Morgunblaðið - 23.02.1967, Page 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. FEBRÚAR 1!>67.
19
Þóra Sigurjónsdóttir
— Minningororð —
ÞESSI fáu orð eiga ek'ki að
vera ævisaga, heldur aðeins fá-
einar minningar og fiátækleg
l>akkarorð.
i Þegar ég bonfi um öxl til
þeirra kynna, sem ég hafði af
Þóru og heimili hennar, má segja
að hver endunminning björt og
hlý verði Þóru til mikils vegs-
«uka. Mikið var orðið hennar
atarf um miðjan dag. Heimili
hafði hún átt ásamt manni sín-
an Sigurgeiri Guðmundssyni frá
árinu 1939. Það var ætíð ánægju
legt að koma þangað. Gestrisni
og alúð sátu í fyrirrúmi hverju
sinni og einhvern veginn var
Kfsafstaða og bjartsýni húsfreyju
þess valdandi, að léttari í lund
og vonbetri var horfið af þeim
lam verustundum.
Það var gaman að sjá hversu
vel henni fórust húsfreyjustörf-
án sem heill og hamingja flestra
hivíla á. Verkin léku í höndum
hennar og komu þar til bæði
meðfæddir hæfileikar, ágœtur
skóli á góðum heimilum og ekki
íázt það, að Þóra lagði kærleika
nnn, sál sína í verkin, og þess-
vegna var aldrei kastað til hönd
utnum, Það segir sig sjálft að
atarfsdagur Þóru var oft langur,
því að börnin urðu 10, og hvert
þeirra átti jafnmikið rúm í hjarta
hennar, og öll voru þau raunar
•ólargeislar í lífi hennar, sem
vert var að fórna öllu fyrir.
Slíkt útheimti það áreiðanlega
otft að nótt væri lögð við dag,
en slíkt er aldrei talið eftir þeg-
ar kærleikurinn krefst þeirra
fórna. Hún hafði ekki alltaf úr
miklu að spila framanaf, en í
höndum hennar var þetta hið
Htla mikið, svo að öllum leið
vel, sem hún átti að annast.
Það var eiginmanni og börnum
ómetanlegt að eiga slíka heim-
ilisprýði,
Hver kona hefði þvi verið
fiullsæmd af þeim afrekum sem
Þóra vann á heimili sínu og fyr-
ir ástvini sína. Og þó finst- mér
miklu meir til koma, þegar þess
etr gætt, að hún átti lengst af
við erfið veikindi að stríða. Hún
- ALÞINGI
Framhald af bls. 10
Eggert G. Þorsteinsson sagði,
að það hefði lítinn vanda leyst í
þessu efni, þótt Altþingi hefði
setið meiri hluta janúarmánaðar
«ns og Eysteinn Jónsson hefði
krafizt. Hann sagði, að ræður
•tjórnarandstæðinga gerði útveg-
mum lítinn greiða og slæmt, ef
taka ætti upp sarna barlóminn
og orðið hefði landbúnaðinum tii
mikils ógagns.
Að lokum tóku þeir aftur
stuttlega til mál^ Eysteinn Jóns-
son og Eggert G. Þorsteinsson.
Blaðinu hefur borizt eftir-
farandi fréttatilkynning frá
Sambandi íslenzkra sam-
vinnufélaga:
í frásögn fréttastofu Ríkisút-
varpsins af ræðu Þorsteins Sig-
urðssonar, formanns Búnaðarfé-
lags fslands, við setningu bún-
aðarþings í gær kom fram, að
formaðurinn hefði sagt, að inn-
flytjendur fóðurvara hefðu ver-
IB andvígir því, að innflutning-
itr á þeim vörum væri gefinn
frjáls, en samt hefði það verið
gert nú um sl. áramót.
