Morgunblaðið - 28.03.1965, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 28. marz 1965
Stretchbuxur
Stærðir:
14 _ 44 kr: 595/—
10 — 12 kr: 495/—
I. flokks efni.
Sendum gegn
póstkröfu.
Aðalstræti 9 — Sími 18860.
Lithopr ent %
Símanúmer
okkar er
LINDARGÖTU 48
REYKJAVÍK
FIRE
RING
Verö aöeins Kr. 26,00 meö
söluskattf.
AC KERTI er eina kertið,
sem hefur hreinan bruna
og heitan odd til aö auð-
velda gangsetningu, auka
eldneytisnýtingu og gera
sjálf kertin endingarbetri.
Þessir eigínleikar eru jafn
áríðandi ■ nýjum bílum sem
gömlum.
AC-KERTI eru í öllunt
Opel-t Vauxhall- og Chev-
rolet-bílum.
VÉLAOEILD
— Að gefnu tilefni
Framhald af bls. 10
hent ort með köflum. Þannig
bera öll verk mannanna fyrst
og síðast merki þess tíma, sem
þeir lifa. Hægt er að hafa hlið-
sjón af fortíðinni, taka af henni
mið, en ekki að vekja hana frá
dauða.
í Kiel í Þýzkalandi er lærður
kennari í íslenzkum fræðum,
prófessor Kuhn, mikill sérfræð-
ingur í fornum skáldskap og
áhugamaður um sérvizkulega
umgengni við hann, eins og
reyndar ýmsir aðrir erlendir
vísindamenn á þessu sviði: Þeg-
ar íslenzkir stúdentar koma í
tíma til • hans, bregður þeim
heldur en ekki í brún. Þeim er
fyrir lagt að lesa fornljóðin upp
á annarlegan hátt, með fram-
burði sem þeir þekkja ekki og
hljómar eins og latína í eyrum
þeirra, eða að minnsta kosti
ekki ólíkar færeyzku og ný-
norsku en þeirri íslenzku sem
þeir eru vanir.
Ellefta vísa Guðrúnarkviðu I.
hljóðar svo:
Þeygi Guðrún,
gráta mátti,
•svá var hon moðug,
at mög dauðan. ...
Þetta vorum við látnir lesa í
norrænu deildinni með venju-
legum nútímaframburði, en
prófessor Kuhn lætur sína nem
endur lesa textann með fram-
burði sem nálgast þessa staf-
setningu:
Þoji Gúþrun,
graata maatti,
svaa var hon múþúg
att mogg dáþan . ..
Og skilji nú hver sem vill! Þó
nemendur prófessorsins læri að
lesa íslenzkt ritmál, geta þeir
hvorki talað né skilið nútíma
íslenzku.
Prófessor Kuhn hefur áreið-
anlega margt til síns máls.
Hann veit, að Egill og Einar
skálaglam töluðu með öðrum
hætti en íslendingar gera í dag.
Hann er ekki einn um þessa
vitneskju. Þetta veit hver sæmi
lega menntaður málfræðingur.
Með samanburði við önnur
germönsk mál hafa málfræð-
ingar dregið ályktanir um þenn
an forna framburð og þá ekki
sízt af bragfræðirannsóknum,
sem að vísu hafa valdið enda-
lausum deilum.
íslenzkur stúdent, sem lagði
stund á íslenzk fræði hjá pró-
fessor Kuhn, hefur sagt mér að
þýzku nemendurnir hefðu hleg-
ið að honum, þegar hann las
gömlu ljóðin með sínum fram-
burði, og auðvitað skildu þeir
ekki orð af því sem sagt var.
Þeir spurðu kennara sinn með
undrun og forvitni, hvaða
hrognamál maðurinn væri eig-
inlega að þylja. Það var aðal-
lega lengd og hljóðgildi sér-
hljóðanna, sem vafðist fyrir
þeim, en þau atriði hafa tekið
miklum stakkaskiptum, einsog
kunnugt er.
Mörgum mundi vafalaust
finnast þessi kennsla Kuhns og
kollega hans hláleg og jaðra
við móðgun við lýðveldið ís-
land, ég veit það ekki. En hann
um það. Eitt er víst: málið hef-
ur breytzt í meðförum margra
kynslóða, það veit hann. Svo
ekki sé talað um merkinga-
breytingar á einstökum orðum,
sem eru svo stórkostlegar að
hægt væri að búa til nýtt tungu
mál með þær einar í huga. Eða
þá orðrýrnunin: frskur stúd-
ent, sem hafði lært íslenzku er-
lendis kom til fslands. Hann
var auðvitað hróðugur yfir
námi sínu og þóttist hafa í öll-
um höndum við 'nýja umhverf-
ið. Eitt hið fyrsta sem hann
tók sér fyrir hendur, þegar til
landsins kom, var að ganga inn
í bakarí og segja við búðar-
stúlkuna: Má ég biðja um einn
hleif! Stúlkan roðnaði og starði
á hann vonlausum augum.
Vesalings maðurinn fór auðvit-
að við svo búið brauðlaus út,
en það sem verra var: hann
hafði misst þó nokkuð af þeirri
virðingu, sem hann hafði borið
fyrir íslenzkukunnáttu sinni.
Á Norðurlandaráðsfundinum
hér í Reykjavík flutti frændi
okkar, Peter Mohr Dam, ræðu
og hélt því m.a. fram, að Fær-
eyingar væru nátengdastir nor-
rænni tungu og menningu og
komst m.a. svo að ðrði sam-
kvæmt frásögn Morgunblaðs-
ins, að „engin norrænna þjóða
hefði í jafn ríkum mæli sem
Færeyingar, kynslóð eftir kyn-
slóð, sogið til sín kraft frá
stofni hins norræna meiðs“, og
ennfremur að „þeir væru ef til
vill norrænasta þjóð Norður-
landa“. Ég get varla ímyndað
mér að margir íslendingar hafi
tekið eftir þessum ummælum
og þeir sem það hafa gert reynt
að gleyma þeim hið snarasta.
