.
= (Norður- og Suðurland aðeins
S uppfyllingin á milli þessara
S merku gömlu landshluta, eins
= og ágætur jarðfræðingur orð-
= aði það). Fjöllin eru þama
S mest hlaðin upp úr jafnhliða
M blágrýtislögum, sem eru
§§ margir km. á þykkt og hallar
f; yfirleitt inn til landsins. Og
=j þar sem Austfirðirnir eru
= orðnir svona gamlir, er meira
S sorfið úr fjallshlíðunum, svo
= að hryggir milli dala og f jarða
S eru þunnir orðnir og úpp úr
§ þeim standa svo drangar úr
= viðnámsmeira bergi. Þetta
§§ gerir formin ákaflega falleg í
S fjöllunum.
Þar sem Lagarfljót og Jök-
S ulsá enda sitt lífshlaup óg
S skila vatni sínu í Héraðsflóa
S um breiða sandströnd, beygj-
g um við austur yfir fjöllin,
S nokkru utan við Dyrfjöllin.
= Vegurinn liggur um Vatns-
S skarð og niður í Njarðvíkina,
S sem gengur inn í landið milli
S hárra hömróttra og sæbrattra
S fjalla og upp af víkurbotnin-
g um langur, flatur dalur, vaf-
= inn gróðri hátt upp í fjöllin
S og skógarkjarr í botni þegar
H innar dregur. Eftir honum
= miðjum liðast Njarðvíkurá.
§g Fjöllin norðan megin eru ljós
s og úr líparíti, en sunnan meg-
3 in úr dökku blágrýti með
§§ ljósu líparíti í. Þarna sjáum
3 við fyrstu verulegu merkin
3 um Ijósgrýtið, sem er til svo
§§ mikillar prýði í dökku blá-
3 grýtinu á þessum slóðum, þó
= það sé ennþá meira áberandi
S þegar lengra kemur, suður í
s Borgarfjörðinn og Loðmund-
3 arfjörðinn.
Ofan við sandfjöruna í vík-
3 urbotninum standa tveir
3 myndarlegir bæir, landnáms-
5 jörðin Njarðvík með kirkju,
3 sem þjónað er af Desjarmýr-
3 arpresti, og Borg, myndarleg-
§§ ur og snyrtilegur bær að sjá.
Vegurinn liggur áfram út
E fyrir næsta múla og suður í
§§ Borgarfjörð um hinar al-
M ræmdu Njarðvíkurskriður. —
I Brattir klettar með sjónum,
5 en ofan við þá lá reiðgatan
5 áður fyrr og þar fyrir ofan
3 taka við brattar og lausar
3 skriður. Eru ýmsar sagnir um
3 að þarna hafi menn hrapað
3 eða lent í snjóflóði á vetrum.
Nú liggur bílvegur ofai- í skrið
unum, þræðir út fyrir hverja
skriðu og inn í gilin á milli.
Hlýtur að vera mikið viðhald
á honum, því vatn úr gilj-
unum etur utan úr köntun-
um, en vegurinn er breiður
og alls ekki óhugnanlegt að
aka þarna utan í að sumri til,
en ekki vildi ég fara hann í
hálku eða snjó. Utan við veg-
arbrúnina stendur á einum
stað nýlegur kross með latn-
eskri áletrun, sem hefur ve'r-
ið þýdd þannig: Þú sem fram
hjá fer / fram fall -í þessum
reit / af Kristi ímynd hér /
auðmjúkur lotning veit. —
Krossinn hefur staðið þarna 1
skriðunum um aldaraðir,
ávallt endurnýjaður, og áttu
menn að gera bæn sina við
krossinn til að komast leiðar
sinnar. En sögusagnir segja
að hann hafi verið reistur um
1300, eftir að tókst að vinna
á óvættinum Nadda, sem sat
þarna fyrir ferðamönnum og
drap þá.
Þegar komið er úr skrið-
unum opnaet okkur Borgar-
fjörður, sjálfur fjörðurinn
grunnur með skerjum og flúð
um, sem brýtur á í vondum
veðrum og meðfram strönd-
inni handan fjarðarins sjást
klettar og básar á milli. Inn
úr firðinum gengur 10 km.
langur grösugur dalur og eru
hann og fjörðurinn umluktir
fegurstu fjöllum, ekki aðeins
í formL heldur líka litum.
Hvergi hefi ég séð þvílíkt;
litskrúðugir tindar, eggjar,
fell og hnjúkar um kring á
þrjá vegu. Vestan megin má
þekkja aftur meðal dökkra
blágrýtisfjallanna, þeim meg-
in við dalinn Dyrfjöllin með
sínum skörpu línum og að
austan skarta meðal ljósra
líparítfjalla Svartafjall og
Staðarfjall hvort með sínu
lagi, hið fyrrnefnda með
skrýtnum þverrákum í hömr-
um sínum ofar litríkum skrið-
um og hið síðarnefnda rautt,
gult, stálblátt og grænt, í raun
inni er ógerlegl henda reið-
ur á lit þess. Það hefur Kjar-
val þó tekizt, en hann er upp-
alinn hjá móðurbróður sínum
í Géitavík frá fjögurra ára
aldri, við það útsýni sem við
sjáum nú þegar við komum
úr Njarðvíkurskriðunum. —
Ekki að undra þó tilfinning
fyrir litum og formum vaxi
og þroskist á þessum stað.