Nú hefur ræða formannsins
▼erið birt og kemur þá í ljós
að frásögn fréttastofunnar var ó-
nákvæm, en eigi að síður þyk-
ir rétt að taka eftirfarandi fram
af þessu tilefni:
1. Af hálfu Sambands ísl.
samvinnufélaga, sem er
stærsti innflytjandi fóður-
vöru til iandsins, hefur sú
skoðun verið látin i ljós
oftsinnis á undanförnum
hafði verið tvö ár á Krlstnes-
hæli áður en hún giftist manni
sínum, og sjaldnast síðan gekk
hún heil að verkum sínuim, varð
enda oft að leggjast á sjúkrahús.
En engir erfiðleikar gátu sigrað
sálarþrek hennair og kjark. Hún
kvartaði eigi, varðveitti sitt blíða
viðmót og sína riku lund ásamt
um bata. Ef saga þessarar hæg-
látu, hógværu konu er ekki
hetjusaga, veit ég ekki 'hvað
nefnast á því nafni.
Þóra átti sín hugðarefni, sem
hún gat þó eigi sinnt eins og
hún óskaði, vegna þess að heim-
ilið átti hug hennar fyrst og
fremst. Naumar næðisstundir
notaði hún gjarna til bóklesturs
og var orðin þar furðuvel heima.
Þá hafði hún einnig mikið yndi
atf söng og listum. Þessi áhuga-
efni auðguðu líf hennar mjög.
Það er hamingjuefni að fá að
kynnast svo rnætum konum á
lífsleiðinni og dæmi þeirra ætti
að geta orðið okkur hvöt, þegar
við erum að mikla smávægilega
erfiðleika fyrir okkur.
„Þegar lýjumst vér að verki
vilji bila þrek og trú,
þá sé oss þín minning merki,
meir og betur striddir þú“.
Vinir Þóru minnast þannig
samverustundanna og kynnanna
með innilegu þakklæti og djúpri
virðingu. Guð launi henni allt
hið góða sem hún miðlaði okkur.
Eiginmanni og börnum sendi
ég innilegar samúðarkveðjur. Ég
vona að hin bjarta minning um
elskulega eiginkonu og móður
megi milda söknuð þeirra. Þið
nutuð mikillar gæfu að eiga
Þóru að. Sú gæfa er ekki glötuð
því auk þess, sem hún lifir í
minni veitist hún aftur þegar
leiðir liggja saman á ný.
árum við hlutaðeigandi yf-
irvöld, að hið bundna fyr-
irkomulag sem var á inn-
flutningi fóðurvörU stæði í
vegi fyrir verulegum end-;
urbótum á fóðurvöruverzl-
uninni og gerði innflytjend
um ómögulegt að gera hag
stæðustu innkaup, sem völ
væri á.
2. f viðræðum, sem fram-
kvæmdastjórar Sambands-
ins áttu við búfjárræktar-
nefnd Búnaðarþings þ. 9.
marz 1966 um endurbætur
á fóðurvön-uverzluninni,
lýstu þeir þeirri skoðun
Sambandsins, að frjáls
innflutningur á fóðurvörum
væri forsenda verulegra
umbóta á föðurvöruverzl-
uninni.
Af þessu er það ljóst að Sam-
band ísl. samvinnufélaga hefur
ekki verið andvígt því að fóð-
urbætiverzlunin væri gefin
frjáls, heldur þvert á móti tal-
ið það nauðsynjamáL
- LANDBÚNAÐ-
URINN
starfsaðferðum daglegs reksturs
búanna.
Framtíðarviðhorf.
Framtíðarviðhorf landfoúnaðar
ins markast mjög af þvi, hvert
Mutrverk honum er ætlað í þjóð-
félaginu.
Um skeið, fyrir nokkrum áx-
um voru uppi raddir um það, að
þessi atvinnuvegur myndi ekki
geta fullnægt þjóðariþörfum fyr-
ir búvörur, svo ör væri fólks-
fækkun sveitanna, og eyðing
vissra byggða myndi stuðla að
samdrætti búvöruframleiðslunn-
ar.
