Morgunblaðið - 02.03.1966, Blaðsíða 17

Miðvikuðagur 2. mar* 1966
MORCU NBLAÐIÐ
17
Stuölar - strik - strengir
Tónlist í Vietnam
Á SAMA tíma og Bandaríkiia-
menn, Vietnamlbúar og fleiri
iberast á banaspjótum í Viet-
nam, hefur bandaríska hljóm-
plötufyrirtækið „Ethnic Folk-
ways“ gefið út Mjómiplötu með
tónlist frá landi þessu.
Ibúar landsins eru af mis-
munandi uppruna og tónlist
Iþeirra á sér langa sögu. Elzta
(heimild um tónlist í landinu,
sem nú heitir Vietnam, er frá
„bronzaldarkúltúrnu'm" svo-
nefnda, sem telzt vera frá
u.þ.b. 150 f. Kr. til 50 e. Kr.
Heiniild þessi er myndskreytt
skinn á bronztrumfou. Myndin
sýnir hljóðfæraleikara, sem er
að leika á hljóðfæri er í dag
nefnast kínversk gong. í>etta
tímafoil í sögu Vietnam er nefnt
Dong-son tímabilið og er talið
að :>mis önnur hljóðfæri hafi
verið notuð, svo sem „kasta-
nettur“ (handskellur) og ýmis
blástursfoljóðfæri, sem nú eru
ekki lengur til, en eru talin
hafa verið lík ýmsum kínversk
um og japönskum hljóðfærum,
sem notuð eru enn í dag.
Rómverski keisarinn Markús
Árelíus, sendi árið 166 e. Kr.
leiðangur til Kína og fór hann
um landsvæðið, sem nú heitir
Vietnam. Talið er að þessi leið
angur hafi markað uppfoafið á
tengslum milli SA-Asíu og
Rómar. Ekki gætir þó neinna
áhrifa frá vestrænni tónlist í
Vietnam, því eins og eðlilegt
verður að teljast, þá er það kín
verk menning, sem mestu
áhrifin foefur haft í Vietnam,
þó landið sé reyndar byggt upp
af mismunandi þjóðflokkum.
Vietnam var undir kínverskri
stjórn til ársins 930 og einnig á
ýmsum tímum síðar.
1 Vietnam er merkilegur
þjóðflokkur, sem nefnist
Ohams og er af indiverskum
uppruna. Þetta þjóðarbrot, sem
um árið 1000 var undir stjórn
Viétnambúanna af kímverskum
uppruna og Khmer þjóðflokks-
ins í Camfoódiía, býr nú í fylk-
inu Binfo Thuan í Suður-Viet-
nam. í dag er talið að þjóð-
flokkur þessi telji um 100 þús-
und manns og foefur honum tek
izt að viðhalda sinni aldagömlu
tónlistarhefð. Á síðari hluta 16.
aldar bárust franskir menning-
arstraumar til landsins og jap-
anskir árið 1940, en tónlist
þessa þjóðflokks virðist alveg
hafa sneitt hjá þeim. Á plötu
þeirri, sem áður er nefnd, eru
sýnishorn af tónlist þessa þjóð-
flokks og er hún all framandi
fyrir vestræn eyru. Cfoam þjóð-
flokkurinn notar ýmis sláttar-
hljóðfæri, svo og blástursfoljóð-
fagri af óbó tegund er nefnist
sarinai, og á það hliðstæðu
meðal indverska hljóðfæra.
Á plötunni er einnig tónlist,
sem nefnd er ihefðbundin eða
klassísk Vietnam tónlist. Er hér
um að ræða gamla konunglega
tónlist og kammertómlist. 1
Vietnam í dag er litið á þessa
konunglegu hirðtónlist, sem
gamalt, útdautt, en forvitnilegt
fyrirbæri, sem hætti að hafa
tilgang á þessari Óld við fráfall
seir>>3ta Nguyen konungsins.
Ballett og leikfoústónlist er stór
þáttur í tónlistarlífi Vietnam.
eins og raunar öllum löndum
SA-Ásíu. Kammertónlistin á
plötunni er leikin á ýmis
strengja og blástursfolijóðfæri.
Strengjafoljóðfærin eru af ýms-
um gerðum; hljóðfærið Bau
hefur einn streng og er leikið á
það með boga. Hljóðfærið Dan
Trang hefur aftur á móti 16
strengi, sem eru plokkaðir, en
hljóðfærið liggur lárétt fyrir
framan hljóðfæraleikarann.
