Morgunblaðið - 14.10.1966, Blaðsíða 14

14
MORCU N BLAÐID
Fostudagm 14 okt. 1966
Glugginn snýr ut
að heimshafinu
EFTXRFARANDI viðtal birt-
ist í „Kristeligt Dagblad“ 30.
júlí sl. sumar, þar sem Paul
P.M. Pedersen ræðir við fær-
eyzka prófessorinn Chr. Matras,
sem hefur kennt færeyska
tungu og bókmenntir við Kaup-
mannahafnarháskóla um 30 ára
skeið. Matras er nú í orlofi og
hefur setzt að í Færeyjum, þar
sem hann er eini prófessorinn
við hina nýstofnuðu akademíu
í Thorshavn. Matras hefur
reist sér hús í fjallshlíðinni
NNV frá Thorshavn á milli
skáldanna William Heinesen og
Heðin Brus, og fyrir framan
húsið er verið að ganga frá
garði. Þess má geta, að Paul
P.M. Pedersen er staddur hér
á landi í heimsókn.
— Hversvegna ákváðuð þér
mannahafnar?
— Þegar maður er jafn rót-
fastur og ég og konan mín eru,
kemur að þeim tíma, er maður
vill snúa heim. Ég hef ekki
yfirgefið Kaupmannahöfn, held
ur aðeins komið hingað til að
fylgjast með og taka þátt í
brautryðjendastarfi og það veit
ir mér mikla gleði. Okkur hef-
ur liðið vel í Kaupmannahöfn
og ég á bjartar endurminningar
um samstarfið við Kaupmanna-
hafnarháskóla. Fyrstu árin
bjuggum við á Amager, en síð
an á horninu á Vestbrogade
og Pileallé, þar sem áður bjó
klerkurinn frægi, Oskar Geis-
mar, þar bjó einnig teiknarinn
Axel Nygaard. Söndermarken
var einnig stór þáttur í daglegu
lífi okkar hjónanna og við átt-
Þannig er útsýnið frá heimili Chr. MaUas.
um sumarbústað í Troldskógi
M. Pedersen ræðir við færeyska prófessorinn Chr. lifiafras
að reisa húsið á þessum stað? ^
P.
— Þannig var mál með vexti,
að Heðin Bru vildi selja lóðina,
og ég og konan mín urðum svo
hrifin af útsýninu að við ákváð-
um að kaupa. Hér fyrir neð-
an okkur blasir Torshavn við í
allri sinni dýrð, við sjáum yfir
höfnina og beint út á N-Atlants
hafið.
— Og utan við höfnina ligg-
ur Nolsöy eins og voldugur
varnargarður?
— Já, segir frú Matras, sem
einnig er færeysk, sjáið þér
ekki að hún líkist sofandi risa-
sel. Ef maður horfir á hana úr
annari átt, virðist, sem hún
hafi flutt sig. Já, við höfum
mikið yndi af útsýninu, og á
vinstri hönd blasa fjöllin á
norðureyjunum við.
Ég lít út um gluggan til norð
urs og sé fjall við fjall rísa
fagurt og tignarlegt alveg út
við hafsauga að því er virðist.
— Ég sný mér nú að prófes-
sornum og spyr hann. Hvað er
færeyska akademían? Vilja
Færeyingar eignast sinn eigin
háskóla?
— Það er of snemmt að segja
til um það, en þetta er allt í
áttina. Akademía Færeyja er
eins og nafnið bendir til vísinda
stofnun. Hér verða haldnir fyr-
irlestrar um færeyska tungu
og bókmenntir. Einnig um
menningarsögu, og þar verður
fjallað um rannsóknir á siðvenj
um þjóðarinnar þ.e.a.s. lifnaðar
háttum, búsýslu, húsa- og
bátasmíðum, störfum og tóm-
stundaiðkunum um aldaraðir.
— Hvaðan koma nemendurn-
ir?
