Morgunblaðið - 26.06.1965, Blaðsíða 12

MORCUNBLAÐIB
i
T'-auijardanur 26. júní 1965

Útgefandi:
Framkvæmdast j óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
A UKINN STUÐNING UR
VIÐ MENNINGARMÁL
l\]~ýlega hefur verið skýrt frá
styrkveitingum Vísinda-
sjóðs á þessu ári og nema þær
nú rúmlega fjórum milljón-
um króna, sem er nokkru
meira en árið áður.
Vísindasjóður hefur, allt
frá stofnun sinni, verið mikil-
væg lyftistöng menntun og
vísindarannsóknum í landinu.
Hann hefur skapað vísinda-
og menntamönnum okkar
stórbætta aðstöðu til hvers
kyns vísinda- og rannsóknar-
starfsemi, en þýðing slíkrar
starfsemi fyrir þjóðfélag okk-
ar verður seint fullmetin.
Hin mikilvæga starfsemi
Vísindasjóðs leiðir hugann að
stöðu menningar- og mennta-
mála, vísinda- og rannsóknar-
starfa í landinu og þess stuðn-
ings, sem þessi mál njóta frá
ríkisvaldinu.
Ýmsum kann að virðast
sem stjórnmálamenn okkar
hafi hugann um of við dægur-
mál atvinn.u- og efnahagslífs,
en sinni minna því, sem gefur
lífinu gildi, listum og vísind-
um, menntun og menningu.
Þessi skoðun á að mörgu leyti
rétt á sér. Á hinn bóginn má
einnig færa nokkur rök fyrir
því, að afskiptásemi stjórn-
.málamannanna af þessum
málum sé í ýmsum efnum ó-
þarf lega mikil.
Þannig eru t.d. stjórnir ým-
issa menningar- og mennta-
stofnana kjörnar af Alþingi
og skipaðar stjórnmálamönn-
um að meira eða minna leyti.
í>essi skipan mála er að
mörgu leyti óheppileg og
væri æskilegt, ef hægt væri
að finna nýjar leiðir til þess
að skipa stjórnir þessará
stofnana monnum, sem fyrst
og fremst starfa á sviði menh-
ingar- og menntamála og eru
þeim málum kunnugastir.
En þótt bæði megi ásaka
stjórnmálamenn okkar um of
mikið afskiptaleysi og jafn-
framt óþarfa afskiptasemi af
menningar- og menntamál-
um, mega menntamenn og á-
hugamenn um þessi málefni
ekki gleyma því, að þeirra
hlutverk er það þýðingar-
mesta. Þess vegna eiga þeir
að leggja sig fram áður en
þeir ásaka aðra,
Það starf og sú alúð, sem
þeir leggja í að hlynna að
menningar- og menntamálum
•kkar ræður úrslitum.
Engiiin vafi er á því, að á
ýmsum sviðum lista og menn-
ingarstarfsemi ríkir mikil
gróska. Við eigum mikinn
fjölda ungra<listamanna, sem
hafa afiáð sér meiri eða minni
menntunar og lagt sig fram
um að kanna nýjar og áður
óþekktar leiðir. Mörgum
hættir til að hneykslast á þess
um tilraunum hinna ungu
listamanna, en þess skyldu
menn gæta, að þeir eru vaxt-
arbroddurinn í menningarlífi
þjóðarinnar og að þeim vaxt-
arbroddi ber að hlúa.
Ýmsir hinna ágætu rithöf-
unda okkar, tónskáld og list-
málarar verða að starfa við
aðstæður, sem hljóta að vera
þeim mikill f jötur um fót.
Þessum ungu listamönnum
þarf að skapa betri aðstöðu
til að sinna störfum sínum og
því fé, sem til þess er varið
er ekki kastað á glæ.
Við eigum stolta sögu og
auðuga menningarlega arf-
leifð. Þess vegna lifði þjóðin
af hörmungar horfinna alda,
þess vegna varðveittí hún
tungu sína og þjóðerni.
