Morgunblaðið - 13.07.1965, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLADID
Þriðjudagur 13. júTí 1965
lír klaustri í Þjúðleikhúsið
með viðkomu á Konunglega og í Iðno
LÁRUS INGÓLFSSON, leik-
ari og leiktjaldamálari, varð
sextugur fyrir skömmu. Hann
hefur síðustu 36 árin starfað
við leikhús, fyrstu 4 árin við
Konunglega leikhúsið í Kaup-
mannahöfn, en síðar við Iðnó
og Þjóðleikhúsið, eftir að það
var stofnað. Morgunblaðið átti
samtal við Lárus, áður en
hann hélt til útlanda með
Kronprins Olav fyrir skömmu,
til að eyða þar sumarleyfi
sinu.
— Hvernig atvikaðist það,
að þú fékkst áhuga á leikhúsi
Lárus?
— Ég var farinn að mála
mikið hér heintia, svaraði Lár-
us. Ég er kaþólskur og árið
1925 fór ég ásamt Meulen-
berg, biskupi, í pílagrímsför
til Rómar. Aðrir í hópnum
voru Gunnar Einarsson, faðir
Jóhannesar Hólabiskups,
Kristjana Guðmundsdóttir,
síðar einkahjúkrunarkona
Amalíu ekkjudrottningar af
Portugal. Við gengum á fund
Píusar XI.
— í Róm hitti ég nokkuð
af frsegum listamönnum, sem
málað höfðu fyrst mikið af
helgimyndum, en síðar tekið
að mála fyrir leikhús. Þeir
vöktu áhuga minn á leikhúsi
og eins var í Kaupmannahöfn,
að fólk hvatti mig til að snúa
mér heldur að leikhúsi en
kirkjuskreytingarlist, enda
fór svo, að ég hóf nám við
Bonniers Akademi í Höfn ár-
ið 1927, einkum 1 búninga-
teikningum. Þá vann ég einn-
ið á vinnustofum Dagmar leik
hússins og Konunglega. A
sumrin hjálpuðum við kenn-
urura okkar að undirbúa
„sesonina.“
— Þú fórst ekki beint til
Hafnar frá Róm, var það?
— Nei, ég kom heim haust-
ið 1925, en fór utan aftur um
veturinn til Luxemborgar og
var í klaustrinu St. Maurice
de Clermont. Ég hafði löngun
til að gerast munkur, en af
því varð þó ekki. Heldurðu
að það hefði verið huggu-
legt, ef ég hefði sungið gam-
anvísur fyrir hipa munkana
allt mitt líf? Ég hef allt-
af haft sterka tilhneigingu til
að gefa eitthvað af sjálfum
mér, en það er ekki aðeins
hægt með munkalífi, heldur
einnig í listinni, leikhúsinu.
Kirkjuna hef ég þó aldrei
yfirgefið.
— Hvenær varst þú fastráð-
inn hjá Konunglega leikhús-
inu?
— Það var árið 1929. Ég
gerði þar módel af leikmynd-
um og teiknaði búninga.
Fyrsta „forestillingen", sgm
ég vann að, var „Galdra
Loftur“ með Önnu Borg í
hlutverki Steinunnar. Anna
var afar indæl og kammó.
Þá kynntist ég einnig Inge-
borg, ekkju Jóhanns Sigur-
jónssonar. Á heimili hennar
var dægilegt að koma og
eilíft rennirí af listamönnum,
einkum leikhúsfólkL
— Starfaðir þú að fleiri
sýningum á íslenzkum verk-
um í Kaupmannahöfn?
— Já, til dæmis var „Fjalla
Eyvindur" sýndur á 50 ára af-
mæli Dagmar leikhússins. Að-
alhlutverkin léku engin önn-
ur en Poul Reumert og Bodil
Ipsen. Ég möndlaði búning-
ana fyrir þessa sýningu og
hjálpaði til við dekoraition-
irnar.
— Komst þú aldrei heim á
þessum árum?
