Morgunblaðið - 24.06.1965, Blaðsíða 20
20
MORGUNBLADID
Fimmtudagur 24. júní 1965
Útvörður íslands í Kaliforniu
Viðtal við séra Oktavius Þorláksson
ræðismarm íslands i San Francisco
JT
Eg fyrirgef hlát-
Sveinn
HÉR á landi er nú staddur séra
Steingrímur Oktavius Þorláks-
son. Hann er ræðismaður tslands
í San Francisco í Kaliforníu og
hefur verið það frá lýðveldis-
stofnuninni 1944. Þá hefur séra
Oktavius einnig verið starfandi
prestur í um það bil hálfa öld, en
hann er nú 75 ára að aldri. Sem
prestur hefur hann gert mjög
viðreist og starfaði m.a. um langt
skeið í Japan eða um 25 ár, þar
sem hann starfaði sem trúboði
—, stofnaði söfnuði og byggði
kirkjur.
Séra Oktavius Þorláksson.
Séra Oktavius hefur á hendi
hin ólíkustu störf sem ræðismað-
ur íslands. Það er ekki hvað sízt
mikill þáttur í þessum störfum
hans að annast bréfaskriftir fyrir
fólk af íslenzku bergi brotið, sem
vill varðveita eftir því sem unnt
er tengsl sín við land forfeðr-
anna. Það er mjög athyglisvert,
að meira en 300 íslendingar
búa nú á svæðinu frá Sacra-
mento til Santa Cruz í Kaliforníu
og margir þeirra notfæra sér
aðstoð séra Oktávíusar við að
skrifa bréf til ættingja á fslandi.
Störf sín sem ræðismaður vinnur
séra Oktavius án þóknunar.
Sérá Oktáviús er bandariskur
ríkisborgari og fæddúr í Minne-
sotaríki Afi hans fluttist til
Bandaríkjarina árið 1870 frá ís-
laridí óg því lærði séra Oktavius
að 'talá islerizku í bernsku. Hann
latík gúðfræðiþrófi frá presta-
sk'óla í Illinois árið 1916.
Eftir að séra Oktávius var
vígðúr sem lúterskur prestur
1916 *héfur líf háris verið mjög
viðburðaríkt. Hann kvæntist
unriustu sirini, Carolyn Thomas
og fóru þáu síðan til Japan, þar
■em hann tók að sér stöðu sem
trúboðí. Fyrir utan einstaka
stuttar fferðir, sem hann fór til
Bandaríkjanna, dvaldist hann
við trúboðsstörf í Japan, þar til
rétt áður en heimsstyrjöldin síð-
»ri brauzt út. Séra Oktaviusi er
mjög hlýtt til japönsku þjóðar-
Börn hans eru og fædd í Japan
og tala eins og hann japönsku
mjög vel. Hann er þeirrar skoð-
unár, að japanska þjóðin hafi
ekki óskað eftir heimsstyrjöld-
inni, heldur hafi þjóðin verið
neydd út í hana af hópi hern-
ftðarsinna.
Áformuð brottför hans frá
Japan 1941 tafðist í marga mán-
uði og hann ásamt mörgum fleiri
útlfendingum var raunverulega
settur í stofufangelsi, unz hann
að lokum fékk heimild til þess að
fara úr landi haustið 1941.
Skömmu eftir þetta voru Banda-
ríkin og Japan komin í styrjöld
•ín á miili.
Þegar séra Oktavius kom aftur
til Bandaríkjanna, settist hann
•ð í fyrstu'' í Berkeley í Kali-
forníu, þar sem ein dætra hans,
Carol Esther, hafði innritazt í
háskóla. Síðan var hann beðinn
að taka að sér starf fyrir upplýs-
ingaþjónustuna. sem notfærði
sér þekkingu hans í japönsku og
á háttum japönsku þjóðarinnar.