Þau velmegunarár, sem nú
ríkja á íslandi hafa fært þjóð-
inni mikinn auð og betra líf.
Þau eru tákn þess ótrúlega
árangurs, sem við höfum náð
eftir aldagamla áþján og fá-
tækt. En einungis gróskumik-
ið menningarlíf með þjóðinni
getur veitt þessari miklu vel-
megun þá fyllingu, sem henni
er nauðsynleg.
Við höfum margt gott gert
á sviði lista og mennta, en við
höfum efni á því að gera
betur.
SÞ TUTTUGU ÁRA
T dag eru liðin tuttugu ár frá
stofnun Sameinuðu þjóð-
anna. Stofnun þeirra var
stærsta skrefið í viðleitni
þjóða heims til þess að úti-
loka nýja heimsstyrjöld.
Á þessu tuttugu ára tíma-
bili hefur gengið á ýmsu .í
heimsmálunum.
Kalda stríðið hefur geysað
í algleymingi sínum, fjöldi
fyrri- nýlendna hafa hlotið
sjálfstæði og látið til sín taka
af miklum þunga á sviði al-
þjóðastjórnmála. Þetta hafa
verið tuttugu tvísýn ár. Tím-
ar mikils óróa og mikillar
hættu. Saméinuðu þjóðirnar
hafa ekki uppfyllt vonir
þeirra bjartsýnustu, þær hafa
ekki megnað-að hafa veruleg
áhrif á deilur stórveldanna
tveggja, Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, en þær hafa
gegnt mikilvægu hlutverki til
stuðnings friðsamlegri lausn
deilumála víðs vegar um
heiminn. Þær hafa orðið vett-
vangur umræðna milíi þjóða
heims um alþjóðleg vandamái
leika og atvinnuleysi, er skap-
aði ólgu í röðum verkamanna,
þar sem áhrií kommúnista
eru sterk.
1958 mynduðu Finnar stjórn,
sem var alls ekki í samræmi
við óskir Rússa. Var það sam-
steypustjórn sósialdemókrata
og miðflokkanna. Rússar gagn
rýndu sósíaldemókrata ákaft
og létu ekki þar við sitja,
heldur sögðu upp öllum samn-
ingum um kaup á finnskum
vörum. Ekki leið á löngu þar
til stjórnin féll og önnur var
mynduð án þátttöku sósíal-
demókrata. Og þegar í stað
hófu Rússar viðskiptin á ný.
Rússar hafa lengi reynt að
koma kommúnistum í stjórn í
Finnlandi, en hinir flokkarnir
þafa komið í veg fyrir það,
þrátt fyrir styrk kommúnista
á þingí (þeir hafá fjórðung-
þingsæta). Hefur þeim tekizt
að fá Rússa til að fallast á þá
málamiðlun, að hvorki sósíai-
demókratar né kommúnistar
eigi sæti í stjórninni.
Finnskir sósíaldemókratar
vinna að því að koma í veg
fyrir að kommúnistar nái yfir- ■
höndinni meðal verkalýðsins,
en Rússar hafa reynt að gera
starf þeirra að engu með því '
að segja Finnum svart 4 hvítu,
að flokkurinn sé dæmdur tit
að vera í stjórnarandstöðu.
Með þessu vilja þeir gera
verkamönnum ljóst, að komm !
únistár séu eini flokkurinn,
sem geti Unnið að málum
þeirra innan stjórnarinnar.
Margir fínhskir stjórnmála-
menn urðu fyrir vonbrigðum,
er þeir sáu gréinina í Pravda.
Framh. á bls. 14
ÞSngkosningar í
Finnlandi í haust
Rússar segja finnskum sosíal-
demokrötum, að þeir séu ekki
færir um að sitja í stjörn
FINNAR ganga til þing-
kosninga í september nk.
og kosningabaráttan er
hafin. Rússar hafa þegar
látið ótvírætt í ljós til
hvers þeir ætlast af Firtn-
nm í þessum kosningum.
