Morgunblaðið - 28.03.1965, Page 11

Sunnudagur 28. marz 1985
MORGUNBLAÐIÐ
II
ÞESSAR ungu stúlkur bætt-
ust í hóp hjúkrunarkvenna, en
Hjúkrunarkvennaskólanum
var slitiS miðvikudaginn 17.
marz.
Hinar nýju hjúkrunarkon-
ur eru: í fremstu röð: Elín-
borg Ingólfsdóttir, Guðrún
Sigurðardóttir, Ása Aðalsteins
dóttir, Edda Árnadóttir. Önn-
ur röð: Anna Ragnheiður Guð
mundsdóttir, Guðrún Blöndal, I
Sigrún Gísladóttir og Sigur-
veig Sigurðardóttir. I þriðju
röð: Guðfinna Gunnarsdóttir,
Svandís Anna Jónsdóttir, Dóra
Sigurðardóttir og Áslaug Krist
insdóttir. í öftustu röð: Ilall-
dóra Halldórsdóttir, Gyða
Magnúsdóttir, Amalía Svala
Jónsdóttir og Guðrún Pálma-
dóttir.
— Dauðsföfl
JTramhald af bls. 32.
Svokölluð blettavötn virðast
vera mikið notuð, enda eru þau
nanast frjáls verzlunarvara.
Með hvaða hætti verða eitran-
ir af völdum blettavatns?
Eitranir verða ýmist á þann
veg, að fólk sýpur á því af mis-
gáningi eða andar því að sér.
Þar sem lítil loftræsting er, geta
menn hæglega andað að sér svo
miklu magni, að úr verði eitrun.
Slíkt hefur komið fyrir bæði á
vinnustöðum og í heimahúsum.
Einnig hefur komið fyrir, að
menn hafi í ógáti drukkið bletta
vatn og hlotið bana af.
Koma sjúkdómseinkennin þá
ekki strax í Ijós?
Venjulega koma þau ekki alveg
ítrax. í sumum alvarlegustu til-
fellunum hafa sjúklrngarnir ekki
orðið áberandi veikir fyrr en á
öðrum eða þriðja degi. Örugg
dæmi þekkjast þess, að menn
hafa setið að áfengisdrykkju og
drukkið blettavatn annað hvort
í misgripum eða viljandi. Alkó-
hólið getur í þessum tilfellum
vitanlega villt um sjúkdómsein-
kenni og seinkað því, að þau
verði kennd. Að auki eykur
elkóhól stórlega á sumar eitur-
verkanir blettavatna. Þessa má
einnig finna stað í tilraunum með
dýr.
Eru eiturverkanir eftir metýl-
klóríð og blettavatn sama eðlis?
Efnin metýlklóríð og tetraklór
metan, sem mjög kemur fyrir í
evonefndum blettavötnum, eru
næsta skyld. Eins og óður segir,
eru alvarlegustu eituráhrif metýl
klóríðs bundin við miðtauga-
kerfi. Blettavatnið er hins vegar
einkum skaðlegt nýrum og lifur.
Metýlklóríð hlýtur því að teljast
mun hættulegra en blettavatn.
Þó hafa menn hér á landi hlotið
evo miklar lifrarskemmdir af
völdum blettavatns, að þeim hef-
ur verið bráður bani búinn.
Eög og reglugerð um
eiturefni í undirbúningl
Hvernig eru aðstæður hér á
landi til rannsókna á eitrunum?
í sambandi við ýmiss læknis-
fræðileg mál, er falla undir rétt-
arlæknisfræði, er mjög gagnlegt,
og raunar á stundum bráðnauð-
synlegt, að geta framkvæmt rann
sóknir og ákvarðanir á skaðleg-
um efnum og eiturefnum. Að-
staða til þessa er hin lakasta hér
á landi og því úrbóta þörf. Sömu
sögu er reyndar einnig að segja
um aðstöðu til þess að fylgjast
með aðskotaefnum í matvælum,
sem mörg hver geta verið eða
eru eitruð. Hvarvetna fer nú í
vöxt, að fylgzt sé með því, að
fæða manna og dýra sé ekki ó-
hæfilega menguð skaðlegum efn-
um, sem komizt hafa í hana á
einn eða annan hátt. Slíkt eftir-
lit og rannsóknir verða eðlilega
að teljast til almennrar heilsu-
gæzlu í nútímaþjóðfélagi.
