Morgunblaðið - 01.04.1966, Blaðsíða 10

10
MORGUNBIAÐIÐ
F5studagur 1. aprfl 1988
Er ekki allt með felldu
um Vínlaradskortið?
ELLEFTA dag októbermán-
aðar í fyrra, daginn áður en
haldinn yrði hátíðlegur dag-
ur Kólumbusar í Bandaríkj-
unum og minnzt Ameríku-
fundar hans, kom út á veg-
um Yale-háskóla, samtímis í
Bandaríkjunum og Bret-
landi, bók ein stór í sniðum
og glæsileg er bar heitið
„The Vinland Map and the
Tartar Relation“.
Bók þessari var af ýmsum
fagnað sem „merkasta korta
fundi aldarinnar11, enda tal-
ið að kort það af landafund-
um norrænna manna vestan
hafs sem hún hafði að
geyma færði loks á það
sönnur að Kólumbus hefði
ekki orðið til þess fyrstur
manna að finna Ameríku.
Sumir urðu þó til þess að
bera á það brigður að allt
væri með felldu um Vín-
Prófessor Eva Taylor, er telur
Vinlandskortið vera snjalla föls
un, gerða á 20. öld.
landskort það er bókin er
eftir heitin og fjallar um
(auk Tartarafrásagnarinnar
er kortinu fylgdi) og eink-
um var hatröm andstaða
margra ákafra Kólumbusar-
sinna af rómönskum upp-
runa, bæði í heimalöndum
þeirra og þó ekki síður með-
al rómanskra innflytjenda í
Bandaríkjunum.
Vísindamenn létu ekki
mikið á sér bera í þessum
fyrstu deilum og blaðaskrif-
um, sem urðu vegna Vín-
landsbókarinnar, þeir voru
önnum kafnir við að kynna
sér efni hennar, sem farið
hafði verið mjög leynt með
þau sjö ár sem fram fóru
rannsóknir heimilda, upp-
lýsingasöfnun og annar und
f 't *£ j
irbúningur að útgáfu bókar-
innar.
En nú eftir áramótin eru
farin að heyrast hljóð úr
horni þar sem vísindamenn-
irnir eru og einkum frá
Bretlandi. — Brezka blaðið
„The Sunday Times“ segir
nokkuð frá þessu í grein,
sem þar birtist snemma í
marzmánuði og verður hér á
eftir rakið lauslega það sem
þar segir:
Fyrstir fræðimanna til að
láta í ljósi efasemdir sínar varð
andi Vínlandskortið voru brezk
ir kortasérfræðingar og reið
þar á vaðið G. R. Crone, safn-
vörður og umsjónarmaður
korta við Royal Geographical
Society í Bretlandi. Þótti hon-
um það með ólíkindum að trl-
vera þessa korts hefði getað
farið fram hjá öllum kortasér-
fræðingum allt fram til ársins
1957. „Með fullri virðingu fyr-
ir þeim, sem lagt hafa vinnu í
að rannsaka þetta kort“, sagði
Crone, „tel ég að þeir hafi met-
ið kortið framar verðleikum".
Crone hélt því fast fram að
kortið hlyti að vera gert eftir
daga Kólumbusar.
Nokkrar blaðadeilur spunn-
ust af grein þessari, er birtist í
tímaritinu „Encounter" í febrú-
ar sl., og varð R. A. Skelton,
forstöðumaður kortadeildar
British Museum, einn fræði-
mannanna sem unnu að rann-
sóknum á Vínlandskortinu og
útgáfu bókarinnar um það,
fyrstur til að svara Crone og
var ekki blíður á manninn.
„Þar sem við höfum án efa all-
ir áhuga á að komast að hinu
rétta í málinu", sagði Skelton,
„vona ég að hann (Crone)
leggi niður þann hátt að munn-
höggvast og tileinki sér fram-
vegis þann heiðarleik og þá
góðu dómgreind sem hann er
annars kunnur að, en örlar
ekki á í þessari fyrstu grein
hans um Vínlandskortið“.
Ekki urðu skrif Skeltons til
þess að lækka blóðþrýsting
hörundssárra fræðimannanna
og Crone varð skjótur til svars:
„Það getur ekki talizt fræði-
mannlega að farið“, sagði hann
í umkvörtunartón, „að væna
mann um skort á heilbrigðri
dómgreind án þess að færa
nokkrar sönnur á mál sitt. Eg
hef andstyggð á persónulegum
skætingi þegar rætt er um
viðfangsefni á borð við Vín-
landskortið".
Rétt er að geta þess, að gagn-
rýni Crones er eingöngu korta-
fræðilegs eðlis. Aðrir fræði-
menn hafa aftur á móti lýst
yfir efasemdum í sambandi við
rithöndina á kortinu og bera
brigður á þá kenningu Yale-
manna að sama rithöndin sé á
Tartarafrásögninni og á kort-
inu, en það er ein meginundir-
staða ályktana þeirra um upp-
runa körtsins.