Vietnambúar nota ýmis hljóð-
færi af lútutegund og eru þau
mjög misjÖfn að stærð. Af
blásturshljóðfærum er að finna
tvær aðaltegundir: flautur
ýmiskonar, og hljóðfæri, er
hafa munnstykki, sem búin eru
til úr barrabusflögum. Munn-
stykki þessi eru af sömu
tegund og notufi eru í foljóðfær-
um óbófjölskyldunnar í dag.
Munnstykkin eru gerð á þann
hátt, að tvær bambusflögur eru
tálgað.ar þannig, að þegar þær
eru lagðar saman mynda þær
mjótt rör, sem hefur sporöskju-
lagað op í annan endann. Röri
þessu er síðan stungið í efri
enda hljóðfærisins og blásið í
það. Hljóðfæri með þannig
gerðu munnstykki, er að finna
hjá fiestum austrænum þjóðum
undir ýmsum nöfnum, og eru
þau með elztu blásturshljóðfær
um, sem menn þekkja ti'l. Tón-
list Vietnambúa er að sjálf-
sögðu ekki einskorðuð við
hljóðfæratónlist, þar er einnig
að finna fjölbreytta söngtón-
list, sem fyrir vestræn eyru
hljómar líkt og kínversk. Tón-
vísindamenn telja iþó, að tón-
list í Vietnam foafi ákveðin sér-
einkenni, og á það einkum við
um tónlist minnifolutahópanna,
sem tekizt hefur að varðveita
aldagamla hefð.
Tónlistin á áðurnefndri plötu
er örlítið sýnishorn úr miklu
safni af tónlist, er vietnamiski
Vietnamisk hljómsveit
Tónlist tendrar ekki tilfinningar, aðeins minningar um þær.
Paul Hindemith.
„Sonur minn var líknarmorðingi“
segir móðir Lee Harvey Oswalds
í athyglisverðri viðtalsbók
sem nýkomin er út vestanhafs
T Æ P T ár er liðið síðan
bandaríska blaðakonan og
rithöfundurinn Jean Staf-
ford tók sig upp frá heimili
sínu á austurströndinni og
hélt suður til Forth Worth
í Texas til viðræðna við
móður mannsins sem myrti
Kennedy Bandaríkjaforseta,
fyrir sakir „óskaplegrar for-
vitni um uppruna Lee Har-
vey Oswalds“, eins og Jean
Stafford segir sjálf.
Er fundum þeirra frú Os-
walds bar saman fyrsta
sinni leizt Jean ekki á blik-
una. En hún einsetti sér að
gefast ekki upp og árangur
viðtala hennar við móður
morðingjans, lítil bók og
þunn, sett stóru letri, er að
sögn bandaríska vikuritsins
Time „meistaraleg mannlýs-
ing og hreinasti gim-
steinn persónulegrar blaða-
mennsku“.
„Marguerite Oswald líkist
ótal konum öðrum sem við höf
um fyrirhitt um dagana“, seg-
ir Jean Stafford, „hún er ein
þeirra sem troða manni um
tær í þéttskipuðum strætis-
vagni og snúa sér við til þess
að hreyta í mann ónotum fyrir
vikið. Henni liggur hátt rómur
og tilþrifin í röddinni eru tölu-
verð. Þegar orðaflaumur henn-
ar dynur á eyrum manns er
eins og barið væri á hljóð-
himnurnar. Andlitið er feit-
lagið, sett harðneskjulegum
hrukkum og sívalur líkaminn
klæddur harla snotrum drögt-
um“.
Hætt er við að mörgum finn-
ist við lestur bókarinnar sem
frú Oswald sé kona svo frá-
hrindandi að ótrúlegt megi
heita, kaldlynd og fégjörn
fram úr hófi og nær gjör-
sneydd flestum þeim tilfinning
um er til þessa hafa verið tald-
ar konum og mæðrum eiginleg-
ar. Fyrstu viðbrögð hennar, er
Marguerite Oswald.
hún fréttir þátt sonar síns í
morði Kennedys forseta er að
hringja í dagblaðið í bænum
sínum. Hún gefur ekki eigin-
handaráritun nema greiðsla
komi fyrir, og langtímum sam-
an hafði hún ekki hugmynd um
hvar börn hennar voru niður-
komin. Vini á hún enga og við-
horf hennar til tilverunnar er
slíkt, að henni er það óskiljan-
legt að hún, sjálf móðir manns-
ins sem myrti forseta Banda-
ríkjanna, skuli þurfa að hafa
áhyggjur út af peningamálum.