Hvernig má að ykkar dómi
bezt koma í veg fyrir, að eitranir
eigi sér stað?
Eitt meginatriðið í þessu efni
er, að öll ílát með eitruðum efn-
um séu greinilega merkt og skulu
á merkimiðunum greindar notk-
unarreglur og varúðarreglur á ís
lenzku. Annað meginatriði er, að
ílát með eitruðum efnum séu
þannig úr garði gerð, að eigi
verði villzt á þeim og ílátum,
sem notuð eru undir matvæli eða
lyf. í þriðja lagi er þess að gæta,
að varzla eiturefna sé sem tryggi
legust og að notkun ýmissa hinna
eitruðustu efna sé bundin við þá,
er slíkt efni þurfa að nota af
nauðsyn við störf sín.
Þess er skylt að geta hér að
nýlega hefur landlæknir beitt
sér fyrir þvi a8 sett verði lög og
reglugerðir varðandi innflutning,
sölu og dreifingu, meðferð og
eftirlit með eiturefnum hér á
landi. Er sem stendur unnið að
gagnasöfnun til samningar þess-
ara laga og reglugerða. Með á-
kvörðuninni um aukið eftirlit
má ætla, að allar aðstæður til at-
hugana og rannsókna á eiturefn-
um hér muni stórbatna, segja
þeir Ólafur og Þorkéll að lokum.
— sem handtekinn var fyrir skrif sín
um lífið í Sovétríkjunum
Á UNDANFÖRNUM árum
hafa embættismenn í Júgó-
slavíu vísað háðslega á bug
sérhverri staðhæfingu um, að
rithöfundurinn Milovan Djilas
og ga<gnrýni hans á kommúnis-
mann eigi sér enn hljómgrunn
meðal Júgóslava. Djilas átti,
sem kunnugt er, mikinn þátt
i að koma á kommúnísku
þjóðfélagsskipulagi í Júgó-
slavíu, en varð síðar haröasti
gagnrýnandi þess, eins og það
var framkvæmt í kommún-
ískum ríkjum, og hefur að
mestu setiö i fangelsi siðasta
áratuginn.
En staðreynd er, að „Djilas-
ismi“, sem svo hefur vérið
nefndur, gerir enn vart við
sig. Og nú hefur það verið
viðurkennt af opinberri hálfu
— af engum minni manni en
sjálfum Tito, forseta.
„Sú stefna, sem við eitt sinn
gáfum nafnið „Djilas-ismi“,
sagði Tito „hefur nú gert vart
við sig í nýrri mynd“. Og hann
bætti við í umkvörtunartón,
að stefna þessi ætti sér öfluga
talsmenn hjá blöðum og tíma-
ritum ag tíðum væru skrif
þeirra látin afskiptalaus.
☆
Tito staðhæfði, að stefnan
hefði tekið á sig nýtt form.
En sannleikurinn er sá, að at-
vik það, sem varð tilefni til
þessarar yfirlýsingar hans,
varðaði að mörgu leyti sömu
grundvallaratriðin, sem Djilas
hefur árum saman afplánað
refsingu fyrir að halda á lofti.
Djilas lenti fyrst í átökum
við Júgóslavíustjórn fyrir tíu
árum. Hann krafðist þess, að
aukið yrði lýðræði í landinu
og skipulögð yrði andstaða
gegn einræðisstj órn kommún-
istaflokksins. Þá krafðist hann
algers mál- og ritfrelsis.
