Morgunblaðið - 29.06.1965, Blaðsíða 12

12
MORGU N BLAÐID
Þriðjudagur 29. júní 1965
—Bráðabirgðalögin
Framhald af bls. 1
arverði til söltunar allt að 30 kr.
hverja uppsaltaða tunnu.
Að greiða síldveiðiskipum, sem
sigla með eigin afla frá veiði-
svæðum sunnan Bakkaflóadýpis
til hafna vestan Tjörness, 15
króna flutningsstyrk á hvert mál
•bræðslusíldar. Styrkurinn er
bundinn því skilyrði að löndun-
artöf sé á Austurlandshöfnum og
Raufarhöfn. Ennfremur að hlutað
eigandi verksmiðjur greiði síld
veiðiskipum til viðbótar á hvert
mál eða samtals 25 krónur þegar
svo er háttað sem að framan
greinir. Að verja allt að fjórum
milljónum króna til flutnings á
söltunar- og frystingarhæfri síld
til Norð,urlandsha'fna.
Sjö manna sjóðsstjórn á að ann
ast innheimtu gjaldsins og dreif-,
ingu þess.
Fyrir lágu upplýsingar um það,
eð hækkun á bræðslusíldarafurð
um, þ.e. lýsi og mjöli, hefði orð-
ið miklu meiri en tilsvarandi
hækkun á þeirri saltsíld, sem lík
ur eru til að framleidd verði
á þessari síldarvertíð. Af því
leiddi hættu á því, að síld fengist
ekki til söltunar, sökum þess hve
hráefnisverð hennar yrði lágt
samanborið við bræðslusíldar-
verð.
Útflutningsverðmæti saltsíld-
ar er nær þrefalt miðað við magn
borið saman við afurðir úr
bræðslusíld og liggur mismunur-
inn að verulegu leyti 1 meiri
íslenzka og norska
bræðslusildarverðið
i Framhald af bls 28
á tímabilinu frá 24/5 til 14/6 um
23 krónum á mál. Þessum útflutn
ingsgjöldum er varið til hags-
bóta sjávarútvegsins:
Tekjum af 6% útflutnings-
gjaldinu, samkvæmt lögum nr. 1,
1964, er ráðstafað þannig:
? 2. í öðru lagi greiða norsku
eíldarverksmiðjurnar hverfandi
lágt flutningsgjald á lýsi, því að
það er selt norsku herzluverk-
smiðjunum og fer að mestu leyti
til innanlands neyzlu. Munur á
flutningsgjalds síldarmjöls á er-
’ lendan markað, frá íslandi og
Noregi, er um 2 sterlingspund
á tonn, vegna nálægðar Noregs
við helztu markaðslöndin. —
Þessi flutningsgjaldsmismunur
nemur á afurðum úr sumar-
veiddri síld samtals um kr. 16,00
á hvert mál síldar og á snemm-
veiddri síld um kr. 10,00 á málið.
1 3. í þriðja lagi er vaxtakostn-
aður norsku síldarverksmiðj-
anna miklu lægri en þeirra ís-
lenzku, sökum minni stofnkostn
aðar norsku verksmiðjanna og
greiðari sölu á afurðum, sem
stafar af því að lýsið er allt selt
innanlands með fyrirfram
ákveðnu verði til fastra kaup-
enda, og sá hluti síldarmjölsins,
sem seldur er úr landi, fer
til gamalla viðskiptasambanda
sem taka við framleiðslunni að
mestu leyti jafnóðum og hún
verður til. Vegna mjög breyti-
legs framleiðslumagns íslenzku
síldarverksmiðjanna ár frá ári
njóta þær ekki sömu aðstöðu í
þessu efni og norsku verksmiðj-
urnar. Auk þess er vaxtafótur-
inn lægri í Noreg^ en hér.
*' Mun láta nærri að þetta allt
muni helmings sparnaðar á
vaxtaútgjöldum, þ. e. um kr.
8,00 á hvert mál síldar.
4. í fjórða lagi eru ýmsar
rekstrar- og viðhaldsvörur til
síldarverksmiðjanna, svo sem
pokar, nitrit, timbur og vara-
hlutir af ýmsu tagi, miklu ódýr-
ari í Noregi en hér, og er ástæð-
an sú, að þessar vörur eru inn-
lend framleiðsla í Noregi, en
verðmætasköpun innanlands.
Það hefur tekið áratugastarf að
afla markaða fyrir íslenzka salt-
síld. Markaðir þessir eru í aug-
ljósri hættu, ef verulega dregur
úr síldarsöltun. Gæti það valdið
óbætanlegu tjóni íslenzkum
sjávarútvegi, þeim landssvæðum,
þar sem söltun aðallega fer fram
og þjóðarbúinu í heild.