Reynslan hefur orðið önnur,
því búvöruframleiðslan hefur að
mestu haldizt í hendur við ár-
lega neyzlu þjóðarinnar, og jafn-
vel, í góðæri áranna 1964 og
1965, komizt nokkuð fram úr
neyzlu landsmanna, enda verður
þess ekki með sanngirni kraf-
izt, að landbúnaðarframleiðendur
takmarki framleiðslu sína ná-
kvæmlega við neyzluna, þegar
giott árferði gefur þeim afrakstur
umfram það, sem meðalárferði
gefur.
Það mun vera nær réttu lagi,
að fardagaárið 1965-66 væru
setnar lögbýlisjarðir, er bústofn
höfðu, 5177, og 134 jarðir í sveit-
um hefðu auk þess verið setnar,
en átoúendur þeirra haft gróður-
húsaframleiðslu, útiræktun garð
ávaxta og alifuglarækt. Enn-
fremur eru nokkur iðnaðarbýli
staðsett í sveitum.
Auk þessa er nokkur landtoún-
aðarframleiðsla við kaupstaði
og kauptún stunduð sem tóm-
stundastörf. Þá vaknar sú spurn-
ing, hvort þessi búendatala geti
afmarkað árlega framleiðslu
sína við innanlands neyzlu og
aukið framleiðslumagnið sem
svarar neyzlu þeirrar árlegu
fólksfjölgunar, sem verður í
landinu á hverjum tíma.
Út af fyrir sig eru nokkrar
líkur til þess, að landtoúnaðurinn
geti enn aukið framleiðni sína
og stækkað bú sín frá því, sem
nú er, en slíkri aukningu eru
takmörk sett. Má því gera ráð
fyrir, ef fram heldur sem horf-
ir, að öll fólksaukning þjóðarinn
ar bætist í hóp neytenda, og
verði áframlhald á fjekkun bú-
vöruframleiðenda, eru ekki
miklar líkur fyrir umframfram-
leiðslu búsafurða á komandi ár-
um. Það mun almennt gert ráð
fyrir, að fólkstalan í landinu
tvöfaldist á 35-40 árum, og svo
hefur orðið á tímabilinu 1980-
1965, að ætla má, að 1960-1970
verði fólkstalan orðin tvöfold
miðað við árið 1930. Þessi stað-
reynd styður ekki þær kenning-
ar, að rétt sé að gera það að
þjóðfélagslegu stefnuatriði, að
fækka beri þeim, er vinna við
landbúnaðarstörf, að hinu ber
fremur að stefna að gera land-
búnaðarframleiðsluna fjölbreytt-
ari, og nokkur aukning fram-
leiðslunnar geti náðzt með stækk
un búanna, en þeirri aukningu
eru einnig takmörk sett þrátt
fyrir aukna og bætta tæknL
Hins má fremur vænta, að
unnt sé með aðstoð rannsókna að
auka og bæta búvöruframleiðsl-
una, en einkum þó að draga úr
þeim framleiðslusveiflum, sem
árferði 'hefur valdið þessari fram
leiðslugrein.
Landbúnaðarframileiðslan hef-
ur fram til siðustu ára verið hið
eina, sem grundvallaði dreifbýlis
byggð í sveitum landsins. Byggð
in hefur hin síðustu ár færzt
til í landinu. í meirihluta sveita
hefur byggðin haldizt nokkarn
veginn í því horfi, sem verið
hefur. í sýslum er vart um fólks
fjölgun að ræða á síðustu árum,
fjölgunin nam árið 1965 tæplega
800 manns. í smærri kauptúnum
og þorpum með yfir 200 íbúa
nam fólksfjölgun sama ár um
650 manns, Þegar þetta er at-
'hugað ,er ljóst, að meirihluti ár-
legrar fólksaukningar verðúr í
kaupstöðunúm, einkum á Reykja
víkursvæðnu. Auk þess á sér
stað árlegur fólksflutningur milli
héraða, sem að meiri hluta fell-
ur til sömu farvega.
