Morgunblaðið - 11.10.1964, Blaðsíða 6

6
MORCU N BLAÐIÐ
Sunnudagur 11. okt. 1964
Menntaskdlastigið í Evrúpu og USA

Síðari grein dr. Thorsl
FYRST RAKTI prófessor Husén
hina geysilegu aukningu aðsókn-
ar að menntaskólum um heim
allan. Einkum kvað hann aukn-
inguna mikla í iðnaðarlöndun?
Vestur-Evrópu og öðrum löndum
þar sem snögg iðnaðarþróun hef-
ur orðið á síðustu árum, t.d. /'
Sovétríkjunum og Júgóslavíu. 7
skýrslum OECD er gert ráð fyrii
eftirtalinni aukningu stúdents
prófa á árunum 1959 til 197ft
Júgóslavía 148%, Noregur 165%
Frakkland 154%, Belgía 100%
Svíþjóð 138%, Ítalía 110%, Dan.
mörk 124% og Þýzkaland 4%.
Dr. Husén kvað margar þjóðit
vel á veg komnar til þeirra kross
gatna, er nemendafjöldi mennta-
skóla sé ekki lengur minnihluti,
valinn með tiliti til gáfna og/eða
þjóðfélagsástæðna, heldur flestii
remendur á menntaskólaaldri
Slík þróun hefði þegar náðst
í mörgum ríkjum Bandaríkjanna,
þar sem um 82% unglinga á aldt
ir.um 14 til 17 ára stunda skóla.
í Sovétríkjunum kvað hann um
55% i skóla, í Svíþjóð sagði pró-
fessorinn spáð, að 1970 héldu um
50% nemenda til framhaldsnáms
í menntaskólum og árið 1980
hefði talan náð 75%. Þá hefði
náðst sama þróun og þagar ríkti
í Bandaríkjunum, sem fengið
hefði efnahagslegt forskot.
„Það verður að gera sér ljósa
þessa almennu þróun mála, þeg-
ar reynt er að samræma þróun
unglingaskóla hér og á alþjóða
vettvangi," sagði dr. Husén. „Ef
maður viljandi eða óviljandi lok-
ar augunum fyrir því, að skilyrði
fyrir inntöku nemenda og náms-
efni hafa að ýmsu leyti tekið
róttækum breytingum, er ekki
annað að sjá en að nú fari fram
tilgangslaus stækkun á hefð-
bundnum menntaheimi. Það verð
ur að líta á þróun þessara mála
i Evrópu sem afleiðingu þess, að
í löndum, þar sem framleiðslu-
aukning er ör, er þörf fyrir
menntað vinnuafl og einnig verð
ur að minnast þess að menntunar
neyzla eykst með batnandi lífs-
kjörum.“
Stefnur i skipulagningu ung-
:en Husén, prófessors
vinnuafl og nauðsyn þess að
blggja sérmenntun á langri al-
mennri menntun, krefst þess að
komið sé á fót skólum, sem hafi
fjölþætt gildi, þ.e.a.s. geti leitt
hvern og einn til æðsta hugsan-
íegs þroska Lionel Elvin frá
Lundúnarháskóla sagði á OECD
ráðstefnu fyrir skömmu: „Til-
gangurinn er sá, að veita öllum
eins mikla menntun og þeir
þola.“
Þá skýrði dr. Hyíén frá því,
að margir framámenn fræðslu-
mála í Evrópu aðhylltust þá
stefnu, að lengja þurfi skóla-
skyldu upp í 18 ára aldur. Slíkt
Kerfi, sem tekur einmitt til
menntaskólaaldursins, mundi
auka mjög möguleika þess að
allir njóti jafngóðs af skóla-
göngunni. Hverjar sem aðgerðirn
ar yrðu, væri það ljóst, að hin
aukna aðsókn að framhaldsskól-
um, kallaði á skipulagningu, sem
xeiddi til gagnlegrar fræðslu
langflestra unglinga á mennta-
skólaaldri. Þetta væri ekki hægt
að framkvæma innan hins hefð-
bundna ramma fræðslumálanna
í dag.