Séra Oktavius, sem nú er 75
ára að aldri, hefur tekið sér
hvíld frá störfum, enda þótt
hann alltaf öðru hvoru haldi
guðsþjónustur. Hann er maður
mjög ern fyrir aldur sinn og svar
hans við því, hvernig hann fari
að halda sér svona ungum, er það
að vinna stöðugt að verkefnum,
sem hann hafj yndi að.
Séra Oktavius er mjö.g snjall
málamaður. Hann hefur numið 11
tungumál og stendur í umfangs-
NÝLBGA héldu 60-menningarn-
ir fund og boðuðu menntamála-
ráðherra til viðtals um sjón-
varpsmálið svonefnda, og þá
hættu sem þjóðinni stafaði af
því. Sérstaklega var þar talið um
stórhættu fyrir bókaútgefendur
og kvikmyndahúsaeigendur.
Ýmsir menn tala nú um her-
manna- eða dátasjónvarpið í
miklum fyrirlitningartón, eins og
þar sé um að ræða hálfgerða
glæpastofnun. Sömuleiðis er því
haldið að mönnum í fullri al-
vöru að hermenn séu miklu verri
menn en t.d. íslendingar, jafnvel
allt að því glæpamenn. Allir ís-
lendingar sem komnir eru til
vits, vita vel að hér verða að
vera einhverjar varnir, meðan
ástandið í heiminum er eins
ótrygigt og raun ber vitni. Engri
stjórn hefir komið til hugar að
losa sig við herinn, ekki einu
sinni Vinstri stjórninni.
Állar sjálfstæðar þjóðir telja
sjálfsagt, áð hafa hervarnir sínar
eins sterkar og mögulegt er, ann-
að hvort einar eða í samtökum
við aðrar þjóðir (Hernaðar-
bandalögj. Við getum ekki bann-
að hernum að hafa sitt sjónvarp,
meðan hann dvelur hér, og við
getum ekki skyldað þá til að ein-
arigra stoðina. Hvernig getum
við sagt við herstjórn Bandaríkj-
arina: „Þið megið til að
eiriángra sjónvarpið, af því að
það er svó viðbjóðslegt og sið-
spíllandi fyrir okkur, það hæfir
aðeins ykkur og ykkar iíkum“.
Nei, 60-menningar góðir, þið vit-
ið vel að þetta er ekki hægt. Ég
hefi nokkuð oft horft á sjónvarp-
ið~ hjá nágrönnúm mínum. Margt
er þar skemmtilegt og fræðandi,
sérstaklega fyrir þá sem skilja
málið, og sumt lakara. Sama má
víst segja um flestar svipaðar
stofnánir. Það fer mjög í taug-
arnar á sjónvarpsandstæðingum
hvað mörgum finnst sjónvarpið
skemmilegt, og hvað tækjunum
fjölgar ört. Það væri máske
skemmtilegra að afkoma manna
væri svo slæm, að aðeins fáir út-
valdir gætu veitt sér þann mun-
að?
Sjónvarpseigendur hafa keypt
sín tæki á löglegan hátt og með
aðstoð annarra. Þeim er því al-
gerlega heimilt að horfa á hvað
sem er, og hvaðan sem er.
Ég held að 60-menningunum
væri nær að beina geiri sínum að
ýmsu öðru í þessu þjóðfélagi, t.d.
áfengisflóðinu, sem er áreiðan-
lega mesti skaðvaldur þjóðarinn-
ar í dag.
Þeir ættu að heimta lás Oig slá
fyrir Vínverzlun ríkisins og
hótelbarana, öðru hvoru án
fyrirvara, eða til fuils. Berjist
fyrir því að sjoppur verði tafar-
laust fjarlægðar, þar sem þær
miklum bréfaskriftum við vini,
sem hann á víðsvegar í heimin-
um.
Séra Oktavius hefur einu sinni
komið hingað til lands áður. Það
var árið 1931, en þá var hann á
ferðalagi frá Japan til Banda-
ríkjanna.
