Morgunblaðið - 09.12.1965, Side 16
16
MORGUN BLAÐIÐ
Fimmtudagur 9. des. 1965
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 95.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 5.00 eintakið.
SKARÐSBÓK HEIM
Tslendingum er það gleðiefni
að Skarðsbók skuli nú
koma heim innan tíðar eftir
langa útivist. Bankarnir, sem
að gjöfinni stóðu, eiga þakkir
skildar fyrir framtak sitt og
þá umhyggju fyrir íslenzkum
menningarverðmætum, sem
lýsir sér í gjöf þessari. Það er
rétt sem menntamálaráðherra
sagði er hann veitti gjöfinni
viðtöku, „að með henni hafi
þeir letrað nöfn sín gullnum
stöfum í sögu þjóðarinnar“.
Undir þessi orð ráðherrans
taka allir íslendingar.
Það hlýtur að hafa fallið í
góðan jarðveg hjá þeim Dön-
um, sem bezt og drengilegast
hafa barizt fyrir því að ís-
lenzk handrit í dönskum söfn-
um yrðu send heim, er þeim
barst fregnin um endurheimt
Skarðsbókar til íslands. Þeir
sjá svart á hvítu að íslending-
um er það ekkert hégómamál
að endurheimta sín fornu
handrit og flytja þau aftur til
heimalandsins, heldur er hér
um að ræða mál sem varðar
þjóðarmetnað íslendinga, eins
og komizt er að orði í bréfi
Seðlabankans til menntamála
ráðherra. Með kaupum á
Skarðsbók vilja bankarnir
Igggja áherzlu á, hve mikils
íslendingar meta hinn dýr-
mæta menningararf sem í ís-
lenzku handritunum felst. —
Þessi afstaða bankanna vekur
/ekki einungis gleði með öllum
íslendingum, heldur hlýtur
hún einnig að treysta baráttu-
hug og auka ánægju þeirra
Dana, sem barizt hafa fyrir
endurheimt íslenzkra hand-
rita. Skarðsbók er að öllum
líkindum eina forn-íslenzka
handritið, sem okkur nokkurn
tíma gefst kostur á að kaupa,
og við það var ekki hikað.
Önnur íslenzk handrit eru í
opinberum söfnum erlendis
og eiga vart afturkvæmt til
íslands, nema þau handrit
sem eru í dönskum söfnum og
hingað munu koma innan
langs tíma fyrir einstakan
skilning og góðvilja Dana. í
dönskum söfnum eru eins og
kunnugt er flest verðmætustu
handritin frá gullöld íslenzkr-
ar menningar, og þó Skarðs-
bók sé í okkar augum í senn
dýrgripur og stórmerkt hand-
rit, verður engan veginn sagt
að hún jafnist á við merkustu
skinnbækurnar sem nú eru
varðveittar í Kaupmanna-
'höfn. Það gefur því auga leið
með hverjum hug við íslend-
ingar munum endurheimta
þann menningarfjársjóð sem
Danir hafa nú ákveðið að
skila okkur aftur í hendur.
— Gleðin yfir endurheimt
Skarðsbókar og áhuginn á að
kaupa hana aftur til landsins,
ættu að sýna, svo ekki verður
um villzt, að hugur fylgir
máli, þegar íslendingar berj-
ast fyrir því sem einn maður
að handritin komi heim.
Það verður skemmtilegur
atburður þegar Skarðsbók
verður flutt heim til íslands.
Ástæða verður til að gera það
með viðhöfn. Það er helg
stund, þegar fyrsta íslenzka
handritið, sem svo lengi hef-
ur verið í útlegð á erlendum
vettvangi, kemur aftur inn í
það andrúmsloft sem kveikti
líf þess og varðveitt hefur
anda íslenzkrar menningar og
fornnorrænnar sögu. Með ís-
lenzk handrit að bakhjalli
munum við varðveita þann
arf sem okkur hefur verið fal-
inn í hendur. Ef við erum trú-
ir anda þessara gömlu skinn-
bóka, þarf enginn að óttast
um menningu eða tungu ís-
lendinga í framtíðinni. Án
ótta við erlenda samtíð mun-
um við sækja fram til nýrra
sigra með handritin að vopni
— með tungu þeirra og list
efsta í huga. Eins og þau
koma heim eftir langa útivist,
þannig mun þjóðin ávallt
finna sjálfa sig, þó
hún lendi í miðri hringiðu
heimsmenningarstraumanna.