Skelton hélt fyrirlestur um
Vínlandsbókina á lokuðum
fundi „Society of Anfiquaries“
24. februar sl. og stýrði þeim
fundi helzti fornletursérfræð-
ingur Breta, prófessor Francis
Wormald frá Lundúnaháskóla.
Ekki hefur verið skýrt frá því
opinberlega hvað fram fór á
fundi þessum, en þar munu
kenningar Skeltons um rithönd
ina á kortinu og Tartarafrá-
sögninni hafa sætt harðri gagn-
rýni. Var m.a. bent á breyti-
lega stærð stafa og mismun-
andi bil milli orða og dregið
mjög í efa að sama rithöndin
væri á hvorutveggja, kortinu
og frásögninni, þótt ekki væru
bornar á það brigður að sam-
tímaverk væru. Það mun hafa
orðið að ráði á fundi þessum að
rétt væri að bíða niðurstaða
efnarannsókna á pappír og
bleki áður en samþykktar yrðu
kenningar Skeltons og þeirra
félaga er að rannsóknunum
unnu.
ER KORTIÐ FALSAÐ?
Harðasta gagnrýni sem fram
hefur komið í máli þessu eru
þau ummæli prófessors Evu
Taylor, sem talin er einn
helzti miðaldakortasérfræðingur
heims, að kortið sé falsað, verk
nútímamanns. Prófessor Taylor
er kona komin töluvert til ára
sinna og farin að heilsu. Hún
sá endurprentun af Vínlands-
kortinu fyrir rúmum fjórum ár
um, er Skelton vann að rann-
sóknum á því og fór ekki dult
með það álit sitt að kortið gæti
ekki verið frá 15. öld, eins og
Skelton og þeir félagar héldu.
Tók prófessor Taylor sig til og
ritaði ýtarlega grein um hið
„falsaða" kort og lagði svo fyr-
ir að hún skyldi birt er Vin-
landábókin væri komin á mark-
aðinn. Um áramótin sl. veikt-
ist prófessorinn — áður en lok
ið var frágangi greinarínnar og
undirbúningi undir prentun
hennar — og liggur nú i sjúkra
húsi. Hún afhenti þó áður sam-
starfsmanni sínum, Michael
Richey, starfsmanni „Institute
of Navigation“, (Siglingastofn-
unarinnar brezku) öll gögn sem
hún hafði unnið að áður en
hún veiktist og birtist útdráttur
úr grein prófessorsins í vísinda
riti stofnunarinnar (sem kemur
út ársfjórðungslega) síðasja
hefti, en sjálf greinin, svo og
myndir allar sem henni eiga að
fylgja, bíða enn prentunar og
bata prófessorsins.
Eins og áður sagði, telur pró-
fessor Taylor að kortið geti
ekki verið gert á 15. öld og þyk
ir sennilegast að það sé verk
20. aldar manns, er hafi haft
fyrir sér ýmis kort forn og ný.
Bendir hún á hugsanlegar heim
ildir í „Elements of Map Projec
tion“ (sem gefin er út í Banda-
ríkjunum), „Imago Mundi“,
fræðilegt tímarit sem einkum
fjallar um forn kort, Diercher’s
Schul-Atlas (nútíma landa-
kort), Ijósprentun af heims-
korti Maggiolos frá 1511 auk
annars, sem „falsspámannin-
um“ hefði ekki reynzt mjög
erfitt að komast yfir.
Gagnrýni Evu Taylor á Vín-
landskortinu byggist fyrst og

J 4 *

í --X 'l
■■■ ■'■:’’■
k- ^ • •; &
■
Norður-Atlantshafið á Vinlands kortinu með hinni furðu-nakvæ mu Grænlandsteikningu og ey-
landinu Vínlandi vestast.
fremst á staðsetningu landanna
svo og á lögun Grænlands. —
Segir hún, að sé Grænland Vín-
landskortsins borið saman við
20. aldar uppdrátt í sama hlut-
falli verði þar ekki greint á
milli við fyrstu sýn. Ennfrem-
ur segir hún að sé Vínlands-
kortið ófalsað, sé það fyrst korta
fyrir 19. öld er sýni allt landið.
„Þær heimildir sem við höfum
yfir að ráða nú“, segir prófess-
orinn, „benda til þess að norð-
urhluti Grænlands hafi ekki
verið kannaður fyrr en á 19.
öld. Ef Vínlandskortið er ó-
falsað, gefur það aftur á móti
í skyn að norrænir víkingar
hafi siglt hringinn í kringum
Grænland á opnum skipum sín-
um, svo nærri Norðurheim-
skautinu að ekki muni nema 6
gráðum. Nýjustu rannsóknir á
norrænum heimildum", segir
Taylor, „gefa aftur á móti til
kynna að víkingarnir hafi ekki
komizt lengra norður en að 76°
norðlægrar breiddar".
Þá bendir hún einnig á ranga
staðsetningu eyjarinnar Krít
■suður í Miðjarðarhafi, gallaða
teikningu Eyjahafs og Marmara
hafið, sem vanti með öllu, og
segir það gjörsamlega óskiljan-
legt að þetta gæti átt sér stað
á fimmtándu aldar korti, því til
hafi verið þá mjög nákvæm
kort af Miðjarðarhafinu austan
verðu og löndum þar. „Eins og
við má búast“, segir prófessor
Taylor, „kemur falsari einatt
upp um sig með því að hann er
ekki nógu fróður um það er
hann falsar“.