Síðari kona séra Oktaviusar
er Liv fædd Östlund, en for-
eldrar hennar bjuggu hér á
landi í mörg ár unz þau fluttst
til Ameríku fyrir um það bil 50
árum
Séra Oktavius og kona hans
fara af landi brott upp úr næstu
mánaðamótum. Þau dveljast nú
á heimili Einars Eyfells verk-
fræðings, Selvogsgrunni 10,
Reykjavík.
eru nærri barna- eða unglinga-
skólum.
Hafið þið ekki séð barna- eða
unglingahópa í frítíma eða við
sjoppu, þar sem hver einasti er
reykjandi sígarettu og drekk-
andi gosdrykki.
Berjist fyrir því að þeir sem
stunda ólöglega vínsÖlu, verði
tafarlaust gerðir óskaðlegir þjóð-
félaginu. Styðjið að því að skatt-
svikurum verði hengt.
En síðast en ekki sízt, berjist
fyrir því að tafarlaust verði
bættur hagur þeirra, sem ennþá
eiga við fátækt og sjúkdóma að
etja, svo allir sem vilja gætu
notið sjónvarps.
Ég held að bókaútgefendur og
kvikmyndahúsaeigendur hafi
bara gott af því að fá gott is-
lenzkt sjónvarp. Það er alveg
óskiljanlegt fyrix’bæri, þegar
stórir hópar vel menntaðra
manna eða einstakir menn, ætla
að fara að kenna mönnum, sem
eru eins vel menntaðir og þeir
sjálfir, hvað þeim sé leyfilegt að
heyrá og sjá. (Mjög margir ágæt
lega menntaðir menn hafa sjón-
varp). Þessi bjánalegi bægsla-
gangur skeður alltaf öðru hvoru
í ókkar kæra þjóðfélaigi. Nefni
aðeins nokkur dærrii þegar þessu
xíkt hefir skeð: Símairiálið, Mjólk
uríogin, Hallgrímskirkja, Æfi-
sága Hannesar Hafstein, og nú
síðast sjónvarpið.
Margt fleira mætti nefna, en
þétta nægir.
Mér dettur í hug nautahópur
við nývirki, þau koma æðandi
að, sjá að þau geta engu spillt,
láta sér það nægja að róta upp
moldinni í kring um sitg, leggja
svo niður rófuna og drattast
burt.
Að 'síðustu nokkur orð til
S.A.M.: Hann vill kenna sjón-
varpinu um ólætin, sem ungling-
ar höfðu frammi á útifundi her-
nárrisandstæðinga, og var mjög
hneykslaður yfir staksteinahöf-
undi Morgunblaðsins, sem líkti
göngumönnunum við Sæfinn á
sextán skóm og Malakoff. Ég er
sammála S.A.M., að þetta var
óviðeiigandi. En mér er það
óskiljanlegt hvernig ágætir
menn með fullu viti geta haft
sig í þessa göngu, eða hvaða til-
gangi það þjónar. Og það er ekki
óeðlilegt þótt unglmgar glettist
eitthvað við þessa kynlegu
göngugarpa, það er áreiðanlega
ekki sjónvarpinu að kenna.
Sem sagt, sjónvarpstækin sem
flest, og íslenzka sjónvarpið sem
fyrst ,og það verði sem bezt og
fullkomnast menningartæki.
Ingjaldur Tómasson.
