Morgunblaðið - 17.11.1964, Blaðsíða 6

s
MORGU N BLAÐIÐ
— i
Þriðjudagur 17. nóv. 1964
Ég held ég þori aldrei á
landi fyrir Múlann
Örstutt afmælisrabb við Tryggva Marteins-
son, 75 dra sjósóknara og leiklistarfrömuð
úr Ólafsfirði
ÞEGAR ég heilsaði honum rétti
hann mér vinstri höndina. Hægri
hluti líkamans er lamaður eftir
aðkenningu af slagi, sem hann
fékk fyrir tveimur árum. Hann
verður 75 ára í dag. Þótt ellin
hafi orðið honum nokkuð þung í
skauti er fullt af glettni bak við
gleraugun.
— Og þú sættir þig við hlut-
skipti þitt?
— Já, það er ekki til neins
annað, segir Tryggvi Marteins-
son og brosir við.
Við sitjum í litlu en notalegu
herbergi Tryggva og konu hans,
frú Rósu Friðfinnsdóttur að
Hrafnistu, dvalarheimili aldraðar
sjómanna. Það á vel við það sem
Tryggvi er gamall sægarpur, sem
allt frá fermingaraldri og næstu
hálfa öld sótti sjóinn frá fæðingar
stað sínum Ólafsfirði. Tryggvi
sá fæðast þorp í Ólafsfirði, sem
si’ðan varð að kaupstað. Hann
lifði þar með dugandi samborg-
urum, sem gert hafa fallegan bæ
við brimasaman sand, og sem lif-
að hafa á sjónum, og honum ein-
um, allt frá því staðurinn var til.
— Ég fæddist að Burstabrekku
segir Tryggvi, næsta bæ fyrir
innan þar sem nú er Ólafsfjarðar
kaupstaður. Þegar ég var um
fermingu flutti faðir minn, Mar-
teinn Sigurðsson, niður í þorp-
ið, sem þá var að byrja að mynd-
ast og ég hóf sjóróðra með hon-
um á árabátum. Faðir minn hafði
áður stundað hákarlaveiðar eins
og margir, er sjó stunduðu við
Eyjafjörð. Kauptúnið fer að
myndast rétt eftir aldamótin,
þegar Páll Bergsson flytur til
Ólafsfjarðar og setur þar upp
verzlun og útgerð. Þeir sem
fyrstir byggja Ólafsfjörð koma
úr sveitinni fyrir innan staðinn
og innan úr Svarfaðardal, einnig
vestan úr Fljótum.
Tryggvi Marteinsson
slitnaði upp af legunni.
— Og hvað varð þá til fanga?
— Við keyptum okkur bara
nýjan bát, sagði Tryggvi.
— Það var lítið um hafnar-
mannvirkin í Ólafsfirði þá?,
spyrjum vi'ð.
— Það voru settar fram bryggj
ur á vorin. Það héldu þeim
kassar, sem fylltir voru af grjóti.
Sjórinn sá vanalega sjálfur um
að setja þær á land fyrir okkur
á haustin. Við rérum á sumrin
með línu. Vorum þrír á'og fórum
með um 40 stókka í róður (120
önglar í stokk). Við rérum lengst
vestur af Siglufirði. Þá var meiri
fiskigengd fyrir Norðurlandi en
síðar varð. Hann hét Blíðfari ann
ar báturinn, sem ég varð eigandi
að.
Síðan eigna.ðist ég trillu en hún
fórst í hvítasunnuáhlaupinu 1935,
þegar um 20 bátar fórust á leg-
unni í Ólafsfirði. Enn létum við
byggja nýjan bát og hann hafði
ég þar til 1946. Þá fór ég að vinna
mest í landi, fór þó bæði á síld og
troll á öðrum bátum. Fiskmat
stundaði ég allt frá 1918. Þegar ég
lufttist hingað til Reykjavíkur
1952 vann ég fyrst við fiskmat,
en geiðist síðan húsvörður í Gagn
fræðaskóla Austurbæjar og þar
vorum við í þrjú ár. Það var gott
starf og okkur líkaði vel við alla
er við þurftum þar að hafa sam-
skipti við.
Tryggvi segir að það hafi ráðið
mestu áð hann flutti hingað suð-
ur, að börn þeirra hjóna byggju
hér, Baldvin nú forstjóri Al-
menna bókafélagsins, og Dýr-
leif, sem er gift hér í Reykjavík.
— Þegar ég sem unglingur
kynntist Eyfirðingum, sem
bjuggu í sjávarplássunum út með
firðinum, tók ég eftir því að þeir
voru léttlyndari, meiri gleðimenn
og félagsskapur meiri en þar
sem ég hafði áður kynnzt.
