Morgunblaðið - 18.10.1964, Side 17

Simnudagur 18. okL 1M4
17
MOJt GUNBLAÐIÐ
í Misstu tengdafað-
ir og sonur heils-
una sama daginn?
Hvarf Krúsjeffs frá völdum
tnundi talið til stórtíðinda, hvern
ig sem það hefði borið að. 1
sjálfu sér er það þó ekkiert sér-
stakt, þótt beilsu sjötugs
mantis hafi bnignað svo,
«ð hann láti af störfum.
En Krúsjeff hefur verið svo at-
kvæðamikill og ráðið slíkri stefnu
toreytingu í Sovétríkjunum, að sú
spurning vaknar óhjákvæmilega,
hvort aðrir geti fetað í hans fót-
spor, jafnvel þótt þá skorti ekki
itil þess viljann. Að vísu er á það
fcent, að þeir, sem taka við, séu
hans nánustu saanstarfsmenn og
jþessvegna sé líklegast, að stefn-
an verði óbreytt. Málið er ekki
svo einfált. Það sést þegar af því
®ð tengdasonur Krúsjeffs, rit-
stjóri Xsvestia, er sviptur starfi
samtímis. Hann hefur verið
hægri hönd tengdaföður síns og
farið fyrir hann í þýðingarmikl-
ar sendiferðir, t.d. ekki alls fyrir
Mikojan, Breshnev og Krúsjeff, meðan allt lék í lyndi.
En við sjáum, að þar vestra #r
því tjaldað, sem til er. Frændur
okkar og vinir, Norðmenn, átt-
uðu sig fyrr en við á auglýsinga
gildi fyrsta Leifs Eiríkssonar-
dagsins í Bandaríkjunum. E. t. v.
var það að vonum vegna þess,
að það var einkum fyrir atbeina
norsk-amerískra félaga vestan-
hafs, að dagurinn fékkst viður-
kenndur. Loftleiðir hafa og aug-
sjáanlega enn ekki þjarmað svo
að SAS, að það hefur átt ein-
hverja aura til að verja í aug-
lýsingaskyni af þessu tilfelli. Þó
að ekki megi taka þvílíkt bram-
bolt of alvarlega, þá verður að
viðurkenna, að við létum tæki-
færi til auglýsinga ganga okkur
úr greipum. Hlálegast er , að í
slíkum efnum virðast staðreynd-
irnar ekki skipta miklu máli,
sbr. það, þegar æruverðugir
prófessorar halda því fram í Dan
mörku, að íslenzku handritin
eigi að halda áfram að vera þar
vegna þess að þau fjalli um
germönsk og norræn efni og ís-
lendingar hafi þar ekkert til miá‘1
anna lagt annað en það eitt að
skrifa þau!
Eru skattar of
REYKJAVÍKURBRÉF
löngu til Þýzkalands ti'l undir-
fcúnings heimsókn Krúsjeffs
þangað. Fáir trúa því, að þeir
tengdafeðgar hafi báðir misst
heilsuna sama daginn hvað þá að
heilsuleysi tengdasonarins hafi
toorið svo brátt að eða hann slík-
tir vinnuivíkingur að blað hans
hafi ekki getað komið út s.l.
fimmtudag, af því að hann hafi
þá verið forfallaður sökum las-
leika.
Lögregluvörður
um dr. Kristin
Við íslendingar þekkjum það
binsvegar, að komið hefur fyrir
að upplag blaðs hafi verið
brennt. Svo var gert á sínum
tíma, þegar Jónas Jónsson hafði
skrifað í Tímann grein, sem þá-
verandi valdamönnum Framsókn
ar líkaði ekki. Sá blaðbruni var
vitni mikils skoðanamunar.
Skyndileg útgáfustöðvun Isvestia
og brotthvarf ritstjórans áður en
næsta blað birtist benti ótvíræitt
til hins sama.
Naumast hafa hinir nýjiu vald
menn heldur fyllst snöggum ótta
um líf sendiherra okkar í Moskva
eða óttazt uppnám af hans hálfu,
þegar þeir sama daginn settu lög
regluvörð um heimili hans. Slíkt
var augljóst merki almennra
öryggsráðstafana vegna þess, að
eitthvað meira var að en
hnignandi heilsa eins' manns.
