Morgunblaðið - 27.11.1965, Blaðsíða 8

8
MORCUN BLAÐIÐ
Laugardagur 27. nóv. 1965
MMMm
Pólitískar árásir framsdknarmanna á ddms-
málaráöherra, hafa algjörlega misst marks
Við 1. omraeðu frumvarps um. Þeir áttu ekki nóg og sterk
Jóns Skaftasonar um réttindi og
skyldur starfsmanna ríkisins
flutti Matthías Á. Mathiesen
alþm. ræðu, sem úrdráttur var
birtur úr í blaðinu í gær. Hér
birtist ræðan í heild.
i Herra forsetL í>að m<ál, s-em
að hér liggur fyrir á þskj. 70 er
frv. til laga uim breytingu á rétt-
indum og skyldum starfsmanna
j ríkisins, fjallar um það atriði,
sem miklar deilur hafa spunnizt
út af, þ.e.aa. setningu í embætti
um nokkurn tíma.
! Ég skal ekki fjólyrða um
þennan þátt, það hefur verið
igert hér á Alþ. af mönnum,
sem þekkja þetta aí eigin
reynslu og þar af leiðandi fær-
ari um að dæma um þá frum-
grein, sem gert er ráð fyrir, að
við bætist, en hitt liggur i aug-
tim uj>pi, hverjum sem fylgst
hefur með þessum málum, að
hér er ekki um eins einfaldan
hlut að ræða, eins og fram kem-
ur hjá hv. flm. 4. þm. Reykjanes
kjördæmis, í grg. með frv,
| í !Það hlýtur að liggja I augum
toppL að tii þess, að hinir hæf-
ustu menn geti valizt til ráð-
s herrastarfa, þá þurfi þeir á ein-
í hvem hátt að hafa tryggingu
fyrir því, að störf við þeirra
hæfi aé fyrir hendi, þegar þeir
ekki lengur njóta þess trausts,
f eð fara með ráðherraemlbætti,
I m.a. geti þelr tryggt það, að
r loknum ráðherrastörfum, um ein
hvem tíma geti farið til fyrri
Starfa eða á einhvem annan hátt
Jfengið störf við sitt hæfi
jt Ég sé ekkl ástæðu til þess að
ifjölyrða meira um það. Þetta hef
ur verið gert, eins og ég sagðl
éðan, af mönnum, sem hafa um
|»ð meiri reynslu og ég hef held-
| ur ekki orðið var við, að hér 1
| þessum umr. hafl menn verið
»vo mjög á gagnstæðri skoðun
nm þetta. Það hafa að vissu
leyti verið mismunandi sjónar-
mið. Læt ég svo þetta nægja
um sjáifa frv. greinina.
I*( Að bakl flutningi þessa frv.
Kggur mál sem hér hefur verið
tQ umr. í tvo daga, þetta er
þriðji dagurinn, Þ.e.a.s. veiting
exhbættis bæjarfógetans 1 Hafn-
erfirði og sýslumannsins 1 Gull-
| bringu- og Kjósarsýslu.
' Itéttlæti og siðgæði
Framsóknar.
1 Það hefur ékki farið fram
bjá neinum, sem fylgst hafa með
þessum umr, hvflík geysileg
eéttlætiskennd og siðgæði virð-
tet hafa gripið um sig i röðum
| tramsóknarmanna.
(í Hæstv. forsætisráðherra rakti
verðskuldaða athygli á þessu 1
N ræðu sinni og benti á þá hugar-
| farsbreytingu, sem virtist orðin,
j I röðum framsóknarmanna, ef
tvokkuð mætti marka orð þeirra
bér á AJIþingi. Minntist forsætis-
ráðherra réttUega þeirra tima,
1 þegar stjórnarathafnir framsókn-
! armanna voru ævinlega ræddar
á þeim grundvelli, hvort þær
f væru löglegar eða ekkL
Hér hafa þessir hv. þm. komið
bver á eftir öðrum og talað um
veitingu emlbættisins í Hafnar-
flxðL Guilíbringu- og Kjósarsýslu,
tem mikið éréttiæti og vald-
•úðslu. Virðast þeir ekki taka
| é heidum sér og hafa fram úr
i akaraadi næmar tilfinningar
fyrir siðgæði og réttfeeti og oft
*vo mikið, að þeir hafa nánast
í irerið kVökkir hér 1 ræðustóixv-
orð yfir siðleysi og óréttlæti í
samlbandi við þessa embættis-
veitingu og formæltu öllum
þeim, sem gert höfðu sig seka
um hluti á því sviðL
Við erum ekki óvanir því, að
hlusta á merm sem hafa orðið
fyrir þeirri ógæfu að neyta of
miikiis áfengis, tala um áfengis-
böiið. Þeir tala vissuiega af eig-
in reyslu og því er eins farið
hér með framsóknarmerm í dag,
þeir tala um óréttlæti, þeir tala
virkilega um óréttlæti aí eigin
reynslu.
