Morgunblaðið - 28.03.1965, Síða 17

f
Sunnudagur 28. marz 1965
MORGUNBLABIB
17
GullöMIn nú
ÍSLENDINGAR hafa ætíð af á-
huga fylgzt með örlögum þýzku
þjóðarinnar. Ógæfa hennar af
völdum Hitlers rann flestum Is-
lendingum til rifja. í»ví meira
hafa menn fagnað hinni ótrúlega
skjótu endurreisn, sem orðið hef-
ur í Þýzkalandi og engum er
fremur að þakka en dr. Konráð
Adenauer, fyrrverandi ríkiskanzl
ara. Hann varð að vísu fyrir
nokkru ámæli vegna þéss, að
hann hefði verið lengur við völd
en aldur hans leyfði. En því mið-
ur reyndist hann sannspár um,
að eftirmaður hans hefur ekki
haldið jafnvel á stjórnartaumun-
um og vonir flestra annarra stóðu
til. Einkum á það þó við um ut-
anríkismálin, sem virðast hafa
farið böngulega úr hendi, sam-
anber viðureignina við Nasser síð
ustu vikur. Inn á við er enn
mikili blómatími í Þýzkalandi,
enda er Erhard fyrst og fremst
frábær efnahagssérfræðingur.
Úrslit skoðanakannana eru oft
villandi, en þó er fróðlegt að
lesa um eina slíka, sem lýsir
skoðunum og hugðarefnum Vest-
ur-Þjóðverja um þessar mundir.
& Co. væri £ mesta Iagi kringum
10 millj. kr. En Haraidur skrif-
aði dálítið meira um þetta, nokk-#
uð, sem Eysteinn þagði um í upp
lestri sínum. Haraldur sagði í
Morgunblaðsgreininni:
„Fyrirtæki okkar feðga, H. B.
& Co. á Akranesi, greiddi í vinnu
laun og aflahluti sl. ár um 45
milljónir og að auki keypta
vinnu hjá öðrum, áætlað um 5
milljónir“.
í stað þess að vaxtakostnaður-
inn hjá Haraldi Böðvarssyni Sc
Co. sé um % eða 40% af kaup-
gjaldskostnaði, eins og Eysteinn
hafði fullyrt daginn áður, þáoxpp
lýsir Haraldur sjálfur, að vaxta-
kostnaðurinn sé í mesta lagi h.u.
b. 1/13 hluti. Minni munur hefði
nú mátt gagn gera. Ekki er furða,
þó að mönnum á Alþingi gangi
illa að taka þann fjármálaspek-
ing alvarlega, sem gerir sig ber-
an að þvílíkum mun í málflutn-
ingi frá degi til dags.
Má ekki byggja
starfsliús
í Reykjavík?
REYKJAVÍKURBRÉF |
Samkvæmt henni telja 80%
þjóðarinnar gullöld Þýzkalands
vera nú og meira en % eru þeirr
ar skoðunar, að núverandi stjórn
arform sé bezt. Ekki alls fyrir
löngu voru þeir í meirihluta, sem
töldu blómatíma Þýzkalands hafa
verið fyrir 1914. Nú er viðhorfið
annað, enda hefur þeim fækkað,
sem telja konungeðakeisaradæmi
vera æskilegt. Prinsar og hers-
höfðingjar eru í minni metum en
áður. A meðal mannréttinda er
skoðanafrelsi talið mikilsverðast.
Eru það mikil afbrigði frá því,
sem áður var, þegar það var
helzta einkenni þýzkra stjórnar-
hátta, hversu Þjóðverjar sóttust
eftir að láta skipa sér eða segja
sér fyrir verkum og undirgeng-
ust kúgunarveldi Hitlers meira
og minna sjálfviljugir.
r
Ottast mest
verðbólp;u
Reynslan hefur orðið þýzku
þjóðinni harður en þarfur skóli.
