Morgunblaðið - 28.03.1965, Blaðsíða 16
16
MORGUNBLADIÐ
Sunnudagur 28. mars 1965
Útgefandi:
F ramk væmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulitrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavfk.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
ISLAND
FERÐAMANNALAND
■JJpplýsingar þær, sem fram
komu í samtali við Lúð-
víg Hjálmtýsson, formann
ferðamálaráðs, hér í blaðinu
í fyrradag, eru hinar merk-
ustu. Af þeim má sjá að ferða-
mannastraumurinn til ís-
lands stóreykst með ári
hverju, og ef þróunin heldur
áfram með sama hraða og
" hingað til, verður þess ekki
langt að bíða að hægt verði
að kalla ísland ferðamanna-
land.
Formaður ferðamálaráðs
skýrir m.a. frá því í fyrr-
greindu samtali, að gjaldeyr
istekjur íslendinga af erlend-
um ferðamönnum á síðast
liðnu ári hafi numið 82 millj-
ónum króna, en árið áður
námu þær um 56 milljónum
króna. Það ár komu til lands-
ins yfir 17 þús. erlendir ferða-
menn, en nær 23 þúsund á
síðast liðnu ári. Sýna þessar
tölur vel, hve ör þróunin er
frá ári til árs, og ekki síður
hitt, að ferðalög útlendinga
hingað eru orðin okkur drjúg
tekjulind. Ekki þarf að fara í
, grafgötur um, að hér er um
allgóð hlunnindi að ræða fyr-
ir ríkisbúið og einstaklinga,
og er ekki álitamál að efla
þarf landkynningarstarfið í
því skyni, að hingað komi til
landsins sem flestir erlendir
ferðamenn. Með því eru
slegnar tvær flugur í einu
höggi: útlendingar kynnast
landinu af eigin reynd, nátt-
úrufegurð þess og unaði
sveitanna, gömlum arfi þess
og nýrri en harla frjórri og
ört vaxandi borgarmenningu.
Auðvitað tekur langan tíma
að gera land eins og ísland,
sem um aldaraðir hefur verið
fjarlægt umheiminum og
óþekkt, að eftirsóknarverðu
ferðamannalandi á borð við
þau lönd, sem hafa verið í
tízku sem ferðamannalönd, ef
svo mætti segja, um langt
skeið. En þróunin í þessum
málum er hin ánægjulegasta
og mun örari en hinir bjart-
sýnustu þorðu að gera sér
vonir um.
Oft er talað um ísland í er-
lendum blöðum og ferða-
mönnum bent á þetta sér-
stæða land, sem svo tiltölu-
lega fáir hafa komið til. Ahugi
útlendinga á sérstöðu íslands
er þannig smám saman að
vakna, og er það vel. En hinu
skulum við ekki gleyma að
nauðsynlegt er að vera vel á
verði. Land, sem ætlar að
taka á móti erlendum ferða-
mönnum verður að gera það
annars vegar af fullkominni
þjóðlegri reisn, hins vegar
ber að gæta þess að hafa ekki
erlenda ferðamenn einungis
að féþúfu, eins og nú er mjög
tíðkað í mörgum rótgrónum
ferðamannalöndum. í göml-
um bókum erlendra ferða-
manna sem hingað hafa kom-
ið, er gestrisni íslendinga
ávallt við brugðið. Þetta
margrómaða viðmót við út-
lendinga eigum við að v*rð-
veita í þjóðarhjartanu, með
því móti bíðum við sjálfir
síður tjón á sál okkar við ört
vaxandi straum erlendra
ferðamanna til landsins.