— Finnar eru venjulega
minntir á vilja Rússa og
skoðanir í greinum, sem
birtast reglulega í Pravda
eða Izvestia. I síðustu grein
Pravda um finnsk málefni,
kemur glöggt fram, að
Rússum geðjast ekki að
neinu, sem finnskir sósíal-
demókratar segja eða gera,
hvorki starfsemi þeirra
innan verkalýðshreyfingar
Finnlands né yfirlýsingum
þeirra varðandi Víetnam
og Dóminíkanska lýðveld-
ið. Rússar segja sósíaldemó
krötum umbúðalaust, í áð-
urnefndri grein, að þeir
séu ekki færir um að sitja
í stjórn í Finnlandi. og
kommúnistar einir séu
sannir fulltrúar finnska
verkalýðsins.
Allir Finnar,- sem fylgja
lýðræðisflokkunum að mál-
um, lítá á þéssi skrif sem enn
eitt dæmi íhlutunar Rússa um
ínnanríkismál Finnlands, sem
þjóðin hefur orðið að sætta
sig við frá styrjaldarlokum.
Og Finnar vita, að engin
stjórn, sem gengur í berhögg
við Rússa, getur setið í land-
inu.
Vegna þess hve máttvana
Finnár eru gagnvart hihum
öfluga nágranna sínum, hafa
þeir reyht að forðast. að sýna
honúm fjandskap. Og auk
þess hafa viðskipti við Rússa
mikla þýðingu fyrir efnahag
Finna. Um 20% útflutnings-
afurða þeirra fara til Rúss-
lands, mest af því fram-
leiðsla, sem erfiðlega myndi
ganga að selja öðrum. Ef Rúss
ar riftu samningum um kaup
á þessum vörum, hefði það í
för með sér fjárhagsörðug-
FRÁ HELSINGFORS
og flest meiri háttar deilumál
háfa komið til þeirra kasta.
Þær hafa unnið mikilvægt
starf í þágu nýfrjálsra ríkja,
eins og t.d. Kongó,þarsemþær
hafa vafalaust forðað því, að
það land yrði þrætuepli stór-
veldanna.
Á tuttugu ára afmæli Sam-
einuðu þjóðanna líta þjóðir
heims um öxl og hljóta að
viðurkenna, að þrátt fyrir
margvísleg vonbrigði hefur
þó mörgu góðu verið til íeiðar
komið í krafti þessara sam-
taka.
Að því verða menh að
ýinna, að næstu tuttugu ár
f.æri $am,einuðu þjóðunum í
hendUr úrslitaáhrif á iausn
alþjóðlegra deiiumála.
VIN'R BÆNDA
t’kki fer á milli mála að það
* J hlakkar í Þjóðviljanum í
gær, þegar hann hugleiðir í
forsíðugrein, sem ber yfir-
skriftina: „Baulaðu nú Bú-
kolla mín“, afleiðingar hinnar
boðuðu stöðvunar á dreifingu
mjólkur nk. þriðjudag. Þar
segir Þjóðviljinn í illgjörnum
ánægjutón og af augljósri
kæti:
„Hér fara mikil verðmæti í
súginn og skipta milljónum
króna vonlaust um vinnslu
á nær 300 þúsund lítrum af
mjólk daginn eftir. Rekstur
tveggja fyrirtækja lamast og
mjólkurdreifing á þéttbýlasta
byggðasvæði landsins“.
Síðar í sömu grein segir í
tilefni myndar, serh birt éc
með þessum þokkaíegu skrif-
um: .
„Á þessari mynd sjást kýrn-
ar í Ferjunesi og hvprt miina
þær- baula á atvinrturekenda-
samband íhaldsins næstu daga
með troðfull júgrin og allar
kyrnur fullar af mjólk hjá
bóndanum“.
Hér mega bændur landsins
sjá á svörtu og hvítu, þann
vinarhug í þeirra garð, sera
birtist í kommúnistamálgagn-
inu og launþegar og neytepd-
ur ættu að hugleiða hvort
mönnum, sem svona skrifa, er
treystandi til þess að vinna ai
fullri einlægni að hagsmuua-
málumþeirra. ,