Morgunblaðið - 17.11.1964, Blaðsíða 21

Þriðjudagur 17. nóv. 1964
MORCUNBLAÐIÐ
21
i| Danskur rithöfundur um handritin:
Afhending jafngildir dauöa-
dómi evrópskrar menningar
,;íslendingar með sögurnar á heilanum
.....geðtruflaðir af einangrunar-
umhverfi sínu.......“
| Kaupmannahöfn, 14. nóv.
f í HIN KUNNI danski rithöfund
j I ur og sagnfræðingur Palle
Lauring ritar í dag langa
kjallaragrein í blaðið Infor-
mation, og er greinin 114 síða
í stóru broti. 1 greininni ræðir
Lauring um andstöðu sína
11 gegn því, að íslendingum
| verði afhent handritin í Árna
safni, og ritsmiðina nefnir
hann: „Það er tími til kominn
að rætt sé af hreinskilni um
handritamálið“.
[ Palle Lauring segir, aS
| 1944 hafi ísland tekið þann
kostinn, að yfirgefa Dan-
mörku í stað þess að bíða
í nokkra mánuði eftir stríðs-
lokum og semja síðan um sam
bandsslitin. Vegna þessa
telji Danmörk á engan hátt
vera ástæðu til sektarkennd
ar gagnvart fslandi.
Lauring líkir handritasafn-
| . inu við safn Gyðingabók-
mennta, sem sé í Konungsbók
hlöðunni, en það mun eitt
stærsta sinnar tegundar í ver
öldinnú „En að sjálfsögðu
hafa fsraelsmenn ekki látið
sig dreyma um að gera kröfu
I til þess, að það verði afhent“,
, segir Lauring. „Þvert á móti
hafa lærðir Gyðingar og safn
arar á síðari árum gefið eða
i ánafnað ný og viðamikil
' söfn til bókhlöðunnar,
j sem viðurkenningarvott þess,
að hér hafa verðmætin verið
j| vel geymd og ávöxtuð“.
I Þá segir Lauring að ef kröf
ur íslands verði teknar til
greina, jafngildi það dauða-
I dómi yfir evrópskri menn-
I ingu. „Ég hefi sjálfur orðið
þess var víðsvegar í Evrópu,
að menn myndu lýsa hinni
barnalegu vináttu stjórnmála
manna okkar, ef til afhending
ar kæmi, með orðunum: —
Fjandinn hirði þessa menn.
Hér er verið að leika sér hugs
unarlaust með uppbyggingu
evrópskra minja- og skjjala-
safna. Óviðkomandi myndu
segja að þetta sé að ganga
nokkuð langt og í óviður-
kvæmilegum tilgangi. En það
er ekki svo. Með sömu for-
sendum ættum við að tæma
Glyptoteket, Þjóðfræðistofn-
unina, Listasafnið í Rosenborg
o. s. frv. og senda allt til
heimalanda sinna. Hver yrði
síðan afrakstur okkar Og
raunar hinna, þegar þessi að
Palle Lauring
ferð næði útbreiðslu Við
fengjum leyfi til að halda eft
ir steinöxum okkar, bænda-
mublum og fjónsku málurum,
og með allri virðingu: Við
yrðum þá fátækari en ísland!
í fyrsta lagi er þetta ekki
málstaður okikar og í • öðru
lagi mundi afhendingin enn
ala á þjóðarmetnaði íslend-
inga, jafnvel þótt einhverjir
kunni að halda fram hinu
gagnstæða. Hafi maður verið
á íslandi og rætt þar við fjöl-
marga íslendinga, þá veit
maður með vissu, að ef það
er nokkuð, sem þá vantar
ekki, þá eru það fleiri sögur
og handrit. Þeir ganga með
sögurnar á heilanum, og það
er hreint út sagt óþolandi. Það
er ekki einu sinni hægt að
halda uppi samræðum við
hina bezt greindu þeirra, öðru
vísi en þeir þjóti út í sögurn-
ar. Það má lengi leita, þar til
maður finnur þjóð, sem er
jafn geðtrufluð af einangrun
arumhverfi sínu,' („milieu
skadet" — orðið er þýtt í orða
bókum „geðtruflun vegna um
hverfis" — innskot Mbl.) og
af því að tönnlast á eigin for-
tíð. Það sem hún (þjóðin)
þarf, er höggmyndasafn, iðn
aðarminjasafn, í stuttu máli
menningarverðmæti, sem ekki
eru íslenzk".
Lauring lofar mönnum því
í grein sinni, að vegna fram-
komu stjórnmálamanna í
handritamálinu muni á sínum
tíma verða rituð „saga þess
myrka kaprtula, sem ber nafn
ið Afstaða danskra stjórnar-
valda til hugtakenna list,
menning og rannsóknir. Að
lokum víkur hann enn að ósk
um íslands í menningarmál
um og segir: „Skiljum við þá
ekki ísland? Jú, gjörsamlega.