— Jú, ég var kallaður
heim til að aðstoða við hátíð-
arsýninguna á Þingvöllum
1930. Haraldur Björnsson setti
hana upp.
Feralag fyrir kjallarann.
— Hvenær fluttist þú svo
heim?
— Árið 1983, í kreppunni,
var ég ráðinn til Leikfélags
Reykjavíkur. Þá var aðbúnað-
urinn þar alveg hræðilegur.
Ég fékk tilfelli, þegar ég sá
hann. Við máluðum tjöldin í
kjallara Þjóðleikhússins, sem
þá var í byggingu. Vatn var
sótt í fötu út í Sanítas yfir
heila götu og striginn þurrk-
aður við olíuofn.
— Voruð þið lengi í kjall-
aranum?
— British Council, bauð mér
til Oxford og London árið
1940 til að sjá leikhús. Þegar
ég kom heim, voru Bretarnli
hér búnir að taka af mér
kjallarann. Kostuleg hugmynd
hjá þeim að bjóða mér út og
taka af mér vinnustofuna á
meðan. Ég varð að mála í
fiskiskúr vestur í bæ. Þetta er
svona á hundavaði farið yfir.
Ægilega, sem það var hlægi-
legt að fara svona með mann.
Vinnustofan var í húsinu við
Vesturgötu, þar sem nú er
Naust. Þetta var alveg ofboðs-
legur saltkjallari.
— Átti leiklistin erfitt upp-
dráttar á árunum fyrir stríð?
— Það voru verstu ár æfi
minnar. Ekki var hægt að
borga manni kaup, og ekkert
fékkst í bænum. Fólk var að
gefa manni gömul föt af sér,
brúðarkjóla, diggadarium og
dims til að nota í búninga.
Leikhúsið lá að mestu niðri.
Það réðust inn á mann skatt-
heimtumenn og spurðu,
hvernig maður færi að því að
lifa á engum launum.
Revíur og „númer".
— Þú varst ein helzta drif-
fjöðurin í revíunum hér fyrr
á árum.
— Við vorum að byrja á
fyrstu revíunni, þegar herinn
kom. Frumsýningin á „Forð-
um í Flosaporti“ hafði verið
kvöldið áður og við vorum að
skemmta okkur í Hótel Heklu
alla nóttina. Þjóðverjar af
Bahia Blanca bjuggu á hótel-
inu og urðum við því vör við
hermennina þegar þeir komu
að taka þá. Það rann mikill
vígamóður á fólkið, þegar
þetta dátaglamur byrjaði. Við
skelltum bráðlega hernáms-
vísum inn í revíuna. Það voru
margar revíur og óperettur
sýndar á stríðsárunum og
allskonar númer í Sjálfstæðis-
húsinu. Þá færðist mikið líf
fjör í leiklistina. Við fórum
með allskonar hluti út á land
líka.
— Var það eingöngu létt-
meti, sem þið færðuð dreif-
býlinu?
— Nei, ekki eingöngu. Við
plummuðum „Heddu Gabler“
Ibsens á Akureyri, með Gerd
Grieg, en um sveitirnar var
einkum sýnt ýmislegt í létt-
ari tón, t.d. „Nitouche* ‘árið
1941, sem við fórum með um
allt. Þá man ég, að miðinn
kostaði 5 krónur.
— Hvernig átti það við þig
að vera í svona skemmtiþátt-
um?
.— Afskaplega vel. Mér
fannst ógurlega gamari að
leika allskonar sniðug númer.
Brynjólfur Jóhannesson, Al-
freð heitinn Andrésson og ég
höfðum t.df mörg skemmti-
kvöld í Gamla Bíói 1942. Við
kölluðumst „Þrír syngjandi
sjómenn“. Við sungum ýmist
hver út af fyrir sig eða allir
í einu. Með þetta prógram fór-
um við líka um nærliggjandi
sveitir. Við Lárus Pálsson,
eða „Lárusarnir“, fórum einu
sinni í ferðalag. Þá las nafni
upp, en ég söng gamanvísur.
