Morgunblaðið - 04.05.1965, Blaðsíða 25

p
Þriðjudagur 4. maf 1965
MOkCUNBLAÐIÐ
25
— Stórvirkjun
Framhald af bls. 1
búningsframkvæmdum ríkisins
yegna virkjunar við Búrfell.
1 frumvarpinu er gert ráð fyrir
að ríkisstjórninni sé heimilt að
ákveða að ríkissjóður leggi Lands
virkjun til sem höfuðstól allt að
60 milljónum króna, geg.n jöfnu
framlagi frá Reykjavíkurborg. Þé
segir og, að Landsvirkjun sé
faeimilt áð reisa allt að 2il0 þús.
kw. raforkuver í Þjórsá við Búr-
fell ásamt aðalorkuveitum, og
gera nauðsynlegar ráðstafanir á
vatnasvseði Þjórsár ofan virkj-
unarinnar, til þess að tryggja
rekstur hennar.
Um stjórnarskipun segir svo í
frumvarpinu: Stjórn Landsvirkj-
unar skal skipa 7 mönnum. Sam
einað Alþingi kýs 3 stjórnarmenn
hlutfallskosningu og borgarstjórn
Reykjavíkur kýs 3.
Ríkisstjórnin og borgarstjórn
Reykjavíkur skipa sameiginlega
sjöunda manninn, og skal hann
vera formaður. Nái eignaraðilar
ekki smkomulgi um skipun odda
mannsins, skal hann skipaður af
' hæstarétti. Ennfremur segir, að
stjórnin hafi á hendi yfirstjórn
á rekstri fyrirtækisins, fram-
kvæmdum þess og undirbúningi
þeirra.
Um raforkuverð segir svo, að
Landsvirkjun ákveði að fengnum
fillögum Efnahagsstofnunarinnar,
faeildsöluverð Landsvirkjunar á
j raforku. Skal raforkuverðið við
| |>að miðað, að eðlilegur afrakstur
| tfáist af því fjármagni sem á
I faverjum tíma er bundið í rekstri
: fyrirtækisins. Einnig segir að
Stefnt skuli að því, að fyrirtækið
skili nægilegum greiðsluafgangi,
til þess að það geti jafnan með
eigin fjármagni og hæfilegum lán
I tökum tryggt notendum sínum
næga raforku. Þá segir, að til
orkusölusamninga til langs tíma
: við iðjufyrirtæki, sem nota meira
en hundrað milljón kw. stundir
á ári, þurfi Landsvirkjun leyfi
ráðherra þess, er fer með raf-
orkumál. Slíkir samningar mega
ekki að dómi ráðherra valda
j hærra raforkuverði til almenn-
ingsrafveitna en ella hefði orðið.
S>á er þess getið, að virkjun
Landsvirkjunar í Þjórsá skuli
fella niður aðflutningsgjöld og
6öluskatt af efni, tækjum og vél-
tirn til virkjunarinnar, svo og til
eldsneytisaflstöðva Landsvirkjun
ar.
t Um Xántökur til Búrfellsvirkj-
tmar fjallar frumvarpið einnig,
og segir þar, að þegar að hafin
verði virkjun við Búrfell, sé rík-
isstjórninni heimilt að ákveða að
ríkissjóður láni Landsvirkjun allt
eð 100 milljónum króna, svo og
að henni sé heimilt að ábyrgjast
með sjálfskuldarábyrgð láo, er
: Landsvirkjun tekur, að fjárfaæð
»llt að 1204 milljónum króna (2i8
j ínilljónir dollara) eða jafnvirði
j þeirrar fjárhæðar í annarri er-
iendri mynt. Ríkisstjórninni er
einnig heimilit að taka lán er
komi að hluta eða öllu leyti 1
stað ábyrgðar, en lánið endur-
lánar hún Landsvirkjun með
þeim kjörum og skilmálum er
hún ákveður.
