Morgunblaðið - 17.11.1964, Blaðsíða 25

Þriðjudagtir 17- nóv. 1964
MORGUNBLAÐIÐ
25
— Handrifamáiið
Framhald af bls. 23.
en þeirra sem nú eru í Kaup-
mannahöfn að meðhöndla þau
eða læra meðferð þeirra? Sé
svo, hlýtur hið eina rétta að
vera að við handritarannsókn
irnar séu notuð afrit, sem þola
einhverja meðferð og uppruna
legu handritin séu ekki af-
hent vísindamönnum nema
sérstaklega standi á. Þá skipt-
ir það ekki lengur öllu máli,
hvort handritin eru varðveitt
í Kaupmannahöfn eða í
Reykjavík.
Ég veit ekki, hvort hand-
ritin eru svo vandmeðfarin
sem af er látið, því sjálfur
hef ég þau aldrei augum litið,
en ástæðan til þess, að ég leyfi
mér að ætla að svo sé, er sú,
að ella væri það móðgun við
ílenzka viísindamenn að full-
yrða að hándritin verði aldrei
tryggilega varðveitt á íslandi.
Ég hefi sjálfur kynnzt því í
starfi mínu að nauðsynlegt
getur verið að sjá handrit í
frumriti til þess að leysa
ákveðið vísindalegt vandamál
því tengt. Ekki veit ég, hvort
svipuð vandamál koma upp í
sambandi við íslenzku handrit
in ,þar sem t.d. verður að
rannsaka pappírinn sem hand
ritið er skrifað á, en komi
slíkt til greina eru það undan
tekningar og vísindamaður,
sem þyrfti að annast einhverj
ar slíkar tæknilegar rannsókn
ir, getur þá hæglega ferðazt
til þess staðar sem handritið
er geymt á. Við sínar sérstöku
rannsóknir þarf hann ekki á
að halda öllum miðaldabók-
menntum Konungsbókhlöðu.
Þegar svo er lokið tæknilegri
athugun hans á þessu sérstaka
blaði sem vandamálið snýst
um, getur hann aftur horfið
heim og haldið áfram bók-
menntalegum og sögulegum
rannsóknum sínum i Kaup-
mannahöfn.
Fjöldi vísindamanna í öðr-
um greinum hafa þurft og
þurfa enn að fara í slikar
ferðir öðru hvoru, til þess að
komast til botns í inhverju
vandamáli. Ég fæ ekki séð
nauðsyn til þess, að varðveita
hin upprunalegu handrit til
eilífðarnóns þar sem bezt eru
bókasöfn til rannsókna á
þeim.
Það er einnig kyndug full-
yrðing, að íslendingar ættu
ekki að geta lært að gera við
handritin og fjalla um þau
svo vel fari. Þess ber að geta,
að í Reykjavik hefur þegar
verið komið á laggirnar hand
ritastofnun, sem einnig hefur
að geyma vinnustofu, þar sem
unnið er að viðgerðum á hand
ritunum. Hvort hún er sam-
bærileg við samsvarandi stofn
un í Kaupmannahöfn er ég
ekki dómbær á, en — sé því
haldið fram, að hún geti aldrei
orðið það, gerast þeir er það
segja forspárri en nokkur tök
eru á að vera.
Það hlýtur að leiða af sjálfu
sér, að allt það sem Danir
hafa í fórum sínum af sér-
fræðilegri þekkingu sé íslend
ingum falt um leið og hand-
ritin eru komin til Reykjavík
ur og upp verði tekin holl
samvinna háskóla og fræði-
stofnana í báðum löndunum.