Þegar svo komið er hér og
talað um veitingarvaldið og það
eru fulltrúar Framsóknarfl., sem
gerast málsvarar réttlætisins. Þá
verða menn forviða.
Um óréttlæti í emlbættaveit-
ingu af háifu FramsóknarfL eru
tugir ef ekki hundruð dæma, en
ég mun síðar minnast á örfá
þeirra,
Ik
Veiting embættisins.
Þegar deilt er um þá em-
bættisveitingu, semi hér um
ræðir, koma þessir hv. þm. fram
með ýmis þau sjónarmið, sem
virkilega er ástæða til þess að
kryfja til mergjar. Margt af því
hetfur verið rætt og það hefur
vissulega komið 1 ljós, að það
er ekkert hægt að finna að þess-
ari emlbættisveitingu. Hún er i
aUa staði iögleg og stenzt allt
siðgæðispróf. Hún stenzt ekki
eina kröfu íramsóknarmanna,
þje, að framsóknarmaður væri
settur 1 emibættið.
Þetta er mergurinn málsins. Og
út af þessu er allur sá hama-
gangur, sem framsóknarmenn
hafa sett af stað í blöðum sínum
og notið aðstoðar stjómarand-
stöðuílokksins og segja svo hv.
þm. að slíkur hamagangur sé
hjá almenningL Þegar þessir hv.
þm. rökstyðja mál sitt, þ.e.as.
emlbættisveitinguna, telja hana
ranglæti og valdniðslu, rekur
sig hvað á annars horn. Þeir
grípa til rangsagna. Þeir bein-
línis lýsa því yfir, að þeir viti
ekki, hvað þeir séu að taJa um.
Ein þeirra sterkasta röksemd
fyrir þvl, að núverandi settur
bœjarfógeti hafi átt að fá þessa
stoðu, er að hann hafi unnið
aér slðflerðilegan rétt til em-
bœttisins vegna setu 1 þvl I
rúm 9 ár. Þeir reyna mjög að
hrekja þá skoðun hæstv. dóms-
málaráðherra jvo og margra
annarra, að setja 1 embætti veiti
ekki rétt fram yfir margt annað,
sem hafa skal til athugunar við
eina emfoættisveitmgu.
Það er ekkert, sem getur hrak-
ið þessar fuliyrðmgar þeirra
framsóknarmanna betur, heldur
einmitt umsóknir þeirra tveggja
martna, sem sóttu um emfoættið
auk setts bæjarfógeta. Við skul-
um halda þeim sem deflt er um,
aðeins til hliðar, en við skulum
spyrja: Sækir bæjarfógetinn á
ísafirðL Jóhann Gunnar Ólafs-
son, um þessa stöðu vegna þess
að hann áiitur eins og þeir, að
settur bæjarfógeti hafi áunnið
sér siðferðilegan rétt? NeL hann
sækir vegna þess, að hann álít-
ur, að hann hafi ekki með setu
sinni 1 emlbættinu áunnið sér
neinn rétt til eœfoættisins.
Embæt tfcmvenn boðaðir til.
Við veitinguna i þetta emfoætti
metur dómsmrh. einnig, að mað-
irrinn hefur starfað úti á Landi
og hann er færður tii. Er hér um
Matthias Á. Mathiesen
nýtt mat varðandi emfoættisveit-
ingu að ræða? NeL við Hafn-
firðingar og fbúar GúUíbringu og
Kjósarsýslu þekkjum það mjög
vei að mat á því, að maðux hef-
ur starfað úti á landi, hefur
gengið fyrir mannL sem þó hefur
unnið fyrir sitt byggðarlag í ára-
tugL Árið 1941 losnaði héraðs-
xnannsemlbættið 1 Hafnarfirði, en
þá hafði Þóður Edilonsson gegnt
þvl um nökkurra áratuga skeið.
Þá var settur 1 emlbættið Bjarni
Snæbjörnsson lœknir og hann
gegndi þvl eittJhvað á annað ár.
Hann sótti um héraðslæknisem-
bættið, þegar þar var auglýst.
Hánn hafði þá unnið fyrir sitt
byggðarlag í 26 ár og verið
styrk stoð þess héraðslæknis,
sem hafði gegnt emlbættinu áður.