Prófessorinn kvað þá við-
leitni í þróunarlöndunum, að að-
laga skólana breyttum kröfum
utan atvinnulífsins og innan hafa
tekið höndum saman við lýð-
ræðisstefnuna í skólamálum,
þ.e.a.s. að hverjum einstaklingi
skuli gefið tækifæri til þeirrar
menntunar, sem bezt getur þjón-
að ásetningi hans. Þessi viðleitni
hefði auðvitað mætt mótstöðu
strangrar skólahefðar, sem ein-
kenndist af mismuni mennta-
skóla og annarra framhaldsskóla.
Allsstaðar gætti nú að meira eða
minna leyti þeirrar stefnu að
samræma þá skóla, sem kenna
r.emendum á sama aldri. IJm leið
og reynt sé að finna skóla, sem
eitthvað fram á gagnfræðastigið
geti þjónað nemendum með mis-
munandi framtíðarásetning og á-
hugamál, þurfi að stefna að því
að nemendum sé hjálpað við val
námsefnis, framhaldsskóla og að
síðustu starfsgreinar. Niðurstöð-
ur könnunar UNESCO kvað dr.
Husén vera þá, að í flestum lönd
Dr, Torsten Husén.
um væri stefnt að sameiginlegu
kerfi, sem næði miðja vegu fram
á framhaldsskólastigið og væri
miðað við að lögð yrði höfuð-
áherzla á almenna menntun fram
til þess tíma.
Kennsluhættir
„Majault-skýrslan svokallaða,
sem nær til allra meðlimaríkja
Evrópuráðsins, gefur gott yfir-
lit yfir fjölda kennslustunda í
löndunum," sagði dr. Husén.
„Kennslustundirnar eru í flest-
um löndunum milli 30 og 35 á
viku. Haest er Svíþjóð með 37
stundir. Yfirleitt er lifandi mál
í þriðja sæti, hvað stundafjölda
viðkemur, á eftir latínu og stærð
fræði eða raunvísindagrein. Und
antekningar frá þessu eru þó Be
NeLux-löndin og Norðurlönd."
Varðandi námsefni í mennta-
skólum í löndum, þar sem fram-
farir eru örar, kvað dr. Husén
helzta vandamálið að finna rétt
hlutfall milli fræðslu, sem miðar
að almennri þekkingu nemend-
anna, og fræðslu, sem býr þá
sérstaklega undir þá grein há-
skólamenntunar, sem margir
þeirra hafa hugsað sér að leggja
fyrir sig. Þetta vandamál væri
tnn erfiðara viðureignar, vegna
þess að jafnhliða aukningu náms
efnis og almenns fróðleiks auka
náskólarnir kröfurnar um að
menntaskólarnir búi nemendur
sína betur undir háskólagreinina
með eins mikilli verklegri
fræðslu og mögulegt er.
„í æ fleiri löndum hallast
menn að því að láta nemendurna
ekki grauta í öllum mögulegum
fræðum með páfagaukslærdóm
íyrir augum á síðustu mennta-
skólaárunum,“ sagði dr. Husén.
„Réttara er að leggja meiri
áherzlu á sjálfstæðar skoðanir
og gagnrýni í lok skólans og
kenna nemendunum, hvernig
grípa eigi á vandamálum á vís-
indalegan hátt. Skólayfirvöldin í
Vestur-Þýzkalandi gerðu breyt-
ingu á fræðslulögunum árið
Í960, sem miðar í þessa átt.
Námsgreinum var fækkað, í
þeim tilgangi að gera nemand-
anum kleift að ná fótfestu í fög-
unum og aukna sjálfstæða hugs
un hans og ábyrgð. Tólf eða
þrettán ára geta nemendumir val
ið um námsgreinar þ.e.a.s deildir.