Annars. hefði áreiðanlega hvin-
ið hærra í tálknum íslenzks
þjóðarstolts en raun varð á.
Ekki þori ég að segja um,
hvað Dam hefur fyrir sér í þess
um fullyrðingum sínum. Og
bezt gæti ég trúað að hann sé
sleginn samskonar blindu og
þeir íslendingar sem helzt vilja
halda því fram, að tunga okkar
hafi lítið sem ekkert breytzt í
meðförum þeirra kynslóða, sem
hafa notað hana frá alda öðli
— eða þeirra sem fullyrða að
við séum „norrænastir allra
þjóða“. En þetta sýnir einungis,
að ýmsar hliðar eru á þessu
máli og ekki allar jafn skemmti
legar. Og einu má bæta við:
Einhvern veginn er það svo, að
ég á auðvelt með að lesa fær-
eyska bók eða blað, en færeyskt
talmál vefst fyrir mér, ég skil
það illa og þá með óskaplegri
fyrirhÖfn. Mætti segja mér, að
flestir íslendingar hafi svipaða
sögu að segja. Þá hafa ýmsir
Færeyingar sagt mér, að þeir
eigi erfitt með að skilja ís-
lenzkt talmál, en ritmál sé þeim
hægðarleikur einn, ef út í það
fari. Þannig ber allt að sama
brunni, stafsetning og fram-
burður eru sitt hvað.
íslenzkan hefur tekið breyt-
ingum eins og önnur tungumál.
Hjá því verður bókstaflega
ekki komizt. Hún er að breyt-
ast og á eftir að breyt-
ast. Menningarleg framtóð okk-
ar veltur á því, hvernig hún
breytist og hve mikið. Ekki er
ég maður til að segja fyrir um
þá þróun, enda virðast margir,
af skrifum manna og tali að
dæma, vita það upp á hár. Jafn-
vel annað eins undirstöðumál
heimsmenningarinnar og grísk-
an hefur ekki farið varhluta af
miklum breytingum. Mér skilst
að mikið ósamkomulag ríki
milli forngrísku og nútíma-
grísku. Ekki kann ég á því skil.
Hitt mætti benda á, að svo mik-
il var virðing Rómverja fyrir
menningu Grikkja og tungu, að
sjálfur Markús Árelíus, keisari,
ritaði ekki sín heimspekirit á
latínu, heldur grísku. Orsökin
'hlýtur því að vera önnur en
rómversk yfirráð og áhrif,
kannski hún sé sú, að hið rit-
aða mál hafi að mestu glatazt
þeirri þjóð sem byggir Grikk-
land eftir gullaldirnar?
Þannig hefur einnig íslenzk
tunga tekið breytingum á vöf-
um fólksins og meiri en margur
hyggur. Það er ekki okkar hlut-
verk að sporna við þróun máls-
ins heldur því, að það verði
málfræðilegum byltingum að
bráð. 'Og margt ber að varast.
Breytingarnar gerast oftast hæg
fara og við tökum ekki alltaf
eftir þeim, . hugsum ekki um
þær í daglegum önnum. En
þeir sem komu í skrifstofu
ríkisféhirðis fyrir jólin og hlust
uðu á tal þeirra, sem þangað
áttu erindi, gátu látið sér detta
í hug að æ-ið væri að hverfa
úr málinu og verða a-inu að
bráð: sumir höfðu verið hakk-
aðir, aðrir höfðu verið lakkað-
ir. Og hvað skyldu margir
Reygvígingar taba á því að
noda 'tímann illa. Þarna
mætti stinga við fótum.
Reynslan hefur sýnt að það
er hægt, en aðeins ef vilji er
fyrir hendi. Við útrýmdum flá-
mælinu, sem var orðin landlæg
plága og meiri óþrifnaður á
tungunni en lúsin vár á
mannfólkinu. Við eigum að hafa
tvo, þrjá norrænufræðinga á
föstum ríkislaunum til að fylgj-
ast með þróuninni á vísindaleg-
an hátt, eins og dr. Björn Guð-
finnsson gerði á sínum tíma. Og
þeir eiga að gefa hættumerki,
löngu áður en allt er orðið um
seinan.
IV.
Bókmenntir -
bakhjall tungunnar
Nei, íslenzk tunga er
ekki eitthvað óumbreytanlegt
fenómen í veraldarsollinum,
hún er ekki storknað hraunhaf,
heldur frjósamur og lifandi ak-
ur, sem gefur af sér þann ávöxt,
sem til er sáð. Hún hefur veðr-
azt eins og snös fjallsins. En
fjallið sjálft stendur.
Ég hef stundum vitnað í Olof
Lagercrantz í þessum pistlum
mínum, enda kom hann þeim
af stað, og leyfi ég mér nú að
minna á þau orð hans í „Dagens
Nyheter“, að hann hafi meiri
trú á bókinni og blöðunum
sem áhrifamiklum fjölmiðlunar
BÍLAÁKLÆDI
Mjög góð og ódýr ullarefni, hentug í bílaáklæði, verð kr. 55,00,
kr. 75,00 og kr. 98,00 pr. meter. Breidd 140 cm.
Notið þetta sérstaka tækifæri til að klæða sætin í bifreið yðar
ódýrt.
Selt á útsölunni í Aðalstræti 7 bakhús.
(gengið inn frá Hótel íslandslóðinni).
jr _ _____ ' _
ODYRT ODYRT
*