Brott-taka mynda Krúsjeffs áð
ur en nokkuð vitnaðist um, hvað
í aðsigi var, segir og sína sögiu.
Eftir nýjustu skrif Pravda og
•töðusviptiingu ýmissa skjólstæð-
inga Krúsjeffs er ekki um að
yiliast.
Sjálfur var Krúsjeff einn nán
asti samstarfsmaður Stalíns. Eng
inn hefur þó harðar fordæmt
Stalín en einmitt Krúsjeff né
greinilegar markað þau tíma-
mót, sem við dauða Stalíns urðu
og kom þó ekki fyrr en smám
aaman í ljós, hverja úrslitaþýð-
inigu þau höfðu. Það, að nánir
eamstarfsmenn Krúsjeffs taka nú
við, veitir þess vegna harla litla
leiðbeiningu um það, seim verða
VilL
Nánustu samstarfs
menn hættuleo;-
astir
Eitt af einkennum einræðis-
ríkja er það, að nánustu sam-
•tarfsmennirnir eru iðulega
hættulegastir einræðisherranum.
Laugard 17, ok£
Ef eikki brýzt út hrein bylting,
þá verður honum trauðlega kom
ið frá völdum nema fyrir at-
beina náinna samstarfsmanna.
Þetta þekkir Krúsjeff af eigin
reynd. Bæði um hans eigin
valdatöku og þegar hans nánu
samstarfsmenn ætluðu að svipta
hann völdum, þegar hann fór til
Helsingfors forðum. Á þessu
stigi verður ekkert um það full-
yrt, hvað valdamissir Krúsjeffs
boðar. En ef hann hefur verið
látinn fara nauðugur eins og nú
sýnist öruggt, eru allar líkur til
að skoðana-ágreiningur hafi
vaidið. Hvort stefnubreyt-
ing kann að verða til
góðs eða ills, verður
enn síður um sagt. Agreinings-
málin geta verið mörg og' sum
með öllu hulin þeim, sem utan
við standa.
Lýðræðissinnum hefur líkað
misjafnlega við Krúsjeff og vissu
lega telja flestir þeirra hann
hættulegan andstæðing. Um það
verður hinsvegar ekki deilt, að
breytingarnar, sem á hans dög-
um hafa orðið í Sovét-Rúss-
landi oig á stefnu þess miða
í rétta átt. Er hugsanlegt, að
hinir nýju valdhafar telji, að þær
hafi gengið of seint? Eða er hitt
líklegra að þeir telji sjálfa
stefnuna ranga? Þegar um þetta
er dæmt, tjáir ekki að einblína
t d. á deiluna við Kína-komma,
því að vitanlega er hún marg-
þætt og stafar ekki sízt af því,
að mismunandi stefnu hefur
verið fylgt í þessum höfuð-
löndum kommúnista síðustu ár-
in. Þó að vel megi vera, að beint
samband sé á milli kjarnorku-
sprenginga Kínverja og válda-
missi Krúsjeffs, þá mundi stefnu
breyting gegn Kína-kommum
hafa víðtækari áhrif en í fljótu
bragði verður séð fyrir.
Vantraust fremur
en traust
Yegna þess, að valdamissi Krú
sjeffs ber upp á sama daginn og
brezku kosningarnar, verður
munurinn á stjórnarháttum enn
auðsærri og eftirminnilegri.
Rússneska þjóðin ræður engu
um sín eigin örlög og einungis
fáir menn vita, hvað breytingin
boðar. Brezka þjóðin kýs sjálf
sína stjórnendur eftir að flokkar
og frambjóðendur hafa gert
grein fyrir skoðunum sínum.
Þeir, sem nú verða ofan á,
verða á sínum tíma að bera
ábyrgð gerða sinna eins og fyrir
rennarar þeirra að þessu sinni.
Ýms aukaatriði kunna að hafa
blandazjt inn í og úrskurðurinn
ekki vera nógu ljós. Aðal-atriðið
er, að það er þjóðin en ekki lítil
einangruð klíka, sem úrslitaráð-
in hefur.