GISTIHÚS
r’itt af því sem er undir-
^ staða þess, að land eins og
ísland geti orðið álitlegt ferða
mannaland, er sæmilegur að
búnaður í landinu sjálfu, og
þá fyrst og síðast að hótel-
menningin sé ekki til fram-
búðar á því stigi, sem hér hef
ur legið í landi. í þeim efnum
hafa verið gerð stórátök í
höfuðborginni sjálfri með
byggingu nýrra og glæsilegra
hótela, og er það vel. Aftur
á móti er þörfin fyrir hótel
eða gistihús úti á landsbyggð-
inni enn mjög brýn ,og síður
en svo að þau mál hafi verið
leyst. Að vísu hafa sæmileg,
jafnvel góð húsakynni verið
tekin í notkun fyrir ferða-
menn yfir sumartímann og
má þar til nefna skólana. Hafa
þessi húsakynni bætt úr
brýnni þörf. En betur má, ef
duga skal. Vafalaust verður
unnið að því að koma á fót
sæmilegum gistihúsum úti á
landsbyggðinni, og með vax-
andi ferðamannastraumi hlýt
ur áhugi innlendra aðila á
slíkum rekstri að aukast til
muna. Er nauðsynlegt að
hlaupa undir bagga með þeim
í fyrstu til að koma málum
þessum úr þeirri úlfakreppu,
sem þau nú eru í. Ætti ferða-
málasjóður í framtíðinni að
geta stuðlað að þvú
„SURTUR FER
SUNNAN"
póð landkynning er undir-
^ staða bess að gera ísland
að ferðamannalandi. í þeim
efnum hafa verið unnin ágæt
verk af ýmsum aðilum, bæði
ríkisvaldinu og einstakling-
um. Ber að efla þá starfsemi
eftir föngum og gera hana
eins menningarlega og frek-
ast er unnt.
Ekki þarf að efa að hin
nýja kvikmynd Osvaldar I
Mannréttindavika Æsku-
lýðssambands íslands
ÆSKtTLÝÐSSAMBAND íslands
hefur undaafarna viku haft uppi
kynningu á mannréttindabarátt-
unni víðs vegar um heim. Þessi
kynning er ekki aðeins til fróð-
leiks, heldur — og ekki síður —
til hvatningar öllum íslendingum
að fylgjast með því, sem fram
fer í veröldinni, austan tjalds eða
vestan, í norðri eða í suðri, og
standa á varðbergi um eigið
frelsi.
Þessi starfsemi fer ekki aðeins
fram hér á íslandi; æskulýðssam-
bönd allra landa, þau sem frjáls
eru, halda uppi sömu starfsemi,
að vísu með misjöfnum hávaða
og misjöfnum undirtektum, en
alls staðar sama markmiði. Þar
hafa með sér samtök, sem kunn
eru undir nafninu WAY —
World Assembly of Youth — þar
sem ungt fólk hittist öðru hverju
til skrafs og ráðagerða.
Samtökin voru stofnuð árið
1949 og komu saman í fimmta
sinn í ágúst sl. sumar í baenum
Amherst í Bandaríkjunum. Þar
voru á dagskrá margvísleg mál-
efni æskunnar, en mannréttinda-
baráttan setti svip sinn á þingið.
Okkur íslendingum gengur
stundum illa að skilja aðrar þjóð
ir og baráttuaðferðir þeirra. Við
háðum okkar sjálfstæðis- og
mannréttindabaráttu ólikt öllum
vopnlausir en málsnjallir. Við
höfðum sigur yfir Dönum og
munum brátt fagna fullum sigri,
er handritin koma heim. Hér hef-
ur uppruni manna eða kynferði
ekki áhrif á þjóðfélagsréttindi
þeirra, og frelsi ríkir í trúar-
bröigðum — þó að sumum þyki
það ekki algert.
Nú er nýlokið mikilli kröfu-
göngu í Bandaríkjunum, sem vak
ið hefur meiri athygli en hinar
árvissu gönguferðir úr Miðnes-
heiði eða Hvalfirði til Reykjavík-
ur, En af hverju skyldi það vera?
Svarið- er einfalt.
í Bandarikjunum er til ein-
hvers barizt, þar er virkileg bar-
átta um mannréttindi. Blökku-
menn hafa lengi átt um sárt að
binda í sumum Suðurrikjunum,
þó að Þrælastríðinu sé löngu lok-
ið. Hvítir menn hafa þar ekki
allir viljað sætta sig við svert-
ingja sem jafningja sína og því
þráast við að viðurkenna mann-
réttindalög þau, sem kennd eru
við Kennedy heitinn forseta. Sem
betur fer eru aðrir, sem ljá vilja
málstað blökkumanna lið.