En það kemur bara málinu
ekkert við. Allar nýjar þjóð-
ir vilja láta gefa sér allt, sem
hinar eldri þjóðir hafa byggt
upp í gegnum aldirnar. ís-.
land hlýtur að skilja, að verð
mæti þessarar tegundar verða
aðeins byggð upp og safnað
saman á mörgum öldum svo
þau verði einhvers virði. Það
eru aðrir möguleikar til en
hin íslenzku handrit".
— Rytgaard
•NiiiiiiiiiiMiiitiiiiiiiiinHiMiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
BRIDGE
^•111III llllllllllllllll l•ll•lll■•lll••l•IMI•llll•llllll lllllllllllll
NÝLEGA er lokið tvímennings-
keppni hjá Bridgefélagi kvenna
og báru þær Eggrún Arnórsdótt-
ir og Guðríður Guðmundsdóttir
sigur úr býtum, hlutu 2229 stig.
í öðru sæti urðu Laufey Arnalds
og Ásgerður Einarsdóttir, hlutu
2201 stig. — 24 pör tóku þátt í
keppni þessari og var röð efstu
paranna þessi:
1. Eggrún og Guðríður 2229 st.
2. Laufey og Ásgerður 2201 —
5. Unnur og Sigríður 2199 —
4. Dagbjört og Kristín 2169 —
6. Ingibjörg og Sigríður 2164 —
6. Hugborg og Vigdís 2151 —
7. Margrét og Guðrún 2122 —
8. Elísabet og Steinunn 2101 —
9. Kristjana og Halla 2098 —
Málflutningsskrifstofa
Einars B. Guðmundssonar,
Guðlaugs Þ lákssonar,
Guðmundar Péturssonar,
Aðalstræti 6, símar 1-2002,
1-3202 og 1-3602.
— Aringlæður
Framhald á bls. 19
stallar brátt flegnir að fullu,
fullkeypt er reynslugullið.
Orðið menntun getur tákn-
að fleira en' innbyrðingu á lög-
skipáðri vitneskju eða réttindi til
aðri vitneskju eða réttindi til
einlhvers ákveðins starfs. Ytri
kringumstæður ráða ekki mestu
um hvað menn upplifa eða hve
langt þeir ná. Það er ekki alltaf
aðalatriði af hvaða tagi reynslan
-er, hitt er meira um vert, að
njóta hennar vera sér hennar
meðvitandi,
því glaður finnur fegurð þar
sem finnur dapur ei,
og þá er jafnvel enn mikilvægara
að lifa en að yrkja. Listin er í
þágu lífsins en ekki öfugt. Ævin
er „heildarljóðið":
Listaverk er lífs þíns kvæði,
Ijómar allar stundir.
Kveði hjartans innsti
strengur undir.
_ Hann talar um, að „hjartans
sími“ kliði við „kossa og kvæða-
gjörð“ og hann kallar samvizk-
una „símarrn milli guðs og þín“
og staðsetur hann „innst í hjart-
ans helgidómi“. Furðuleg samlík-
ing! (Þess konar samvizka þarfn-
ast ekki reglna eða siðapredik-
ana). í skini frá eigin „reynslú-
gulli“ hefur skáldinu orðið ljóst,
að lifið er ekki stöðugar nýjung-
ar, heldur síung endurtekning
fornra stefja eins og bezt sést,
þar sem lífið rís hægt, til dæmis
í ástinni og listinni, öldutoppar
eru óhugsandi án öldudala. Að-
alatriðið er, að ekki miáist úr
vitundinni
víðsýnið mikla í vafurloga
um vornótt á Tindastól.
Þessi „sublimasjón”, þetta
skáldlega símasamband sættir
hann vi'ð lífið, og það sem sættir
menn vi'ð lífið hjálpar þeim
einnig að horfast í augu við
dauðann.
Engan kvíða, ekkert sorgarlag
aðeins. þakkir fyrir góðan dag.
(Úr eftirmælum um Friðrik
Hansen).
Og skáldið mótar afstöðu sína til
náttúrunnar, lífsins og mann-
anna af ást og þökk. Hann kveðst
skulda landinu „ódauðlegan
brag“, en „sá ómur dó sem spóans
grunnu ljó’ð" og þörfin til að
kveða er dýpri en þráin til frama
eða fimmhundruðára-„óðdauð-
leika“ á spjöldum sögunnar. Líf-
ið sjálft skiftir skáldið meira
máli en svo. Trúað gæti ég, að
eftirfarandi vísa geymdist lengur
en nafn skáldsins. Hér er mælt
fyrir munn liðinna og líðandi
stunda í lífi þjóðarinnar:
Ég vil heyra hetjuraust
- helzt það léttir sporin -
þess, sem yrkir undir haust
eins og fyrst á vorin.