BLAÐAMANNA-
FUNDIR
jVT'iklu máli skiptir, að al-
menningur í landinu
fylgist vel með því, sem ger-
izt í stjórnmálunum og þjóð-
málabaráttunni. Helztu upp-
lýsingar um þessi mál er að
finna í þingfréttum blaða og
útvarps, og eru þessar fréttir
á þann veg, að þær eru tæp-
lega eins aðgengilegar fyrir
hinn almenna borgara og
æskilegt væri og nauðsynlegt
er.
Núverandi forsætisráðherra
hefur tekið .upp þann hátt,
þegar hann hefur komið heim
úr opinbérum heimsóknum til
annarra landa, að efna til
funda með fréttamönnum
blaða og útvarps, þar sem
hann hefur skýrt frá heim-
sóknum sínum og viðræðum
við erlenda stjórnmálaleið-
toga. Þessir blaðamannafund-
ir forsætisráðherra hafa
mælzt mjög vel fyrir, og það
sem þar hefur komið fram
hefur vakið almenna athygli.
Er óhætt að fullyrða, að á
þennan hátt hefur almenn-
ingur átt kost á aðgengileg-
um upplýsingum um ferðir
forsætisráðherra okkar, og at-
hafnir hans á erlendum vett-
vangi í þjóðarinnar nafni.
Þess vegna hlýtur sú spurn-
ing að vakna, hvort ekki sé
nú tímabært, að ráðherrar og
ýmsir aðrir háttsettir emb-
ættismenn og stjórnmálaleið-
„Þið elskið gullið en Guð ei”
Heíftarlegar deilur milli
ríkis og kirkju I Grikklandi
Ó Á undanförnum árum hafa
verið uppi allmiklar deilur
milli hinnar grisk-kaþólsku
kirkju í Grikklandi og stjórn-
ar landsins. Hafa deilur þess-
ar magnazt svo að undanförnu,
að leitt hefur til slagsmála
meðal landsbúa og bannfær-
inga — hótana af hálfu æðstu
manna kirkjunnar.
Hneykslismál hafa verið all-
tíð innan kirkjunnar og vakið
miklar deilur. Má til dæmis
minnast þess, er nýkjörinn
erkibiskup í Aþenu var, árið
1962, neyddur til þess að segja
af sér, sakaður um kynvillu.
Tveimur árum síðar var ann-
ar biskup sviptur stöðu sinni,
þar sem hann hafði gerzt sek-
ur um ósæmileg mök við
þjónustustúlku sína. Og nú
logar allt á ný, en að þessu
sinni er það ekki holdsins
fýsn, sem um er að ræða, held
ur ást biskupanna á Mammoa
Biskupsembætti í Grikk-
landi geta stundum gefið
góðar tekjur. Meðallaun bisk-
upa eru sem svarar 180.000 ís-
lenzkum krónum á ári, skatt-
frjáls, og fylgir embættinu
jafnan húsnæði og leyfi til
þess að flytja inn eigin bíla
án þess að greiða tolla eða
önnur gjöld. Þar að auki hafa
biskupar ýmsar aukatekjur,
svo sem 3% af greiðslur fyrir
giftingar, skírnir og útfarir í
umdæmi sínu og visst gjald,
sem nemur um 60.00 kr. ísl.
af hverju giftingarvottorði,
skilnaðarvottorði og vottorð-
um, sem klerkavaldið selur
fólki sem sönnun þess, að það
sé ógift.
Talið er, að tekjur erki-
biskupsins í Aþenu nemi upp-
hæð, er svarar til rúmlega
þriggja milljóna ísl. kr. á ári.
Á hinn bóginn er ljóst, að bisk
upar á smáeyjum Eyjahafsins,
þar sem aðeins búa nokkrar
þúsundir fiskimanna og geita-
hirða, eru ekki nærri því eins
vel settir. En það sem fyrst og
fremst svíður biskupum sárt í
augum varðandi launamisrétt-
ið er, að samkvæmt núgild-
andi grískum lögum, verður
biskup að sitja til æviloka í
því embætti, sem hann einu
sinni hefur verið skipaður í.
