Morgunblaðið - 19.09.1964, Blaðsíða 12

12
MORGU NBLAÐIÐ
i
Laugardagur 19. sept. 1964

Útgefandi:
Framk væmdast j óri:
Ritstjórar:
Auglýsingar:
Ú tbreiðslust j óri:
Ritstjórn:
Auglýsingar og áfgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
f lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Sverrir Þórðarson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
ÞATTUR ISAFOLDAR
Ijegar ísafold á í dag 90 ára
1 afmæli er margs að minn-
ast, en þó fyrst þess, að það
voru samherjar Jóns Sigurðs-
sonar í sjálfstæðisbaráttunni,
sem undirbjuggu stofnun ísa-
foldar á þjóðhátíðarsumrinu
1874. Þjóðólfur hafði þá verið
aðalblað landsins allt frá því
að hann hóf göngu sína árið
1848. Hann hafði notið rit-
stjórnar afburðarmannsins
Jóns Guðmundssonar, sem
var náinn vinur og samstarfs-
maður Jóns Sigurðssonar, og
fylgdi honum jafnan að mál-
um. En þegar leið að 1000 ára
hátíðinni var heilsu Jóns Guð
mundssonar mjög tekið að
hnigna. Varð og niðurstaðan
sú að hann lét af ritstjórn
Þjóðólfs árið 1874.
En stjórnarbótarmennirnir
stofnuðu ísafold, sem síðan
varð baráttublað framsækn-
asta hluta þjóðarinnar í sjálf-
stæðisbaráttunni.
Það var gæfa ísafoldar að
ritstjórn hennar var fengin í
hendur stórbrotnum hæfileika
manni, sem tók við ritstjóra-
starfinu fullur eldmóðs og á-
huga. Þessi maður var Björn
Jónsson frá Djúpadal. Undir
ritstjórn hans varð ísafold
hvassasta vopnið í frelsisbar-
áttunni.
★
Þessi ungi menntamaður,
sem gerði ísafold á skömmum
tíma að víðlesnasta og áhrifa-
mesta blaði landsins, hafði á
háskólaárum sínum í Kaup-
mannahöfn kynnzt Jóni Sig-
urðssyni, forseta, og orðið ná-
inn vinur hans og samstarfs-
maður. Liggja fyrir vitnis-
burðir samtíðarmanna um
það, að Jón Sigurðsson mat
Björn Jónsson mest allra
ungra námsmanna, sem þá
voru í Kaupmannahöfn og
taldi hann afburða vel til for-
ingja fallinn.
Þegar heim kom og ísafold
hafði hafið göngu sína túlkaði
Björn Jónsson ötullega skoð-
anir Jóns Sigurðssonar. Hann
tók upp baráttu fyrir breyt-
ingum á hinni ófullkomnu
stjórnarskrá og lyfti jafn-
framt hátt á loft merki verk-
legra umbóta og endurreisnar
í íslenzku þjóðlífi.
Það er vissulega ekki of-
mælt, að ísafold hafi verið
sterkasta aflið í viðreisnarbar
áttu þjóðarinnar á þessum
tíma.
★
Að Jóni Sigurðssyni látnum
fylgdi Björn Jónsson og ísa-
fold í stórum dráttum Bene-
dikt Sveinssyni, sýslúmanni,
sem þá varð ötulasti forvígis-
maður endurskoðunarmanna.
Öll mótaðist barátta ísa-
foldar og hins þrekmikla rit-
stjóra hennar af einlægum
vilja til þess að bæta hag ís-
lenzku þjóðarinnar, tryggja
henni innlenda og athafna-
sama stjórn, rjúfa múr kyrr-
stöðunnar og úrræðaleysisins,
fátæktarinnar og umkomu-
leysisins, sem líf þjóðarinnar
hafði mótazt af á öldum ó-
frelsis og einokunar.
ísafold var barn þjóðhátíð-
arinnar. Hún var stofnuð í
fögnuði og .vorhug vaknandi
þjóðar. Barátta hennar mót-
aðist af vakningaranda, stór-
hug og framsýni. Þess vegna
átti hún þegar í upphafi ríkan
hljómgrunn hjá þjóðinni.
HUGSJÖNA-
MAÐUR OG
STRÍÐSHETJA
lljörn Jónsson annaðist rit-
" stjórn ísafoldar allt frá
því að hún var stofnuð árið
1874 til ársins 1909, er hann
varð ráðherra. Árin 1909—
1919 var Ólafur Björnsson,
sonur hans, ritstjóri blaðsins,
hið mesta glæsimenni og á-
gætlega menntaður og ritfær
maður.
En höfuðbaráttuskeið ísa-
foldar er meðan Björn Jóns-
son er ritstjóri hennar, og
hvorki samtíðarmenn hans né
aðra greinir á um það að hann
hafi verið höfuðritstjóri þjóð-
arinnar á því tímabili Það
sem einkenndi ritstjórn hans
var fyrst og fremst krafturinn
í skrifum hans, frábær mál-
snilld, djúp virðing fyrir ís-
lenzkri tungu og logandi á-
hugi fyrir þeim hugsjónum, er
hann barðist fyrir.
Björn Jónsson var óvæginn
og harðskeyttur í skrifum sín-
um. Ekkert var því eðlilegra
en að hann eignaðist harða
andstæðinga, enda má segja
að um hann flygi örvaél meg-
in hluta ritstjóratíðar hans.
En þrátt fyrir hörkuna var
Björn Jónsson allra manna
sáttfúsastur og hjálpfúsastur.
Hann var í senn allra manna
sókndjarfastur, oft harður í
dómum, en jafnframt allra
manna mildastur og tilfinn-
ingaríkastur.
