Morgunblaðið - 19.10.1966, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 19- okt. 1966
Hvað segja þ eir um vanda-
mál frystiiðnaðarins?
Svo sem alþjóð er kunnugt hafa verið mjög á dagskrá
vandámál frystiiðnaðarins. Mbl. hefur því snúið sér til
nokkurra framámanna í frystiiðnaði og spurt þá um
vandamál hans og þær úrbætur, sem þeir telji beztar. Fara
hér á eftir svör þeirra manna er leitað var til:
Einar Guðfinnsson, útgerðar-
maður, Bolungarvík sagði:
— Það sem veldur erfið-
leikum frystiiðnaðarins er sí
lækkandi verðlag afurða og
hækkun á kaupgjaldi. Þá er
það einnig minnkandi afli og
erfiðleikar við að manna skip
in.
Um úrbætur er helzt að
inefna, að umfram állt verðui-
að halda dýrtíðinni í Skefjum.
Me'ðan hún er er ekkert unnt
að gera og ekki getum við
breytt markaðsverðinu. Ég
mundi vilja láta örva línu-
veiðarnar, því að þar er þáð
bezta hráefni, sem unnt er
að fá. Erfitt er nú mjög að
gera báta út til -línuveiða
vegna tilkostnaðar.

Ég er ekki kunnugur tog-
araútgerð, en ég veit að þar
eru miklir erfiðleikar. Þá
verður að reyna að minnka
birgðir innanlands, þær eru
óvenjumikiar og auka mjög á
vaxtabyrðina.
Línuveiðin gefur bezta
fiskinn og er hún ekki það
mikil að unnt ætti að vera
að greiða verðuppbætur á
línufLs'k. Þá yrði unnt að fá
eitthvað af þessu góða hrá-
efni.
Einar Sigurðsson,
útgerðarmaður:
Aðalvandamálin, sem nú
ateðja að frystihúsaiðnaðinum
eru þau, að allur tilkostnaður
við verkun aflams og allur
reksturskostnaður hefur und-
anfarið aukizt gífurlega. Þetta
á við um hráefni, vinnulaun,
rafmagn, og allt vfðhald véla
og húsa, sem er stór liður í
rekstri frystihúsanna. Þannig
mætti lengi halda áfram að
telja upp stóra kostnaðarliði,
sem hafa hækkað stórlega und
anfarið.
Hækkun á söluverði afurð-
anna mætti þessum útgjöld’-
um nokkuð, og var afkoman í
fyrra af þeim sökum ekki sem
verst, en í ár hefur alveg
keyrt um þverbak með rekst-
ur frystihúsanna, og er þó
engan veginn farið að skella
á þeim hið mikla verðfall,
sem orðið hefur, einkum í
Bandaríkjunum og nokkuð í
Sovétríkjunum. Svo að ég
fullyrði, áð fjöldinn af frysti-
húsunum muni í ár verða rek-
inn með bullandi tapi.
Hitt stóra vandamálið, sem
steðjar að frystihúsunum,
annað en aukinn reksturs-
'kostnaður , er hráefnisskort-
urinn. Hjá frystihúsunum í
Vestmannaeyjum minnkaði
hráefnið í vetur upp undir
helming frá árinu áður, og
verður ekki enn séð fyrir end-
ann á samdrættinum í fisk-
veiðunum, því allt útlit er
fyrir að þorskveiðarnar haldi
áfram að dragast saman.
Orsakirnar fyrir þessum
vandamálum eru fyrst og
fremst verðbólgan, sem kallað
hefur á hærra hráefnisverð,
kaupgjald, og hækkað verð á
allri þjónustu, sem frystihús-
in hafa þurft að fá.
Hráefnisskorturinn stafar
mikið af samdrætti í útgerð
smærri báta að 100 smálest-
um, sem henta vel til veiða
fyrir frystihúsin. Einkum kom
mikill fiskur frá þessum bát-
um á vetrarvertíðinni. Veiddu
þeir í þorskanet.
Nú virðist aðeins eitt neta-
svæði eftir sem nokkuð kveð-
ur að, og er það Breiðabugtin.
Ef ekki verður fundinn
grundvöllur til þess að gera
út þessa bátastærð me'ð hagn-
aði, þannig að eðlileg endur-
nýjun geti átt sér stað, þá
hverfur þessi bátastærð smátt
og smátt úr sögunni, og þorsk
veiðar verða þá kannske ekki
stundaðar frá íslandi nema að
mjög takmörkuðu leyti. Sjá
þá allir hvaða örlög bíða
frystihúsanna. En svona hefur
þróunin einnig verið í togara-
útgerðinni, og er það skortur
á raunsæi, að sjá ekki, að þró-
unin verður hin sama með
þessa bátastærð ef ekki verð-
ur að gert. Það er ekki nægt
að byggja á stóru bátunum í
hráefnisöflun fyrir frystihús-
in. þeir vilja ekki veiða í net,
enda kannske engin skilyrði
til þess. Þeir vilja veiða síld
og loðnu, kannske bregða fyr-
ir sig þorskanót stuttan tíma
— en lítið veiðist i þorskanót-
ina.