Bezt að auglýsa
f Morgunblaðinu
SANNLEIKANUM verður hver
sárreiðastur, hugsaði ég með
mér, þegar ég las hið mergjaða
svar Sveins Kristinssonar í Morg
unblaðinu 22. maí sl. út af um-
mælum mínum um gagnrýni
Sveins á Geimskotinu, hinum
títt nefnda verðlaunaþætti. Sí'ð-
an rekur Sveinn raunir sínar,
vegna þess, hve miklu meira
hafi verið hnítt í hann, þegar
hann hafi hælt vissum dagskrár-
liðum, heldur en þegar hann
hafi bitið í bak eirahvens fyrir-
lesarans. Það er því ekki fjarri
því, að álíta, að hrós geti farið
í taugarnar á vissum mönnum,
segir Sveinn og síðan segir hann
orðrétt: „Mér finnst málið a.m.k.
komið á það stig, að það væri
berandi undir sálfræðing." Ég
verð nú að viðurkenna það, að
ég hef ekki látið sálfræðing yfir-
fara handritið af þessu svari
mínu, svo að það er alls ekki
útiloka’ð, að í því kynni að leyn-
ast eirahverjar sálfræðilegar veil
ur.
Það væri reglulega fróðlegt,
ef Sveinn gæti komið því við að
fá endurprentað það, sem hann
hefur talið miður farið í út-
varpsdagskránni. Ég efast stór-
lega um, að þáð fyllti út í eina
stutta skákfrétt. Hins vegar, ef
þannig væri farið með tilvitnanir
Sveins úr erindum og öðru, þá
væri komið efni í yfirgripsmikla
framhaldssögu.
Sveinn Kristirasson kemur með
heilmikla rullu í svari sínu um,
að það sé ekki hægt að dæma
þátt Einars frá Hermundafelli á
sama hátt og bókmenntalegt af-
rek. Þarna verður Sveini heldur
en ekki á í messunni, því að
það mátti hver máður sjá, að
gagnrýni mín væri ekki þannig
meint, því að ég lagði til saman
burðar annan þátt um sama efni
og ég veit, að Jónas Jónsson hef-
ur ekki ætlað að koma á fram-
færi neinu bókmenntalegu stór-
verki með sínum prýðisgóða
þætti, heldur aðeins veita á-
nægju og hlátur fyrir líðandi
stund og þáð tókst honum.
Þannig missti þetta bókmennta-
þras Sveins algerlega marks,
eins og flest annað í svari hans.
Ég tel það'mjög hæpið að verð
launa þátt með 10.000 kr„ sem
er léleg afsteypa af öðrum
skemmtiþætti, sem fluttur hefur
verið í Ríkisútvarpinu. (Og þar
á ég að sjálfsögðix við þátt Jón-
asar Jónssonar). Sveinn tók þann
kostinn að minnast ekki á þessa
mikilvægu staðreynd og er þögn
hans skiljanleg, því erfitt er að
verja svona vinnubrögð. Sveinn
situr sem fastast á því, að þáttúr
Einars frá Hermundafelli hafi
verið sprenghlægilegur og segist
hafa hlegið að honum ósleitilega.
Ja, ég segi nú bara eins og sr.
Þorvaldur í J ÁRN SHAUSUM:
„Þvílík dýrð og þvílík dásemd."
Svo að ég víki aftur að út-
varpsgagnrýni Sveins Kristins-
sonar, þá skil ég ekki hvaða til-
gangi það þjónar áð birta á
prenti mikinn hluta af erindi,
sem flutt hefur verið í útvarp-
Virginia Wolf
í Borgarnesi
BORGARNESI, 21. júni — Þjóð-
leikhúsið sýndi hér í gær leik-
ritið „Hver er hræddur við Virg-
iniu Wolf“. Húsfyllir var og leik-
endum mjög vel tekið. Við Borg-
nesingar erum Þjóðieikhúsinu
mjög þakklátir fyrir að koma
hér við og sýna leikrit sitt, jafn-
vel þó aðbúnaður á sviði sam-
komuhúss okkar sé mjög slæmur
og vonum við að Þjóðleikhúsið
sjái sér fært að koma hér við sem
oftast með leikrit. Yrðum Við
Borgnesingar því mjög fegnir,
því leiklistaráhúgi er hér' mjög
mikilL —; HörðUr.
