Morgunblaðið - 09.12.1965, Qupperneq 8
8
MORCUNBLAÐID
Fimmfudagur 9. des. 1965 \
Nauðsynlegum rannsóknum við byggingu kísiigúrverk-
smiðju var lokið snemma á þessu ári
- IWögufeikar á framleiðslu og sölu kísilgurs
kannaðir í samvinnu við fyrirlækið John IWanville
í GÆR bar Bjöm Jónsson (K)
fram fyrirspurn til íðnaðarmála-
ráðherra um kísilgúrverksmiðju
í fjórum liðum. Voru spurningar
Björns svohljó'ðandi: 1. Hafa
verið teknir upp samninga við
aðra erlenda aðila um þátttöku
í kísilgúrvinnslu og sölu, en ráð
var fyrir gert
í rökstuðningi
fyrir lögum um
kísilgúxverk-
smiðju við Mý-
vatn, og ef svo
er, hve langt eru
þeir samningar á
veg komnir og
hver eru megin
atriði þeirra? 2.
Er fyrirhugað að leggja samn-
inga, ef gerðir verða við aðra
aðila á öðrum grundvelli en ráð
var fyrir gert í greinagerð ríkis-
stjórnarinnar með frumvarpinu
til 1. umræðu um kísilgúrverk-
smiðju við Mývatn, fyrir Al-
þingi? 3. Hvað líður athugunum
á þeim hættum og vörnum gegn
þeim, sem leiða kann af byggingu
kísilgúrverksmiðju við Mývatn
fyrir dýralífi í Mývatni og við
Mývatn og 4. Hvaða samráð hef-
ur verið haft, eða er fyrirhugað,
við Mývetninga og þ.á.m. við
landeigendur og eigendur veiði-
réttar í Mývatni um starf-
rækslu fyrirhugaðrar kísilgúr-
verksmiðju?
Möguleikar á sölu kísilgúrs
kunnaðir í samvinnu við fyrir-
tækið Johns Manville
Jóhann Hafstein iðnaðarmála-
ráðherra, svaráði fyrstu spum-
ingu Bjöms á þá leið, að þegar
lögin um kísilgúrverksmiðju við
Mývatn voru samþykkt á Alþingi
vorið 1964 hafði verið gert bráða
birgðasamkomulag við hollenzka
fyrirtækið AIME um samvinnu
við vinnslu og
sölu kísilgúrs úr
Mývatni. Á
grundvelli sam-
komulags þessa
var Kísilfðjan
h.f. stofnuð í
júní 1964 af ís-
lenzka ríkinu og
hinu hollenzka
fyrirtæki, til að
annast endanlega skipulagningu
og annan undirbúning kísilgúr-
verksmiðju við Mývatn. Sam-
kvæmt samkomulaginu skyldu
aðilar stofna tvö félög, fram-
leiðslufélag og sölufélag, þegar
fyrrnefndum undirbúningi væri
lokið með þeim árangri, sem
bá'ðir aðilar teldu viðunandi.
Snemma á þessu-ári voru aðilar
sammála um að afstaðnar athug-
anir og rannsóknir réttlættu það,
að ráðist yrði í byggingu verk-
smiðjunnar. Þegar á reyndi var
hollenzka fyirtæki'ð hinsvegar
ekki reiðubúið til að efna sam-
komulagið að fullu, með því að
taka þátt í stofnun framleiðslu-
félags og sölufélags, þar sem
slíkt þátttaka yröi því fjárhags-
lega ofviða vegna annarra fjár-
frekra framkvæmda, sem það
hefði nýlega lagt L í staðinn
bauðst það til að annast sölu
kísilgúrsins gegn ákveðnum
sölulaunum. Ríkisstjórnin taldi
slíkt fyrirkomuiag óvi'ðunandi,
þar sem það gæfi enga trygg-
ingu fyrir sölu kísilgúrsins. Var
því að ráði að kanna möguleika
á framleiðslu og sölu kísilgúrs-
ins í sámvinnu við aðra erlenda
aðila og í þeim tilgangi hefðu
verfð teknar upp viðræður við
bandaríska fyrirtækið Johns
Manville. Af hálfu ríkisstjórnar-
innar hefðu tekið þátt í Við-
ræðum þessum, þeir Magnús
Jónsson, fjármálaráðherra, dr.