Slík samvinna á sér þegar
stað á mörgum sviðum, eink-
um þó í náttúruvísindum og
læknisfræði. Þessvegna er
það með öllu óhugsandi, að
háskólinn og handritastofnun-
in í Reykjavík fái ekki erlend
is frá alla þá sérfræðilegu að-
stoð sem til þarf við varð-
veizlu handritanna, til viðbót
ar því sem þeir hafa þegar
sjálfir af slíku. Ég fæ þess-
vegna ekki skilið, að menn
geti fært þau rök gegn af-
hendingu handritanna að ekk
ert verði um þau hirt á ís-
landi. Það má hverjum manni
Ijóst vera, að slík fullyrðing
er ærumeiðandi fyrir íslenzka
vísindamenn, en hún er þó
í raun réttri hálfu meira æru
meiðandi fyrir hina dönsku
starfsbræður þeirra, því hún
byggist á þeirri skoðun
manna, að danskir vísinda-
menn muni, ef af afhending-
unni verður, láta meiru ráða
þjóðernislega móðgun en þarf
ir vísindanna og ekki láta Is-
lendingum í té þá aðstoð sem
þeir gætu veitt og kynni að
vega þungt í metunum.
Og hver getur sagt til um
það, hvort handritin séu bet-
ur geymd í Kaupmannahöfn
en í ReykjaVík? Við lifum á
20. öldinni og megum muna
það, að margt fór í súginn í
Þýzkalandi í síðasta stríði og
hvaða bókasöfn eru öruggust,
ef aftur kæmi til styrjaldar
í Evrópu, þau sem liggja milli
Rússlands og Vestur-Evrópu
eða þau sem eru í Norður-
Atlantshafinu? Það getur orð
ið erfiit að skera úr um slíkt,
en erfitt. er að sjá af hverju
Kaupmannahöfn ætti að taka
fram öllum stöðum öðrum í
þessum efnum.
Reykjavík á sér enga Kon-
ungsbókhlöðu, satt er það, en
ínútíma vísindum er alþjóðleg
samvinna bókasafna bráðnauð
synleg og enda vel á veg kom
in. Getur það talizt réttur
skilninigur á uppbyggingu vís-
indalegrar samvinnu og í sam
ræmi við- það sem nú tíðkast,
að gengið sé að því sem vísu,
að einhverja grein vísindanna
megi ekki stunda annarsstað-
ar en þar sem fyrir sé mjög
gott bókasafn varðandi hana?
Erum við ekki sem vísinda-
menn, áhugasamir um auknar
rannsóknir s.s. með samtíma
rannsóknum, og þá m.a. með
aðstoð nútíma afritunartækni?
Mér er spurn.
Handritarannsóknirnar hafa
til þessa ekki verið aldanskt
fyrirbæri, heldur hafa erlend-
ir menn unnið að rannsóknun
um jafnhliða Dönum og sama
myndi vera uppi á teningun-
um þó handritin væru flutt
til varðveizlu annarsstaðar en
í Kaupmannahöfn.
Sjaldan er að því spurt,
hvort íslendingar kynnu ekki
að hafa einhverja þá aðstöðu
til handritarannsóknanna,
sem á móti vægi því að eiga
stórt bókasafn. Er þá ekki úr
vegi að benda á þá staðreynd,
að þeir eiga land það, sem
handritin urðu til á og tala
tungu, sem er skyld miðalda-
tungu þeirri sem töluð var í
landinu, svo skyld að það má
heita eitt og sama málið. Há-
skóli íslands hefur því ekki
einvörðungu þjóðernislegar
eða pólitískar ástæður til þess
að vilja verða miðstöð þessar-
ar fræða ,heldur koma þar
líka til rökréttar ástæður og
ljósar. ísland er eðlilegur
samastaður rannsókna á forn
islenzkri menningu.
Þó háskólinn í Reykjavík
og handritastofnunin þar séu
enn ekki svo vel úr garði
gerðar sem menn kynnu að
óska ætti það að vera vísinda-
mönnum í öðrum löndum og
þá einkum á Norðurlöndun-
um metnaðarmál, að leggja
sinn skerf til þess að bæta úr
'því, í staðinn fyrir að hindra
það eftir öllum mætti af smá-
borigarlegum þjóðernisremb-
ingi.
Ég hefi hér að engu getið
almennra, þjóðlegra ástæðna
sem fram mætti færa fyrir
því að veita íslendingum að-
stoð til þess að efla sögulegar
rannsóknir sínar, þó þær séu
einstaklega markverðar. Ég
hef viljað einskorða mig við
vísindalegar ástæður einar
saman. Er alþjóðleg samvinna
háskóla ekki bæði nauðsynleg
og sjálfsögð nú á tímum og
einkum á Norðurlöndunum?