Frá því bók Djilasar (Hin
nýja stétt) kom út hefur hann
hvað eftir annað verið hneppt-
ur í fantgelsi fyrir skrif, er
dæmd voru móðgandi í garð
Rússa. Samskipti þeirra og
Júgóslava voru þá, þrátt fyrir
fornar væringar, svo vinsam-
leg, að Tito leyfði enga gagn-
rýni á Sovétríkin.
Og nú er það ungur prófess-
or, sem hefur tekið upp stefnu
Djilasar og orðið Tito tilefni
fyrrgreindrar yfirlýsingar.
Mihailo Mihailov, prófessor í
rússneskum bókmenntum við
heimspekideild háskólans í
Zadar i vesturhluta Júigó-
slavíu hefur verið handtek-
inn og bíður nú dóms fyrir
svipaðar eða sömu sakir og
Djilas.
Mihailov er á fertugsaldri.
Hann er ættaður frá Hvíta-
Rússlandi — foreldTar hans
fluttust þaðan frá til — Júgó-
slavíu. Hann heimsótti Moskvu
s.l. sumar og hreifst mjög af
þeirri löngun og tilhneigingu
til sköpunarfrelsis, er hann
varð var meðal margra ungra
rithöfunda. Um þessa heim-
sókn skrifaði hann tvær lang-
ar greinar, er birtust í janúar-
Og febrúarheftum mánaðar-
ritsins „Delo“, sem gefið er út
í Belgrad.
Þegar síðari greinin birtist
mótmælti sovézka sendiráðið
í Belgrad kröftuglega þeirri
gagnrýni, er þar kom fram á
Sovétríkin. Og hugtaksfræði-
tímarit júgóslavneska komm-
únistaflokksins „Kommúnist-
inn“ birti harðorða viðvörun
til menntamanna um að láta
ekki slík skrif hafa áhrif á sig.
Febrúarheftið var síðan bann-
að af stjórnarvöldunum.
Mihailov gerði fangabúðir
Rússa að umtalsefni. Hann
minntist einnig á það, er
Stalín lét flytja búferlum
heila þjóðflokka, þar sem talið
var að almenn andstaða væri
gegn kommúnismanum. En
mest af því, sem Mihailov
sagði um þetta var fengið úr
frásögnum Rússa sjálfra af
fangabúðum Stalínstímans og
öðrum heimildum um hryðju-
verk Stalíns, sem birtar hafa
verið í vaxandi mæli frá því
árið 1956.
Það sem miklu fremur
hleypti vonzku í Rússanna
var hrifning hans á vaxandi
tilhneigingu til frjálsrar list-
sköpunar í sovézkum bók-
menntum og napurt háð hans
um þá „afturhaldssömu“ sem
væru henni andvígir, tor-
tryggni hans í garð sovézkra
yfirvalda og vantrú á því að
hinir nýju leiðtogar væru eins
staðráðnir í því að afnema
Stalínismann og þeir segjast
vera, — og þó umfram allt sú
fullvissa hans, að framtíð
Sovétríkjanna byggist ekki
á yfirvöldunum heldur á hinni
nýju kynslóð mennta- og lista-
manna, og kröfum þeirra um
aukið frelsi.
Hann minntist á prófessor
Vladimir Miloaevich Turbin,
„vinsælasta fyrirlesarann" við
Moskvuháskóla, sem skrifaði
bók -er nefnist „Félagi tími,
félagi list“, en þar var tilvitn-
un í eitt af ljóðum Maya-
kovskis, þar sem hann sagði:
„Úr djúpi timans rís þriðja
byltingin, frábrugðin hinum
fyrri, — bylting andans“.
Draumurinn um „þriðju
byltinguna" á ýmislegt sam-
eiginlegt með hugmyndum
Djilasar, sem stöðugt stað-
hæfir — hvort sem hann er
utan eða innan fangelsisveggj-
anna — að júgóslavneskir
kommúnistar — og kommún-
istar, hvar sem'er — þarfnist
fullkomins máls- og ritfrelsis
til þess að geta losnað að fullu
við „stalínismann“.