— Þeir eru bæði færeyskir og
erlendir. Erlendir stúdentar
hafa iðulega lagt leið sína til
Færeyja, og það er einnig ein-
læg von okkar að erlendir
fræðimenn muni heimsækja
okkur sem oftast, bæði til að
stunda sín fræðistörf og miðla
okkur af fróðleik sínum með
fyrirlestrahaldi. Okkur er það
mikil ánægja að hafa komið á
góðu sambandi við norræna og
brezka fræðimenn, og vonumst
sérstaklega til að fá heimsóknir
íslenzkra fræðimanna.
— Áttuð þér frumkvæðið að
stofnun Akademíu Færeyja?
— Nei. Það ber að þakka
fórnfúsu og óþreytandi starfi
landlæknis okkar, dr. med.
Debes Joensen og ríkisjarð-
fræðingnum Johannes Rassmus
sen. Ég hef að sjálfsögðu fylgzt
með framvindu mála af lífi og
sál, og ég er mjög glaður yfir
að hafa fengið tækifæri til að
taka þátt í uppbyggingarstarf-
inu.
— Saknið þér ekki Kaup-
við Rörvig. Ég vil einnig geta
þess, að dönsk yfirvöld sýndu
starfi mínu hér í Thorshavn
mikinn velvilja og skilning.
Chr. Matrs varð stúdent frá
menntaskólanum í Sorö árið
1920 og ég spyr hann, hvernig
það hafi verið fyrir dreng úr
nyrztu byggð Færeyja, að koma
þangað.
— Viðbrigðin voru ekki nærri
eins mikil, eins og við hefði
mátt búast. Hinir miklu skógar
höfðu sín áhrif, en þó fannst
mér ekki lengra heim, en þeg-
ar ég gekk í gagnfræðaskóla í
Thorshavn. Það var þá, er ég
tók stóra stökkið að heiman.
Ferðin til Thorshavn gat tekið
allt að viku. Fyrst með báti og
síðan eftir ganga yfir fjall, aft-
ur bátsferð og önnur fjallganga.
Allt var komið undir veðri, og
það gátu liðið margir dagar,
sem sjóleiðin var ófær.
— Hvernig var að alast upp
á Viderö í byrjun aldarinnar?
— Það var gott, segir Matras
af sannfæringu. Lífið var í
föstum og trausturn skorðum.
Hrikalegt landslagið markaði
sín spor snemma, en því hef ég
áður skýrt fr áþví í einu af
bindunum í ritsafninu „Dönsk
heimili um aldamótin". Náttúr-
an var hættuleg og ógnvænleg,
bæði fjöllin og hafið. Ég var
kornungur þegar ég fyrst
komst í kynni við hæð og dýpi.
klettaveggi og hafið og óveðrin,
sem ýfðu Norðursjóinn. Mann-
skepnan varð svo óendanlega
smá samborið við voldug nátt-
úruöflin. En það má ekki
gleyma logninu, kyrrðinni, birt
unni, grasinu og blómunum.
Það var sjaldan logn og þá í
stuttan tíma hverju sinni, og
þess vegna mótaðist það djúpt
í meðvitundina. Andstæðan
milli hamfara náttúrunnar og
kyrðarinnar hafði varanleg á-
hrif á mig, og í öll þau ár, sem
ég hef dvalizt fjarri heimili
mínu hafa þau áhrif geymst í
huga mér.
— Hvað var það, sem gerði
yður að ljóðskáldi?
— Það, sem ég nú hef skýrt
frá, hefur ekki hvað sízt átt
sinn þátt í því, að ég fór að
yrkja Ijóð. Hafið var okkur
ekki aðeins gjöfull og vingjarn-
legur vinnustaður, sem veitti
okkur lífsviðurværið, það var
einnig fjandsamleg ófreskja,
sem tók mörg mannslíf. Þess í
milli var lognkyrrðin, er blár
himininn hvelfdíst yfir lyngt
hafið. Færeysk börn komast
betur í snertingu við rúmið,
sem umlykur okkur, en dönsk
borgarbörn.
— Hve mörg Ijóðasöfn hafið
þér sent frá yður?