Samkvæmt 17. grein frum-
varpsins segir, að eigendum Lax-
árvirkjunar sé heimilt að ákveða,
að Laxárvirkjun sameinist Lands
virkjun. Náist ekki samkomulag
milli eigenda Landsvirkjunar og
Laxárvirkjunar um eignarhlut-
deild aðila og nýjan sameign-
arsamning, skulu dómkvaddir
menn meta eignir hvors fyrir-
tækis fyrir sig, og fer þá eignar-
hlutdeildin eftir því mati. Verði
eignarhlutur ríkisins samkvæmt
þessu undir helmingi, er ríkis-
stjórninni heimilt að ríkissjóður
leggi Landsvirkjun til nýtt fjár-
framlag eða taki að sér greiðslu
skulda, þannig að tryggð verði
helmingseign ríkisins.
Þá segir og, að ráðherrar geti
heimilað Landsvirkjun að taka
eignarnámi landsréttindi, lönd,
mannvirki og önmir réttindi, sem
nauðsynleg eru til framkvæmdar
samkvæmt lögum þessum. Loks
segir í frumvarpinu að við gildis-
töku laga þessara skuli stjórn
fyrirtækisins skipuð og sameign-
arsamningur gerður milli aðila.
Skal þessu hvorutveggja lokið
hinn 1. júlí 1965. Frá þeim tíma
fellur niður núverandi umboð
stjórnar Sogsvirkjunar, en hin
nýja stjórn Landsvirkjunar kem-
ur að öllu leyti í hennar stað.
Stjórn Landsvirkjunar undirbýr
í samráði við eignaraðila reglu-
gerð fyrir fyrirtækið, þar sem
setja skal nánari ákvæði um
framkvæmd laga þessara.
í athugasemdum við lagafrum-
varpið segir, að raforkunotkun
vaxi svo ört hér í landi, að hún
tvöfaldist á hverjum tiu árum.
Áður en tíu ár eru liðin, verði
því að vera lokið að virkja afl
til viðbótar, er nemi öliu því
rafafli, sem nú er fyrir hendi í
orkuverum landsins. Til að full-
nægja orkuþörfum verður að
gera stærri og stærri virkjanir,
og að nú sé að Soginu fullvirkj-
! uðu að því komið að hefja virkj-
un í stórám landsins.
| Þá er getið í athugasemdum
: þeirra samvirkjana sem til hefur
verið stofnað h\r á landi. Af
þeim samveitusvæðum, er Suð-
| vesturlandið og orkuveitusvæði
Laxárvirkjunar langstærst. Sam-
anlagt afl orkuvera á þessum
, tveimur orkuveitusvæðum er nú
! 125 þúsund kw, og orkuvinnsla
I þeirra um 600 milljónir kw.
i stundir á ári. Þetta er meira
| en 90% af allri Taforkuvinnslu
landsins í heild. Áður en tíu ár
eru liðin mun afl- og orkuþörf
þessara svæða hafa vaxið um
100%, og verður því þá að vera
búið að virkja yfir 100 þúsund
kw. til viðbótar og orkuvinnslan
að hafa aukizt um aðrar 600
milljónir kw. stunda, enda þótt
engin stóriðja kæmi upp á þeim
tíma. Þá segir að á næstu 30 ár-
um muni orkuþörfin meira en
j fimmfaldast. Á þeim tíma mun
óhjákvæmilega þurfa að virkja
meira en hálfa milljón kw. til
að fullnægja þörfum ítoúanna á
þessum orkuveitusvæðum.
Ennfremur er á það bent, að
til þeirra virkjunarframkvæmda,
sem framundan séu, þurfi mikið
fjármagn og verði að sjálfsögðu
að sækja megnið af því fjár-
magni til erlendra lánastofnana.
Miklu máli skiptir því, að það
fyrirtæki, sem kemur virkjunun-
um upp, á þær og rekur, sé fjár-
hagslega traust, og þannig rekið,
að það njóti þess lánstrausts, sem
því er nauðsyn að hafa. Megin-
úlgangur þess, að stofna til
landsvirkjunar sé því sá, að
skapa skilyrði til aflmikilla virkj
ana í stórám landsins. Tryggja
með því í senn næga raforku í
landinu og lágan vinnslukostnað
orkunnar. Því aflmeiri sem virkj
unin er, því lægra er að jafnaði
vinnsluverðið. Aflmiklar virkj-
anir þurfa tilsvarandi meiri aark
að fyrir orkuna.