Timaritið „Kommúnistinn"
sagði hina svörtu mynd
Mihailovs af lífinu I Sovét-
ríkjunum fullkominn and-
sósíalisma, sem borinn væri
fram undir yfirvarpi baráttu
fyrir skoðanafrelsi og mál-
frelsi. Slíkt yrði ekki látið
viðgangast í „lýðræðisrikinu“
Júgóslavíu.
Ýmsar dagsetningar í sam-
bandi við þetta mál eru at-
hyglisverðar. 11. dag febrúar-
mánaðar — eftir að febrúar-
hefti DEL/D hafði verið bann-
að, Sovétstjórnin hafðí mót-
mælt og „Kommúnistinn" birt
árásargrein sína, — átti Tito,
forseti, fund með opinberum
saksóknurum Júgóslavíu og
kvartaði undan hínum nýja
„Djilas-isma“. Krafðist hann
þess þá — að því er síðar
fréttist að Mihailov yrði þegar
tekinn höndum. Frá þessum
fundi var ekki skýrt opinber-
lega fyrr en 3. marz sl. Og
loks nokkrum dögum síðar'
upplýst, að Mihailov hefði ver-
ið handtekinn.
Skömmu áður en Mihailov
var handtekinn hafði hann
látið í ljós furðu yfir þessum
úlfaþyt, er greinar hans ollu.
Fjöldi manns, þar á meðal
hann sjálfur, hafði skrifað
svipað um Sovétríkin áður og
ekkert hafði þá verið gert.
Furðuleg viðkvæmni Titos
fyrir gagnrýni á Rússa og auð-
sveipni hans gagnvart kvört-
unum þeirra er ekki eina
skýringin á þessu. f nokkur
ár hefur hann átt í harðri bar-
áttú við ópólitísk sjónarmið
yngri kynslóðarinnar og við
menntamenn.
Á síðustu tveim árum hefur
þessi barátta meðal annars
komið fram í því að banna
kvikmyndir — eina var fyrir-
skipað að eyðileiggja alveg —
og bækur. í einu slíku tilfelli
neyddu bókmenntafræðingar
dómstól til að afturkalla
bannúrskurð sinn. Tveir sló-
venskir rithöfundar hafa verið
fangelsaðir, fyrir að skrifa
gagnrýni á hið júgóslavneska
„lýðræði". Leikrit, sem flokk-
ur slóvanskra leikara sýndi,
var bannað, sökum þess að þar
kom fram gagnrýni á forstöðu-
menn samyrkjubúa — því
furðulegra sem Júgóslavar
hurfu frá samyrkjustefnunni
fyrir 10 árum. Loks má geta
þess, að eitt af pólitískum mál-
gögnum Slóvena var bannað
á þeim forsendum, að það
bergmálaði skoðanir Djilasar.
Sem betur fer hafa júgó-
slavneskir menntamenn ekki
látið skelfast. Handtaka
Mihailovs vakti upp nýja mót-
mælaöldu. Stjórnin veit, að
hún getur ekki fært frelsis-
klukkuna svo mjög langt aft-
ur á bak, enda þótt hún láti
skína í tennurnar öðru hverju,
eins og í máli Mihailovs.
í Júgóslavíu — eins og i
Rússlandi og öðrum kommún-
ískum löndum — ryðja hug-
myndir ungu kynslóðarinnar
sér æ meira til rúms, hvort
sem þær eru kallaðar Djilas-
ismi eða eitthvað annað. Sú
staðreynd, að hinn aldur-
hnigni Tito hefiur talið sig
knúinn til að keíla hinn unga
prófessor Mihailov, er að
vissu leyti atburður, sem
fremur vekur vonir en von-
leysi þeirra Júgóslava, sem
berjast fyrir fullu málfrelsi en
neita að láta sér nægja eitt-
hvert hálfkák í þeim efnum.
(OBSERVER: John Ruther-
ford — ÖU réttindi áskilin)