Morgunblaðið - 19.10.1966, Page 14

14
MORGUNBLAÐID
Miðvikudagur 19 okt. 1966
Harmleikur á hafinu
Fimm mánaða ævintýraferð brezkra fullhuga
endar með skelfingu
Krossinn á myndinni sýnir staðinn sem „Puffin fannst á
hvolfi.
EINS og fram kom í fréttum
í sumar ætluðu tveir brezkir
fullhugar að gera tilraun til
að róa yfir Atlantshafið á opn
um árabát, sem þeir kölluðu
„Puffin“. Ekkert hafði spurzt
til ferða þeirra þar til í síð-
ustu viku, að kanadískur
tundurspillir fann bát þeirra
á hvolfi á miðju Atlantshafi.
Þegar fréttir bárust af báts
fundinum, á mánudag, sagði
47 ára gamall Breti, Bob
Thirtle að nafni, þriggja barna
faðir, að hann ráðgerði að
róa yfir Atlantshafið á ára-
bát, sem hann ætlaði að kalla
„Puffin II“, en bátur þeirra
félaga Davids Johnstone og
John Hore hét einmitt
„Puffin". Kvaðst hann ætla
að gera þetta í minningu
þeirra félaga.
Félaganna tveggja hefur
ekki orðið vart, en tundur-
spillirinn, sem náði báti þeirra
félaga mun væntanlegur til
Lissabon á þriðjudag. Ef hann
er enn sjófær ætlar Thirtle
að freista þess að fara á sama
bátnum, en annars ætlar hann
að láta smíða annan eins. í
för með sér ætlar hann að
hafa tvo félaga sína, banda-
ríska. Þeir félagar ráðgera að
leggja upp í ferðina í maí
næstkomandi ,og að hún taki
50 daga.
Brezka varnarmálaráðuneyt
ið sagði, að leitinni að þeim
félögum Johnstone og Hore
væri haldið áfram og að lík-
lega hefðu þeir lent í óveðri,
sem gengið hafi yfir svæðið,
sem báturinn fannst á.
Móðir Johnstones hefur enn
ekki gefið upp alla von um,
að þeir félagar kunni að vera
á lífi, en talið er, að um borð
í bátnum hafi verið gúm-
bátur.
í dagbók þeirra félaga, sem
fannst í bátnum má sjá, að
þeir félagar hafa verið orðnir
þreyttir og vonsviknir yfir,
hve ferðin hafi gengið illa.
Á einum stað stendur, að þeir
sigli í norðaustur í átt að
skipaleiðum trl þess að geta
stöðvað skip og fengið mat.
Hinn 2. september hafa þeir
skrifað þessa spurningu í bók
ina: „Hvar eru skipin?“
Hinn 3. september sést af
dagbókinni, að þeir félagar
héldu, að þeir hefðu séð flug-
vélar og skip þann dag og
16. september sá farþegaskip-
ið Monareh bát á hvolfi á að
gizka miðja vegu milli Ný-
fundnalands og Portúgal. Sam
kvæmt skýrslu skipstjórans
var báturinn málaður rauðum
og hvítum litum og voru það
þá fyrstu spurnir af bátnum
síðan 11. september, að banda-
rískur strandeftirlitsbátur
kom auga á þá félaga.
Samkvæmt upplýsingum
tundurspillisins varð einskis
lífs vart umhverfis bátinn.
Akkeri hans, sem notað er í
vondu veðri lá yfir kinnung-
inn. Rannsókn froskmanna
leiddi ekkert í ljós, en mikill
gróður er á sjávarbotninum,
þar sem báturinn fannst.
Brezka varnarmálaráðuneyt
ið sagði í gær, er það gaf út
skýrslu um fund bátsins, að
aðstandendur þeirra félaga
hefðu neitað því að um slys
væri að ræða. Menn hafa nú
þá einu von, að gúmbáturinn,
sem átti að vera í bátnum,
hefur ekki fundizt og maður-
inn, sem teiknaði „Puffin",
Colin Mudie sagði, að það
gæti verið að þeir félagar
væru í gúmbátnum, en vonin
er lítil, því að Johnstone og
Hore höfðu einungis vistir til
1. október og nokkuð að vist-
um þeirra félaga fundust í
bátnum.