Æskulýðssamband Bandaríkj-
anna hefur þar laigt fram drjúg-
an skerf, hvítir og svartir hlið við
hlið. En hæst ber nöfn Kennedys
og séra Marteins Lúthers Kings,
sem gekk í fararbroddi hinnar
miklu göngu, Hann er maður þétt
vaxinn og alúðlegur, liggur lágt (
rómur en hefur seiðandi rödd,
sem hrífur áheyrandann. í boð-
skap sínum leggur hann áherzlu
á, að menn skuli fara með friði,
ólikur Þangbrandi biskup, sem
hafði kross á annarri hendi en
sverð í hinni.
Það er einkennandi um baráttu
blökkumanna í Bandaríkjunum,
að stjórnir einstakra ríkja reyna
að hindra framigang mannrétt-
Benedikt Blöndal
indamála þeirra, en verða síðan
að beygja sig fyrir ákvörðunum
sambandsdómstóla og sætta sig
við vald sambandsþings og stjórn
ar. Allur ágreiningur er fyrir opn
um tjöldum og báðum heimilt að
flytja sitt mál.
En skammt undan ströndum
Bandaríkjanna liggur eylandið
Kúba. Þar er háð barátta á ann-
an veg en nú var lýst. Þar er
engum heimilt að flytja sitt mál
nema talsmönnum stjórnarinnar
oig andstæðingar hennar hneppt-
ir í varðhald. Kommúnisminn
hefur haldið innreið sína og varp
að almennum mannréttindum fyr
ir borð. Og þar fá menn ekki að
þreyta göngur til að vekja bar-
áttumálum sínum stuðning. í
Mið- og Suður-Ameríku eru lika
einræðisstjórnir við völd. Atferli
þeirra er allt á sömu lund og
Castrós, og frjálslyndir æsku-
menn hætta lífi sínu við það eitt
að freista að halda uppi gagnrýni.
Og svona er það víðar.
f Asíu ber mest á yfirgangi kín-
versku kommúnistanna, svo að
jafnvel Persakeisarar hinir fornu
hverfa í skuiggann, en Kínverjar
lögðu undir sig Tíbet að fordæmi
Rússa um Eystrasaltslöndin, og
hefur verið furðu hljótt um það
þjóðarmorð, sem framið er í Tí-
bet. Nú beinast hins vegar allra
hugir að átökunum í Viet Nam í
von um, að takast megi að finna
friðsamlega lausn þeirrar styrj-
aldar, sem þar er háð.
Allt þetta láta æskulýðssamtök
heimsins sig varða og vonazt til
að geta elft þann samhug meðal
þjóða, að styrjaldir verði óþarfar,
sjálfstæðisákvörðunarréttur
þjóða og einstaklinga vírtur og
engum valdhöfum liðist að fótuia
troða almenn mannréttindi.
Á þingi sínu gerðu samtökia
margar og harðorðar ályktanir á
þessa átt í þeirri von, að þær
yrðu hinum frjálslyndu styrkur
og einræðisherrunum nokkur
þyrnir I augum.
En stundum er ekki láttíJ
sitja við orðin tóm. í Suður-
Afriku halda Búar uppi ströng-
um aga og aðskilnaðarstefnu
hvítra og svartra. Færa þeir sem
rök fyrir stefnu sinni, að sjálfir
hafi þeir byggt upp landlð og
hljóti þess vegna að ráða því,
en muni hins vegar láta 3vert-
ingjum tiltekin landssvæði eftir,
Eru skiptar skoðanir um atferli
Búa, og óneitanlega er þeim nokk
ur vorkunn, en framkoma þeirra
gagnvart svertingjum hins vegar
með þeim hætti, að ekki verður
mælt bót. Hafa þeir að engu
mannréttindaskrá Sameinuðu
þjóðanna að hætti einræðis-
stjórna og halda fast við stefnu
iína þrátt fyrir harða gagnrýni
hvaðanæfa úr veröldinni og á
þingi Sameinuðu þjóðánna. NoriS
urlandabúar hafa haft nokkurfc
frumkvæði í þessari gagnrýni, en
er dr. Verwoerd bauð utanríkis-
ráðherrum Norðurlanda að koma
og kynna sér ástandið af eigia
raun, þekktust þeir eigi boðið,
og er mér það jafnan ráðgáta,
því að sjón er sögu ríkari, og
auðvitað verður gagnrýnin tor-
tryggilegri eftir en áður.