Kenningin um stéttastríð er
þýzk að uppruna, enda var það
Iengi tíðkað þar í landi öllum til
óheilla. Nú telur meirihlutinn,
að áhrif beggja séu of mikil,
bæði stóratvinnurekenda og
verkalýðsfélaga. Háskólakennar-
ar njóta mestrar virðingar og
er talið, að þekking þeirra eigi
að skera úr ágreiningi vinnuveit-
enda og verkalýðs. Samkvæmt
skoðanakönnuninni er almenn-
ingur á móti verkföllum og ætl-
ast meirihlutinn til, að ríkisvald-
ið skerist í leikinn til að koma í
veg fýrir þau. Menn eru bjart-
sýnir á nánustu framtíð og una
hag sínum vel. 78% eru ánægðir
með sín daglegu störf og 70%
segjast vona, að efnahags-
ástandið breytist ekki á 5 eða 10
næstu árum. Langalgengasta
kvíðaefni er vöxtur verðbólgu.
Engin þjóð hefur reynt verð-
bólgu rækilegar en einmitt Þjóð-
verjar og er því þessi dómur
öðru fremur lærdómsríkur. Ein-
kennilegt er en skiljanlegt frá
sjónarmiði þeirra, sem í miklu
þéttbýli búa, að næst óttanum
um verðbólgu kemur kvíði fyrir
sívaxandi hávaða af vélum og
umferð! Nokkurs misskilmngs er
talið gæta í því, sem ýmsir hafa
látið uppi, að öruggast mundi að
koma fé sínu fyrir í Svíþjóð til
að vernda það fyrir verðbólgu,
því að á tímabilinu 1954—1963
hafi vetðlag hækkað tvisvar sinn
um meira í Sví'þjóð en í Vestur-
Þýzkalandi.
Laugard, 27. marz
Ilvenær raimhæf-
ari kjarabætur?
Sannleikurinn er sá, að bæði
í Vestur-Þýzkalandi og Svíþjóð
héfur sæmilega tekizt að ráða
við verðbólguna. I Svíþjóð er
ríkisstjórnin samt ásökuð fyrir
síhækkandi verðlag og er á þingi
kölluð „verðbólgustjórn“ af and-
stæðingum sínum. Af hennar
hálfu er svarað, að þótt verð-
hækkanir hafi verið meiri en
skyldi, þá sé ástandið nú ólíkt
betra og almenningi hagkvæm-
ara en var á millistríðsárunum,
þegar betur tókst að halda verð-
lagi í skefjum en allsherjarat-
vinnuleysi lá eins og mara á
þjóðunum.
Verðbólgan hefur nú í nær
aldarfjórðung verið höfuðmein
okkar fslendinga. Okkur hefur í
þeim efnum tekizt mun verr en
t.d, Svíum og gætum vissulega
mikið af þeim lært. Ekki sízt að
stilla kauphækkunum svo í hóf,
að von sé til þess að efnahags-
kerfið fái undir þeim risið án
stóráfalla.
Um þessar mundir stendur ráð
stefna, sem Alþýðusambandið
hefur efnt til i því skyni að und-
irbúa samningsgerð á komanda
sumri. Engum getum skal að því
leitt hvaða samþykktir verða þar
gerðar né heldur hvað á bak við
samþykktirnar býr. Venjan er
sú, að í slíkum ályktunum er
meira sagt en menn raunveru-
lega ætla sér eða hafa von um
að ná. Mestu máli skiptir, að að-
ilar átti sig á lærdómum reynsl-
unnar, beri saman hvort hafi
orðið umbjóðendum þeirra frem-
ur til hags, þegar hóf hefur verið
haft á og menn haldið sig innan
þess, sem gjaldgetan raunveru-
lega leyfir, eða þegar samið hef-
ur verið um óraunhæfar tölur.
sem síðan hafa horfið eins og
dögg fyrir sólu.
Ábyr«;ðarleysið
ofar öllu
Hálfdán Sveinsson, kennari á
Akranesi, sat fyrir skömmu á
Alþingi sem varamaður Alþýðu-
flokksins. Hann hélt þar eftir-
tektarverða ræðu og lýsti því, að
allir þeir, sem hlut hefðu átt að
júnísamkomulaginu í sumar
hefðu hlotið sæmd af því. Eng-
inn efi er á, að þarna mælti Hálf
dán fyrir munn almennings.
Vinnumálasamband SÍS var á
meðal þeirra sem undir júnisam-
komulagið skrifuðu. Er ekki vit-
að, að neinir fulltrúar þess hafi
þá lagt annað en gott til mála.