Það er voðaleg erfitt að
syngja gamanvísur. Ég fór oft
með Sjálfstæðismönnum um
landið á héraðsmót. Sveita-
fólkið tók oftast hunda sína
með sér á þessi mót, og þegar
ég fór að syngja, tóku hund-
arnir undir og góluðu. Þetta
„Mér fannst mjög gaman að
leika allskonar númer“, sagði
Lárus. Hér er hann í hlutverki
trúðsins.
var alveg sama „hylið“ og
stelpurnar reka upp nú á dög-
um, þegar þær heyra í bítl-
unum.
— Hefur þú farið í leikferð
til útlanda, Lárus?
— Við fórum á Finnlands-
tourné með Gullna hliðið
1947 og höfðum 7 sýningar á
Svenska Theater. Ég varð þá
að sminka leikarana, mála
leiktjöldin, leika og útvega
kerlingar til að sauma bún-
inga. Þá var nú meiri pjötlu-
gangurinn á mannL
Prímadonnulæti.
— Hvernig voru umgengnis-
hættir milli leikaranna í
Kaupmannahöfn, þegar þú
starfaðir þar?
— Það var ofboðsleg stétta-
skipting. Prímadonnurnar
töluðu yfirleitt ekki við yngri
leikarana. Sumir voru anzi
stórir upp á sig og kvikindis-
legir hver við annan, en mér
kom vel saman við alla. Þetta
er orðið allt öðru vísi núna í
Kaupmannahöfn. Hér á landi
hefur þetta aldrei verið nema
gott, og venjulega erum við
voða sæt og hugguleg hvert
við annað.
— Ýmislegt misjafnt og
sögulegt hefurðu nú senni-
lega séð í Höfn samt.
— Ojá. Ég var statisti á
mörgum leikhúsum. Einu
sinni æpti karl, sem þangað
hafði verið ráðinn í hlutverk
og var voða merkilegur: „Er
leikhússtjórinn hér?“ „Já”
svaraði leikhússtjórinn. „Það
er hérna lítill maður í gráum
fötum, sem er alltaf eitthvað
að sénera okkur á sviðinu.
Viljið þér sjá um, að við fáum
írið fyrir honum.“ „Það er of
seint“, svaraði leikhússtjórinn,
„hann er leikstjórinn.”
— Einu sinni horfði ég á
Poul Reumert gefa Ebbe Rode
á baukinn á miðri sýningu.
Þetta var í „Dronning Elisa-
bet“ eftir Bröckner. Ég lék
munk og kraup við banabeð
Filippusar II. Spánarkonungs,
sem Reumert lék. Ebbe var
alltof seinn inn á sviðið, en
þegar hann loksins mætti,
spratt Poul upp af dánarbeð-
inu og lumbraði á honum, þar
til Bodil Ipsen gekk á milli.
Þetta var ógurlegt húllumhæ
á sínum tíma.
— Ég var afskaplega veimil-
títulegur og „pen“ með mig
á þessum árum. Holger Gabrí-
elsen, sem kenndi okkur við
Konunglega, var vanur að
segja, þegar ég kom inn í
tíma: „Kommer vikingen“.
Antiksöfnun er „lidenskab*.
— Hefur þú ekki ferðazt
víða um heim, einnig á síðari
árum, og séð leikhús?
— Jú, talsvert. Bretar og
Frakkar hafa mjög skemmti-
legt teater. Af Norðurlanda-
þjóðunum eru Svíar seigastir.
Framihald á bls. 19.
Skömmu eftir að Lárus kom heim frá Kaupmannahöfn,
1933, lék hann Grím meðhjálpara í Manni og konu. Hér sést
hann ásamt Bjarna Bjömssyni, sem lék Egil, son hans.
irið 1936 sýndi Leikfélag Reykjavíkur „Liliom eftir Molnár.
Hér sjást þau Gunnþórunn Halldórsdóttir og Lárus í hlutverk-
um frú Hollunder og unga Hollunders.
— Samtal við Ldrus Ingólfsson sextugan