Var það ekki einnig svo í Ólafs
firði?
— Jú. Það var fjörugt félags-
líf hjá okkur eftir því sem um
var að gera. Skemmtilegast var
að fást vi’ð leikstarfsemi og söng.
Við hjónin tókum mikinn þátt í
því. Ég fékkst við leik en konan
við söng. Ég lærði að leika á
orgel hjá Magnúsi Einarssyni á
Akureyri og var um skeið organ
isti í kirkjunni. Svo lékum við,
„£>kjaldvöru“ Páls Ardals,
„Skuggasvein" -Matthíasar, „Upp
til selja“ og „Æfintýri á göngu-
för“, allt gamalkunn leikrit. Ég
held mér hafi fundist „Æfintýr-
ið“ skemmtilegast. Ég lék Kranz
og líklega er það skemmtilegasta
rullan mín.
— Hefir þú trú á máltækinu,
sem segir, að hláturinn lengi
lífið, Tryggvi?
Já. Ég er ekki í nokkrum vafa
um það. Það verður auðveldara
að bera það misjafna, sem á okk
ur er lagt ef við reynum að
leita þess skemmtilega í lífinu,
segir þessi sjötíu og fimm ára
sjósóknari, er við kveðjum hann.
vig.
Summer and Smoke. USA 1962. |
Laugarásbíó. Paramount-litmynd
í Panavision. 118 mín. Handrit:
James Poe, eftir leikriti Tenn-
essee Williams. Kvikmyndari:
Charles Lang. Framleiðandi: Hal
Wallis. Leikstjóri: Peter Glen-
ville.
Leikritið Summer and Smoke
er meðal eldri verka Tennessee
Williams og var sýnt í Þjóðleik-
húsinu fyrir um það bil áratug.
Verk hans 'sýna — þó ekki í
þessu leikriti á eins hysterískan
hátt og oftast — fólk sem er ýkt
og afmyndað, úrkynjað og með
sjúkt og morkið sálarlíf. Fólk
þetta, sem býr í frumskóga eða
gróðurhúsasvækju hugarheima
höfundarins, sjáum við eins og í
skrumskælingu, eins og við vær-
um að horfa á líf þess í gegnum
rúður Glerverksmiðjunnar sál-
ugu. En með snilld töframanns-
ins tekst Williams að fá áhorf-
andann til að dvelja og hrífast
með sínum sjúku persónum og
horfa á mynd mannlífsins í ýkju-
spegli. Sumt af þessum eiginleik-
um verka hans hefur Peter
Glenville tekist að festa á film-
una, sumt ekki.
Á heitu sumri er þriðja mynd-
in sem Peter Glenville stjórnar,
| en færir honum þó ekki jafn
mikinn heiður og hans fyrsta
mynd, sem var Fanginn (The
Prisoner og var sýnd í Stjörnu-
bíói með Alec Guinness í titiihlut
verkinu. Hún er þó engu að síður
vel sjáverðug eins o,g flestar kvik
myndanir á verkum Williams.
Við kvikmyndunina virðist
Glenville ekki reyna að losa
myndina við leikhússvipinn og
ber kvikmyndun og leikur nokk-
urn keim upprunans. Stingur
það nokkuð í stúf við vinnubrögð
Elia Kazans, sem mest hefur
gert að því að kvikmynda leikrit
Williams. Hefur Kazan ávallt
reynt að losa þau undan áhrif-
um sviðsins og túlka þau á algjör
lega filmrænan hátt. En ekki
hefur öllum skrafsmönnum film-
unnar fallið slíkt í ,geð og sumir
tala um að Kazan hylji aðeins
leikhúsverkin með kvikmynda-
brellum. Telja þeir ekki rétt að
reyna að dylja uppruna verksins-
ins og samkvæmt því ætti aðferð
Glenville meiri rétt á sér. En í
umbreytingu leikhúsverks í kvik
mynd finnst mér eigi að gilda
hið sama og í þýðingu bók-
mennta af einu máli á annað.
Mikilsvert sé að keimur þýð-
Fiamhald-á bls. 8
Laurence Harvey og Geraldine Page.
— Nú verður þess ekki langt
að bíða að þú getir flogið norður
til Akureyrar, Tryggvi, og sfðan
ekið fyrir Ólafsfjarðarmúla og
heilsað upp á gamla kunningja
og ættmenn.
— Ég held ég þori aldrei að
aka fyrir Múlan. Ég sá hann svo
oft frá sjó að mér lízt ekkert á
að fara hann akandi.