Meðan prófessorinn liggur í
sjúkrahúsinu og bíður bata síns
er haldið áfram að deila um
Vínlandskortið í ræðu og • riti.
Skelton hefur t.d. ritað grein
sem birtast mun í næsta hefti
tímarits Siglingastofnunarinn-
ar, þar sem hann fjallar um
staðhæfingar Evu Taylor og
segir þar m.a .að víst sé lögun
Grænlands á Vínlandskortinu
mjög íhugunarverð, en gagn-
rýnir annars mjög skoðanir pró
fessorsins og kenningar.Um sum
atriðin er það að segja að þar
virðist ráða mjög persónulegt
mat vísindamannanna, því t.d.
um Eyjahafið er það skoðun
Evu Taylor að það sé mjög ó-
nákvæmt að allri gerð en Skelt
on heldur því fram að svo sé
alls ekki.
Dr. Thomas E. Marston, vís-
indamaður sá er vann að rann-
sóknunum vestanhafs á vegum
Yale-háskóla, kveðst hafa heyrt
ávæning af gagnrýni Evu Tayl-
or, þó hann hafi að vísu ekki
séð grein hennar í heild, en
segir að hún breyti engu um
skoðanir sínar á kortinu og
vissu sína um að það sé ófalsað.
Marston styður skoðanir sín-
ar nokkuð öðrum rökum en
Skelton og segir m.a. að korta-
fræðilegur ágreiningur og óná-
kvæmni í teikningu skipti ekki
meginmáli, þar sem Vínlands-
kortið sé aðeins afrit, gert árið
1440 eða þar um bil, af öðru
korti enn eldra. Hann telur
mjög litlar likur á að hægt
verði að rekja uppruna Vín-
landskortsins lengra aftur í
tímann og segir það m.a. hafa
verið ástæðuna fyrir því að
kortið var birt í fullri stærð
að menn hefðu vonað að fræði-
menn eða fornbóksalar austan
hafs bæru á það kennsl og
gætu veitt upplýsingar um
fyrri feril þess, því „mér
skilst“, segir Marston, „að sá
er við fengum kortið frá, hafi
með öllu gleymt hvaðan honum
kom það í fyrstu“.
Mjög hefur verið rætt um
það í Englandi að láta fram
fara efnarannsóknir á kortinu
sjálfu og blekinu sem notað er,
til þess að freista að ákvarða
aldur þess. Skelton ræðir þetta
í grein þeirri sem áður sagði
frá að birtast myndi í næsta
hefti vísindarits Siglingastofn-
unarinnar, og segir að niður-
stöður slíkra efnarannsókna
myndu taka af allan vafa um
gildi kortsins og aldur ef þær
yrðu gerðar án þess að skadda
kortið.
Marston segir aftur á móti að
efnarannsóknir myndu ekki
svara kostnaði, skemmdir á
Samanburðarmyndir af íslandi,
írlandi, Hjaltlandseyjum og
Færeyjum á þremur kortum,
fyrst á nútíma landakorti, síð-
an á Vínlandskortinu og loks á
eftirmynd af korti Mercators
frá 1569, sem tekið er úr „Im-
ago Mundi“. Prófessor Taylor
segir nákvæmlega sömu skekkj
una á horninu BAC á Vínlands-
kortinu og korti Mercators og
stærðin sé hin sama og á eftir-
prentun „Imago Mundi“. Einnig
sé það likt með kortunum að
þar séu ekki dregnar útlínur
Hjaltlandseyja og Færeyja,
heldur útlinur landgrunnsins
er eyjarnar standi á. Þá segir
hún og að ekki gæti hjá því
farið að vitnast hefði ef Merca-
tor hefði notað Vínlandskortið
við uppdrátt sinn og gefur í
skyn að „falsari" Vínlandskorts
ins hafi m.a. stuðzt við þessa
eftirprentun á korti Mercators.
kortinu yrðu það miklar að
ekki réttlætti þær auknu upp-
lýsingar sem fást myndu fyrir
bragðið, en að sjálfsögðu yrði
að taka sýnishorn af bleki a.m.
k. af fleiri en einum stað á
kortinu ef að gagni ætti að
koma og slíkt væri ekki hægt
án þess að skadda það veru-
lega.
Einn maður hefur lagt hér
orð í belg auk sérfræðinganna
er um getur í grein „The Sun-
day Times“ og er sá Sir James
Marshall Cornwall, fyrrum for-
maður „Royal Geographical
Society", sem lét þau orð falla
í marzbyrjun að víst væri hann
enginn sérfræðingur í fornum
kortum en sér þætti mjög um-
deilanleg kenningin um að Vín-
landskortið byggðist á fornu
korti norrænu. Kvaðst Sir
James ætla að hið rétta í mál-
inu myndi fara bil kenning-
Framhald á bls. 21