— Þrjú. Hið fyrsta kom út
árið 1926. Þegar ég varð 65 ára
gamall í desember sl. ár, gaf
Varðinsbókaforlagið hér út
út heildarútgáfa af kvæðasafni
mínu, vegna þess, að þá höfðu
ljóðabækur mínar verið upp-
seldar um langan tíma. Ég hef
einnig þýtt töluvert af ljóðum
af dönsku, m.a. nokkra sálma
eftir Kmgo, sem hafa verið tekn
Prófessor Chr. Matras
ir upp í færeysku sálmabókina,
ljóð eftir Jeppe Aakjær, Jens
Vejmand og heilt bindi af ljóð-
um eftir Robert Burns, þ.á.m.
ljóðið um gamla vináttu, sem
Jeppe Aakjær hefur þýtt svc
frábærlega yfir á józku.
— Hafið þér heimsótt æsku-
stöðvarnar, síðan þér komuð
til Færeyja?
— Ekki enn. Við fluttumst
ekki inn í húsið okkar, fyrr en
um síðustu jól, og það hefur
verið mikið að starfa í sam-
bandi við Akademíuna. Svo var
hér vikuráðstefna norrænna og
brezkra fræðimanna. Þegar
sumri fer að halla förum við
þangað.
— Haldið þér að takast megi
að fá erlenda fræðimenn til
að koma hingað til starfa og
fyrirlestrahalds?
— Það er enginn vafi á því.
Slíkar heimsóknir hafa verið
tíðar undanfarin ár, og nú, þeg-
ar Akademían er orðin að veru-
leika, batnar aðstaðan til mik-
illa muna. M.a. gætu íslenzkir
málamenn, bókmenntafrömuðir
og þjóðminjafræðingar kennt
okkur eitt og annað, sem að
gagni mætti koma, og við gæt-
um eins sagt þeim sitt af
hverju. Við, sem störfum að
þessum málum fyr irFæreyjar
höfum sótt mikla uppörvun til
Islands og ég á marga góða per-
sóriulega vini á íslandi. Við
höfum einnig mjög góð sam-
bönd við danskar, norskar og
sænskar menntastofnanir, og
nýlega fengum við mikla boka-
gjöf frá Noregi. Áður höfum
við fengið fagra bókagjöf frá
Svíum, og íslendingar hafa iðu
lega sent okkur dýrmætar bæk-
ur. Landsbókasafnshúsið hér
hefur um árabil verið of líuð,
en nú á að fara^að reisa bygg-
ingu yfir vísindarit akademi-
unnar. Það, sem helzt háir okk-
ur er skortur á vinnuafli, en
þó er allt útlit fyrir, að Aka-
demíuhúsið verði tilbúið fyrir
jól.
— Hvernig eru samskiptin
milli Færeyinga og annara
þegna Danaveldis?
— Þau gætu ekkj verið betri.
Því má ekki gleyma, að saga
Færeyja, lífsskilyrði þjóðarinn-
ar og lega eyjanna mynda eins
konar hlekk milli V-Noregs og
íslands, en það hefur einmg
mótað lunderni okkar verulega.
Margir Færeyingar sækia
menntun sína til Danmerkur og
setjast þar að, og gagnkvæmar
heimsóknir verða æ tíðari. Tími
hinna miklu andstæðna er lið-
inn, þær hafa í öllu falli
breytzt. Fákunnáttu og mis-
skilning er aldrei unnt að forð*
ast, en Færeyingar hafa árt
góða talsmenn meðal danskra
stjórnmálamanna og yfirvaida.
M.a. er ekki annað að sjá, en
að meðlimir fjármálanefndannn
ar hafi ánægju af að koma hing
að.
— Það veit ég, að þeir hafa,
segi ég, því að ég tók einu sinni
þátt í slíkri för. Dagskráin var
erfið, en þeir kynntust bæði
landinu og lifnaðarháttum fóiks
ins, og þegar þeir lögðu úr
höfn á heimleið, sungu þeir vin
áttusöng Burns, og Færeyingarn
ir á hafnarbakkanum sungu
hann í færeyskri þýðingu yðar,
það var ánægjuleg stund.
Prófessor Matras, sem er
heiðursdoktor við háskólanni í
Reykjavík og Uppsölum, lítur
brosandi á mig og segir eins og
dálítið hikandi. „Já, það var
ekki alveg til einskis, að maður
hafði kjark til að þýða sönginn
yfir á færeysku.
Paul P. M. Pedersen.
DOROTHY GRAY