Áður en Johnstone og Hore
létu úr höfn í Bandaríkjunum
fengu þeir aðvörun frá banda
ríska strandeftirlitinu. um að
þeir væru að hætta lífi sínu
með þessu ferðalagi, en þeir
félagar virtust hafa óbilandi
trú á sjóhæfni „Puffin", sem
byggður hafi verið sérstaklega
fyrir þessa ferð og kostaði um
190 þús. ísl. krónur.
félaga 13 sirtnum. 30. júlí fund
Vart var við ferðir þeirra
ust þeir félagar eftir að ekk-
ert hafði heyrzt frá þeim í 48
daga, en þá hittu þeir norskt
vöruflutningaskip, og þá köll-
uðu þeir: „Hvernig gengur
Englandi í heimsmeistara-
keppninni í knattspyrnu?“
Þessi mynd er tekin af þeim David Johnstone og John Hore
fyrir utan strönd Virginiu í maí sl. Bátur þeirra „Puffin"
fannst mannlaus á hvolfi í ssíðastliðinni viku á Atlantshafi.
— Ræða Magnúsar
Framhald af bls. 13
reg að komast hja áföllum, ar.nað
hvort vegna óvæntra atvika eða
vegna rangrar fjárlagaáætlunar,
einkum í sambandi við lögboðin
framlög. Að undanskildum nokkr
'um liðum, sem ég mun sérstak-
lega víkja að, geri ég mér þó von
ir um að ekki verði um neinar
verulegar umframgreiðslur að
ræða og þykir mér rétt að láta
það koma fram, að öll ráðuneyti
hafa verið mjög samhent fjár-
málaráðuneytinu um það, að
sporna gegn umframgreiðslum og
forðast öll útgjöld, sem hægt hef
ur verið að komast hjá. Tel ég
með öllu fráleitt, að ríkisstjórnin
taki sér fjárveitingavald, nema í
þeim tilfellum, þegar ógerlegt er
að bíða ákvarðana Alþingis. Á
þetta ekki hvað sízt við um ýms
ar styrkbeiðnir, sem oft er leitað
með til ráðuneytis eftir af-
greiðslu fjárlaga, jafnvel eftir að
fjárveitinganefnd hefir synjað
" þeim.
í launaliðum fjárlaga ársins
1965 er aðeins reiknað með rúm-
lega 3% verðlagsuppbót, en
verðlagsunobót er nú orðin
15,25%. Þá er hvorki reiknað
með 4% launahækkun opinberra
starfsmanna á sl. sumri, sem til
kom eftir undirbúning fjárlaga-
áætlunar, né heidur 7% launa-
hækkun samkvæmt ákvörðun
kjaradóms á sl. hausti. En til þess
að mæta þessum launahækkun-
um, sem að nokkru leyti voru séð
ar fyrir við afgreiðslu fjárlaga,
voru veittar á 19. gr. fjárlaga í
einu lagi 107 miilj. kr. vegna
launahækkana. Var þó sýnt, að
ef um verulega vísitöluhækkun
yrði að ræða, er bæði orkaði á
laun og tryggingabætur, þá
myndi þessi fjárhæð alls ekki
nægja, enda er reyndin sú, að
gera má ráð fyrir, að launaút-
gjöld rikissjóðs á þessu ári fari
um 90 milj. kr. umfram áætlun
fjárlaga. Þegar fjárlög voru af-
greidd, hafði fiskverð ekki verið
ákveðið, en gert hafði verið ráð
fyrir því, að auðið yrði að mæta
svipaðri aðstoð við sjávarútveg-
inn og árið 1965 með lækkun á
niðurgreiðslum á vöruverði inn-
anlands. Endanlega var þó fall-
izt á, að auka stuðning við sjávar
útveginn um 30 millj. kr. upp í
80 millj. Var sýnt að draga yrði
mjög veruleea úr niðurgreiðslum,
ef auðið átti að vcra að afla alls
þessa fjár á þanr: hátt. Varð þó
að ráði að fella að sinni aðeins
niður niðurgreiðsiu á smjörlíki
og fiski og hafði raunar af ýms-
um öðrum ástæðum verið talið
æskilegt að fella niður flskniður-
greiðslur. Þar eð niðurfelling
þessara niðurgreiðslna náði að-
eins til 8 rnánaða ársins, sparast
ríkissjóði ekki nema um 40 millj.