Hinsvegar varð það strax ljóst,
að bæði Tíminn og Þjóðviljinn
tóku samkomulaginu fálega. —
Þjóðviljinn hefur síðan nokkuð
slegið úr og í, eftir því hver þar
hefur haldið á penna. Málsvörum
Franasóknar hefur ekki tekizt að
leyna þeim hug sínum, að þeir
vilja umfram allt koma í veg
fyrir, að slíkt samkomulag takist
á ný. Á Alþingi eru fáir öfgar
orðaðir svo, að ekki sé upp ris-
inn Framsóknarmaður til að
herða á og helzt yfirbjóða. Á-
byrgðarlausara ofurkapp við að
spenna upp verðbólgu hefur
aldrei fyrr sézt hér. Hernaðar-
áætlun ráðamanna Framsóknar
er augsjáanlega sú að gera svo
harkalegar kröfur, að raunveru-
legum ráðamönnum verkalýðs-
hreyfingarinnar verði erfitt, þó
að þeir sjálfir vildu, að halda
hóflega á málum. Þennan skolla-
leik skilja raunar allir, sem með
fylgjast. Spurningin er, hvort
verkalýðsforingjarnir hafa nógu
sterk bein til að standast þessar
ögranir.
Bera nú mesta um-
hyiŒÍu fyrir
Einari og Haraldi
Hingað til hefur það verið aðal
ásökunarefni Framsóknar gegn
viðreisnarstjórninni, að hún
gerði þá fátækari fátækari og
ríkari ríkari. En í síðustu viku
brá svo við, að málsvarar Fram-
sóknar á Alþingi beindu um-
hyggju sinni einkum að Einari
Sigurðssyni og Haraldi Böðvars-
syni. Forvígismenn Framsóknar
héldu þá uppi miklu málskrafi
um, hversu mjög hefði verið að
þessum mönnum þjarmað, Einar
ekki eignast nein ný frystihús
síðan viðreisnin hófst, og Har-
aldur ætti að búa við tregðu á
lánsfé til vélakaupa og endurbóta
í atvinnurekstri sínum. Nú liggja
fyrir óyggjandi skýrslur um
það, að mikil aukning hafi orðið
í sjávarútvegi bæði á fiskibátum
og fiskiðjuverum og vélum frá
því á dögum vinstri stjórnarinn-
ar. I þessari miklu aukningu á
lánsfjáraukning fyrir atbeina
rikisstjórnarinnar úrslitaþátt.
Engin gögn eru til um það nema
síður sé, að þessir tveir athafna-
miklu heiðursmenn hafi þar orð-
ið útundan né að þeir hafi látið
sitt eftir liggja í framkvæmdum
síðari árin. En mikill vill meira
og forystumenn Framsóknar láta
sér ekkert fyrir brjósti brenna.
Hvar sem þeir hyggjast verða
gagnrýni varir, þá reyna þeir
með öllum ráðum að snúa henni
sér til hags. Engum er hollt að
vera án heilbrigðrar gagnrýni.
Hana ber því að virða, en Fram-
sóknarbroddarnir mega ekkert
heyra án þess að snúa því á verri
veg.
Á mánudegi 2/5
hlutar
Samræmið í málflutningi sést
af því, að mánudaginn 15. marz
hélt Eysteinn Jónsson ræðu x
neðri deild og sagði m.a.:
„Nú hlýtur hæstvirtur við-
skiptamálaráðherra og aðrir, sem
hér eiga hlut að máli, að vita það,
að vextirnir eru stórkostlegur
liður í útgjöldum framleiðslunn-
ar, bæði útflutningsframleiðsl-
unnar og iðnaðarins, og ég hef
haft með höndum dæmi, verð-
lagningardæmi eða vinnsludæmi
fyrir frystan fisk frá Sölumið-
stöð hraðfrystihúsanna. Að vísu
eru það orðin nokkuð gömul
dæmi, þau munu vera frá 1961
eða þar í kring, og hlutfallið er
náttúrlega breytt núna frá því,
sem það var þá, sem gerðu ráð
fyrir því, að vaxtakostnaðurinn,
auðvitað -stofnlánavextir með,
væri sem allra næst 40% af
kaupgjaldskostnaðinum. Þessi
hlutföll eru auðvitað eitthvað
bi'eytt núna frá því sem þau
voru þá, en þetta voru þau
vinnsludæmi, verðmyndunar-
dæmi, sem gerð voru á vegum
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna. Og þessi mál voru alger-
lega krufin til mergjar í sam-
bandi við þá miklu deilu, sem
varð 1961 út af gengislækkun-
inni þá og kauphækkuninni. Þá
var ítarlega farið ofan í þetta og
þetta allt saman ómótmælanlega
sýnt. En nú hefur þetta hlutfall
breytzt, en samt sem áður er það
! vitanlega þannig, að vextirnir
eru stórkostlegur liður í fram-
leiðslukostnaðinum“.