ísafold hefur eins og kunn-
ugt er verið vikuútgáfa Morg-
unblaðsins nær óslitið síðan
1919. Morgunblaðið á því ísa-
foldarmönnum mikið að
þakka. Ólafur Björnsson, rit-
stjóri ísafoldar, var auk þess
annar stofnandi Morgunblaðs
ins. Tengslin milli gömlu ísa
foldar og Morgunblaðsins eru
blaðinu mikils virði. Það er
gæfa þess að hafa átt þess
íræðsla og aðgæzla væri við
höfð.
Foreldrar, kenrrarar, takið nú
börnin þegar í tíma til að að-
vara þau um hætturnar á vegun
um og fræða þau um allt er þau
þurfa að vita til að geta fiarið
ferða sinna hættulaust og með
fiuliu öryggi á götunum.
Takið sumarstarfsnefnd Lan.g-
holtssafnaðar til fyrirmyndar
sem nú um helgina gengst fyrir
öðru námskeiði í urruferðar-
kennslu fyrir börn í sinni sókn.
Skólastjórnir og fræðsluráð
hvers einasta barnaskóla verða
að snúa sér af einbeittni að þess-
um málum hver á sínum stað.
Hvorki Slysavarnaféiagið ein-
samalt eða fiáir einstaklingar
geta sinnt þessu yfirgripsmikla
verkefni svo að gagni komi, en
með góðri samvinnu Og sam-
hjálp ailra aðiija myndi fást
mikill og góður árangur að
auknu öryggi f umferðinni.
Aukum fræðsluna og að-
gæzluna. Verið varkár, varizt
slysin.
Slysavarnafélag íslands.
ÞJÖÐVERJAR austantjalds
og vestan taka höndum sam-
an um að reisa á ný bíla-
brautina yfir Saale, nærri
Hirschberg, á mörkum Bavar-
íu og Thiiringen, sem var
eyðilögð í heimsstyrjöld-
inni síðari. Samningar tókust
um verkið 14. ágúst sl,. og er
vinna þegar hafin. Vestur-
Þjóðverjar leggja fram 5
milljónir marka til greiðslu
byggingarkostnaðar, en Aust-
ur-Þjóðverjar leggja fram
mannaflann. Gert er ráð fyrir
því að ljúka verkinu í árs-
byrjun 1967.
Þau hefðu bæði orðið 100 ára
júlí 1864 dóttir stórkaup-
manns, lagði stund á sögu og
heimspeki við háskólann í
Zúrich, tók doktorspróf 1891
og helgaði sig síðan einkum
ritstörfum.
Frægust verka hennar er
bókin „Stríðið mikla í Þýzka-
landi“ í þrem bindum og
„Deruga-málið“, en Islending
um mun hún þó kunnari fyrir
eitt lítið ljóð sem heitir „Þrá“
og Magnús Ásgeirsson hefur
þýtt snilldarvel.
Ricarda Hunch lézt í nóvem
ber 1947 skammt frá Frank-
furt am Main.
Frank Wedekind var eitt
umdeildasta leikskáld Þjóð-
verja og beindi skeytum sín-
um mjög að hræsni og yfir-
drepskap sjálfumglaðra borg-
ara. Hann var blaðamaður að
atvinnu en einnig um tíma
auglýsingastjóri í matvælaiðn
aðinum og leiðsögumaður
þekkts listaverkasala. Hann
kom einnig fram í Múnchen
á kabarett sem vísnasöngvari
Og samdi vísurnar sjálfur og
lék oft í verkum sjálfs sín.
Þekktasta verk Franks
Wedekind er leikritið „Erd-
geist“ (Andi jarðar), en þar
sýnir hann hina upprunalegu
mynd konunnar, hins saklausa
og ástleitna náttúrubarns í
hlutverki Lulu.
í JÚLÍ sl. minntust Þjóðverj-
ar tveggja ástsælla skálda
sinna, sem bæði hefðu orðið
100 ára í mánuðinum, ef þau
hefðu lifað svo lengi.
Ricarda Huch var fjölhæft
ljóðskáld og rithöfundur, sem
Thomas Mann dáði mjög og
kalláði „mestu konu Þýzka-
lands“. Hún var 'fædd 18.
Vinnum að slysa-
lausri umferð
Orðsending írd SlYsavarnaiélaginu
NÚ ÞEGAR skólamir eru
byrjaðir og glaðværir hópar
barna streyma til og frá skólun-
um á ýmsum tímum dags oftast í
rökkri eða dimmu og í misjöfnu
færi, þá er nauðsynlegt að veg-
kost að halda áfram þeirri
baráttu fyrir einstaklings- og
þjóðarfrelsi, sem ísafold hóf
á morgni þúsund ára hátíðar
byggðar landsins. Þáttur ísa-
foldar í frelsisbaráttu þjóðar-
innar og þeim sigrum, sem
unnust á blómaskeiði blaðs-
ins, verður aldrei ofmetinn.
farendur séu á eiíliífum verði til
að fyrirbyggja slys í umferðinni.
Foreldrar, kennarar, ökumenn
og fólkið á götunni, verði allt að
taka höndum saman til að
vinna að þessu marki, — Slysa-
lausri umferð.
Sérstaklega verður að gæta
þessa ríkt við skólabörnin, sem
nú em ailt í einu komin út í
hringiðu umferðarinnar, með
leyfi til að nota reiðhjól og þörf
á að komast fljótt áfram á mis-
jöfnum götum og vegum þar sem
oft er að mæta tillitsleysi og
ólþarfa þjösnagangi. Árlaga deyja
eða limlestast mörg böm af
völdum umferðarinnar eingöngu.
Flest af þessum slysum væri
haegt að fyrirbyggja ef nægileg