Sú lækkun, sem verður á
bræðslusíldarverðinu af þessum
sökum rennur óskipt til sjó-
manna og útgerðarmanna í hækk
un hráefngverðs um allt að þrjá-
tíu krónur miðað við uppsaltaða
tunnu.
Á s.l. ári náðist um það sam-
komulág í Verðlagsráði milli
fulltrúa sjómanna og útvegs-
manna annarsvegar og fulltrúa
síldarkaupenda hins vegar að
leggja hluta af andvirði bræðslu
síldar í sérstakan sjóð til að
greiða fyrir siglingu veiðiskipa
með eigin bræð.slusíldarafla til
hafna Norðanlands, þegar þrær
verksmiðjanna eystra væru full-
ar og löndunartöf á Raufarhöfn.
Ríkisstjórninni var kunnugt um
að samskonar - samkomulag
mundi ekki takast að þessp sinni
í Verðlagsráði sjávarútvegsins,
þó að meirihluti fulltrúa væru
því meðmæltir. Til þess að koma
í veg fyrir stórfelld töp síldveiði
flotans sökum löndunárbiða á
Austfjörðum, bar brýna nauðsyn
til að stuðla að því að þetta flutn
ingafyrirkomulag síldveiðiskipa
héldi áfram og væri styrkt þann
ig, að heildargreiðslur til þeirra,
þegar svo stæði á, hækkaði úr
hingað þarf að flytja þessar
vörur, í mörgum tilfellum frá
Noregi, og greiða af þeim flutn-
ingsgjöld og innflutningstolla.
5. í fimmta lagi var geysimikil
síldveiði við Noreg. fyrstu 12
árin eftir heimsstyrjldina síðarL
Fóru þá fram miklar nýbygg-
ingar og gagngerð endurnýjun á
síldarverksmiðjunum í Noregi,
sem tókst að afskrifa meðan góð-
æri hélzt. Á sama tíma söfnuðu
íslenzku síldarverksmiðjurnar
skuldum, sökum langvarandi
aflabrests. Þegar síldveiði fór að
glæðast aftur og nýjar verk-
smiðjur voru reistar, varð bygg-
ingarkostnaður þeirra mjög hár,
sökum dýrtíðar. Af þessum sök-
um eru afskriftir norsku síldar-
verksmiðjanna miklu lægri en
þeirra ísienzku.
6. Síðast en ekki sízt er á
norskum fjárlögum 1965 varið
sem svarar til 900 milljónum ís-
lenzkra króna til styrktar norsk
um sjávarútvegi, og þeirra pen-
inga aflað af tekjum verzlunar-
flota, viðskiptum og iðnaði
Norðmanna. Talsverðu fé af þess
um styrk er varið til stuðnings
norska síldveiðiflotans á íslands-
miðum.
Á fyrstu 3 liðum í. framan-
greindri upptalningu nema út-
gjöld íslenzku síldarverksmiðj-
anna umfram útgjöld norsku
verksmiðjanna samtals um kr.
39,00 á mál, á snemmveiddri síld
og um kr. 54,00 á mál á síld
veiddri á tímabilinu frá 15/6. til
30/9. — Sundurliðast þetta
þannig:
Snemmveidd Síld veidd
síld 15/6—30/9.
Útflun.gjöld kr. 23,0Ó kr. 30,00
Farmgjöld — 10,00 — 16,00
Vextir — 6,00 — 8,00
kr. 30,00 kr. 54,00
Hér er ótalinn munur sam-
kvæmt liðum 4 til 6.
Þegar öll framangreind atriði
eru höfð í huga, sést að íslenzka
bræðslusíldarverðið þolir fylli-
lega samanburð við þau verð,
sem Norðmenn hafa ákveðið
fyrir bræðslusíld, sem veidd er
af norskum veiðiskipum á ís-
landsmiðum í sumar.
Sveinn Benediktsson,
Sigurður Jóossobl
16 krónum á árinu 1964 í 25 kr.
á hvert mál.
Sérstaklega skal tekið fram, að
sjóðurinn- greiðir ekki neinn
kostnað af rekstri flutningaskipa
sem síldarverksmiðjur hafa tekið
á leigu eða gera út til síldar-
flutninga.
Bráðabirgðalögin heimila að
verja allt að fjórum milljónum
króna til flutnings á kældri síld
sem hæf sé til söltunar og fryst-
ingar frá miðunum við Austur-
land til Norðurlandshafna. Er
hér um merkilega nýjung að
ræða til að leysa það vandamál,
sem af því stafar, að síldargöng
ur hafa leitað á nýjar slóðir, svo
og að helztu síldarverkunarstaðir
Norðanlands hafa búið við lang-
varandi skort á hráefni og þaraf-
leiðandi alvarlega atvinnuörðug-
leika.