Það benda allar líkur til
þess, að minnsta kosti stærri
bátarnir, elti síldina suður og
austur í haf þann örstutta
tíma, sem hvorki síld né loðna
veiðist hér við land.
Þróunin í smíði síldarbát-
arana er sú, að þeir verði smíð-
aðir með síldveiðar eiraar fyrir
augum, enda senniíega hag-
kvæmast. '
Það verður eitthvað að gera
til að leysa úr vandamálum
frystihúsanna. Hér eru nokkr-
ar tillögur til úrbóta:
1) Lækkun vaxta.
2) Frestun afborgana lána.
3) Niðurfelling útflutnings-
gjalds.
4) Niðurfelling aðstöðugjalds
á taprekstri.
5) Lækkun rafmagns.
6) Lækkun hafnargjalda.
7) Aukið hagræ’ðingarfé til
lækkunar rekstrarkostnað-
En það eitt hjálpar ekki að
lækka tilkostnaðinn ef ekki
verður séð fyrir aukinni hrá-
efnisöflun.
Eins og ég sagði áðan, er
fyrsta skilyrðið til þess að
eindúnnýjura bátaflotans geti
átt sér stað það, að þeir skili
hagnaði. Það er alveg það
sama me'ð togarana. Þeir
verða að skila hagnaði. Það
verður að lækka tilkostnaðinn
og auka tekjur þessara skipa.
ef íslendingax ætla sér að
halda áfram að veiða þorsk.
Ég álít, að það megi ekki
dragast stundinni lengur að
koma með úrbætur í málefn-
um hnaðfrystihúsanna, ef ekki
á allt að stranda. Það getur
oi'ðið erfiðara, þegar svo er
komið, að glíma við að ná
skútunni á flot en að gera
þær ráðstafanir í tíma, sem
komið geta í veg fyrir óhapp-
ið.
Einar Sigurjónsson, ísfélagi
Vestmannaeyja:
Aðalvandamálið er minnk-
að aðstaða þeirra báta, er
stunda bolfiskveiðar verði
bætt með aðsto’ð hiras opin-
bera, þar eð fiskiðnaðurinn
er ekki fær um að greiða
hærra verð fyrir fiskinn eins
og nú er ástatt.
Geir Zoega, forstjóri:
í vetur fóru allir bátamir á
loðnuveiðar, og einnig þeir
bátar, er frystihúsin hugðu
að myndu veiða fyrir þau,
þannig að frystihúsin fengu
andi hráefni Vegna samdrátt-
ar bolfiskaveiðanna, en sá
samdráttur stafar af of lágu
fiskverði til útgerðarmanna
og sjómanna, svo og minnk-
andi báta- og togaraflota á
þessum veiðum.
Orsakir þessara vandamála
álít ég vera stórhækkandi til
kostnað innanlands og lækk-
andi afurðaverð á erlendum
markaði.
Til úrbóta mæli ég með, að
hið opinbera stúðli að auk-
irani hagræðingu í fiskiðnað-
inum; að vextir af rekstrar-
og afurðalánum verði lækkað
ir; að útflutningsgjöld á fisk-
afurðum verði stórlækkuð; og
ekki afla stóru bátarana. Það
getur einnig verið, að svo lít-
íð hafi aflast af þorski, að bát-
arnir treystu sér ekki til þess
að fara á nótina. Þetta tel ég
vera fyrstu meginorsakir
vandamála hraðfrystihúsanna
í dag — vöntun á hráefni.
í öðru lagi, þá er mjög lítið
af þeim fiski, sem veiðist í
net, hefur til frystingar, held-
ur fer hann í saltfisk og upp á
trönur. Þegar langt er að
sækja fyrir netabátana, eins
og t.d. í vetur þegar þeir fóru
á Breiðarfjarðardjúp, í mis-
jöfnum veðrum, þá hefur
fiskuriran kannske verið dauð-
ur í eiran til tvo sólarhringa,
þegar komið er með haran að
landi. Það er enginra annar
fiskur öruggur fyrir frystihús
in en sá, serri veiddur er á
línu.
Hvað er helzt til úrbóta
þeirra vandamála, sem nú
steðja að frystihúsun-um, þá
sérstaklega með tilliti til hrá-
efnisskortsins?
Því vil ég svara eftir þeirri
reynslu, sem ég hef fengfð á
línuveiðum við Grænland í
rúma fimm mánuði. Var það
á enskum skipum, með enska
vélameran og áhöfn, en norska
fiskimenra. Þetta var á tveim-
ur stórum skipum, Artic
Prince, 5500 tonna, og Artic
Queen, 10800 tonna. í þessum
ferðum fylgdist ég með vinnu-
brögðum Norðmannanna og
annarra á skipunum. Á Artic
Prince var veidd lúða á línu,
en bæði þorskur og lúða á
Artic Queen.