Þeir staðir, sem hafa upp á
fjölbreytt starfsskilyrði að bjóða
eflast, en þar sem atvinnuskil-
yrði eru fábreytt, verður fækk-
un fólkstölunnar.
Talið er, að fólklsflutningar
milli héraða' nemi árlega um
10.000 manns. Þjóðfélagslegar að
gerðir gagnvart héraðslegum
framkvæmdum hafa á'hrif, hvert
fólkið flyzL í þeim sveitum, er
fyrst fengu samgönguumfoætur
og rafmagn, helzt byggðin bezt.
Það er á yfirstandandi tíma
óraunhæfur draumur að ætla
sér að 'halda uppi landbúnaðar-
byggð, þar sem þetta tvennt
skortir,
Vandamál dreifbýlla sveita
verða ekki einhliða leyst með
bættri nýtingu landbúnaðarskil-
yrðanna einna.
Vandamél dreifbýlisins á yfir-
standandi tíma er ekki nema að
ntokkru leyti fjárhags.egs eðlis,
miklu fremur félags.nála- og
samskiptalegir örðugleikar.
Fámennar sveitir geta ekki
haldið uppi eða fengið á viðun-
anlegan hátt leyst þá þjónustu-
starfsemL sem hverju byggðar-
samfélagi er nauðsynleg, svo
sem skólastarfsemi, iækna- og
ljósmæðraþjónustiL Félagsleg
samskipti á öðrum sviðum verða
takmörkuð. Þetta eru allt atriði,
sem stuðla að eyðingu dreifðra
byiggða. Fámennið heim.i fyrir
takmarkar, að framkvæmaaleg-
ar séu héraðslegar aðgerðir til
að auka byggðina, því að fáa
fýsir að hefja atvinnurekstur á
slíkum stöðum.
Hins vegar er það þjóðbags-
lega þýðingarmikið úrlausnar
efni að finna lausn á því, hvern
ig hægt er að þétta búsetu í
strjálbýlum sveitum og koma* í
veg fyrir samdrátt byggðar í
landinu.
Margar þessara byggða hafa
verðmæt hlunnindi, sem koma
þarf í veg fyrir, að eyðiieggist.
þvi varanleg verðmæti fara jafn
an fljótt forgörðum við byggðar
eyðingu.
Eins og horfir í dag er ekki
sjáanlegur þjóðhagslegur vi.in-
ingtur að því, að tekin sé upp
sú stetfna að fæxka búendum í
landinu, þeim er í dreifbýli búí.
Landibúnaðurinn mira ekki á
næstu komandi áram, að
óbreyttu vinnuafli því, er hann
ræður yfir, gera mikið meira en
að fullnægja neyzluiþörf þjóðar-
innar fyrir búvörur í maðalár-
ferði. Verði sérstök árgæzka ein
stök ár, getur orðið tímabundin
umframframleiðsia, eins og varð
á árunum 1964 og 1965.
Ef landbúnaðarstetfnan á að
vera afmörkuð við framleiðslu
á neyzluvörum fyrir innanlands-
markað, verður að finna nýjar
leiðir til að leysa samtfélagslag
vandamál þeirra byggða, þar
sem fámenni er orðið það mik-
ið, að íbúar þeirra eru farnir að
íhuga að sameinast um að yfir-
gefa staðfestu sína samtíniis.
Fyrst um sinn myndu þær að-
gierðir verða farsælastar í þei n
sveitum, ef hægt væri að grund-
valla þar atvinnuskilyrði í iðn-
aði og við ferðamannaþjónustu.
1 mörgum þessara sveita er
ákjósanleg aðstaða, sem erlend-
ir ferðamenn, er vilja leitn sér
hvildar, myndu kjósa sér, ef
aðbúnaður væri til að taka á
móti þeim á þessum stöðum.