kr„ en hins vegar hefur hin stór-
fellda lækkun smjörverðs í sum
ar leitt til verulega aukinnar
neyzlu þessarar vöru, þannig að
um getur orðið að ræða útgjalda
auka allt að 25 millj. kr., því að
ekki má iækka niðurgreiðslurn-
ar, ef sá árangur átti að nást, sem
að var stefnt með smjörverðs-
iækkuninni. Kostnaður við niður
greiðslur var hins vegar nokkuð
ofhátt áætlaður í fjárlögum og
má því gera ráð fyrir, að um
hreinan 30 millj. kr. sparnað
verði að ræða á niðurgreiðslu-
liðnum. Þessar tölur eru miðað-
ar við niðurgreiðslur, er í gildi
voru þegar fiárlagafrv. var sam-
ið og aðeins nefndar hér til að
gefa mynd af afleiðingum þeirra
ráðstafana, sem gerðar voru fyrr
á árinu. Um veruleg aukaútgjöld
mun hins vegar verða að ræða
síðustu mánuði ársins vegna þeg
ar ákveðinna og áformaðra nýrra
niðurgreiðslna á vöruverði, en á
þessu stigi er ekki auðið að áætla
þau útgjöld. Vafalaust verður
um töluverða umframgreiðslu að
ræða á fjárveitingu til Skipaút-
gerðar ríkisins, enda þótt vanda-
mál þess fyrirtækis hafi nú verið
tekið nýjum tökum, sem ég mun
síðar gera grein fyrir. Útflutnings
bætur á landbúnaðarvörur munu
hafa verið nokkuð vanáætlaðar,
enda erfitt að áætla þann út-
gjaldalið nákvæmlega. Þá er og
ljóst, að ræktunarframkvæmdir
hafa haldið áfram með vaxandi
hraða, þannig að um nokkur um
framútgjöld verður að ræða á
þeim lið og einnig á framlögum
ríkissjóðs til þeirra sjóða at-
vinnuveganna, sem miðast við
sölu afurða Loks má gera ráð
fyrir, að ýmsar ríkisstofnanir
þurfi á nokkuð auknu reksturs-
fé að halda vegna aukinnar veltu
og tilkostnaðar.
Þegar saman eru taldir allir
reikningar ríkissjóðs og ríkis-
stofnana í Seðlabankanum var 1.
okt. sl. 145 millj. kr. innistæða,
en yfirdráttarskuld á aðalvið-
skiptareikningi rikissióðs nam þá
248,5 millj. kr. og er þá skuld-
færður allur greiðsluhalli áranna
1964 og J965 1. okt. í fyrra var
yfirdráttarskuld á aðalviðskipta-
reikningi ríkissjóðs 585 millj. kr.
og hefir því staðan á hinum al-
menna viðskintareikningi batnað
á þessum 12 mánuðum um 336,5
millj. kr.
Skal þá vikið að fjárlagafrum
varpinu fvrir árið 1967 og þeirri
meginstefnu, sem það byggist á.
Stofnsett fjárlaga- og
hagsýslustofnun.
f fjárlagaræðu minni sl. haust
lét ég í ljós þá skoðun, að ríkis-
reksturinn væri nú orðinn svo
umfangsmikill. að það vaeri með
öllu óviðunandi, að undirbúning-
ur fjárlaga og eftirlit með ríkis-
rekstrinum og framkvæmd fjár-
laga væru i rauninni aukastörf í
fjármálaráðuneytinu, miðað við
fámennt starfslið þess og hér
væri um svo mikla fjármuni að
ræða, að ekki væri áhorfsmál
að leggja í nokkurn kostnað til
þess að koma málum þessum í
viðunandi horf, enda myndi sá
kostnaður margfaldlega skila sér
aftur, er frá liði. í samræmi við
þetta sjónarmið, ákvað ríkisstjórn
in snema á þessu ári að setja á
stofn í fjármálaráðuneytinu sér
staka fjárlaga- og hagsýslustofn-
un undir forustu hagsýslustjóra
ríkisins, er hafa skyldi það tví-
þætta verkefni að undirbúa fjár
lög og fylgjast með framkvæmd
þeirra og hafa forustu um endur
bætur í ríkisrekstrinum, leita að
tæknilegum nyjungum og benda
á leiðir til betn hagnýtingar á
ríkisfé, aukins spornaðar og hag
ræðingar. Öll þessi atriði hafa
grundvallarþýðingu fyrir heil-
brigða fjármálastjórn ríkisins og
skynsamlega hagnýtingu ríkis-
fjár. Til þess að tryggja svo sem
bezt reikningslega yfirsýn yfir
ríkisbúskapinn og gefa Alþingi
kost á skýrara yfirliti um ein-
staka þætti hans, eru lögin um
gerð ríkisreiknings og fjárlaga,
sem síðasta Alþingi samþykkti.
Hagsýslustörfin eru svo náskyld
gerð fjárlagaáætlana, að rétt þótti
að láta þessi verkefni fylgjast að.
