Morgunblaðið - 10.06.1965, Side 14

14
MORCU N BLAÐIÐ
Flmmtudagur 10. júní 1965
Osvaldur Knudsen, kvikmynda tökumaður, og próf. Bauer, sem
undirritaði kaupsamninginn á Surtseyjarkvikmyndinni.
Surtseyfarkvikmynd
seld á Ameríkumarkað
Verður framleidd í 2500 eint.
— Doktorsritgerð
Framhald af bls. 17.
ekýrslu eða skáldsögu. Lars
Lönnroth semur „Tesen om de
' tvá kulturerna“, Frans G.
1 Bengtsson semur „Röde Orm“.
1 Þetta ætti samkvæmt fyrr-
3 greindum ummælum um orða-
|l eambandið að „segja fyrir“ að
jl vera argumentum e silentio
jl fyrir því, að Svíar á 20. öld
! geri engan greinarmun á þess-
! um ritum.
d „Sérstaklega athyglisvert"
1 virðist Lönriroth“, að við höf-
' um ekki getað fundið nein
! greinahugtök, sem skilja á
í milli innlendra sagna eins og
' til dæmis Njálu og hreinna
1 þýðinga“ (s. 32). En hvers-
1 vegna skyldum við vænta þess,
’ að finna þau? Sjálfir greinum
'■} við ekki, í okkar eigin máli, á
■1 milli innlendra skáldsagna og
’ þýddra. Við .tölum um skáld-
! fiögu hvort heldur hún er eftir
! Hemingway eða Eyvind John-
son. Og það gerum við vitandi
vits, að annars vegar er um
þýðingu að ræða, hinsvegar
■ um frumsamið verk. í kaflan-
um úm greinahugtökin hefur
Ihöfundinum ekki aðeins mis-
tekizt í megintilgangi sínum,
heldur tekst honum að sveipa
efnið, sem hann fjallar um,
rökkurhjúp með loðinni og ó-
rökréttri röksemdafærslu.
í kaflanum „Litteratur pá
t>estallning“ (bókmenntir eft-
ir pöntun) er sú kenning sett
fram, að íslenzkir höfðingjar
og leikmenn hafi alls ekki skrif
að neitt sjálfir, þeir hafi aðeins
pantað verkin hjá skriftlærð-
um klerkum. Til stuðnings þess-
ari kenningu dregur Lönnroth
meðal annars fram Möðruvalla
þók (frá ca. 1340), merkasta
safn íslendingasagna, sem til
er, og segir um þann er hana
ritaði, — hvað við áður vissum
— að „hann hefur skrifað nokk
ur önnur handrit. . og eftir öllu
að dæma hefur hann verið vel
þjálfaður atvinnumaður, sem
tók við pöntunum frá ýmsum
aðilum” ('bls. 59 f.)
Rétt er það. En voru það
pantanir um að afrita eða
semja? Jafnvel Lönnroth mundi
ekki vilja halda því fram, að
þessi atvinnuskrifari hafi samið
eina einustu af þeim möngu
sögum, sem er að finna í Möðru
vallabók. Hann er eingöngu af-
ritari. Þetta dæmi gefur ekki
minnstu vísbendingu um, að
sögur eins og Egla og Laxdæla
hafi upphaflega verið samdar
„eftir pöntun“ einhverra höfð-
ingja.
i»að eru mjög slæm mistök,
að höfundurinn — rígnegldur
við „kenningu“ sína — skuli
ekki skilja á milli hinnar upp-
runalegu samningar formsagn-
tnna og síðari afritunar, sem
gerð var f því skyni, að varð-
veita bókmenntir, sem til voru
orðnar, skrifa safnrit og koma
upp bókasaXni. Slík verk var
eðlilegt að fela mönnum, sem
að meira eða minna leyti voru
atvinnuskrifarar. En Lönnroth
leggur að jöfnu þá sem hafa
skrifað upp þau 21 handrit,
sem varðveitt eru af Njálu og
manninn þann, sem fyrrum
skrifaði „Ok lúkuni vér þar
Brennu-Njáls sögu“. I>essi kerf
isbundni ruglingur á samningu
og afritun er í raun og veru
hinn rauði þráður þessa kafla
doktorsritgerðarinnar og verð-
ur markmiði Lönnroths sjálfs
sízt til framdráttar.
Að lokum kemur „Sturlung-
arna som författare“ (Sturl-
ungarnir sem rithöfundar). —
Hér á að svipta Snorra Sturlu-
son og bróðurson hans Sturlu
Þórðarson, höfundarrétti að
þeim ritverkum, sem við þá
eru kennd og gera þá að höfð-
dngjum, sem pantað hafi bók-
menntir frá öðrum, eins konar
umsjónarmönnum eða ritstjór-
um, sem aðrir unna fyrir.