Ef tilraunin heppnast eykur
það atvinnuöryggi, allra þeirra,
sem við síldarútveg fást á sjó
og landi.
Að öðru leyti vísast til greinar
gerða oddamanns yfirnefndar
Verðlagsráðs sjávarútvegsins og
stjórnarformanns og fram-
kvæmdastjóra Síldarverksmiðja
ríkisins.
Reykjavík 28. júní 1966.
Greinargerð
oddamanns
yfirnefndar
Greinargerð fyrir atkyæði
oddamánns yfirnefndar verð-
lagsráðs sjávarútvegsins í
deilu um verð bræðslusíldar
fyrir Norður- og Austurlandi
sumarið 1965.
ÞAU deiluatriði, sem vísað var til
yfirnefndar, má greina í tvennt,
annars vegar hvort gilda skuli
ðitt eða tvö verð á veiðitímabil-
inu, og hins vegar hvert lág-
marksverð skuli úrskurðað. Hið
fyrra er meginregluvandamál,
og felldi yfirnefnd úrskurð um
það, áður en verðið var tekið til
úrskurðar. Verður hér gerð grein
fyrir afstöðu oddamanns til þess-
ara atriða í sömu röð.
Skipting í verðtímabil. Fyrir
yfirnefnd lá eindregin krafa full-
trúa kaupenda í verðlagsráði þess
efnis, að verðtímabilin yrðu tvö,
með skil um 15. júní, og var sú
krafa úrslitatilefni þess, að deil-
unni var vísað til yfirnefndar.
Samkvæmt reglugerð um verð-
lagsráð sjávarútvegsins er veiði-
tímabil síldar á Norður- og Aust-
urlandssvæðinu talið standa frá
10. júní til 30. september. Þetta
ákvæði hefur þá þýðingu, að ráð-
inu ber að leitast við að ákveða
verð fyrir allt tímabilið, áður en
þáð hefst. En það bindur ekki
hendur verðlagsráðs eða yfir-
nefndar við að skrá eitt og sama
lágmarksverð fyrir allt tímabil-
ið. Enda hefur ráðið, þegar henta
þótti, skipt veiðitímabilum síldar
á Suður- og Vesturlandssvæði í
fleiri verðtímabiL
Um síld veidda á Norður- og
Austurlandssvæðinu utan tíma-
bilsins 10. júní til 30. september
segir svo í reglugerð: „Veiðist
síld á öðrum tíma á þessu svæði,
skal verðlaigsráð ákveða verð á
þeirri síld.“
Lá því ljóst fyrir, að yfirnefnd
var bær að fjalla um málið og
ákveða, að eitt eða fleiri verð
skuli taka gildi. Var sá skilning-
ur oddamanns eigi véfengdur af
öðrum fulltrúum í yfirnefnd,
enda þótt lýst væri eftir því.
Fordæmi fyrri verðákvarðana
verðlagsráðs og yfirnefndar hef-
ur verið á þann veg, að árin 1962
og 1963 var sumarverð bræðslu-
síldar látið gilda frá 10. júní til
30. september, en árið 1964 var
látið gilda á sumarsíldarvertíð án
tímabiisákvörðunar, þannig að
verðið gilti frá því veiðarnar hóf-
ust oig meðan þær entust. Enda
þótt veiðarnar hæfust þá óvenju-
snemma, hinn 31. maí, varð gild-
istími verðsins ekki að ágrein-
ingsefni, þar sem síldin var þá
óvenjulega feit svo snemma
vors. Yfirstandandi síldarvertíð
hófst enn fyrr, eða hinn 24. maí,
og barst sérstakleea mi'kið magn
í fyrstu hrotunni, eða alls um 454
þús. mál til og með 14. júní, og
var síldin sérstaklega mögur.
Reynslan af fituinnihaldi
snemmveiddrar síldar á síðast
liðnu sumri getur ekki talizt
fullnægjandi grundvöllur þess,
sem vænta mátti á yfirstandandi
sumri. Alkunna er, að haust- og
vorsíld og ennfremur sumarsíld
veidd við Suðurland hefur allt
annað fituinnihald heldur en
sumarsíld við Norður- og Aust-
urland, og verður því áð skoðast
sem önnur vara. Þessu til sann-
prófunar fór yfirnefnd yfir heim-
ildir kaupenda um fitumælingar
snemmsumars allt frá árinu 1955.