Annað mál er, að brezkir kjós-
endur hafa nú fremur veitt
fyrrj, stjórn vantraust en vottað
öðrum traust til að taka
við. Munurinn á fylgi aðalflokk-
anna er sáralítill og verka-
mannaflokkinn skortir mikið á
að hafa meirihluta kjósenda,
þótt hann hafi hlotið meirihluta
á þingi. Fylgisaukning frjáls-
lynda flokksins verður eins og
stendur á að skoða sem van-
traust á stjórn íhaldsflokksins,
án þess að segja til um hverjir
ættu að taka við, því að állir
vissu, að Frjálslyndir höfðu
engar líkur til að geta myndað
stjórn. Menn hafa viljað
aðvara íhaidsflokkimn, e.t.v.
láta hann hverfa frá völd-
um um sinn, án þess að votta
Verkamannaflokknum traust sitt.
Þegar á allt er litið, hinn langa
valdatíma íhaldsflokksins og
ástandið fyrir nokkrum mánuð-
U'm má Sir Alec Douglas Home
því sæmilega við una. Fáir
mundu hafa trúað því fyrir ári,
að honum yrði þó þetta ágengt.
r
Oeiniiig undir
niðri
Þegar Sir Alec Douglas Home
tók við embætti forsætisráð-
herra í Bretiandi og forystu
íhaldsflokksins var flokkur hans
illa kominn. Profumo hneyksl-
ið og ýms önnur atvik höfðu
leitt til þess, að almenningur
hafði mjög misst trú á flokkn-
um og forystumönmum hans.
Afsögn Macmillans og val á
manni í hans stað sýndi, að for
ystumennirnir voru innbyrðis
ósammála og báru vægast sagt
takmarkað traust hver til ann-
ars. Hinn nýi forsætisráðherra
fékk ekki með sér í stjórn suma
af hinum fyrri ráðherrum, er
álitlegastir höfðu þótt. Úr þeirra
hóp kom fram hörð gagnrýni
á aðferðinni við val á hinum
nýja foringja og einstaka létu
ekki við það sitja, heldur réð-
ust hörðum orðum á stefnu
stjórnarinnar Blaðið Times
birti illvígar árásargreinar á
stjórnina og töldu flestir að þær
væru skrifaðar af eða að undir-
laigi fyrrverandi ráðherra. í
sunaar virtist raunar svo um
hríð sem tekizt hefði að eyða á
greiningnum. Þegar leið að
kosnimgunum sást, að svo var
ekki. Bæði Times og vikuritið
Eoonomist, sem menn höfðu tal-
ið sjálffeagt að fylgdm íhalds-
flokknum að málum, snerust
gegn htonum. Butler, sem
tvisvar hafði verið talinn
líklegastur til að verða
forsætisráðherra en tók við
embætti utanrikisráðherra
hjá Home til að firra vandræð-
um, lét birta við sig viðtal, sem
var kaldara en háLfvolgt í lofi
um forsætisráðherrann og ýmsa
samráðherra Butlers. Af öllu
þessu mátti marka, að megn
óánægja var undir niðri í for-
ystuliði íhaldsflokksins.
Sonur Ítalíu
Nú er etftir að sjá hvernig kosn
ingarnar í Bandaríkjunuim fara.
Fáum virðist þó blandast hugur
um, að Johnson sé viss um sigur.
Þar hefur svipað gerzt og í Bret
landi. Blöð, sem ætíð hafa fylgt
repúblikönum að málum, hafa
nú snúizt gegn framjóðanda
þeirra. Ekki svo mjög vegna
hrifningar af Johnson, heldur
af ótta við Goldwater. En hvort
tveggja er, að enginn getur ver-
ið alveg viss um úrslit kosninga
fyrirfram og að kosið er um
ýmsar aðrar þýðingarmiklar
stöður en forsetaembættið eitt.
Þess vegna verður að halda
öllu til skila. Sagt er, að í New
York ríki eigi frambjóðandi
demokrata til öldungadeildar
ninar, Kennedy, í vök að verj-
ast vegna gremju kjósenda af
ítölskum ættum, sem þar eru
mjög fjöimennir. Þeir saka
Kennedy um, að hann hafi átt
hlut að því að í fyrra hafi af-
brotamaður, ítalskur að uppruna,
verið leiddur fram í sjónvarpi
með þeim hætti, að ítalir
hafi hiotið skömm af. Kennedy
segirst raunar hvergi hafa næirri
komið. E.t.v. er það einber til-
viljun, að Johnson forseti, sem
allra manna bezt kann til at-
kvæðaöflunar, kallaði Napoleon
fyrir sköm m.u son Ítalí-u. Af
þessu urðu Frakkar bálreiðir og
er nú um þetta þrætt í Banda-
ríkjablöðum. Fransk ættaðir
kjósendur munu hinsivegar vera
færri en ítalskrar ættar, svo
að þessi ágreiningur er ekki lík
leg-ur til að skaða demókrata,
a.m.k. í New York ríki.
Fæddur í frönsku
landi
Frakkavinir benda hinsvegar
á, að Napóleon hafi verið fæddur
á Korsíku árið eftir að hún sam-
einaðist Frakklandi og allur
frami hans hafi verið tengdur
því landi. Aðrir segja, að ætt
hans hafi verið ítölsk og sjálfur
hafi hann ætíð talið sig ítala,
þegar hann var staddur á Ítalíu!
Óneitanlega virðist okkur þvílík
deila harla hjákátleg getur
verið. Hæfilegt glens til til-
breytingar í alvariegri baráttu.
liáir á Islandi?
Því er oft haldið fra-m, að
^kattar séu orðnir of h-áir hér
á iandi. Um þetta má auðvitað
endalaust deila. Hver og einn
telur eðlilegt að hann haldi sjél-f
ur sem mestu af því, sem hann
hefur unnið fyrir. En hvað þarf
að taka miikinn hl-uta af tekj-um
borgaranna til þess að halda
uppi nútíma þjóðféla-gi? Um það
höfum við ökkar eigin reynslu
við að styðja-st, en ei-nni-g reynsiu
annarra. í á-gætri ræðu, sem
Gu-nnar Thoroddsen, fj-ármála-
ráðherra, hélt á Varðarfundi nú
i vikunni, ræddi ha-nn m.a. um
þetta. Hér í blaðinu var s.l. mið-
vikudaig m.a. s-vo sagt frá ræð-
unni:
„Þá ræddi ráðherrann, hvort
opinberar álögur væru hærri
hér á landi, en í nágrannalönd-
unura, en sumir hafa létið svo
í veðri vaka. Sl-íkur samanburð-
ur er miðaður við þann hluta,
sem opinberir aðilar, ríki «g
sveitarfélög taka til sín af þjóð
arframleiðslu með beinum oig
óbeinum Sköttum, tollum oig al
mannatrygigingag j al-di. Atíhugun.
leiðir í ljós, að þetta hlutfall er
á s.l. ári 40 af hundraði í Sví-
þjóð, 37 í Vestur-Þýzkalan-di, 36
í Noregi, 33 í Bretlandi, 29 í
Danmörku og lægst hér á ís-
landi eða 27 af hundraði. Þetta
hlutfall er ekki óhaigstæðara í
ár og álögur ekki hærri prósenta
þjóðarframleiðslu en í fyrra. Það
væri því síður en svo rétt, að
álögur væru hér hærri en annars
staðar.“
í stað hernaðar-
útgjalda
Gunnar Thoroddisen hélt á-
fram:
„Sumir nefn-du það I þessu
sambandi, að við íslendin-gar
þurfum ekki að greiða til hern-
aðarútgjalda sem aðrar þjóðir
og því sé ekki í öllu h-æigt að
treysta slíkum samanburði. Hins
vegar gleymdist það oft, að
m-argir stórir útgjaldaliðir væru
okkur margfalt þungbærari en
öðrum þjóðum af ýmsum sökum,
t.d. fámennL Nokk-ur d-æmi
nefn-di ráðherrann: Hér vaeru
ekki gömul mannvirki, sem bægt
væri að nota en allt þyrfti að
byggja frá grunni. Klostnaður við
samigöngur væri hér margfaldur
á íbúa miðað við önnur ■ lömd,
a-uk þess kæmi til víðétta, veðr
áttan og fjallvagir. Utanrí'kis-
þjónustan sem væri nauðsynleg
og skylda hverri sjélfstæðri þjóð
væri hlutfallslega dýrari en með
öðrum fjölmennari þjóðum. Svo
mætti lengi telja og kæmi þetta
fyllilega á móti landvarnarút-
gjöldium þeirra þjóða, sem mið-
að væri við.“
Fra'uhald i bts. 18