Jóhannes Nordal, bankastjóri,
Karl Kristjánsson alþingismað-
ur, Pétur Pétursson forstjóri og
Halldór Jónatansson lögfræðing-
u. Viðræður þessar hefðu verið
jákvæðar til þess, en þær yrðu
ekki til lykta leiddar, fyrr en
á næsta ári þar sem beðið væri
eftir niðurstöðum af rannsókn-
um Johns Manville á sýnishorn-
um úr Mývatni.
Alþingi fær aðstöðu til að
fylgjast með hugsanlegum
breytingum
Við annarri spurningu Bjöms
gaf ráðherra þau svör, að lögin
um kísilgúrverksmiðju við Mý-
vatn frá 1964 veittu almennan
rétt til samvinnu við erlendan
aðila um framleiðslu og sölu
kísilgúrsins og takmörkuðust
þau lög því ekki við hollenzka
félagið AIME og samvinnu við
það. Ráðherra sagðist hinsvegar
telja það rétt, að Alþingi yrði
gerð grein fyrir þessu máli til
hlýtar, þegar fyrir lægju hugs-
anlegar breytingar frá því, sem
áður var ráðgert við afgreiðslu
málsins í þinginu. Að svo miklu
leyti sem aðstöðubreytingar
kynnu að leiða til þess að nauð-
syn væri breytinga í löggjöf, yrði
áð sjálfsögðu ekki hjá því kom-
izt að málið kæmi að nýju fyrir
Alþingi.
Allur undirbúningur miðar að
þvi að komast hjá tjóni
á dýralífi
Þriðju spurningu Bjöms svar-
aði ráðherra á þá leið, að allur
undirbúningur kísiigúrvinnslu
við Mývatn hefði miðast við það,
að forðast bæði tjón á dýralífi
þar og náttúruspjöll. Kísiliðjan
h.f. hefði ritað náttúruverndar-
ráði bréf og óskað álits þess á
hinum fyrirhugu’ðu framkvæmd-
um félagsins við Mývatns. í
framhaldi af þessu hefði Baldur
Líndal látið náttúruverndarráði
í té tvær greinargerðir um,
hvaða úrgangsefni sé um að
ræða við framlefðslu kísilgúrs
og hvaða ráðstafanir væru
fyrirhugaðar til að koma í veg
fyrir, að þau ylli tjóni á dýra-
lífi og jurtagróðri Mývatns og
umhverfi þess, svo og hvernig
tryggt yrði áð olía kæmist ekki
í vatnið.
í þeirri greinargerð kæmi m.a.
fram, að verksmiðjan notaði salt
til efnagræðingar á gúrnum og
reykurinn frá verksmiðjunni
mundi því innihalda nokkuð af
bundnu og óbundnu klóri. Hins
vegar væri fyrirhugáð að reyk-
háfurinn yrði 25 metra hár og
væri álitið, að skaðlegra áhrifa
mundi ekki gæta. Eínnig yrðu
gerðar öruggar ráðstafanir til
þess að olía færi ekki í vatnið,
me'ð því að setja varnarvegg
umhverfis olíugeyma.
Samningum viS landareigendur
lokið innan skamms
f svari sínu við fjórðu fyrir-
spurn Björns vitnaði ráðherra i
samþykkt er hreppsnefnd Skútu-
staðahrepps og bæjarstjórn
Húsavíkur gerður á fundi 19.
sept. 1961, þar sem skorað er
á ríkisstómina að láta halda
kappsamlega áfram athugun og
áætlunargerð um kísilgúrverk-
smi'ðju við Mývatn og öllu er
þar að lýtur. Þá hefði einnig sá
fundur ákveðið að senda öllum
þingmönnum Norðurlandskjör-
dæmis eystra og einnig lands-
kjörnum þingmönnum, sem bú-
settir væru í kjördæminu áskor-
un þá, er hann hefði samþykkt
til ríkisstórnarinnar og Alþingis
um kísilgúrmálið með þeirri von
áð allir þessir þingmenn veittu
málinu brautargengL
Á síðastliðnu og á þessu ári
hefðu þeir Magnús Jónsson fjár-
málaráðherra og Karl Kristjáns-
son alþingismaður haldið fundi,
bæði með hreppsnefnd Skútu-
staðahrepps og einnig sérstaka
fundi méð þessum aðilum. Hefði
þar verið gerð grein fyrir fyrir-
huguðum framkvæmdum og
fyrirhugaðri starfrækslu verk-
smiðjunnar. Samningum væri
ekki lokið við landareigendur,
en það yrði væntanlega innan
skamms.