Staðfestu þær heimildir, að fitu-
innihaldið fer yfirleitt ekki að
komast í eðlilegt horf s-umarver-
tíðar fyrr en eftir miðjan júní.
Með aukinni tækni við síldar-
leit og síldveiðar hafa skapazt
skilyrði til veiða yfir lengri tíma
árs og á fleiri og fjarlægari veiði-
svæðum en áður hefur verið, án
þess að sú staðreynd breyti
nokkru um þau skilyrði, er ráða
fituinnihaldi síldarinnar á hinum
ýmsu árstíðum.
Verðákvörðun sumarsíldar
byggist á meðalútkomu afurða
úr hverju mái bræðslusíldar um
fimm • undanfarin ár. Sú reynsla
er að yfirgnæfandi hluta fengin
af tímabilinu frá því um miðjan
júní, og veitir því ekki grundvöll
til að byggja á áætlun um afurða
útkomu vorsíldar.
Gegn eindregnum mótmælum
fulltrúa kaupenda er því ekki
fært að gera kaupendum að
skyldu að greiða sama verð fyrir
vorsíldina og samsvarar áætlaðri
afurðaútkomu sumarsíldar. Ekki
verður heldur talið fært að gera
jöfnun á milli vorsíldar og sum-
arsíldar. Veiðar vorsíldarinnar
fal'la mjög misjafnt á bátaflotann
í samanburði við sumarveið-
arnar, án þess að nokkur ástæða
sýnist til að valda verðjöfnun
þeim bátum í hag, er hefja veið-
arnar snemma, en öðrum í óhag.
Sömuleiðis hefur skiptingin á
einstakar verksmiðjur reynzt
verulega misjöfn.
Niðurstaðan af hlutlægu mati
allra aðstæðna hlýtur því að
verða sú, að verðlagstímabilin
verði tvö. Eftir ‘atvikum þykir
rétt, að mörkin séu sett á milli
14. og 15. júní.
Ákvörðun verðsins. Lög um
verðlagsráð sjávarútvegsins
mæla svo fyrir, að meiri hluti
atkvæða í yfirnefnd ráði úrslit-
um. Fordæmi er fyrir því, að
oddamður skeri sjálfstætt úr um
ágreining deiluaðila, ef langt er
á milli úrslitakrafna þeirra og
oddamaður getur á hvoruga fall-
izt.
Oddamaður er bundinn þagn-
arskyldu um tilraunir sínar til að
ná samkomulagi og um afstöður
fulltrúanna í nefndinni að öðru
leyti en fram kemur við endan-
legan úrskurð verðsins. Reynt
var til þrautar að ná samkomu-
lagi allra aðila í nefndinni. En
fyrir atbeina oddamanns gátu
kaupendur fallizt á tillögur hans
um, að verið yrði kr. 190,— á mál
til og með 14. júní, en kr. 220,—
á mál á tímabilinu 15. júní til
30. september, en við síðara verð-
ið bætist gjald skv. sérstökum
lögum kr. 15,— á mál.
Hækkun sumarverðsins frá
fyrra ári nemur 21%, ef miðað
er við bæði verðin án tillags í
flutninga- og jöfnunarsjóð, en
27% ef þau tillög eru meðtalin.
Við samningu þessara verðtil-
lagna hefur verið höfð hliðsjón
af þeim atriðum, er lögin mæla
fyrir, þ.e. markaðsverði afurð-
anna á erlendum mörkuðum svo
og framleiðslukostnaði þeirra
bæði að því er tekur til veiða og
vinnslu, eftir því sem gögn voru
tiltækileg.
Raunhæfa áætlun um meðal-
verðmæti afurða úr hverju máli
sumarsíldarinnar telur oddamað-
ur vera kr. 385,00 f.o.b. að frá-
dregnum útflutningsgjöldum.
Úrskurðuð skipting er kr. 160,00
í hlut verksmiðja, eða 39%, en
til bátanna og í flutninga- og
jöfnunarsjóð kr. 236,00, eða 61%.
Til samanburðar má geta þess, að
áætlaður vinnslukostnaður síld-
arverksmiðia ríkisins í fyrra. en
þá náðist samkomulag um verð-
ið, var kr. 161,00 á mál, eða 11
kr. hærra en verksmiðjunum er
nú skilið eftir. En hærri magn-
áætlun nú gerir meiri dreifingu
fasts kostnaðar mögulega.