Ekki hefur málarinn þó verið
viss um að höndla hina sí-
breytilegu liti Staðarfjalls,
því hann nefnir myndina af
fjallinu sem Alþingi gaf Rík-
isþingi Dana „Sjón er sögu
ríkari“.'
Við ökum framhjá Geitavík
og inn að þorpinu Bakkagerði,
sem stendur fyrir fjarðarminn
inu. Þrátt fyrir fögur fjöll má
ekki gleyma að kaupa vistir
í kaupfélaginu. Og meðan beð
ið er eftir að það opni eftir
hádegið er nægur tími til að
ganga um, líta á trillubátana,
sem dre’gnir eru upp í fjöru,
á síldarplönin tvö sem bíða
með hrein borð og nýjar tunn
nur eins og lítil' síld hafi
þangað komið í sumar, hafnar
garðinn, frystihúsið, beina-
mjölsverksmiðjuna og gömlu
húsin, sem sýna að þarna hef-
ur verið verzlunarstaður síð-
an um aldamót. Og þarna er
kirkja, sem hefur það fram
yfir aðrar, að eiga altaristöflu
eftir KjarvaL
Rauða strikið enginn
skotvegur
Að keypti kremkexi og öðru
góðgæti, er haldið áfram
eftir þjóðveginum inn eftir
BorgarfirðL sem er blómleg
sveit með mörgum býlum.
Handan við Fjarðará ber hátt
gamla prestsetrið og gamla
höfuðbólið DesjamýrL Við
höfum hingað til ekið eftir
ágætum vegi, én þegar kemur
innst í dalinn fáum við fyrstu
aðvörunina um að vegurinn,
sem merktur er hik'laust með
breiðu rauðu striki á vegakort
um olíufélaganna alla leið 1
Loðmundarfjörð sé kannski
hentugri fyrir tvo jafnfljóta
eða þarfasta þjóninn en farar-
tæki á hjólum. í Borgarfjörð
má aka á litlum bílum og það
er mjög skemmtilegt að fara
frá Eiðum eða Egilsstöðum á
einum degi og til baka, ef
ekki er tími til viðdvalar. Eu
lengra ættu menn á venju-
legum bílum ekki að hugsa
sér að aka. Á velbúnum fjalla
bíl með spili héldum við þó
áfram yfir í Húsavík og slupp
um yfir keldurnar innst á
Borgarfjarðarveginum — en
kusum að ganga áfram í Loð-
mundarfjörð.
Leiðin úr Borgarfirði ligg-
ur upp úr botni dalsins, þar
sem reiðvegurinn lá eftir endi
langri Afrétt um Húsavíkur-
heiði til Húsavíkur. Bílvegur-
inn liggur þannig að fjalla-
baki og víkurnar allar með
ströndinni, allt frá Borgarfirði
tii Húsavíkur, fara fram hjá
okkur, en þær eru Brúnavík,
Hvalvík, Kjólsvík, Breiðavík
og Herjólfsvík, svo og Glett-
inganes, þar sem vitinn er,
enda öll byggð þar nú niður
lögð og vitans vitjað frá Borg-
arfirðL
Ég hafði haldið að nú vær-
um við búin að sjá sérkenni-
legustu og fegurstu fjöll á
þessum slóðum. En þarna var
þó eitt enn, hinum gjörólíkt,
en ekki síður fallegt — Hvít-
serkur. Þetta afar sérkenni-
lega liparítfjall þarf helzt að
skoðast Húsavíkurmegin. Það
an blasir við hvítur flötur
hlíðarinnar, krussaður með
dökkum blágrýtisröndum,
eins og þar hafi abstraktmál-
ari verið að verki. Þegar nær
er komið má greina meðfram
endilöngum brúnum þessara
dökku brágrýtisganga hraun-
nibbur, sem standa út úr fjall-
inu. Yfir hvítri hlíðinni gnæf-
ir svo tindur með klettabelt-
um í rauðbrúnum og gulum
litum og neðri brúnina af-
markar fagurgrænn dýjamos-
inn. Við skruppum upp í fjalls
hlíðina og tókum þaðan
nokkra steina úr gráhvítu
bergi. Yfirborðið á þeim er
eins og hart hvítt gler eða
þá sprungið og líkist mest ball
tösku úr semeliusteinum. Ég
hefi aldrei séð fagurra fjall
en Hvítserk.
Við komum niður í botn
Húsavíkurdals, sem er grös-
ugur og breiður alveg inn úi;
en nokkuð mýrlendur. Dag-
inn áður hafði rignf verulega
og rudda slóðin því blotnað.
Þarna var vegurinn eitt
drulludý og í fjallshlíðinni á
móti okkur mátti greina hvar
slóðin lá upp snarbrattan hála
yfir til Loðmundarfjarðar,
neðst aðeins hál og laua
mold. Við ákváðum að lengra
yrði ekki haldið á bílnum. í
þessúm fallega dal skyldi kom
ið upp bækistöð okkar. Við
ókum því út eftir Húsavík-
inni, völdum okkur fagran
hvamm við á og slógum niður
tjöldum skammt frá eyðibýl-
Hvítserkur — mjólkurhvít líparíthlið krussuð dökkum blágrýtisröndum og brúnir þeirra
prýddar útstandandi hraun-nibbum. önnur myndin tekin beint á hliðina, hin til hliðar á berg-
gangana.
iuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniK uiuiiiiiiuuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiuiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiuiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiii