Morgunblaðið - 18.10.1964, Qupperneq 19
MORGUNBLADIÐ
19
^ Sunnudagur 18. okt. 1964
RAIIÐI FÁNINN YFIR HEIMSHÖFUNUM
Lm sökn Rússa á höfum og fiskveiðar þeirra
GREIN ÞESSI fjallar um hina miklu sókn Sovétríkjanna á höfun-
um Gífurlega stækkun kaupskipaflotans og fiskveiðaflotans, sem
nú mettar öll helztu fiskimið heimsins. Rússar eyða árlega 12800
milljónum ísl. kr. í fiskveiðar og fiskiðnað sinn. Rússar fluttu inn
fiskafurðir fyrir 8.4 milljónir dollara árið 1961, en fluttu út fisk-
sfuiðir fyrir þá upphæð fimmfalda.
Hinar stórauknu fiskveiðar Rússa veita þeim stóraukinn stjórn-
málalegan og efnahagslegan aðgang að öðrum ríkjum og eru her-
skipaflota þeirra um öll höf heimsins til aðstoðar við birgðaflutn-
inga og njósnir.
Grein þessa ritaði Hanson Baldwin, sérfræðingur bandaríska
ítórblaðsins The New York Times í hernaðarlegum málefnum.
Baldwin er einn helzti sérfræðingur á Vesturlöndum í málefnum
þeim, sem greinir. fjallar um.
Winston Churchill líkti eitt
sinn átökum Rússlands og Vest-
urveldanna við samkeppni meg-
inlandsins og strandlengjunnar,
milli fíls og hvals, milli landdýrs
og lagardýrs. Nú er fíllinn að
reyna að bregða sér í hvalslíki.
Rússland kommúnismans, sem
hefur heimsyfirráð kommúnism-
ans að markmiði, er nú að reyna
að ná því marki með yfirráðum
á höfunum, yfirráðum í öllum
greinum sjóveldis með sjóher,
fiskiskipaflota og yfirráðum yfir
Eiglingaleiðum og fiskimiðum.
I»etta er takmark, sem Rússland
keisaranna náði aldrei og reyndi
ekki einu sinni.
Sókn Rússa á höfunum
í LJÓSI sögunnar kann svo að
fara, að sókn Rússa nú til yfir-
ráða á höfunum verði talin ein-
hver afdrifaríkasta þróun mála á
ofanverðri tuttugustu öldinni.
Hin framgjarna sjóveldisstefna
Rússlands, sem er víðáttumesta
landsvæði jarðar, er einkum í
fjórum þáttum, en á öllum þeim
sviðum hafa Vesturveldin enn í
fullu tré við Rússa. Rússar eru,
í stuttu máli, að stefna að þess-
um áföngum: í fyrsta lagi, koma
upp stærsta verzlunarflota í
heimi, í öðru lagi, reka stærsta
og nýtízkulegasta fiskiskipaflota
í heimi, í þriðja lagi, að ná yfir-
ráðum yfir eða upphefja yfirráð
Vesturveldanna yfir mikilvægum
skipaskurðum og þröngum sigl-
ingaleiðum, t.d. Panamaskurðin-
um, Súezskurðinum, Gíbraltar-
sundi og Malaccasundi, og í
fjórða lagi, að styrkja neðansjáv-
arflota sovézka flotans, sem þeg-
ar er sá næststærsti í heimi.
Kaupskipafloti Rússa
KAUPSKIPAFLOTI Sovétríkj-
anna hefur frá stríðslokum, á
sama hátt og herskipafloti, þró-
azt frá því að vera einn hinn lé-
legasti til eins hins fullkomnasta
í heimi. Hinar einföldu tölulegu
staðreyndir eru enn ekki slá-
andi, heildarþungi og fjöldi
skipa, en hinar afstæðu tölulegu
ur stækkað um helming á síðast-
liðnum þrettán árum. Nú þegar
halda Rússar fleiri kaupskipum í
siglingum, en við gerum. Hið ugg
vænlega takmark sjóveldisáætl-
ana Rússá er haffær kaupskipa-
floti 20 til 27 milljón lestir að
stærð fyrir árin 1975—80. Það
mun þá verða stærsti hafskipa-
floti heims.
Skipasmíðar
ÞETTA takmark er ekki aðeins
óskadraumur kommúnista. Eigin
skipasmíðastöðvar Rússa og
stöðvar leppríkjanna í Austur-
Evrópu, einnig skipasmíðastöðv-
ar í Finnlandi, Danmörku, Eng-
landi og Japan eru að smíða'eða
hafa smíðað skip fyrir Rússa sam
kvæmt þessari áætlun. Ein nýleg
pöntun til Japan var um smíðar
fyrir um 100 milljónir dala.
Skipasmíðaiðnaður Rússa, sem
eitt sinn var vanþróaðasti hluti
rússnesks iðnaðar, hefur endur-
fæðzt. Það er að vísu ekki enn
fluttar út frá Sovétríkjunum og
seldar á 10 til 12 centa lægra
verði en heimsmarkaðsverð. Á-
hrifin urðu mjög afdrifarík, þessi
olíuútflutningur hrakti vestræna
útflytjendur frá gömlum mörk-
uðum og Sovétríkin náðu efna-
hagslegri fótfestu í hlutlausum
og nýfrjálsum löndum, jók stjórn
málalegan og hugmyndafræði-
legan ágang Rússa og færði þeim
um leið hráefni og annað, sem
þurfti til iðnaðar og hernaðar-
legrar þenslu þeirra. Rússar gera
ráð fyrir því, að flytja út 365
milljón tunnur af olíu árið 1965
og í maí 1963 voru 66 olíuskip í
smíðum fyrir Rússa, alls 2 millj.
lestir, til þess að flytja hið svarta
gull.
Hinn vaxandi kaupskipafloti
Sovétríkjanna hefur greinilegt
hjálpargildi fyrir herskip þeirra,
á sama hátt og kaupskipafloti
annarra þjóða. Á tímum átaka
geta skipin flutt hersveitir, her-
Rússneskt skip á íslenzkum firði
I Áhrif þessarar sóknar á höfun-
un eru uggvænleg séu þau skoð-
uð í ljósi liðinnar sögu. Hin gíf-
urlega sókn Þýzkalands á höfun-
um með kaupskipaflota og her-
skipaflota og ógnanir þeirrar
sóknar við Bretland voru ein
helzta ástæða heimsstyrjaldarinn
ar fyrri. Japan fylgdi sömu
stefnu fyrir heimsstyrjöldina síð-
ari.
! Yfirráð yfir höfunum eru bráð-
nauðsynleg fyrir Atlantshafs-
bandalagið og varnarkerfi vest-
rænna þjóða, en á því hefur
varnarkerfi Bandaríkjanna ver-
lð byggt. Fyrri yfirráð á höfun-
um hafa verið önnur sterkustu
stoða herveldis okkar, hin er yfir
burður okkar í getunni til þess
að varpa kjarnorkuvopnum á
landsvæði óvinarins (og byggist
að miklu leyti á yfirráðum á höf-
unum), en það hefur komið í veg
fyrir styrjöld og að miklu leyti
haldið kommúnistum í skefjum.
Ef sjóveldi bætist við hið mikla
herveldi Rússa á landi, þá verð-
ur þessi afstýrandi máttur okkar
sýnu minni. Ef við glötum yfir-
ráðum á höfunum, verður mátt-
ur okkar til þess að koma í veg
fyrir styrjöld með hernaðarleg-
um yfirráðum að engu.
staðreyndir og sérstaklega vaxt-
arhraðinn eru undraverðar. —
Meira en 1000 rússnesk kaup-
skip sigla nú um höfin og heild-
arþungi þeirra er um 5 milljón
lestir. Ef miðað er við heildar-
þunga, þá er þetta aðeins rúm-
lega fimmtungur af þeirri stærð,
sem bandaríski kaupskipaflotinn
er á pappírnum, en hann er sá
stærsti í heimi og Rússar eru
ekki ofarlega á listanum yfir
helztu siglingaþjóðir.
Yfirburðir Bandaríkjanna í
þessum efnum virðast þó meiri,
en þeir raunverulega eru. Að
vísu má bæta við hinar 23 millj.
lestir hins bandaríska kaupskipa-
flota fjölda skipa, sem eru í eigu
Bandaríkjamanna, en sigla undir
fánum annarra landa, Líberíu og
Panama, en í þessum tölum eru
einnig talinn fjöldi úreltra og ó-
notaðra skipa, sem liggja fyrir
legufærum í mörgum hafnar-
krikanum. Tveir þriðju skip-
anna liggja ónotuð og ryðga. Ár-
ið 1960 var meðalaldur skipanna
16 ár, en það sýnir hinar geysi-
legu skipabyggingar á stríðsár-
unum og hve mjög hefur dregið
úr þeim frá styrjaldarlokum.
Rússneski kaupskipaflotinn hef
hægt að bera hann saman við
betri skipasmíðastöðvar á Yest-
urlöndum í afköstum og tækni,
en það tekur hinsvegar ekki leng
ur níu til tólf ár að smíða skip í
Rússlandi og rússnesk skip hafa
reynzt ágætlega haffær.
(Hér er í greininni lýst nánar
þróun skipasmíða í Rússlandi og
Bandaríkjunum. Sagt er, að
Bandaríkin hafi ótvírætt tækni-
lega yfirburði í uppbyggingu
flota, hinsvegar megi ekki gera
of mikið úr því. Bandaríkjamenn
eigi í erfiðleikum með ýmsar
tæknilegar nýjungar og illa gangi
að halda niðri kostnaði. í sam-
bandi við kostnaðinn stæðúst
Bandaríkjamenn ekki sam-
keppni).
Takmarkið
í AUGUM Rússa er stækkun
kaupskipaflotans augljóst meðal
að markmiði. Efnahagsleg áhrif
eru þegar orðin greinileg. í rann
sókn, sem þingnefnd, sem fjall-
aði um öryggismál, gerði árið
1961, er bent á þá staðreynd, að
„olíusókn“ Rússa hefði þegar
efnahagsleg og pólitísk áhrif í
heiminum. Árið 1961 voru milli
200 og 300 millj. tunnur af olíu
gögn og annan farm. Mikilvæg-
ara er þó gildi kaupskipaflotans
í kalda stríðinu, eins og sovézk
skip sýndu í deilunni vegna
Kúbu. Rússneskar eldflaugar,
hersveitir og hergögn, sem ógn-
uðu borgum Bandaríkjanna, voru
flutt til Kúbu með sovézkum skip
um. Kaupskipafloti með nægjan-
legri hæfni, hraða og burðar-
magn til þess að fullnægja
ströngum kröfum kalda stríðs-
ins, gefur húsbændunum í Kreml
nýjan streng í bogann.
Stór kaupskipafloti gerir Rúss-
um jafnframt kleift, að flytja út
pólitískan undirróður jafnhliða
aðstoð við önnur ríki. Rússneskir
áróðursmenn og varningur þurfa
ekki lengur að ferðast á vegum
erlendra aðila eftir leiðum undir
þeirra stjórn. Heimshöfin eru
frjáls og öllum opin og þau getur
kommúnisminn notað til þess að
flytja hergögn, varning og orð
með kaupskipum sínum til fram-
andi landa og náð þar fótfestu.
Þessi aðferð er þegar þekkt frá
Kúbu, Panama, mörgum ríkjum
Suður-Ameríku og Afríku og í
Suðaustur-Asíu, Indónesíu Og
eyjum Indlandshafs. Hversu auð-
veldara mun ekki reynast í fram
tíðinni fyrir undirróðursmeistar-
ana i Moskvu að framkvæma á-
gengnistefnu sína smám saman
með aðstoð öflugs verzlunarflota.
Fiskveiðafloti Sovétríkjanna
FRÁ Lofoten til Ghana og að
ósum árinnar Plata æðir fisk-
veiðafloti Sovétríkjanna yfir höf
heimsins. Á Kyrrahafi sigla þessi
skip kommúnista frá Alaskaflóa
og Beringshafi suður að Suður-
heimskautslandinu. Hver einustu
meiriháttar fiskimið heimsins eru
í seinni tíð mettuð af því, sem
skýrsla bandarískrar þingnefnd-
ar nefnir glorsoltinn og gráðugan
rússneskan flota. Rússneski fisk-
veiðiflotinn, sem þegar er hinn
nýtízkulegasti í heimi, vex svo
ört, að hin bandariska þingnefnd
telur, að hann verði hinn stærsti
í heimi, þegar árið 1965 eða á
næsta ári.
Sérfræðinga greinir nokkuð á,
en ekki þó mikið, um nákvæma
stærð og gæði rússneska fisk-
veiðiflotans. En þeir eru allir
sammála um það, að síðan 1945
hafi rússneskir fiskimenn snúið
frá sínum eigin strandmiðum og
haldið út á hin opnu höf, að afli
þeirra hafi aukizt gífurlega og að
þeir hafi keypt og smíðað flota
fiskiskipa til veiða á úthöfunum,
sem standi engum á sporði.
Bandaríska þingnefndin áætl-
ar, að fiskveiðafloti Sovétríkj-
anna hafi vaxið frá 36.406 skip-
um af öllum tegundum árið 1940,
upp í að því er áætlað er 75.000
skip árið 1962. Flest þeirra eða
um 50.000 skipanna eru smáskip
til veiða með ströndum fram og
ekki knúin díselvélum. En gífur-
leg aukning hefur orðið á dísel-
knúnum skipum, einkum tegund-
um til veiða á opnu hafi. Auk
þessa er nú áætlað að smíða
14.000 ný fiskiskip, en 750 þeirra
verða að sögn þingnefndarinnar
togarar til veiða á úthöfum með
fullkomnum frystiútbúnaði með
vélar um 1300 hestöfl og 20 verk-
smiðjuskip, sem geti tekið 18.000
lestir hvert.
Efling fiskiskipaflotans -
RÚSSAR virðast eyða um 320
milljónum dala (12800.000.000.00
ísl. kr.) árlega í fiskveiðar og
iðnað sinn. Togarar og stór verk-
smiðju- og frystiskip hafa verið
smíðuð fyrir Rússa í Finnlandi,
Japan, Danmörku, Þýzkalandi og
Svíþjóð. í samanburði við þetta
dregst fjárfesting Bandaríkjanna
í fiskiskipaflota saman og bæði
bandarísk skip og veiðiaðferðir
eru úreltar. Bandaríkin féllu nið-
ur í fimmta sæti í röðinni um
aflamagn árið 1961.
Rússneskir fiskimenn nota all-
ar tegundir af veiðarfærum, frá
honum nýtízkulegustu til hinna
fornlegustu — botnvörpu, flot-
vörpu, reknet og línu. Þeir veiða
allar tegundir fisks, einkum
þorsk, ýsu, síld og karfa. Nýlega
hafa þeir hafið humar- og rækju-
veiðar úti af ströndum Atlants-
hafsins, Mexíkóflóa og Karabíska
hafsins. Rússar eru nú einnig að
byggja upp túnfiskiðnað og
sarínuiðnað. Allt ætilegt og not-
hæft í formi lýsis eða mjöls er
hagnýtt til hins ýtrasta.
Nýjustu skip þeirra eru betur
búin fiskileitartækjum og veiðar-
færum, en nokkur önnur skip.
Næstum allir nýju togararnir eru
búnir að minnsta kosti radartækj
um, sumir hafa fullkominn raf-
eindaútbúnað. Margir togararnir
og móðurskip hafa sonartæki og
hljóðbylgjutæki, sem geta fundið
og mælt fiskitorfur, gert línurit
yfir hitann í sjónum og nákvæm
hlustunartæki. Sum stærri skip-
anna hafa jafnvel lendingarpalla
fyrir þyrlur.
Framhald á bls. 19