Á undanförrum árum og áratug
um hefur að þeim málum verið
unnið af ýmsum sparnaðarnefnd
um og síðustu árm af sérstökum
trúnaðarmönnum um hagsýslu-
mál undir forustu ríkisendurskoð
anda. Kom þá hvað bezt í ljós sá
mikli annmnrki, að hagsýslan og
fjárlagagerðm voru ekki tengd
saman. Ríkisendurskoðunin mun
að sjálfsögðu áfram fylgjast
vandlega með úlgjöldum ríkis-
stofnana og þarf að vera náið
samband milli liennar og hag-
sýslustofnunarinnar. Þótt hér
sé raunverulega um nýja stjórn-
ardeild að ræða, þá eru hagsýslu
málin ekki nýr útgjaldaliður rík
issjóðs, því eð á árinu 1964 var
varið um 900 þús. kr. til ýmiss
konar hagsýslustarfa. En í áætl
un fjármálaráðuneytisins nú er
aðeins gert ráð fyrir embætti hag
sýslustjóra og er fyrirhugað, að
honum verði til aðstoðar fulltrúi
í ráðuneytir.u.
Hin nýja fjárlaga- og hagsýslu
stofnun hefur annazt undirbún-
ing og gagnasöfnun í sambandi
við fjárlagafrumvarpið fyrir ár
ið 1967. Fullyrði ég, að sú reynsla
sem þegar er fengin af hinu nýja
skipulagi, réttlæti fullkomlega til
veru þess. Hagsýslustjóri gat helg
að sig algerlega undirbúningi
fjárlaga og gat m.a. rætt fjárlaga
áætlanir allra helztu ríkisstofn-
ana við forstöðumenn þeirra per
sónulega og fengið þannig mun
betri yfirsýn og skýringar á hin-
um einstöku liðum en áður hef-
ur verið auðið að leita eftir í sam
bandi við undirbúning fjárlaga.
Munu þessar athuganir geta
greitt verulega fyrir störfum fjár
veitinganefndar, enda ætlazt til,
að hagsýslustjóri verði henni til|
ráðuneytis. Fjárlagagerðin sjálf
hefur vitanlega verið með hefð-
bundnum hætti, þar eð ekki hef-
ur verið auðið að siálfsögðu að
kryfja svo til mergjar nú þegar
þá þætti ríkiskerfisins, sem helzt
kæmi til mála að breyta. En það
er engum efa bundið, að þörf er
rækilegrar endurskoðunar á
þeim grundvallarsjónarmiðum
og reglum. er ákvarða veiga-
mikla þætti ríkisútgjalda. Með
þessu er ekki sagt, að auðið sé að
koma við stórfelldum samdrætti
útgjalda ríkisins, en það er hægt
á mörgum sviðum að hagnýta
mun betur það fé. sem til ráðstöf
unar er. Er það hvað veigamesti
þátturinn í hlutverki Fjárlaga-
og hagsýslustofnunarinnar að
kanna þau mál í samráði við önn
ur ráðuneyti.
Sennilega munu ýmsir benda
á, að ekki liafi þessi rækilegi und
irbúningur leitt til lækkunar rík
isútgjalda. Þetta er rétt, en þó
ekki nema að nokkru leyti. Ein-
mitt þessi rækilegi undirbúning-
ur hefur haft þær afleiðingar, að
hægt hefur verið, með fullum
rökum, að svnja um margvísleg
ar fjárbeiðnir stofnana, og lögð
hefur verið áherzla á að sporna
gegn allri óeðlilegri þenslu, en
jafnframt hefur verið leitazt við
að áætla öll óumflýjanleg út-
gjöld raunhæft, en hingað til hef
ur vegna tímaskorts allt of mikið
verið að því gert að skera af of
miklu handahófi niður ýmsa út-
gjaldaliði ríkisins með þeim ein
um árangri, að komið hefur til
mikilla umframgreiðslna, og hef
ur þetta dregið úr nauðsynlegu
aðhaldi að forstöðumönnum ríkis
stofnana um að gera raunhæfar
áætlanir, og dæmi munu til þess,
að sumir forstöðumenn hafi áætl
að fyrir niðurskurðinum. Festa
og aðhald að öllum rekstrarstofn
unum og framkvæmdastofnunum
rikisins er hin brýnasta nauðsyn,
og stofnununum verður að vera
það ljóst, að þær verða að sætta
sig við fjarveitingar í fjárlögum,
en þá verða fjárveitingarnar líka
að vera byggðar á svo raunsæju
mati allra aðstæðna, að hægt sé
með fullum rökum að standa
Framhald á bls. 19