Hvernig hlutverk Sturlu er
endurmetið hjá Lönnroth hef-
ur þegar verið á minnzt; með
tveimur meiri háttar hagræð-
ingum heimilda. Til hinna
gömlu umræðna um höfundar-
rétt Snorra að Heimskringlu
hefur Lönnroth aðeins eitt
fram að færa frá sjálfum sér,
röksemdafærslu um það, hvern
ig fornöfnin „eg“ og „vér“
eru notuð sitt á hvað í hinum
svokallaða Heimskringlu-
prolog. Þetta framlag sýnir
enn einu sinni skort höfundar-
ins á málfræðilegu innsæi og
aðferðir hans í skýru ljósi. Þeg
ar á þennan kafla er minnzt,
koma manni í hug hinar ein-
staklega vönduðu rannsóknir,
sem áður hafa verið gerðar á
þessu sviði. Konrad Maurer
kannaði fyrir u.þJb. hundrað
árum þau rök, sem mæla með
og móti því, að Snorri sé höf-
undur Heimskringlu og beitti
þar skarpskyg.gni ,mikilli
þekkingu og þýzkri nákvæmni.
Ætli menn að taka upp þráð-
inn eftir slíka fyrirrennara
nægja engin flaustursverk.
Lars Lönnroth hefur ekki
tekizt að renna stoðum undir
— hvað þá að sanna — neiná
af kenningum sínum.
Peter Hallberg.
Flugvélar rek-
ast saman
Murcia, Spáni, 9. júní - NTB.
24 FLUGMENN og fallhlífaher-
menn týndu lífi á þriðjudag er
tvær flutningaflugvélar rákust
saman í æfingu í fallhlífastökki.
18 fallhlífahermenn höfðu stokk-
ið út áður en slysið varð í 450
m hæð.
Surtseyjarkvikmynd Osvaldar
Knudsen hefur verið seld banda
ríska félaginu North Shore
News Co. Inc. og hefur félagið
keypt réttinn til afnota og dreif-
ingar á myndinni í Bandaríkj-
unum, Canada, Mexico og Pu-
erto Rico. Einnig hefur myndin
nú verið send nokkuð stytt til
Moskvu á fræðslukvikmyndahá-
tíðina fyrir meðmæli Alexand-
rovs kvikmyndastjóra, sem hér
var á ferð fyrir skömmu.
Ráðgert er að framleidd verði
fyrst í stað 2500 einitök af kvik-
myndinni til sýningar sem
fræðslum y ndir 1 ofamefrudum
löndum vestanihafs. Jafmframt
skuldibindur North Shore Co.
Inc. sig til að vinna a!ð sö.iu og
dreifingu kvikmyndarin.najr á
heimsmarkaði. Af hálf.u hins
—* Bandarisk sveit
Framhald af bls. 6
laun af Evrópusambandi sjó-
stangaveiðimanna til tveggja
aflahæstu keppendanna. Gullið
hlaut Kristinn Finnbogason Rvík,
sem veiddi þann dag 167,6 kg.,
og silfrið Jóhann Gunnlaugsson,
Reykjavík, fyrir 167,1 kg.
Hæsti bótur yfir mótið var
Tjaldur úr Keflavík með 272,1
kg. naeðalafla á keppanda. Næst-
ur Stakkur, Keflavík með 257,3
kg. meðalafla og þriðji Sæborg,
Keflavík með 252,3 kg. meðal-
afla á keppanda.
Mikill fjöldi veglegra verð-
launa-gripa var veittur keppend
um sem sköruðu fram úr og einn
ig skipstjórum á þeim bátum,
sem öfluðu mest. Yoru þeir af-
hentir í hófi, sem haldið var í
lok mótsins.
bandairíska félags uindirrita'ði
samninginn prófessor Bauer, sem
kunnur er hér á landi í saimlban'di l
við rannsóknir ó Surtsey. Auk
Osvaldar og prófessors Bauers
unnu að sammingsgerðinni þeir
Steingrímur Hermainnsson, fram
kvæmdaistjóri. Rannsókniarráðs
ríkdsins og hæsitaréttairlög-
mennimir Þorvaldur Þórairins-
son og Sigurður Reynir Péturs-
son.