Jón horfist því beizkjulaust í
augu við takmarkanir sínar á
sviði ljóðlistarinnar og tranar
sér ekki að eigin frumkvæði
fram á hræsibrekku útgáfunnar
og reynir hvergi að sýnast neitt
annað en hann er, og gerir það
ljóð hans aðgengileg til lestrar
og athugunar.
Bezt tekst honum upp í þýðum
og léttum kveðskap. Ég er ekki
viss um, að beztu kvæðin, sonn-
etturnar „Á fornum slóðum“ og
„Nú hvílir jöðin“ og fleiri gleym
ist lesendunum strax. Þau benda
til skáldskaparhæfileika, er ekki
virðast nýttir' nema að nokkru
leyti.
skaði, ef hann hefði týnzt og
gleymzt.
Af einhverri vangá hafa fallið
niður þrjár stökur Jóns, sem
finna má í Skagfirzkum ljóðum
og ættu auðvitað heima í þess-
nri bók.
Lífs míns sjóð er ekki eytt,
enn er glóð í svörum,
enn er blóðið í mér heitt,
enn er ljóð á vörum.
Ég hef missta æskuglóð
allar listir dvína —
síðan kistan huldi hijóð
hana systur mína.
Eins og ég sagði í upphafi eru
kvæðin allmisjöfn að gæðum, og
sumu hafi mátt sleppa, svo sem
ódýrum tækifærisvísum til verk-
stjóra nokkurs. Á stöku stað er
orðalag fullhástemmt, en annars
hef ég í þessari stuttu grein að
mestu sleppt aðfinnslum, né held
ur hef ég reynt að fara að segja
skáldinu til við yrkingarn-
ar. Bg hef einnig reynt
að gera mig ekki sekan um
marklaust oflof, en fyrst og
fremst haft það í 'huga, að þessar
athuganir mættu færa einhvern
lesandann nær marminum sjálf-
um, nær hinum þögula huga að
baki orðanna, þeim höfuðþáttum
í vfðleitni alþýðuskáldsins til að
tjá sig, sem að minum dómi hafa
mest almennt gildi, þ.e. gildi
fyrir sem flesta, fyrir utan skáld-
ið sjálft. En mér virðist bókin
hentugri til slíkra athugana, en
stundum vill verða, þegar mikið
er ort og fremur af tilgerð og
metnaði en af þörf. Yrkisefnin
á þessum síðum bera vott um fá-
brotna ævi, en mann grunar að
„hljómi þó innst í hugardjúpi —
fegri lög og lengri“, (St. G. St.)
Maðurinn að baki þessara smá-
kvæða er heill og hlýr, og e.t.v.
þörfnumst við þess ekki sízt.
Svipað má bera upp á ýmsa
fleiri, lífs og liðna, kannske
er þeim að fækka, ég veit
það ekki. En það er slíkt
hugarfar, sem geymt hefur, e'ða
öllu 'heldur er íslenzk sjálfsvirð-
ing og menning, frostbitin en
ókróknuð. Þeim arfi, þeirri fót-
festu á herðum eldri kynslóð-
anna má ekki glata þiátt fyrir
sjálfsagða sókn og tilraunir á
öllum sviðum, lj óðformi og ö'ðru.
Því er hinn skemmtilegi „aliþýðu
kveðskapur" Jóns Skagfirðings
tvímælalaust þess virði að vera
lesinn, og það hefði verið mikill
Dvín í vestri dagsins glóð,
dansa él á hjarni,
syngur móðir svæfilsljóð
sínu þreytta barni.
Margir útgefendur gleyma því,
að það er eins með bækurnar og
mannfólkið — frágangurinn hef-
ur ótrúlega mikil áhrif á „inni-
haldið.“ Bókakápur eru oft herfi-
legar. Hér hefur þó tekist mjög
sómasamlega, letur hæfilegt, frá-
gangur snyrtilegur. Útgáfu hafa
annazt í samráði við Jón, þeir
Hannes Pétursson og Sigurjón
Björnsson. Kápumynd gerði Jó-
hannes Geir og er hún með þeim
beztu, sem nú er að sjó á bóka-
markaðinum.
Magnús Skúlason.
HUDSON perlonsokkarnir
fyrirliggjandi.
30 den. á kr. 55,00
60 den. á kr. 69,75
BANKASTRÆTI 6 - SlMI 22135
M .A.
Berg’s sporjárn með sivala
skaftinu sem fer vel i
hendi og losnar
ekki.
Nú fást Berg's sporjárn
einnig með plast-skefti
•em þolir þung högg.
BAHCO framleiðsla
BERG'.
KOMBINASJÓNS-TENGUK
: BERG’a
i BIT-TENGUR
BERG'.
BOLTAKLIPPUR
BERG’s
SLÁTURHNIFUR
Agætur
ELDHÚSHNIFUR
-ILÚL.