Norrœnt samstarf við
samningu hlutafél.laga
Eftirlit með félagasam-
steypum komi inn í login
f gær bar Jónas G. Rafnar
fram fyrirspurn til dómsmála-
ráðherra um hvað liði endur-
skoðun laga um hlutafélög.
Sagði Jónas að núgildandi lög
væru frá 1921 og hefðu þá ver-
ið sniðin nokkuð eftir dönskum
lögum um hlutafélög. 1952 hefði
verið samið frumvarp um þessi
mál, og það sniðið eftir sænsk-
um lögum, en það frumvarP
hefði ekki hlotið afgreiðslu. Að-
stæður væru nú mikið breyttar
frá því er þær voru 1921 og
væri nauðsyn þess að setja nýja
löggjöf með tilliti til þess.
Jóhann Hafstein dómsmálaráð
herra svaraði fyrirspurninni og
vitnaði í greinargerð frá Árna
Tryggvasyni en hann hafði,
ásamt Þóri Eyjólfssyni hæsta-
réttardómara endurskoðxm á
Ihlutafélögunum til meðferðar.
í greinargerð Árna kom m.a.
fram lögin frá 1921 væru orðin
úrelt og ófullkomin miðað við
hina mikiu notkun og þýðingu
hlutatfélagafroms í nútíma þjóð-
félagi. Árið 1991 hefði hafizt
norrænt samstarf í þeim tilgangi
að koma á auknu samræmi í nor-
rænni hlutafélagalöggjöf og
hefðu umræður um þessi efni
síðan farið fram tvisvar á ári
með þátttöku fulltrúa allra Norð
urlanda. Til notkunar við þær
umræður hefði m.a. legið frammi
erlend þýðing á íslenzka frum-
varpinu frá 1952. Að ósk þess-
arar nefndar hefði formaður
finnsku nefndarinnar fyrir
nokkru samið drög að frumvarpi
um samkynja norrænum reglum
á sviði hlutafélagalöggjafarinn-
ar, og væri það uppkast nú til
athugunar.
Ráðherra sagði síðan að segja
mætti að endurskoðun hluta-
félaganna væri tvíþætt, annars
vegar endurskoðun á íslenzku
löggjöfinni og hinsvegar á síð-
ara stigi þessa máls, að láta
þessa endurskoðun íslenzku lög-
gjafarinnar eftir því sem verða
mætti, verða samferða norrænni
endurskoðun hlutafélagalöggjaf-
ar. Mundi í marz næstkomandi
verða haldinn fundur í sambandi
við þessa endurskoðun og kynnu
rnálin að liggja nánar fyrir eftir
þann fund. Lögð yrði áherzla á
þátttöku frá fslands hönd í þess-
ari ráðstefnu, og þyrfti að leggja
meiri vinnukraft í það, en gert
hefði verið hingað tiL
Ráðherra vék síðan að álits-
gerð frá Svavari Pálssyni um þá
þætti löggjafarinnar, sem fjallaði
um bókhald, bókhaldsskyldu og
reikninga, en Svavar sat einn
af fundum Norðurlandafulltrúa
og fjallaði hann öðrum fremur
um þessi mál. f álitsgerðinni
kæmi m.a. fram að um svo veru
legar breytingar væri um að
ræða frá núgildandi löggjöf um
sama efni, að full þörtf væri á
að láta athuga öll þessi mái mjög
vandlega áður en lengra væri
haldið og fá þá t.d. fulltrúa
frá bönkunum, atvinnurekend-
um og endurskoðendum til
þeirra athugana, auk þeirra
lögfræðinga, sem að málinu
hefðu unnið.
Ráðherra sagði að þær ábend-
ingar er fram kæmu í þessari
álitgerð væru athyglisverðar og
það gæti verið heppilegt eftir
áðstefnuna í marz að fá íull-
trúa frá áðurnefndum aðilum
til þess að ganga betur í málið
út frá því sjónarmiði, hvort við
ættum að reyna að undirbúa
íslenzka löggjöf, sem fyrst og
binda okkur ekki eins mikið og
verið hefði nú á síðustu árum
við hugsanlega samvinnu við hin
Norðurlöndin á þessu sviði,
enda mætti þá endurskoða slíka
löggjöf síðar, ef þurfa þætti.