í málefnum Suður-Afríku hafa
æskulýðssamtökin ekki aðeina
gert harðorðar ályktanir, heldur
og hvatt til viðskiptabanns. Hafa
frændur okkar á Norðurlöndum
haft sig mjög í frammi um áróð-
ur í þá átt, en Æskulýðssamband
íslands látið kyrrt liggja, enda
slikar ráðstafanir mest svertingj -
um sjálfum til tjóns.
Það er stundum sagt, að kynd-
ill frelsis fari nú um alla Afríku,
hver þjóðin af annarri fær sjálf-
stæði, en kunna hins vegar mis-
jafnlega með að fara. Sums stað
ar verður afleiðingin einræðis-
stjórn innfæddra, ef svo má
segja, miklu verri fyrir þjóðina
en nýlendustjórn áður. Virðist
sem sumar hafi þær fengið sjálf-
stæðið einum of fljótt, þjóðirnar
vanbúnar og ómenntaðar og því
auðveld bráð lýðskrumurum og
kommúnistum.
Þessi nýju ríki eiga sína full-
trúa í æskulýðssamtökum heims-
ins, sem fagna fengnu frelsi-ag
styðja af alhug félaga sína, sem
enn berjast fyrir sjálfstæði þjóða
sinna. Þeir eru miklir hugsjóna-
menn og opnir fyrir áhrifum, en
líta hvíta menn nokkru horn-
auga. í heimssamtökin sækja þeir
styrk til starfa fyrir land og þjóð,
og í undirbúningi er stofnun
heimsfriðarsveita í anda friðar-
Framhald á bls. 8t
Knudsens, „Surtur fer sunn-
an“ eigi eftir að vekja for-
vitni útlendinga á eldfjalla-
eyjunni. Fréttamönnum var
sýnd þessi mynd ekki alls fyr-
ir löngu, og vakti hún í senn
athygli þeirra og ánægju.
Mynd Ósvaldar er mjög góð
heimild um Surtseyjargosið
frá byrjun til enda, stórkost-
leg og áhrifamikil lýsing á
þeim náttúruhamförum, sem
þar hafa átt sér stað, og munu
ávallt þykja merk í jarðsög-
unni, svo ekki sé talað um
þjóðarsöguna. Ósvaldur
Knudsen hefur sameinað list-
rænt skyn sitt og tæknilega
kvikmyndatöku með svo góð-
um árangri, að unun er á að
horfa. Má fullyrða að mynd
þessi sé einstæð í sinni röð,
enda lagði Ósvaldur sig oft
og tíðum í lífshættu við töku
hennar.
Allt leggst á eitt um að
gera mynd þessa athyglis-
verða. Tónlist Magnúsar
Blöndals Jóhannssonar fellur
óvenjuvel að myndinni og
sýnir hún, hversu áhrifamikil
nútímaleg tónlist getur verið,
þar sem hún er notuð á rétt-
um stöðum. Er óhætt að full-
yrða að tónlist Magnúsar
eykur áhrif myndarinnar til
muna, hún er lifandi partur
af henni. Loks ber að geta
ágætra skýringa Sigurðar
Þórarinssonar, jarðfræðings,
sem fylgja myndinni og gefa
henni aukið gildi.
„Surtur fer sunnan“ er í
senn liður í landkynningar-
starfsemi okkar og jarðsögu-
leg heimild með listrænu
ívafi. Hún á áreiðanlega eftir
að auka hróður Surts víða ura
heim, auk þess sem hún
minnir á ísland — þetta f jar-
læga en sérstæða land, sem
tiltölulega fáir þekkja, en
heimurinn hefur áhuga á í æ
ríkara mæli