Þessu hafa biskupar landsins
verið að reyna að fá breytt
árum saman, óskað nýrra
laga, er heimili þeim að skipta
um embætti, þannig, að bisk-
up, sem situr í tekjurýru emb-
ætti, geti a.m.k. gert sér vonir
um annað betra, ef losnar.
Þessu til áréttingar hefur
stjórnarsamkunda biskupanna,
sem er einskonar biskupaþing,
skipað 51 fulltrúa, neitað á
síðustu árum að skipa í emb-
ætti, sem losnað hafa. Hefur
þingið viljað halda þeim opn-
um í þeirri von, að lögunum
yrði breytt biskupunum í hag.
í október sl. leit svo út sem
þeim ætlaði að verða eitthvað
ágengt. Stephanos Stephano-
poulos, forsætisráðherra og
stjórn hans leyfði fyrir sitt
leyti tilfærslur biskupa í
tveimur af sautján embætt-
um, er laus voru. Og án þess
að bíða þess, að þingið sam-
þykkti þessa ákvörðun
stjórnarinnar, komu biskup-
arnir saman í Aþenu og tóku
að skipa í allar lausar bisk-
upastöður landsins.
En þá bar svo við að Am-
brosius, biskup í Elevtherou-
polis, hafði forgöngu um, að
Ríkisráðið skipaði biskupun-
um að hætta að skipa í emb-
ættin. Til þess að ganga úr
skugga um, að þeir hlýddu,
setti ríkisstjórnin til 700 lög-
reglumenn að varna biskup-
unum inngöngu í dómkirkj-
una við Metropolistorg, þar
sem þeir höfðu setið og þing-
að. Múgur manns réðist að
Framhald á bls. 22
togar, þ. á m. borgarstjóri og
forustumenn stjórnarandstöð-
unnar taki upp þann hátt að
efna til reglulegra blaða-
mannafunda, þar sem þeir
ræði helztu mál, sem á döf-
inni eru hverju sinni og svari
spurningum blaðamanna um
þau. Á þennan hátt mundi al-
mennjngur fá mun aðgengi-
legri upplýsingar um það,
sem er að gerast heldur en
hann nú hefur.
Að vísu er það svo í ýmsum
þingræðislöndum, að blaða-
mannafundir forustumanna
eru þar ekki eins algengir og
t.d. í Bandaríkjunum, þar sem
annað stjórnarfyrirkomulag
er, og auðvitað mundi ekki
verða á það fallizt, að fram
kæmu á slíkum blaðamanna-
fundum upplýsingar og til-
lögur, sem fyrst ber að leggja
fyrir Alþingi áður en ræddar
eru annars staðar. Hinsvegar
er ljóst, að ýmsar aðrar hlið-
ar mundu upp koma á þeim
málum, sem lögð eru fyrir Al-
þingi, ef blaðamenn fengju
tækifæri til þess að spyrja
ráðamenn út úr um þau mál.
Þá er þess einnig að gæta,
að umræður á Alþingi okkar
eru því miður ekki alltaf með
þeim hætti, að fréttir af þeim
veiti almenningi nægar upp-
lýsingar um þau mál sem
rædd eru, og verður raunar
að viðurkenna að blaðamenn
gætu sett þingfréttir betur
fram en hingað til hefur
tíðkazt.
En það er t.d. staðreynd,
að mjög langt er um liðið síð-
an veigamiklar umræður
hafa farið fram á Alþingi um
utanríkismál, og væri þó ekki
ástæðulaust, að slíkar umræð-
ur yrðu fastur liður í störfum
Alþingis á ári hverju. Fleiri
dæmi slíks mætti nefna, en
verður þó ekki gert að þessu
sinni.
Þess er að vænta, að við-
komandi aðilar og ráðamenn
taki þetta mál til gaumgæfi-
legrar íhugunar með það í
huga, að hinn almenni borg-
ari í þessu landi á fullan rétt
á eins aðgengilegum upplýs-
ingum um málefni lands síns
og þjóðar eins og frekast er
unnt, og að á það skortir nokk
uð eins og nú er málum hátt-
að. —