Hver hlaut emlbættið? — Það
hlaut mætur héraðslæknir utan
af landL vegna þess að hann
hafði áður starfað úti á landL
Taldi veitingavaldið rétt að færa
hann til og láta honum í té betra
emlbætti
Hér var hæstv. þáv. forsrh. að
verki Hermann Jónasson, og skip
aði hann þennan héaðsdækni Aft-
ur losnaði þetta embætti 1947,
aftur gegndi Bjarni Snæibjörns-
son læknir héraðslæknisemlbætt-
unum um nokkurt skeið. Em-
bættið var auglýst og mikill
þorri Hafnfirðinga skoraði á þá-
verandi stjómarvöld að veita
lækninum emibættið. En hver
flékk það? Annar gegn héraðs-
læknir utan af landL Þá hafði
Bjarni Snæbjörnsson gegnt
læknisembættinu um 30 ára skeið
við mikinn og góðan orðstír, eins
og hann ævinlega hefur gert
og allir þeir, sem til þekkja,
meta þennan lækni svo mjög,
sem raun ber vrtnL
Þessi veiting sýnir að það,
sem nú er verið að gera, ef
ekkert nýtt. Hér er ekkert órétt-
læti. Það hefur veið viðtekin
regla hjá veitingavaldinu, að þeir
emlbættismenn sem út á land
fara, séu færðir til í emfoættum.
Og það sé eitthvað nýtt, að dóms
málaráðherra meti aldur manna
varðandi embættL Hér áðan lýsti
hæstv. forsrh. dæmL sem hv.
þm. Þórarinn Þórarinsson 5 þm.
Reykv., gaf honum mjög kær-
komið tilefni til hér á þriðju-
daginn, þegar tveimur hæstarétt
ardómurum er vikið, öðrum 63
ára, hinum 67. Hvað skyldi hafa
valdið því að þáv. hæstv. dóms-
mrh. skyldi láta þessa menn
hverfa úr störfum? Það er
þrennt mögulegt, — að hann
hafi álitið þá orðna of gamla, —
hann hafi álitið þá ekki færa
eða þá hér hafi verið um póli-
tiska ráðstöfun að ræða.
Eitt dæmi enn skulura við
taka og það úr HafnarfirðL þegar
sýslumannsembættið var veitt
1935, er það veitt Bergi Jóns-
syni sýslumanni á Barðaströnd.
Hann var ekki eiztur þeirra um-
sækjenda, Samt sem áður met-
ur þáv. dómsmrfh. Hermann
Jónsson það svo, að hann eigi
að fá embættið. Tiil skýringar
fyxir þá hv. framsóknarmenn,
sem hér hafa talað og ekki virð-
ast allt of fróðir um fortíðinna,
skal það upplýsL að Bergur Jóns
son var þá þm. FramsfL
Þegar á sinum tima hæsv.
diómsmálaráðherra vikur þessum
tveim mönnum úr hæstaréttL
gerast hlutir, sem mjög hafa ver-
ið fordæmdir, þ.e.a.s. sjálfur
hæstiréttux flékk ekki að vera
1 friði fyrir pólitískum aðför-
um Framsóknarflokksins.
Ég eftast ekkert um, að það
svar, sem ég fæ, sé að þetta
hafi allt verið löglegt. Hér hef-
ttr því verið fleygt og haldið
fram og það mun vera rétt, að
af 13 bæjarfógeta og sýslumanns
embættum hafi Hermann Jónas-
son á sínum valdatíma frá 1934
tfi 1942 aðeins auglýst 5. Og
svarið við því var auðvitað: —-
það var Jöglegt. — Þá er ekki
verið að tala um óréttlætið og
því mér virðist. Þegax rætt er
siðgæðið náttúrulega ekki tiL að
um hluti frá löngu liðnum tíma
af bálfu framsóknarmanna, eru
þeir harla glaðir, þegar þeir
geti sagt, að hlutuirinn sé lög-
legur.
Rangt farið með.
Hv. 11. þm. Reykv., Einar
Ágústsson, ræddi um hér í sinni
fyrri ræðu, mótmæli þau, sem
fram hefðu komið, áskoranir til
sýshmefndarmanna svo og upp-
sagnir starfsmanna á sýsiuskrif-
stofunnl Hv. þm. gat nú ekki
farið rétt með. Oft og tíðum,
þegar menn verja illan málstað,
verða þeir að grípa til þeirra
hluta, sem ekki eru réttir. Hv.
iþm. sagðL að báðar sýslunefnd-
ir, allir sýsluneíndarmenn hefðu
mælt með skipun setts bœjarfó-
geta. Þetta er ekki rétL Það
skorti einn mann upp á. Mikið
hefur verið rætt um uppsagnir
og undirskriftir þeirra manna,
sem safnað hefur verið á sýslu-
skrifstofunni, svo og um mót-
mæli hieppstjóra.