Minna skipið hafði 20 báta,
sem fóru út með línuna, en
það stærra 40, á því minna
voru 100 fiskimenn, á því
stærra 200. Á lúðuveiðuraum
tók ég eftir því, að bezti fiski-
maðurinn var að jafnaði 7-8
tímum lengur að draga lín-
uma, en sá sem veiddi minnst
og kom fyrsf að skipinu. Sá
sem kom fyrst, var með að
jafraaði um 200 kíló af 1200
önglum, en sá sem dró hægast
og kom því iran seiraraa, var
með 4—5 tonra af sama öngla-
fjölda. Á stærra skipinu var
sama sagan. Þá var dregið á
3000 öngla, og var fyrsti mað-
urinn iran með þetta eitt til
tvö þúsund kíló þegar sá sem
fór sér hægast kom að með
14—15 tonn. Því hlóð sá bát-
ur, og margir tvíhlóðu.
Með skipuraum var raran-
sóknarskip, og björgunarskip,
sem hafði eftirlrt með liltu
bátunum, og leitaði nýxra
miða. Eitt sinn kom ég að taU
vfð skipstjórann og bað haran
fara út og draga á hægri ferð
og sjá hvað gerðist. Stóra
skipið gerði slíkt hið sama.
Þá kom í ljós, að á báðum lín-
unum festust 81—86 fiskar á
100 öngla, þaranig að jafnmik-
ill fiskur var- við báðar lín-
urraar. Þá bað ég hánn að
opna fullt fyrir spilið á það
sem eftir var á línunni. Þá
kom í Ijós, að aðeins 24—27
fiskar festust á. Sjórinn var
mjög bjartur á þessum tíma,
og gátum við séð hverraig fisk-
urinra skrapp af önglunttm
vegna þess áð dregið var of
hratt.
Einraig veit ég, að Norðmenn
raota helmingi mirani beitu á
hvern öngul en fslendiragar
gera og gefst vel. Ef beitt er of
mikið, þá festist ekki öngull-
inn í kjafti fisksins og rennur
þá fiskuriran af önglinum.
Mín meining er, að íslenzku
bátarnir ættu að fara með
helmiragi styttri línu, helm-
ingi minni beitu, liggja lengur
yfir, og draga helmingi hæg-
ara. Þá gætu þeir komið með
meiri afla og meiri verðmæti
í land og þá mundu línubát-
arnir skila hagnaði, og línu-
veiðar aukast á ný.
Eitthvert félag, eða einhver
stórútgerðarmaður ætti að
gera út bát eiraa vertíð og
reyna þessar aðferðir við línu
vefðarraar. Ég er viss um að sá
bátur skilar stórum hagnaði,
og setur fordæmi öllum þeim
bátum, sem vilja fara á lírau.
Ef ríkið gerði út bát eina ver-
tíð með þessum veiðiaðferð-
um, er ég þess fullviss, að
þar gæti orðið um framtíðar-
fjárfestingu að ræða.
Guðsteinu Einarsson, útgerð-
armaður, Hraðfrystihúsi
Grindavíkur sagði:
— Vandamál frystiiðnaðar-
ins eru margþætt. Reynslan
frá því í sumar sannaði það
að ekki er unnt að reka frysti
hús öíðru vísi en með tapi
eins og kaupgjald er nú orðið.
Það eina, sem eran gefur eitt-
hvað í aðra hönd er humarinn
og heilfrystur koli, eða með
öðrum orðum, það hráefrai,
sem minnst virana fer í.
Það þarf að lækka gengi
krónunnar, en í raunirani er
það engin lausn, allt verður
komið í sama horf von bráð-
ar, ef ekki verða gerðar nein
ar hliðarrá'ðstafarair. Nú bíð-
um yið eftir því að Sölumið-
stöð hraðfrystihúsarana kalli
okkur saman og láti okkur
heyra, hvort þeir hafi nokkr-
ar tillögur til úrbóta. Verið
er að reikna út á vegum hrað-
frystihúsanna, hve miklar
kostnaðarbreytingar hafi orð-
ið á þessu ári.
Markaðsverð erlendis hefur
alltaf verið hækkandi og það
hefur haldið í okkur Mftór-
unni, þar til nú, að það fer
lækkandi. Á gó'ðu árunum
safraaðist þó ekkert fyrir, svo
að ekki er von að það geri
það þegar hallar undara fæti.
Allflestir tala um það að
ekki sé unnt að fá lára, en
ég spyr: Hvað þýðir að lána
atvinnuvegum, sem ekki
standa undir sér? Svarið við
varadamálunum er að raú er
brýn nauðsyn á að finna veg
til þess að útflutniragsfram-
leiðsla beti borið sig. Þessi
mál eru það illa komin, að
þau þarfnast skjótra aðgerða.
Framhald á bls. 23