Sé svo, geta vísindamenn þá
látið það verða sitt síðasta orð
að handritin ættu að vera á-
fram í Kaupmannahöfn um
aldur og ævi? Er þetta ekki
of einhæf afstaða til málsins
til þess að geta samrýmst vís-
indunum, sem einlægt berjast
gegn einhæfni, og absolut-
isma?“ spyr prófessor Prenter
að lokum.
Fyrirspurnir tii K. B.
Andersens
Formælandi vinstri flokks-
ins á þinginu, Ib Thyregod,
mun hlutast til þess á næsta
fundi hinnar þingskipuðu
handritanefndar, að nefndin
leggi fyrir kennslumálaráð-
herra K.B. Andersen eftirfar-
andi átta fyrirspurnir og kröf-
ur:
1. Beiðst er skrár yfir hand
rit þau úr Árnasafni Oig Korr-
ungsbókhlöðu, sem óskað er
eftir að afhent verði, ásamt
upplýsingum um hvort ein-
hverjar breytingar hafi orðið
á skrá þeirri sem þjóðþings-
nefndin fékk í hendur 1961.
2. Hefur skrá þessi verið
lögð fyrir stjórn Árnasafns?
Sé svo ekki, er þess óskað, að
leitað verði eftir áliti hennar
á skránrii .
3. Beiðst er greinargerðar
af tilefni gagnrýni dr. phil.
Ole Widdings, lektors, í Berl-
ingske Aftenavis 6. nóvember,
á handritáskránni, þar sem
segir, að á skránni séu m.a.
handrit, seni ekki eigi rétt á
sér þar samkvæmt reglum
afhendingalaganna, en fjalli
t.d. um norsk málefni.
4. Beiðst er greinargerðar
um samningaviðræður þær,
sem fram fóru við íslenzku
stjórnina áður en gengið var
frá lagafrumvarpinu 1961.
Hafa farið fram viðræður við
íslenzku stjórnina síðan 1961?
Er íslenzka stjórnin því enn-
þá samþykk, að hér sé um að
ræða gjöf?
5. Beiðst er endanlegs svars
lagadeildar Árósaháskóla við
spurningu þeirri, sem fyrir
hana var lögð árið 1961 og
deildin taldi sér ekki fært að
svara þá vegna þess hve
skammur tími væri til stefnu.
6. Beiðst er eintaks af grein
argerð dr. jur. Poul Johs.
Jörgensens, sem afhent var
Kaupmannahafnarháskóla 23.
marz 1946, varðandi eignar-
réttarafstöðu til Árnasafns.
7. Hverjar hafa verið fjár
veitingar ríkisins til Árna-
safns síðan 1956? Beiðst er
greinargerðar um þetta vegna
þess, að stjórn safnsins kveð-
ur fjárveitingar til þess alls
ónógar og segir að t.d. hafi sl.
þrjú ár ekkert fé verið veitt til
kaupa á nýjum bókum eða
til bókbands.
8. Beiðst er afrita af bréf-
um þeim, sem fóru í milli
fyrrv. kennslumálaráðherra
Jörgens Jörgensens og dr.
phil. Peter Skautrups og ráð-
herrann gerðu opinber nú fyr
ir skemmstu, ásamt sambæri-
legum málsskjölum, sem ekki
hafa áður vsrið birt.
Birgir Markússon
Minnirtg
Á T T A ára barnið Birgir var
yngstur sinna systkina, yndisleg-
ur drengur, góður og skír. Hann
var léttur í lund og ör til við-
bragða. Hljóp því hratt sinn síð-
asta sprett, að settu marki.
Birgir varð einn þeirra mörgu
er farizt hafa af slysum, þeim
voða er veldur svo mörgum lífs-
tíðar örkurfila eða dauða. Enginn
þekkir þjáningu þeirra syrgjenda
sem bila eða bugast vegna slíkra
átaka.
En hvað skal segja, fellur
nokkur fugl til jarðar án Guðs
vilja — óg alveg óhætt að láta
hann ráða. — Þá munu skapa-
dægur manna hafa sinn tilgang
í allri umhyggju. Ekki vist að
þeim væri betra að bíða lengur
á jörðunni okkar.
