Morgunblaðið - 19.02.1965, Blaðsíða 16

16
MQRGUNBLAÐIÐ
Föstudagnr 19. febrúar 196'
UM BÆKUR
Lángnætti á Kaldadal
Þorsteinn frá Hamri:
LÁNGNÆTTI Á KALDADAL.
72 bls. Heimskringla.
Reykjavík 1964.
Á borðinu hjá mér liggja allar
fjórar kvæðabækur Þorsteins frá
Hamri: í svörtum kufli (1958),
Tannfé handa nýjum heimi
(1960), Lifandi manna land
(1962) og Lángnætti á Kaldadal,
sem kom út á síðast liðnu ári.
Þorsteinn frá Hamri er talinn
með efnilegri skáldum okkar.
Hann þótti fara vel af stað. Og
síðari bækur hans hafa hlotið
góðar viðtökur gagnrýnenda.
Hann byrjaði . snemma að
yrkja; var aðeins tvítugur, þegar
hann sendi frá sér fyrstu bók-
ina. Fimmtu bókina sendir hann
frá sér hálfþrítugur, því auk áð-
ur talinna fjögurra Ijóðabóka gaf
hann út bókina Skuldaskil, sem
inniheldur þjóðleg fræði. Er að
vísu óvenjulegt, • að s.vo ungur
maður kveðji sér hljóðs á þeim
vettvangi.
í dómum manna hefur Þor-
steinn notið æsku sinna fremur
en goldið. Það er líka sjálfsagt
að örva nýgræðinginn.
En rithöfundur nýtur ekki
lengi þeirrar náðar að teljast
efnilegur, jafnvel þó ungur sé að
árum. Þorsteinn er ekki lengur
byrjandi, þó hann sé ekki eldri
en margur byrjandinn. Maður,
sem hefur gefið út fimm bækur,
má búast við, að verk hans séu
vegin ög metin sem verk þjálfaðs
höfundar.
Þorsteini hefur verið reiknað
til gildis, að hann stendur fösjr
um fótum í þjóðlegum fræðum.
En því má bæta við, að hann er
líka rótfastur í landinu sjálfu
eins og nítjándu aldar skáldin.
Hvort tveggja, landið og sagan,
veitir festu, sem hverju skáldi
hlýtur að vera nauðsynleg. Það
eru Íífakkeri, sem skáld verður
að halda sig við, ef það á ekki
að reka fyrir straumi rótleysis.
En svo gagnleg sem þessi líf-
akkéri verða að teljast, er þó
hæigt að reyrast þeim um of. Það
er háskalegt að vera alltaf bund
inn á sama blettinum.
Skáld verður að kynnast fleira
en sinni eigin þjóð, og því frem-
ur, ef hún er fámenn og afskekkt.
Heimsmenningin endurnýjast.
Skáldið verður að taka þátt í
þeirri endurnýjun. Annars er því
stöðnun vís.
Mér er allsendis ókunnugt,
hvort Þorstein frá Hamri hefur
gert víðreist um veröldina. En
mér þykja ljóð hans bera vott um
fullmikinn heimalningsbrag. Auk
þess finnst mér hann vera of
mikill alvörumaður, einkum af
svo ungum manni að vera. Há-
tíðleikinn fellur illa í kramið nú
á dögum. Menn hafa smásaman
vanizt af að taka hlutina alvar-
lega. Rödd eins skálds megnar
ekki að snúa þeirri þróun til
baka.
Þá þykir mér anda helzti mikl-
um kulda af kvæðum Þorsteins.
„Andinn frá jöklum vorum“ er
of sterkur í þeim.
Heiðríkja og svali er sannar-
lega hressandi. Samt er ekki
hollt að hafa of mikið af svo
góðu. Skátdið þyrfti að bakast
undir suðrænni sól.
Allt um það held ég, að Þor-
steinn frá Hamri verði enn að
teljast efnilegt skáld. Það er ó-
þarft að láta hann gjalda sinna
mörgu bóka, en sanngjarnt, að
hann njóti æsku sinnar enn um
sinn. Hann hefur áreiðanlega
hæfileika til að takast meira
i fang en hann hefur gert
hingað til. Hvað honum verður
úr hæfileikum sínum — það er
svo annað mál.
Ungu skáldin njóta nú betri
lífskjara en fyrirrennarar þeirra.