Inn í setningu hlutafélagalög-
gjafar kynnu einnig að bland-
ast önnur atriði sem að vísu
væru víðtækari og snerta ekki
aðeins hana. Kvaðst ráðherra
með þessu eiga við tillögur sem
samþykktar hefðu verið á Al-
þingi um eftirlit með félagasam-
steypum hér á landi og það
kynni að hafa sína þýðingu að
taka tillit til þess við endurskoð-
un hlutafélagalöggjafarinnar.
Ráðherra sagði að það hefði
t.d. vakið mikla athygli hér á
Iandi á þessu ári, að annað
af hinum stóru flugfélögum
hefði gert verulega tilraim til
þess með hlutabréfakaupum, að
verða ráðandi um rekstur hins
flugfélagsins, Flugfélags ÍSlands.
Það væri enginn vafi á því, að
b::ði þessi félög hefðu notið
mikillar velvildar frá ríkisvald-
inu á hverjum tíma, og einnig í
sölum Alþingis. Þó væri á það
að líta, að mikil auðsöfnun hjá
öðru þessara félaga væri að veru
legu leyti vegna sérstakrar áð-
stöðu íslands í sambandi við önn-
ur ríki, og að verulegu fyrir
tilstuðlan opinberra stjórnvalda,
og ætla mætti að það væri ekki
að öllu leyti vel séð, að slík
auðsöfnun væri notuð til þess að
kaupa sér yfirráð í öðrum félög-
um, sem rekin væru á sama
vettvangi.
Allt þetta gæti verulega kom-
ið til athugunar í samibandi við
endurskoðun á hlutafélagalög-
inni. Það risu upp fleiri
vandamál, eins og t.d. varðandi
eins og t.d. varðandi stórt
hlutafélag Eimskipafélag fslands
en á hendur þess félags hefði
á undanförnum árum færst æ
meira hlutafé, sem stjóm félags-
ins hefði farið með sjálf, og hefði
þetta valdið töluverðum umræð-
um og erfiðleikum á aðalfund-
um félagsins, og vitað væri, að
það væri mikið áhugamál þeirra,
sem þarna stæðu í fyrirsvari,
hvemig skipta ætti þessum mál-
um. Því að eftir því, sem hluta-
bréfin færðust meir á hendur
félaganna sjálfra og þá meira
og minna ótakmörkuð yfirráð
félagsstjórnanna, þá færðist úr
skorðum það eðlilega hlutafélaga
form, sem löggjöf okkar gerði
ráð fyrir. Á síðasta aðalfundi
Eimskipafélagsins hefði þetta
mál komið nokkuð til umæðu,
og kvaðst ráðherra þá hafa vik-
ið að því, að það kynni að
vera eðlilegt, að áðurnefnd at-
riði, kæmu vemlega til athug-
unar í sambandi við endurskoð-
un hlutafélagalaganna, og ábend
ingar sem komið hefðu fram um
nauðsyn eftirlits með félagasam
steyPum og hringmyndunum í
landinu.
Á síðari aram hefði einnig kom
ið upp vaxandi áhugi almenn-
ings hlutafélögum hérlendis.
Löggjötf okkar gerði í sjálfu sér
litla sem enga grein fyrir þeim.
Að svo miklu leyti, sem menn
vildu örfa slíka fólagamyndun,
yrði að sjélfsögðu að taka af-
stöðu til þess í sambandi við
endurskoðun hlutafélaganna. Og
loks mætti enn minna á eitt
atriði, sem væri ekki hvað
veigaminnst, en það væri að
koma hér upp verðbréfamarkaðL
Á síðari árum hefði verið gert
ráð fyrir því að Seðlabankinn
hefði forgöngu um það, að koma
upp slíkum almennum verðbréfa
markaði, sem mikla þýðingu gæti
hatft í sambandi við starfsemi
hlutafélaga.
Tako sæti d
Alþingi
í GÆR tók sæti á Alþingi Oddiur
Andrésson bóndi á Hálsi í Kjós,
Tekur íhann sæti Matthisar Á.
Mathíesen, sem mun verða er-
lendis næsitu vikur. Oddur hefur
áður setið á Alþingi. Einnig tók
Ragnar Guðleifsson 'kennari í
Ketflavík sæti á Allþingi í gær í
fortfölilum Emils Jónssoir.ir utan-
ríkisráðherra. Ragnar hefur áður
setið á þingi, en eíkki á þessu
kjörtímabili og var kjörbréf hans
rannsakað í gær.