Tillagan um verð vorsíldarinn-
ar byggist á könnun allra til-
tækra heimilda um fituinnihald
síldarinanr skv. vinnsluútkomu
og fitumælingum. Á þeim grund-
velli má telja tryggt, að lýsisút-
koman verði innan við 13 kg. úr
hverju máli. Er verðtillagan
miðuð við það, að síldarverk-
smiðjurnar haldi einungis eftir
af verðmætinu sem svarar breyti
legum kostnaði vinnslunnar af
þessu magni, en ekki reiknað
með, að af þessu mangi sé staðið
undir fyrningum né vöxtum af
stofnkostnaði. Er það gert með
fyrirvara af hálfu oddamanns;
að sú viðmiðun sé ekki sérstak-
lega til fordæmis við tillsvarandl
verðákvörðun síðar.
Reykjavík, 28. júní, 1965
Bjarni B. Jónsson.
Greinargerð S.R.
GREINARGERÐ Síldarverk-
smiðja ríkisins og framkvæmda-
stjóra þeirra um áætlun SR um
bræðslusíldarverðið.
Sigurður Jónsson, framkvæmda
stjóri Síldarverksmiðja ríkisins,
samdi áætlun um rekstur verk-
smiðjanna 1965. Var áætlunin
byggð á samþykkt stjórnar verk-
smiðjanna, sem gerð var á verk-
smiðjustjórnarfundi hinn 31. mai
sl. og samþykkt með öllum at-
kvæðum stjórnarnefndarmanna,
þeirra Sveins Benediktssonar, Jó-
hanns G. Möllers, Eysteins Jóns-
sonar, Sigurðar Ágústssonar og
Þórodds Guðmundssonar.
Er framkvæmdast]órinn hafðl
samið áætlunina samkvæmt fyr-
irmælum verksmiðjustjórnarinn-
ar, lagði hann’ hana fyrir verk-
smiðjustjórnina og gerðu engir
stjórnarmenn SR athugasemd við
áætlun þessa.
Áætlunin sýndi, að haégt var
að greiða 225 krónur fyrir málið.
Umræður fóru fram um
bræðslusíldarverðið í Verðlags-
ráði sjávarútvegsins síðari hluta
maí-mánaðar og fram til 16. júnL
Á síðustu fundum Verðlagsráðs
lá fyrir áætlun sú frá SR, sem að
framan getur, svo og áætlun frá
öðrum verkemiðjum ó verðlags-
svæðinu norðanlands- og austan.
Á fundum Verðlagsráðs kom
fram, að lýsisútkoman úr þeirri
síld, sem veitt hafði verið mót-
taka utan venjulegs veiðitíma á
Norður- og Austurlandi, þ.e. fram
til 15. júní, var ekki nema 10 til
13 kg úr máli, þ.e. 12 til 15 kg
minna lýsi úr hverju máli heldur
en áætlun SR gerði ráð fyrir, en
hún er miðuð við meðaltal síð-
ustu 5 ára. Verðmæti afurða úr
hverju máli þessarar snemm-
veiddu síldar er þess vegna 93 til
116 krónum lægra, en reiknað er
með í áætlun SR.
Þegar ekki náðist samkomulag
í Verðlagsráði sjávarútvegsins
var málinu vísað til úrskurðar
yfirnefndar.
Gert er ráð fyrir því, eins og
I fyrra, að viðskiptamönnum
Síldarverksmiðja r'íkisins sé
heimilt að velja um, hvort þeir
selja síldina föstu verði eða
leggja hana inn til vinnslu, enda
segi þeir til um hvorn kostinn
þeir velja innan tilteki-ns tíma.
Af framan rituðu er ljóst, að
verðákvörðun bræðslusíldarverða
ins í sumar hefir farið fram með
venjulegum hætti og í fullu sam-
ræmi við lögin um Verðlagsráð
sjávarútvegsins.
Reykjavík, 28. júní 1965
Sveinn Benediktsson,
Sigurður Jónsson.
Nýr vegur
Akranesi, 28. jú,ní.
NÝBYRJAÐ er á að leggja nýj-
an, breiðan veg í BrynjudaL
innan við fossinn. Þessi nýji
vegur leysir gamla veginn af
hólnú, en hann var lengi búinn
að vera hættuleeur bilura.
Til greiðslu á vátryggingariðgjöldum fiskiskipa 73,4%
— Fiskveiðasjóðs íslands ..................... 17,2%
— Fiskimálasjóðs ............................. 5,9%
— Byggingar haf- og fiskirannsóknarskips .. 1,53%
— Rannsóknarstofnunar sj ávarútvsgsins .... 1,17%
— Landssamband íslenzkra útvegsmanna .......... 0,8%
1,25% gjald rennur í Aflatr yggingarsjóð
0,15% gjald rennur til Fersk-fiskeftirlitsins.
Samtals 7,4%.