í athugasemdunum segir, að
ríkisstjórnin hafi rætt við með-
eigendur sína að Sogsvirkjun og
Laxárvirkjun, Reykjavíkurborg
og Akureyrarkaupstað, um sam-
eignarfélag allra þriggja aðilanna
um Landsvirkjun. Meðeigandi
Laxárvirkjunar, Akureyrarkaup-
staður, hefur svarað því til, að
hann sé ekki tilbúinn að ganga
að sinni í félag við ríkið og
Reykjavíkurborg um landsvirkj-
un, en óskar þó jafnframt eftir
því að eiga þess kost að gerast
meðeigandi að landsvirkjun síð-
ar. —
I athugasemdunum segir, að
um nokkurt skeið hafi verið í at-
hugun möguleikar á því, að hér
yrði komið upp stóriðju, sem svo
er nefnd. En hún krefst mjög
mikillar raforku til framleiðslu
sinnar. Hér er um að ræða alú-
míníumvinnslu, enda er það iðn-
aðurinn af þessu tagi, sem vitað
er um að til mála getur komið
að koma hér upp sem stendur.
Umræður hafa farið fram við
svissneska fyrirtækið Swiss Alu-
minium, og hefur það áhuga á
því að fá leyfi til að reisa og
reka alúmíníumverksmiðju og
semja við íslenzkan raforkufram-
leiðanda um kaup á miklu magni
af raforku til alúmínvinnslunnar.
Er rætt um verksmiðju er fram-
leiði 60 þúsund tonn á ári, og
myndi hún til þess þurfa árlega
tæplega þúsund milljón kw-
stundir. Ennfremur segir, að til
þess að mæta í senn vaxandi
þörfum raforku til almennra
nota í landinu, og þörfum slíkrar
alúmínverksmiðju, þykir bezt
henta að velja til virkjunar fallið
í Þjórsá við Búrfell, og gera þar
í nokkrum áföngum orkuver er
verði 210 þúsund kw. að afli, og
geti framleitt kringum 1700 millj.
kwstunda á ári til þeirra nota.
Samtals mundi þá Sogsvirkjun
og Búrfellsvirkjun geta framleitt
rúmlega 2.200 milljónir kw-
stunda á ári. Að lokum segir í
almennum athugasemdum, að á-
ætlanir hafi verið gerðar um
virkjun Dettifoss, með það fyrir
augum, að orka úr þeim fossi
kynni að veröa notuð til alúmín-
vinnslunnar. Ennfremur segir í
athugasemdinni í því sambandi:
En niðurstaða allra þessara at-
hugana hefur orðið sú, að rétt
þykir að leggja til að heimilað
verði að ráðast í allt að 210 þús-
und kw. virkjun í Þjórsá við Búr
fell og er af þeirri ástæðu heim-
ildarákvæði til þeirrar virkjun-
ar fellt inn í frumvarpið.
Með frumvarpinu fylgja einnig
athugasemdir við einstakar grein
ar þess, greinargerð um rann-
sóknír til undirbúnings virkjana
á Suðvesturlandi og Norðurlandi,
samanburður á nokkrum virkj-
unarkostum fyrir Suðvesturland,
vatnsafl íslands, en öll þessi
fylgiskjöl eru’frá raforkumála-
stjóra. Þá er og yfirlitsbréf
Hartsa Engineering Company
International, dagsett 24. apríl
1965, úr lokaskýrslu um Búrfells-
virkjun í íslenzkri þýðingu. Og
loks fylgir með frumvarpinu fylgi
skjal frá raforkumálastjóra um
áhrif ískrapa á rekstur Búrfells-
virkjunar.