Hins vegar verða þau fyrir tóm-
læti, sem eldri skáld höfðu vart
af að segja. Það er sama, hvort
þau gera vel eða illa, undirtekt-
irnar eru jafnóverulegar.
Afleiðinigin verður sú, að þau
hætta að tala til almennings en
taka í þess stað að yrkja hvert
fyrir annað. Þau hætta að reikna
með hinum almenna lesanda,
hætta að gera ráð fyrir, að verk
þeirra verði metin af fjöldanum.
Eg tek hér sem dæmi kvæðið
Landlaus, þar sem mér þykir
Þorsteíni hafa tekizt bæði vel og
illa:
Fjær em nú en í fyrri da^a
fjólan smáa og grunlaus ró
selbrekkurnar í sumarhaga
er svik ha*» al^rei framið þó
annað sé * art og ennþá f jær
sem okkur meðfætt í grasi var;
mun ég því leingi, móðir kær,
minnugur þessa verknaðar.
Þetta smákvæði er lipurlega og
k.unnáttulega ort með hliðsjón
af ljóðrænni hrynjandi. Hins veg
ar þykir mér úrleiðis að tala um,
að brekkurnar hafi aldrei fram-
ið svik. Slíkt kalla ég ekki skáld-
legar andstæður, þó svo eigi sjálf
sagt að vera, heldur fjarstæður.
Andstæður eru settar fram til
að skapa huigmyndatengsl. Fjar-
stæður'Íeiða af sér hugmynda-
rof og spennufall í kvæði.
Þrátt fyrir fleiri dæmi af þessu
tagi er margan haglegan sam-
setning að finna í Lángnætti á
Kaldadal. Til dæmis er Ara.mnns
kvæði rismikið á köflum.
Málfar Þorsteins frá Hamri er,
þegar bezt lætur kjarnmikið og
meitlað og fellur val að ljóðstíl
þeim,'sem hann hefur tamið sér.
Hins vegar held ég, að hann
verði að taka upp léttara hjal í
bland, ef hann á að ná til fólks-
ins í sveit cg við sjó.
' Erlcndur Jónsson.
Guðni Sigurrssin Vé!stjóri
Minning
Oss héðan klukkur kalla,
svo kallar Guð oss alla
til sín úr heimi hér.
Þá söfnuð hans vér sjáum
og saman vera fáum
í húsi því, sem eilíft er!
í DAG verður til moldar borinn
vinur minn, Guðni Sigurðsson,
sem lézt af slysförum við starf
sitt hinn 13. þ. m. Guðni var son-
ur hjónanna Svövu Magnúsdótt-
ur, sem nú er látin, og Sigurðar
Ingvarssonar, járnsmiðs, Grana-
skjóli 15. Guðni var elztur fimm
barna þeirra hjóna, fæddur 11.
maí 1938. Hann var því aðeins
tuttugu og sex ára að aldri er
hann var kallaður á Guðs síns
fund. Guðni kvæntist 21. marz
1964 Ólöfu Eyjólfsdóttur, sem bjó
honum hlýlegt og gott heimili að
Grenimel 24. Þá um vorið gekk
hann til móts við lífið, sem nýút-
skrifaður vélstjóri.
Nú er þessi góði og hreinlyndi
drengur allur, eftir er skarð, sem
ei verður bætt
Eiginkonu hans, föður, systkin-
um og tengdaforeldrum votta ég
samúð mína og annarra vina
hans.
Sverrir Marínósson.
I
Jeppi ú PfcaBIS
í Hverce^eB'ði
FÖSTUDAGINN 12. febr. sýndi
Leikfélag Selfoss hið góðkunna
leikrit JEPPA á FJALLI eftir
Ludvig Holberg.
Hér er óþarft að fjölyrða um
höfundinn eða verk hans, svo
er hann kunnur hérlendis, af sín
um mörgu verkum, er sýnd hafa
verið víðsvegar um landið. Þetta
verk var fyrst sýnt á Akureyri,
á síðara helmingi áttunda tugs
síðustu aldar, að vísu á dönsku.
En nokkru síðar sýndu stúdentar
í Reykjavík Jeppa á íslenzku.