— En gekkstu aldrei fyrir Múl-
ann?
— Nei, það gerði ég aldrei.
— En hvernig var það með
konuna, sem gekk fyrir Múlann
og prjónaði alla leiðina?
— Já, Hún hefir ekki veri’ð
hrædd. Það var raunar föður-
systir min, Guðlaug Sigurðar-
dóttir. Ég þekkti hana aldrei, en
ég kynntist þremur dætrum
hennar.
— En svo kom að því að þú
eignaðist þinn eigin bát?
— Já. Það var 1916 að við
keyptum bát í félagi 6 tonn að
stærð. Hann bar nafnið Hermann.
— En þáð fór nú illa með þá
útgerð, skýtur frú Rósa inn í.
Hann fórst við klappirnar hjá
Kleifum, fyrsta haustið sem þeir
áttu hann, ótryggður með öllu,
Q Benzín-salan
Benzínafgreiðslustöðvar í
Reykjavík eru aðeins opnar til
kl. 10,30 á kvöldin í vetur, en til
kl. 11 að sumrinu. Mér finnst
þetta ekki í samræmi við annað
hjá okkur, jafnmiklir nátthrafn
ar og við annars erum. Og það
þarf í rauninni ekki nátthrafna
til þess að verða benzínlausir
á heimleið að kveldi til, því
menn fá ekki benzín á heim-
leið úr bíó.
Þetta væri í rauninni í ágætu
lagi, ef olíufélögin skiptust á
um að hafa „kvöldvakt”, sem
næði fram undir eða fram að
miðnætti.
Slökkviliðsmaður sagði mér,
að oft væri gestkvæmt á slökkvi
stöðinni seint á kvöldin og um
nætur. Mönnum dytti einna
helzt í hug að leita þangað,
þegar þeir yrðu benzínlausir á
götum bæjarins.
Það má auðvitað segja, að
óþarfi sé að verða benzínlaus.
Fólk eigi að sýna örlitla fyrir-
hyggju og hafa vakandi auga
með benzínmælinum. En úr því
að olíufélögin keppast á ýmsum
sviðum um að veita viðskipta-
vinunum góða þjónustu, hví
ekki að taka þetta atriði til nán-
ari athugunar.
Dæmi um góða þjónustu eru
t.d. benzínstöðvar Shell við
Miklubraut. Nýtízkulegar, þrifa
legar sölustöðvar beggja vegna
brautarinnar — og lipur af-
greiðsla. — Og mér finnst eðli-
legt, að olíufélögin gætu skipzt
á að hafa. vaktirnar eina viku
í senn, alveg eins og lyfja-
búðir, enda þótt benzínið sé
e.t.v. ekki lífsnauðsynlegt, eins
og lyfin eru oft. Ég er heldur
ekki að tala um „benzínvakt”
aila nóttina.
0 Biðröð á fiskasýningu
Ég skoðaði fiskasýningu
skátanna í Hafnarfiíði á sunnu-
daginn, en sá lítið vegna þess
hve ösin var mikil. Hinir rögg-
sömu og ötulu skátar gætu haft
meiri reglu á hlutunum í her-
búðum sínum, séð t.d. um að
biðröð við miðasölu væri skipu-
leg, en þar var troðizt, ýtt og
bjástrað á íslenzka vísu — allt
í einni þvögu. Mér var hugsað
til biðraðanna í Bretlandi. —
Sannleikurinn er sá, að öll af-
greiðsla gengur betur, þegar
fólk hefur þroska til að standa í
röð og bíða eftir að fá af-
greiðslu á eftir þeim næsta á
undan — í stað þess að ryðjast
í gegnum þvöguna til að fá af-
greiðslu á undan öllum öðrum.
Skátarnir gætu kennt fólki að
standa í biðröð.
Um sýningu sem þessa ætti
fólk að ganga í einfaldri röð,
ganga hægt og sjá allt, en ekki
að raða sér fyrir framan ein-
staka hluti á sýningunni og
standa þar í tuttugu mínútur
með þeim afleiðingum, að aðr-
ir, sem ekki hafa tíma til að
bíða í tuttugu minútur eftir að
komast að, þegar þeir eru búnir
að biða í aðrar tuttugu mínútur
eftir að fá aðgöngumiða, verða
að fara heim án þess að hafa
séð allt.
Skátarnir fara vel af s+að
þótt eitt og annað gæti sjálf-
sagt farið betur — og mér dett-
ur þá einkum í hug, að þeir
gætu vafalaust fengið tærari
sjó í búrin. Hann var mjög
gruggugur á sunnudaginn.
Rauiu