Sjómðnnadag-
urinn 30. maí
SÚ breyting hefur verið gierO,
að Sjómannadagurinn, sem
venjulega hefur verið haldinn
fyrsta sunnudag í júní, verður
framvegis haldinn um land allt
síðasta sunnudag í maí. Er þeasi
breyting gerð eftir eindregnum
óskum frá Sjómannadagsráðum
viðsvegar um land, enda má gera
ráð fyrir að fiskiskip séu frekar
í heimahöfn síðasta sunnudag 1
maí heldur en fyrsta sunnudag 1
júni, og reynsla síðustu ára er
sú, að þá eru mörg fiskiskip byrj
uð sumarsíldveiðar.
■
Nýja kirkjan að Laugardælum. (Ljósm. Mbl. Tómas Jónsson.)
Laugardælakirkja
endurreist
Selfossi, 3. maí.
SÍÐASTLIÐINN sunnudag
vígði biskupinn yfír ís>landi,
herra Sigurtojörn Einarsson, hina
nýendurreistu kirkju í Laugar-
dælum á Flóa. Kirkjan er að
mestu leyti gefin af Magnúsi Vig
fússyni, faúsasmdðameistara í
Reykjavfk. Laugardælir eru
gamaM. kirkjustaður og eru
fyrstu heimildir um kirkju þar
í skrá Páls biskups Jónssonar 1
Skálfaolti frá árinu 1200, en vafa-
laust hefur kirkjan verið reist
fljótlega eftir kristnitöku. Þegar
Selfossþorp óx, samþykkti söfn-
uðurinn að flytja kirkjuna að
Selfossi og var kÍTkjan í Laugar-
dælum lögð niður árið 1956.
Gömlu sóknarfólki þótti mi.kill
sjónarsviptir að henni horfnu
kirkju. Magnús Vigfússon var al-
inn upp á nœsta bæ, Þorleifskoti,
og á 100 ára afmæ!li föður hans,
Vigfúsiar Jónssonar, árið 1962
komu saman systkinin frá Þor-
leifskoti og ákvá'ðu að gefa til
minningar um foreldra sína og
tvo bræður, sem Iátnir voru, sjóð
til endurtoyggingar kirkjunnar. f
þennan sjóð lögðu iþau samtals
150 þúsund krónur, en síðar tók
Magnús >á ákvörðun að bæta við
sjóðinn því, sem á vantaði til að
kirkjan gæti risið. Enrufremur
gaf hann til kirkjunnar altaris-
töflu, málaða af Mattfaíasi Sþ*-
fússyni, listmálara, steinaltari.
fagurlega gert, ljósabúnað og
kirkjuklukku. Magnús hefur yif-
irleitt lagt kapp á að hafa all*
hluti hina vönduðustu, sem föng
voru á og telja kunnugir, að ekki
hafí verið byggt va/ndaðra hú«
úr steinsteypu faér austanifjalls.
Þá géfu ýmsir velunnarar sta9
arins gjafir til kirkjunnar, bæði
vinnu og peninga. Kaupféáag Áiv
nesinga gaf 3. radda pdpuorgiel til
minningar um Egil Thorarensen,
kaupfélagsstjóra, en hann hvílir
að eigin ósk í Laugardælakirkju-
garði. Orgel þetat er hinn bezti
gripur. >á mun Kaupfélag Árne*
inga sjá kirkjunni fyrir ókeypis
upphitun. Guðbrandsbiblía var
gefin til minningar um Guðjón
Tómasson og Þuríði Hannesdótt-
ur á Dísastöðum af börnum
þeirra, en Gúðjón var síðasti fjár
haldsmaður gömlu Laugardæla-
kirkjunnar. >á gáfu börn Egils
Thorarensen til minningar ua
hanm merkilegan, foman kaleik.
Þegar kunnugt var, að Magnúa
Vigfússon ætlaði að gefa kirkju
á staðinn, myndaði hluti af hinni
görmlu Laugardœlasókn nýja
sókn um þessa kirkju með fullu
samkomulagi við Selfosssókn.
— T. J.