Á vissan hátt má segja að
morðið hafi gefið lífi frú Os-
walds inntekt og tilgang. At-
burður sá sem varð í Dallas 22.
nóvember 1963 vakti Banda-
ríkjamönnum nær undantekn-
ingarlaust sáran persónulegan
harm og óbeit á þeim er morðið
framdi, en um örfátt fólk fór
svo, að atburðurinn greip það
svo föstum tökum að allt líf
þess síðan hefur verið honum
tengt. Frú Oswald fyllir þenn-
an flokk.
Hún er sannfærð um að son-
ur hennar hafi ekki skotið for-
setann og jafn sannfærð um að
fyrst hún sé það, komi ekki til
mála að hann hafi gert það,
eða, hafi hann gert það hljóti
það að vera af því — og hér
hefur frú Oswald komið fram
með svo fjarstæðukennda til-
gátu að lesandinn getur naum-
ast annað en gripið andann á
lofti — að Kennedy hafi hvort
eð er verið að dauða kominn
og Lee Oswald verið til feng-
inn að ráða honum bana. Þetta
hafi sem sé verið líknarmorð.“
Til þess að rétta hlut sonar
Lee Harvey Oswald
síns hefur Marguerite Oswald
tekið sér fyrir hendur að elta
uppi alls konar sögusagnir,
safna „heimildum“ og „skjöl-
um“ og leita uppi allt sem ekki
er þar rétt með farið eða ber
ekki saman. Á vissan hátt er
þetta hetjuleg leit þótt kald-
‘hæðnisleg sé, því það sem frú
Oswald í raun og veru leitar
og reynir að útskýra er hennar
eigið líf.
Sú leit fer víða út í öfgar.
„Lee var á Filippseyjum,
hann var á Corregidor, á
Formósu og í Japan iíka,
hann hefur verið um allt fyrir
utan Rússland. Það var verið
að þjálfa piltinn (sem njósn-
ara)“, segir móðir hans.
Framhald á bls. 31.
Vietnamiskir hljóðfæraleikarar
tónvísindamaðurinn og tón-
skáldið Pham Duy, hefur tekið
inn á segulbönd á síðastliðnum
20 árum. Skráningarmerki
plötunnar er „Etfonic Folkways
FE-435‘2“.
Vel mælt
Vel mælt
Að jafna skoðunum manna
við glæpi er sósíalismanum til
foálfu meiri álitshnekkis en
verk rithöfundanna bveggja
(Sinyavskis og Daniels) hefðu
nokkru sinni getað orðið. Rétt-
arfoöldin yfir þeim skil-ja eftir
í fojörtum okkar illan geig um
að menn kunni að halda að
slík réttarfaöld séu eiginleg
sjálfu eðli kommúnismans.
Louis Aragón ,franskt skáld
og rithöfundur, 68 ára gam-
all, félagi í miðstjórn
franska kommúnistafl.
☆ ☆ ☆
Frakkland: Varnarmálanefnd
franskrar tungu
sett á laggirnar inn
an skamms
Franska stjórnin ákvað um
áramótin síðustu að setja á
stofn nefnd er fengið yrði það
verkefni að sjá um verndun og
útbreiðslu franskrar bungu og
menningar. Ákveðið var að í
nefndinni skyldu eiga sæti allt
að tylft forvígismanna um
franska tungu og menningu og
skyldi forsætisráðherrann vera
formaður nefndarinnar.
Markmið nefndarinnar verð-
ur að berjast gegn því með
öllum tiltækum ráðum að
frönsk tunga spillist eða setji
ofan, í Frakklandi og utan
þess, og skal nefndin hafa um
störf sín samráð við frönsku
Akademíuna og fleiri stofnanir
er láta iþessi mál til sín taka
að einfaverju leyti. Er nefnd-
inni ætlað að sameina þessa
viðleitni ýmissa aðila og halda
uppi tengslum milli allra
frönskumælandi þjóða og þjóða
brota. Einnig er henni falið
að stuðla að vexti og viðgangi
frönskunnar á vettvangi aliþjóð
legra stofnana og notkun henn-
ar á ráðstefnum menntamanna
og fræðimanna frá ýmsum
löndum.
Spánn: Bóbmenntaverðlaun
árið 1905.
Rithöfundurinn Ignacio
Agusti hlaut bókmenntaverð-
laun þau sem kennd eru við
Miguel de Cervahtes fyrir
skáldsögu sína „19. júlí“.
Verðlaun þau sem kennd eru
við José Anbonio Primo de
Rivera og veitt eru fyrir ljóð-
list féilu í hlut Alfonso Canales
fyrir ljóðabók hans „Amina-
dafo“.
Verðlaun fyrir leikrif,
Calderón de la Barca verðlaun-
in, hlaut Claudio de la Torre
fyrir leikritið „E1 ceroo“ (Um-
sútrið).