Síðan mun Jeppi hafa verið færð
ur upp um 30 sinnum á ýmsum
stöðum á landinu. Það lætur að
líkum, að um klassiskt verk eins
og þetta, verði að gera nokkrar
kröfur til leikenda.-Og varla við
að- búast að ungt leikfélag, sem
ekki hefur of mörgum æfðum
leikendum á að skipa, geti vansa-
laust færzt slíkt í fang. En hér
hefur þó betur til tekizt en
vænta mátti, því heildarsvipur
sýningarinnar var góður, einkum
ef tekið er tillit til þess, að hér
voru nokkrir nýliðar á ferð, og
ber vafalaust að skrifa það leik
stjóranum, Gísla Alfreðssyni, til
tekna. Hinsvegar verður að
kenna hónum um að framsögn
sumra leikenda var nokkuð
ábótavant. Ekki verður hér lagð-
ur dómur á meðferð einstakra
leikara, en þó margt væri vel
um frammistöðu þeirra verður
að játa að Jeppi ber þar af, enda
leikinn af Valdemar Lárussyni,
sem gesti Leikfél. Selfoss.
Þá voru leiktjöldin ágæta vel
gerð af Lárusi Ingólfssyni.
Það er ástæða til þess hér að
vekja athygli á góðri samvinnu
Leikfél. Selfoss við Þjóðleikhús-
ið, sem góðfúslega lánaði leik-
stjóra, aðalleikara, leiktjalda-
málara og búninga. Á Þjóðleik-
hússtjóri þakkir skilið fyrir þann
skilning sem hann með þessu
sýnir á leikstarfsemi í hinum
dreifðu byggðum. Mættu flein
félög leita þar aðstoðar, meíra
en gert hefur verið, og er ekki
að efa að. hún yrði góðfúslega
látin í té, enda mun ýmsum öðr-
um nágrannaleikfélögum hafa
reynzt svo að undanförnu.
Það ber að þakka Leikfélagi
Selfoss fyrir áræðið og góða
frammistöðu, enda sýndu áhorf-
Ingimunda Gaðmondsdóttir
Minningarorð
HÚN fæddist að Eyðisandvík í
Sandvíkurhreppi 1. marz 1892 og
andaðist í Landsspítalanum þann
12. þ. m. eftir nær 9 mánaða
sjúkdómslegu, og verður til mold
ar borin í dag.
Foreldrar hennar voru þau
hjónin Sesselja Jónsdóttir, systir
Símonar á Selfossi, og Guðmund-
ur Einarsson, ættaður úr Biskups-
tungum. Ólst hún þar upp í stór-
um systkinahópi, því átta voru
þau, sem til fullorðinsára kom-
ust. En eftir lifa nú systurnar
þrjár: Þorgerður, Þóra og Halla
og einn bróðir, Einar, öll búsett
hér í bæ.
Svo sem að líkum lætur og að
þeirra tíma hætti vandist Munda
því snemma, að vinna öll algeng
heimilis- og sveitastörf, enda var
hún að upplagi viljug og vinnu-
fús. Hún fluttist síðan hingað til
Reykjavíkur og vann ýmis störf
unz hún réðist til Nýju efnalaug-
arinnar nokkru eftir að hún var
stofnuð og vann þar alla tíð síðan
eða rúm 30 ár.
Þetta er hin ytri saga Mundu
og má segja að hún láti ekki
mikið yfir sér á spjöldum sög-
unnar, en persónuleiki hennar
mun lifa í hugum þeirra sem með
henni unnu og kynntust henni
nánar.
Vegna trúmennsku hennar,
vinnusemi og starfsgleði var hún
hugþekk öllum starfsfélögum og
einnig þeim, sem húnn vann hjá.
Iðjusemi, stundvísi og ástundun
voru henni í blóð borin og störfin
léku í höndum hennar, án þess
hún hefði mikið fyrir þeim, en
slíkt fólk er mjög til uppörvunar
á hverjum vinnustað, og til íy».r-
myndar þeim yngri, sem eru að
hefja lífsstörf sín.
Enda þótt Munda væri fremur
hlédræg og lítið fyrir að láta á
sér bera, þá hafði hún létta lund,
var hispurslaus og hreinskilin,
greiðvikin og hjálpfús. Er því
öllum ljúft að minnast hennar
sem henni kynntust. Hennar er
því sárt saknað af vinum og
starfsfélögum, sem í huganum
fylgja henni með blessunarósk-
um um framhaldsstarfið handan
landamæranna miklu.