— Árnasafn
Framhald af bls. 1
„Sámkvæmt 73. grein stjórnar-
skrárinnar er eignarrétturinn ó-
skerðanlegur og ekki er hægt að
þvinga neinn til að afeala sér
eignum sínum nema almennings
heill krefji, og það getur aðeins
gerzt með löggjöf og fullum bót-
um Því eru bornar brigður á að
almenningsheill krefji að íslandi
verði afhentir hlutar af lausum
aurum safnsins og kapítali. Þá
ber og að geta þess að umrædd
lög fela ekki í sér nein ákvæði
um bætur. Fullyrt er því að lög-
in stríði gegn 73. grein stjórnar-
skrárinnar. Ennfremur má benda
á að þar sem þeim skilyrðum,
sem 73. grein stjórnarskrárinnar
setur, er ekki mætt, hefur lög-
gjafarvaldið ekki heimild til að
beita þvingunum til eignaraf-
hendingar eða að breyta erfða-
skrárákvæðunum þannig, að
'hluti kapítals og lausra aura
safnsins afhendist erlendu ríki“.
Stefnt er fyrir Eystra lands-
rétti ,og verður málið tekið þar
fyrir. Ekki er enn vitað hvenær
það verður.
— Rytgaard.
— Augnablik
Framhald af bls. 32
urinin sjálfsagt sprungið und-
an glóandi gjallinu. Meðian ég
var í eyjunni var stöðugit gos,
en það jós ekki yfir kaintinn,
þar sem ég vair. Ég veit ekki
gjörla, hversu lengi ég var 1
eyjunni, en það hafa verið
faisit að þrjár mínútur. Ég
veibti því athygli, að j'arðveg-
uirinn var alls ekki gljúpur.
hann var miklu fkstari en ég
hafði búizt við.
Þegair ég ætla'ði að yfirgefa
eyjunia, hafði gúmmíbátmn
rekið fram með ströndinini og
nokkuð frá landi. Það er ekki
hægt að segja aðira sögu en
þá, að ég hljóp að homum i
dauðains ofboði og óð út i
sjóinn og um borð. Ég varS
a.lveg hundblauitur, en ég tók
ekki eftir því, hvort sjórinn
var heitur eða ka.lduæ, Um leið
og félagar míndr sáu, að ég var
kominn um borð, drógu þeir
mig frá eyjuinni eins hratt og
þeir framaist gátu, svo að mér
yrði ekki hætt, ef gosspreng-
ing ydði.
Á næstu grösium var statt
varðskipið Þór. Við fáruun
þangað um borð táil að fá
staðfestingu á því, að ég hefði
farið í land í eyjunni. Þar
vóru þá staddir Bjarni Bene-
diktsson forsætisiráðherra og
Guömundur í. Gúðmundsson
utaniríkisnáöherra. Oskuð'U
þeir okkur til faamiimgju. Ég
man ekki orðrétt, hvað for-
sætisráðherria sagði. Mig
omimnir að hann hafi þakkað
okkur unnar dáðir og spurt,
hvernig okkur hefði verið
innan brjósts, en mér virtist
hann. mjög ánæg'ður með
þetta, og sagt, að það væri
gott, aið íslendingar hefðu
verið fyrstir á land í eyjuna-
Ég svaraði því til, að Vest-
mannaeyingair væru ánægð-
astir méð, að al'l.ir sem hluit
áttu að þessu vær.u Eyja-
menn.
Undir niðri hefur Eyja-
skeggjum alltaif .gramizt, að
. Fránsmenn skyldu verða fyrsit
ir í Surtsey. Einn þeirra var
staddur í Vestmiammaeyjum
fyrir skörnmu, hvort sem faamn
hefUr mú ætlað að verða fyrst-
ur í þessa eyju líka eða ekki.
Rétt hjá okkur voru á
gúmmíbáti þeir Sigurður Þór-
arinsson jarðfræðiimgur, ásamit
Ósvald Knudsem og íleirum.
Héldu þeir að hér væru Frana
menn á fer'ð á nýjam leik og
bölvuðu þeim í sand og ösku.
Þeir urðu samt fljótir að
skipta skapi, þegar þeir kom-
ust að æaun um, að hér voæiu
Vestmaminaeyingaæ á ferð.
Auðvitað hefði mór aldrei
tekiat að komast í eyna, ef
ég hefði ekki notið saimhentr-
ar hjálpaæ félaga mimna. Þeir
eiga ekki minni þátt í þessu
en ég.“
Glæsilegasta bíla-
happdrætti ársins
— og miðinn aðeins 100 krónur
Gerið skil í skrifstofunni — sími 17100 — Landshappdrætti Sjálfstæðisflokksins