í formáladeild menntaskóla er
kennd þýzka, latína, griska eða
franska ásamt stærðfræði, í mála
deild þýzka, tvö erlend mál og
stærðfræði, í stærðfræði- og raun
vísindadeild þýzka, stærðfræði,
eðlisfræði og eitt erlent mál. Auk
þess á í hverri deild að velja
eina kennslugrein til viðbótar úr
flokki tungumála eða raunvís-
indagreina. Þá eru líka kristin
fræði kennd.“
„Einkennandi fyrir banda-
ríska „high schools" er hið mjög
sérgreinda val námsefnis. í
stærri skólum er oft hægt að
velja milli 50 mismunandi greina.
Þessvegna getur nemandinn fljót
lega tekið þá stefnu í námsefnis
vali, sem honum sýnist, t.d. ein-
tómar verklegar greinar ásamt
fáeinum sérgreindum fögum.
Gagnrýnin, sem high schools hafa
sætt fyrir skort á menningar-
grundvelli, á rætur sínar að
rekja til þessa fyrirkomulags.
Algengt dæmi er, að nemandinn
hafi fimm námsgreinar og fimm
tíma á viku í hverri þeirra. Að-
eins er kennt fimm daga vik-
unnar, svo að einn tími í hverri
grein er á degi hverjum Auk
lingaskólakerfisins
„Helzta grundvallarvandamál-
ið í skipulagningu unglingaskóla
í flestum Evrópulöndum hefur á
undanförnum áratugum verið að
reyna að mynda skólakerfi, sem
minnki eða útrými mismuninum
á venjulegum gagnfræðaskólum
annarsvegar og hins vegar æðri
skólum, sem erfitt er að fá inn-
göngu í og hafa aðeins þann til-
gang að búa nemendur undir há-
skólanám. Lengi var litið á þetta
sem lýðræðisstefnu í menntamál
um: allir ættu að fá tækifæri til
æðri menntunar án tillits til
stöðu í þjóðfélaginu eða hvar
fólk á heima. Það skipulag, að
setja strangar inntökukröfur og
draga nemendur snemma í dilka,
gerði hærra undir höfði börn-
um frá efnaðri og menntasinn-
aðri heimilunum. En síðan um
1950 hefur helzta sjónarmiðið
verið að koma á skólakerfi, sem
eins lengi og kostur er getur kom
ið öllum unglingum að gagni.
Þörf þjóðfélagsins fyrir menntað
Bítlaunnendur
Maður, sem kallar sig „skatt-
borgara", sendir okkur eftirfar
andi bréf:
„Ég les í Morgunblaðinu 1
dag myndskeytta rammagrein
er nær yfir meira en % hluta
heillrar síðu. Af rými því er
varið er í blaðinu fyrir frétt
þessa mætti gera ráð fyrir, að
um heimsféttir eða mjög þýð-
ingarmikið málefni væri að
ræða. Og svo má reyndar vel
vera. Efni greinarinnar er við-
tal við ungmenni nokkur, er
farið hafa á kvikmyndahús að
sjá mynd, er þá fýsti að sjá.
Við það er að sjálfsögðu ekkert
að athuga. En ungmenni láta
sér ekki nægja, að sjá mynd-
ina einu sinni, eins og venju-
legu fólki nægir, heldur fara
þeir 10, 20 og 30 sinnum á sömu
myndina. Svo mikil er áfergja
þeirra og hömluleysi.
Piltar þessir eru allir ólög-
ráða að aldri og á framfæri
foreldra, en hljóta með þeim
framfærslustyrk af almannafé.
Nú er verð bíómiða það hátt,
að margt fullorðið fólk yfir-
vegar með aðgætni hvenær og
hve oft það veitir sér þann
munað að fara í kvikmynda-
hús og sjá mynd, þótt góð sje
og það einu sinni.
Þessi frétt gefur mér og ef-
laust fleirum, tilefni til að
velta þeirri spurningu fyrir
sér, hverjar séu fjárhagsástæð
ur foreldra þessara barna og
hvort þau hafi nokkra þörf
fyrir styrk af almannafé, er
börnin hafa svo rúmt um
eyðslueyri.