Á þriðjudegi að-
eins 1/13 hluti
Daginn eftir hafði Eysteinn
lesið grein Haralds Böðvarssonar
þá um morguninn í Morgunblað-
inu og þóttist geta notað nokkur
atriði hennar sem ádeilu á ríkis-
stjórnina. Þar á meðal las hann
þetta upp úr grein Haralds:
„Einn liður í rekstri skuldugra
fyrirtækja er mjög erfiður við-
fangs, en það eru vextir af lán-
um, en vextirnir eru ennþá allt-
of háir, og vil ég geta þess, að
H. B. & Co. greiðir árlega í bessa
hít 3—4 millj. kr.“
Samkvæmt því sem Eysteinn
hafði fullyrt daginn áður varð
af þessu að ætla, að vinnulauna-
kostnaður Haralds Böðvarssonar
Þá er ekki síður hlálegt að
heyra Framsóknarmenn fjarg-
viðrast yfir því sem þeir kalla
verðbólgufjárfestingu, og aðal-
lega á að lýsa sér í byggingu
verzlunar- og iðnaðarhúsa. hér í
Reykjavík. Meðan fjárfestingar-
hömlur voru í fullu gildi þurftu
Reykvíkingar ekki annað en
brégða sér austur að Selfossi eða
upp I Borgarnes og sjá stórbygg-
ingar kaupfélaganna þar til að
skilja, að allt aðrar reglur voru
látnar gilda um byggingu því-
líkra starfshýsa þar sem kaupfé-
lögin þurftu á þeim að halda en
í Reykjavík.
Um þessi efni er fjallað í hlut-
lausum greinargerðum er birzt
hafa í ritinu: Úr þjóðarbúskapn-
um, bæði í febrúar 1964 og febrú
ar 1965, þar sem fjallað er um
fjármunamyndun 1962 og 1963. í
ritinu frá 1964 segir um liðinn
„verzlun, veitingar og skrifstofu-
hús“:
„Auk húsrýmis fyrir eiginlega
verzlun og veitinga- og gistihús,
fela þessar framkvæmdir í sér
allt skrifstofuhúsnæði annað en
í opinberum byggingum. Fjár-
munamyndun þessi er því í þágu
fjölmargra greina iðnaðar og
þjónust auk verzlunarinnar. Alls
nam fjármunamyndunin 137,6
millj. kr. árið 1962 á verðlagi árs-
ins. En þar af voru framkvæmd-
ir við olíu- og benzínstpðvar 3,0
millj. kr.“
„Len«;st allra
haldið niðrL*
Síðan heldur áfram:
„Framkvæmdum þessum var
lengst allra haldið niðri með tak-
mörkun fjárfestingarleyfa, en ár-
in 1960—61 verða þær um tvö-
falt meiri að magni en næstu ár-
in á undan, 1957—1959, eða 97—
111 millj. kr. á verðlagi ársins
1960, á móti 47—57 millj. kr.
Framkvæmdir ársins 1962 voru
að heita má jafnar að magni og
árið áður.
Stærsta einstaka framkvæmd-
in, sem í þennan flokk fellur, er
Bændahöllin. Teljast fram-
kvæmdir við þá byggingu hafa
numið nálægt fimmtungi heildar-
framkvæmdar árið 1962“.
í seinna heftinu segir um árið
1963:
„Töluverð aukning var á fram-
kvæmdum í þessari grein frá
1962 til 1963. Magnaukning milli
áranna varð 38,2%. Aukning
bygginga í þessari grein á undan
förnum árum stendur að miklu
leyti í sambandi við tvennt: Ann-
ars vegar þann skort á húsnæði
af þessu tagi, sem langvarandi
fjárfestingarhöft höfðu skapað,
en þeim var ekki aflétt fyrr en
á árinu 1960. Hinsvegar þörf á
nýju húsnæði vegna aukinnar
þjónustu, einkum í nýjum hverf-
um, stækkandi kauptúna og ltaup
staða“„