Svo kemur röðin að vorum
mannlegu tengslum og hygggind-
um. Þar eru tvö stórveldi sem
ráða hvorugt við annað í sinni
samvinnu — það er heilinn og
hjartað, hvort í sínu hlutverki.
Við þráum og þjáumst oft —
vegna sjóngalla vorra beztu og
eðliltgustu tilfinningu. Sár
manna gróa aðeins vegna iþess að
Guð er alls staðar nálægur. Sá
eini sem mestu ræður mun skilja
eðli vort og veikleika. í erfið-
leikum finnum við bezt að Hann
er ekki langt í burtu.
Fólkið finnur alveldi kærlc-ik-
ans í orðum Krists: „Leyfið börn-
unum að koma til mín“. Ástvinir
Birgis þakka, gleðjast og svara:
Nú er barninu okkar að eilífu
óhætt.
„Hve sæl, ,ó, hve sæl er hver
leikandi lund“.
En lífinu á jörðu er afmörkuð
stund.
Við þökkum fyrir geislanna gleði
og líf.
En grátum nú og finnum aðeins
harmanna kíf.
Gleðinni er lánuð og gefin hver
tíð.
En getur nokkur maður skilið
þjáninganna hríð.
Við þökkum fyrir drenginn okk-
ar, dyggðir hans og þrótt.
En dagurinn var liðinn og húmið
kom svo fljótt.
En „sonur þinn lifir“. — Er sögn
um eilíf rök.
Og sjálfur Herra lífsins á bak við
dimma vök.
Kristín Sigfúsdóttir
frá Syðri-Völlum.
MANN hryllir við hinum tíðu
fréttum af dauðaslysum í okkar
litla þjóðfélagi. Við hryggjumst
þegar við heyrum, að einstakling
ar eða jafnvel heilar skipshafnir
hafi farizt, en mann setur hljóð-
an þegar maður fréttir, að litli
glókollurinn í næsta húsi hafi
verið svo snögglega burtu kvadd-
ur.
Ósjálfrátt fylgist maður með
vexti barnanna í nágrenninu,
ekki sízt hinna smæstu í næsta
húsi, þegar maður sér þeim
bregða fyrir dag hvern. Það var
engin tilviljun, að Birgi yrði
veitt sérstök athygli. Hann var
einkar fríður sýnum, vel af guði
ger, tápmikill, en hafði jafnframt
mjög prúða og fágaða fram-
komu, þrátt fyrir sinn unga ald-
ur. Hafði ég því vonazt til að
geta fylgst með vexti hans áfram
nokkuð á leið, að ég fengi að sjá.
hvað gæti orðið úr þessum
dreng, sem var svo mörgum góð-
um kostum búinn. En hér verður
staðar numið; átta ár, og lengri
er leiðin ekki. Eftir er minningin
svo heið og björt, að af henni
mun lengi lýsa.
Harmi lostnum nágrönnum er
vottuð dýpsta samúð míns og
minna.
Njáll Þórarinsson.
Sovézk
Framhald af bls. 16
með forstöðumanni Akademí-
unnar, Mestislav Keldysj, sagði
Hbrnig m. a. að Bandaríkja-
menn hefðu enn ekki komizt að
neinni niðurstöðu varðandi það,
hvort smíði flugvéla, sem fara
hraðar en hljóðið og notkun
þeirra til loftflutninga almennt,
myndi borga sig. Auk þess
ræddu þeir Hornig og Kelysj um
möguleika á aukinni samvinnu
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna
í tæknimálum, sögðu að þegar
hefði verið lagður góður grund-
völlur að henni og voru áfram
um að hún yrði efld, einkum
varðandi rannsóknir ýmisskon-
ar, að því er segir í frétt frá
Tass-fréttastofunni.
Mfcl
Wi
LAUGAVEGl 59. simi 2334»
S j álfstæðis
kv e n n a f é I.
HVÖT
and í kvöld kl. 8,30 í Sjálfstæðishúsinu.
bntiSKRÁ:
Félagsmál — Skenimtiatriði: Frú Emelía
Jónasdóttir, leikkona fer með gamanþátt.
Kvikmyndasýning — Kaffidrykkja.
STJÓRNIN.