Þá hefur verið talað um það,
að hvaðanæva úr sveitarfélög-
unum hafi borizt mótmæli 1 sam-
foandi við þessa veitingu. Meira
og minna er þetta rangt. Aðeins
ein jveitarstjóm hefur látið frá
sér fara mótmælL Hins vegax er
mér ljósL að það hafa verið
gerðar tiiraunir 1 fleiri sveitar-
stjómum. Meðal annars fram-
bjóðandi Framsfl., oddviti Kjalar
neshrepps, Teitur Guðmunds-
son, en honum ver ekki ágeng-
ara en það, að hann fékk sitt
eigið atkv. og ekkert annað af
5 i Hafnarfirði var málið tekið
fyrir á bæjarstjómarfundi, að-
eins tveir náttúrlega, Framsókn
og Alíþb.-maðurinn, greiddu
með því atkvæðL með till. af 9.
bæj arf ulltrúum.
Réttlætið á embættisskrifstof-
unnL
Um uppsagnir starfsfólksins og
og mótmæli þaðan mætti ýmis-
legt segja. Suður 1 Hafnarfirði
foafa gerzt ýmsir hhitir 1 sam-
bandi við sýsluraannsemfoættið
og hæstv. forsrfo. kom inn á eitt
þessara atriða hér áðan. Þegar
Guðmundur í. Guðmundsson
verður utanrrh. 1956 eru þrír
fulltrúar við embættið. Sá elztí
þeirra var ekki tekinm, enda
þótt hér væri um að rœða fyrrv,
foæjarfógeta um 8 ára skeiði
Skyldi hafa verið gengið fraia
hjá honum og þá hvers vegna?,
Það skyldi þó aldrei hafa verið,
að þáv. hæstv. dómsmih, hafl
ekki fallið of veL hvar þessi
maður var 1 stjórnmálaflokki og
þess vegna farið inn á þá braul
að taka þann, sem var nr. 2.
honum geðþekkari maður. Og
við skulum athuga stöðu, sem
síðar er veitt við þetta sama
emlbættL Það er yfiriögreglu-
þjónsstaðan. Það gerðust nefni-
lega dálítið kynlegir hlutir, þegar
hún var veitL þá sóttu amk.
þrfr menn, allt prýðilegir menn,
Sá elzti þeirra i starfi hlaut ekkl
stöðunq, sá í miðið hlaut hana,
En þegar komið var til sýslu-
mannsins með undirskriftir fyrir
þann þriðja, vísaði hann þeitn
é bug og sagðú Það er eikki á
valdi þeirra að ákveða, hve*
ætti að vera yfirlögregluþjónn.
Það væri hans og þar yrðu menn
að minni að taka þátt í slíkum
undirskriítum.
Það getur vel verið, að hátt-
virtur þm. finnist ýmisir hlutir
hér fara betur nú, vegna þesa
að þær hafa ekki haft aðstöðu til
þess að fylgjast með þessum
miálum.
Uppsagnir þessara starfsmanna
komu þær á 1—2 dögum? Nei,
það tók þá háLfa aðra riku að
fá starfsmennina til þess að segja
upp. Hvað segir þetta? Talar
þetta um einbug i samíbandi við
þessa hluti eða gæti kannska
hafa verið þarna á bak við póli-
tískur undirróður þeirra manna,
sem hann vildu við hafa? Ég
fullyrði að svo sé og mér er
það vel kunnugt málið, að þegar
verið er að safna undirskriftum
á meðal lögregluþj ónan na, sem
eru 13 talsins, voru það aðeins
5 sem tóku þátt í þeim og sumir
hverjir urðu að hafa stór orð
til þess að sleppa við þá menn,
sem komu til þeirra með undio
skriftariista og lýsa þvl yfir,
að þeir óskuðu eftir því að flá
að hafa skoðanir 1 þessu máll
sem og öðrura fyrir sig.
Allir þessir hlutir hafa gerzt
með þeim hættL að hér er ein-
sýnt, hvað um er að vera.
Á það var minnzt af hv. 11,
þm. Reykv., að einn maður á
skrifstofunni hefði sagt upp
starfi eftir 30 én* starfsferfl,
Hvað er rétt i þessu? Þessi á-
gæti maður hefur starfað við
emibættið sem tollgæzlumaður 1
30 ár, það er rétb Hann hefur
ekki sagt þessu embætti lau.su.
Hann er enn þá tollgæzlumaður
og ætlar sér að vera það. Hann
hefur hins vegar haft nokkur
aukastörf á skrifstofunnl í sam
bandi við skýrslur og útreikn-
inga, sem nánast, eins og hann
skýrði frá sjálfur I viðtali, að
mig minnir 1 Þjóðviljanum, voru
aukastörf. Þessum störfum hefur
hann sagt upp, en ekki þvl aðal
starfL sem hann hefur haft í 30
ér.
NeL það ber allt að sama
brunni í þessu máli. Hér er ura
að ræða pólitískar árásir á nú-
verandi dómsmrh. Ég geri mér
fullvel grein fyrir því, að þasa-
ar árásir missa allar marks.
Málsagnakenndar rökfærslur. 1
Það, sem þessir ágætu mena,
Framhald á bls. 27.