Vér eigum fullt af óleystum
verkefnum. Enda þótt þau séu
bráðnauðsynleg hefir fram-
kvæmd þeirra tafizt af skorti
á fé til framkvæmdanna, þar
sem svo langt hefir þegar ver-
ið seilzt í vasa skattborgaranna
að óhóf er að talið og nú mjög
rætt um að hverfa (aftur til
baka) á þeirri braut.
þessa kunna að vera einhverjar
verklegar greinar og „extracurri
cular activities." Þar sem eðlis-
fræði, efnafræði og líffræði
mynda sameiginlega eina
kennslugrein, „science", og saga,
landafræði og þjóðfélagsfræði
„social studies", eru námsgrein-
ar fremur fáar, en þó fjölbreyti-
legar.“
Innganga í háskóla
„Samband framhaldsskóla og
háskóla er mjög mikilvægt. Ekki
aðeins vegna þess að háskólar
taka nemendur sína eingöngu úr
æðri framhaldsskólum, heldur
fyrst og fremst vegna þess að
Iiáskólinn getur með inntöku-
kröfum sínum haft geysimikil
áhrif á fræðslu framhaldsskól-
ans. í stórum dráttum má skipta
skólum í flokka í þessu tilliti,
annarsvegar Vestur-Evrópu skól-
unum og hins vegar hinum ame-
rísku.“
Fyrst fjallaði dr. Husén um
skólana í Vestur-Evrópu. Kvað
inann inntöku í háskóla úr mennta
skólum einkennast af mjög
ströngum kröfum, sem alls ekki
ailir stæðust. Þá væri upptaka í
menntaskóla fyrsti aðgöngumið-
inn að háskólanámi. Þeir, sem
ekki komast upp í menntaskóla,
séu yfirleitt útilokaðir frá þeim
ctvinnugreinum, þar sem krafizt
er æðri menntunar. Þá kvað
hann þjóðfélagsaðstæður mjög
ráðandi um val nemenda eftir
þessu kerfi. í þeim löndum, sem
aðskilnaður nemenda til mennta
skóla og annarra skóla fer fram
á 10 til 11 ára aldri, sagði dr.
Husén, að minna en 10% stú-
denta væru frá verkamanna- og
bændaheimilum. „í framhalds-
skólunum í löndum eins og t.d.
Vestur-Þýzkalandi og Bretlandi
fellur að minnsta kosti helming-
ur nemendanna eða hættir skóla
göngu áður en lokaprófi, sem gef
ur réttindi til háskólanáms, er
náð. Stúdentsprófið, sem kallast
mismunandi nöfnum í hinum
ýmsu löndum, er síðasti þrösk-
uldurinn á menntabrautinni.
Fækkunin, sem fram fer á fram-
haldsskólastiganum, skeður á
ýmsan hátt, en flestir hinna lak-
Framhald á bls. 31.
Væri ekki ástæða til að taka
til endurskoðunar sumar þær
ráðstafanir, er gerðar hafa ver
ið á fjármunum þeim, er skatt-
borgurunum er skylt að leggja
fram og sjá, hvort sumu af
þessu fé mætti verja á annan
veg og til nauðsynlegri hluta,
en styrks til óhóflegrar stund-
unar kvikmyndahúsa.
Mér er svo önnur spurning
í huga. Hvernig fer með fjár-
hagsafkomu og skattgreiðslur
þessara ungmenna, er þeir
vaxa upp til fullorðinsára og
eru sjálfir orðnir skattgreið-
endurnir, er í æsku hafa tamið
sér slíkt hömluleysi í uppfyll-
ingu óska sinna og eyðslu.
Ég get, að nánar aðgættu
máli, orðið Morgunblaðinu
sammála um að þetta er „stór-
frétt". ,,
Skattborgari". 1'
HHUPMEl-KAUPFELOG