inu. Þegar fólk les útvarpsgagn
rýni, þá gerir það til að vit'a,
hvort að hún samrýmist þeirra
skoðunum, en ekki til að vita,
hvort það hafi heyrt rétt. Fólk
vill hressilega gagnrýni, en ekki
meiningalaust rabb. Það er ekki
nóg að segja, að þessi og þessi
þáttur sé góður e’ða öfugt, það
verður að færa rök fyrir þvL
Dæmigerð er tilvitnun Sveins,
sem birtist 14. maí sl. úr erindi,
sem Jóhann Hannesson flutti í
útvarpinu (því miður missti ég
af því). Tilvitnun þessi fyllti út
í hálfan dálk og vel það, og svo
kom úrskurður gagnrýnandans:
Fróðlegt erindi. Er þetta gagn-
rýni? Mér er spurn. „Gagnrýni
útíheimtir mikið víðsýni, mikla
og margbreytilega menntun og
mjög sveigjanlega innlifunar-
hæfileika," segir Sdgui'ður A,
Magnússon í mjög fróðlegri grein
um gagnrýni í Félagsbréfi AB
no. 36. Er þetta ekki urrihugsun-
arvert Sveinn? Tala útvarpshlust
enda í árslok 1963 var 50.000.
Það er því ekki fráleitt að fara
fram á skorinorta gagnrýni á það
efni, sem svo mörgum gefst kost
ur á að heyra.
Þetta svar mitt hefur orðið
lengra en ég ætlaði í fyrstu en
nú hef ég gert hreint fyrir mín-
um dyrum og er þetta mál út-
rætt af minni hálfu. Ég vil taka
það fram að þessi gagnrýni mín
hefur ekki Stjórnast af neinni
illgirni til Sveins Kristinssonar
eða Einars frá HermundafellL
Ég þekki þá hvoruga persónu-
lega. Sveinn biður mig áð slást
í kompaníið við almættið og
fyrirgefa sér hláturinn. Það er
nú svo, að sumdr geta hlegið að
hvaða fyndni sem er. Það er
eins um þá og bóndann sem er
vanur að aka á hemlalitlum
traktor, það kemur upp í vana,
Benedikt Viggósson.
Skiptest
á gjöfum
HINN 16. júní s.l. komu tveir
fulltrúar Þjóðræknisfélags ís-
lendinga í Vesturheimi, þeir Sr.
Philip M. Pétursson og Jakob
F. Kristjánsson, í skrifstofu borg-
arstjóra og afhentu borginni að
gjöf fána félagsins og hinn nýja
fána Kanada.
í fjarveru Geirs Hallgrímsson-
ar borgarstjóra veitt'i Páll Líndal
borgarlögmaður gjöfum. þessum
viðtöku og bað fulltrúana flytjg
félaginu beztu þakkir borgarínn-
ar fyrir þessar góðu gjafir’ Jafn-
framt afhenti borgarlögmaður
þeim gjof til félagsins frá
Reykjavíkurborg ásamt fána-
stöng á grágrýtisstöpli.
(Frá skrifstofu borgarstjórá.)
Sameiginlegar
kröfur bæjar-
starfsmanna
DAGANA 14. og 15. júní 1965
var haldin ráðstefna á vegum
B.S.R.B. með fulltrúum frá fé-
lögum bæjarstarfsmanna innan
bandalagsins.
Viðfangsefni ráðstefnunnar
var að ræða um kröfur félaga
bæjarstarfsmanna í væntanleg-
um samningaviðræðum, en þær
ber samkvæmt reglugerð að
leggja fram fyrir 1. júlí n. k.
Ráðstefnan samþykkti sameig-
inlegan grundvöll að kröfugerð
félaganna, og er þar byggt á
iþeirri heildarstefnu, sem Banda-
lag starfsmánna ríkis og bæja
hefur markað í kjaramálum opin
berra starfsmarana.
(Frá BSRB).
SJÚNVARP OG
SEXTÍUMENNINGAR