Að loknu góðu dagsverki er
gott að hvílast og mun sú raunin
hér. Ingimunda sofnaði vært eft-
ir erfiða sjúkdómslegu og langan
vinnudag.
Um leið og ég þakka Mundu
góð kynni vil ég senda systkinum
hennar og öðrum vandamönnum,
mínar innilegustu samúðarkveðj-
ur. —
Ágúst Sæmundsson.
Björg Uoaor
Mínning
Fædd 7. 7. 1941. Dáin 12. 2. 1965.
í D A G er lögð til hinztu hvílu,
Björk Unnur Halldórsdóttir, Suð-
urgötu 58, Hafnarfirði, aðeins 23 1
ára að aldri.
Okkur finnst vegir guðs órann-
sakanlegir fyrst hann kallar
hana frá þessum heimi svo unga
í blóma lífsins, en við vissum að
hún gekk aldrei heil til skógar,
þótt hún reyndi að lifa lífinu eins
og heilbrigð væri. Hún bar ávallt
endur er fyllt höfðu húsið, þakk-
læti sitt með miklu lófataki og
fögrum blómvöndum að leikslök
um, er leikarar og leikstjóri voru
margkallaðir fram.
Leikfélagið mun hafa hug á
að ferðast með Jeppa um ná-
grannasveitirnar, og er full
ástæða til að hvetja fólk til að
sækja þær sýningar. Á því verð- 1
ur enginn svikinn, sem vill fá
rækilega hláturhviðu. — ' Hrb.
HoHtiórsdóttlr
Ijós og yl inn á heimili okkar, var
alltaf hress og kát, þótt oft lægi
við að veikindin væru að bera
hana ofurliði.
Fyrir tæpu ári giftist hún eftir-
lifandi manni sínum, Kjartani
Andréssyni, og höfðu þau stofnað
sér heimili, sem hún rækti af
mikilli alúð, þær fáu stundir sem
hún fékk að vera heima, en meiri
hlutann af tímanum lá hún í
sjúkrahúsum.
Foreldrar hennar eru Rann-
veig Vormsdóttir og Halldór Jó-
hannesson. Einu sinni áður hafa
þau þurft að sjá á bak ungum
syni sínum og nú elskulegri dótt-
ur. Það er þungur harmur að sjá
á bak tveim elskulegum börnum,
en það mun vera þeim huggun í
harmi, að eiga von um endur-
fundi. Við biðjum algóðan guð að
styrkja eiginmann hennar, for-
eldra og alla ástvini.
Kæra Unnur! Hafðu þökk fyrir
öll þau góðu kynni, sem því mið-
ur urðu of stutt. Það sannast hér
eins og oft áður, að þeir sem guð-
irnir elska deyja ungir.
Hvíl í friði, kæra vinkona.
SendiEierrum
vísað burf úr landi
Dar-es-Salaam, Tanzaniu,
15. febrúar, NTB, AP.
STJÓRN Tanzaniu (sem áður hét
Tanganyika) hefur kallað heim
sendiherra sinn í Bandaríkjun-
um, Sheikh Othman Sharif. Er
þetta gert til að mótmæla brott-
vísun eins af sendiráðsstarfs-
mönnum Tanzaniu úr Bandaríkj-
unum. Sú ráðstöfun, sem kunn-
igerð var í Washington á sunnu-
dag, á rætur sínar að rekja til
þess, að í janúarmánuði sl. var
tveimur sendimönnum Banda-
ríkjanna í Tanzaniu gert að verða
á brott úr landinu og gefið að sök
að hafa stundað undirróður gegn
stjóm landsins.
Þetta er í fyrsta skipti sem
sendimanni Afríkuríkis er vísað
á brott úr Bandaríkjunum.
Bandaríkj amenn þeir, er
Tanzaniustjórn gerði landræka í
fyrra mánuði voru Robert Gor-
don, sendiráðunautur við sendi-
ráð Bandaríkjanna í Der-es-Sala-
am og Frank Garlucci, sendifull-
trúi í Zanzibar. Segir Bandaríkja-
stjórn, að ásakanir Tanzaniu-
stjórnar á hendur mönnum þess-
um hafi ekki við nein rök að
styðjast.