Það er ekki einhlít lausii að
leggja niður byggð á slíkum stöð
um vegna þess, hverjar afleið-
ingar það hefur fyrir aðliggjandi
byggðir. Það er og Ihugunarvert,
að sumar þessara byiggða ráða
yfir hlunnindaaðstöðu, bæði til
lands og sjávar, sem ek<i er
vanzalaust að láta fara forgörð-
um.
Það er ljóst, að sveitir, sem
liggja fjarri þéttbýli og markaðs
aðstöðu, þurfa að breyta formi
landbúnaðarframleiðslu sinnar.
Þeim héruðum hentar ekki að
hafa nautgriparækt fram yfir
neyzluþörf nálægustu markaðs-
staða. Slíkum stöðum henta í
mörgum tilfellum bezt fjárbú, en
sú framleiðsla mun enn um sinn
krefjast rpikils landrýmis, þó í
framtíðinni geti otðið þar nokk-
ur breyting á í sambandi við
beitarræktun. Landbúnaðarað-
staðan í mörgum sveitum vestan
lands og austan fullnægir við
slíka breytingu á búskaparhátt-
um aðeins fáum fjölskyldum.
Því ber mikla nauðsyn til, að
hæigt sé að finna atvinnugreinar,
sem stuðlað geta að fólksaukn-
ingu þessara byggða. Slíkir stað
ir gætu hentað fyrir félagsstofn
anir til að reisa þar hvíldarheim
ili, þar mætti skipuleggja hverfi
fyrir handverk og léttan iðnað,
og jafnframt gæti þetta fólk
ræktað upp hlunnindL ef að-
staða er til. Þetta gæti stuðlað
að auknu félagslífi og mundi
rjúfa þá einangrun, sem þessar
byggðir hafa komizt í á síðustu
árum.
Aðrar sveitir hafa jarðlhita-
skilyrði, sem að litlu leyti eru
nýtt. Má því spyrja, hvort þeim
sveitum, er þau hafa, hentaði
ekki betur fyrst um sinn að hag-
nýta jarðhitann til framleiðslu
gróðuhhúsaafurða, einkum séu,
þeir staðir í þeirri niánd flug-
samgangna, að afurðum yrði
komið til markaðsstaða. Að vísu
verður innanlandsmarkaður tak
markaður fyrir þessar afurðir,
eins og er, en á komandi árum
vex innanlandsþörfin í þessari
framleiðslugrein, því að neytend
um og notendum þessara vöru-
tegunda fjölgax árlega. Jafn-
framt er ástæða tfl, að kannaðir
verði möguleikar á úttflutningi
gróðurhúsaafurða á arðbærura
grundvelli.
Af öðrum lítt nýttum ve 'k-
efnum í dreifibýli má nefna fiski
rækt í ám og vötnum, svo og
rekstur fiskeldistöðva. Það er
eðlflegt og æskilegt, að sú frara
leiðslugrein sé í höndum þeirra
aðila, er búsetu hafa í viðkom-
andi sveit.
Nýting aðstöðu til fiskeldis,
ræktun og hagnýting áa og
vatna til eflinigar silungs- og lax
veiðL verndun og ræktun æðar
fugls til aukningar diúntekju,
friðun og verndun berjalanda
eru nýting náttúrugæða, sem
misjafnlega eru hirt og nýtt i
okkar lanctí, en væri slikum
landsnytjum sýnd tilsvarandi
umhyggja og við sýnum ræktuð-
um nytjajurtum og búpéningi
landsmanna, gætu þau grund-
vallað aukinn atvinnuskilyrðL
og þessa aðstöðu er víða að finna
á þeim stöðum, þar sem nú er
orðin grisjuð byggð.
Til þess að nýta þessi náttúru
gæði þarf héraðslegt framtak að
standa að framkvæmdum, þann-
ig að fólk geti haft búsetu á við-
komandi stöðum, í smærri þétt-
býlishverfum, er styddust við,
auk hinna náttúrulegu gæða,
sem landið hefur að gefa, hag-
nýtan iðnað og nandverk. Ferða
mannaþjónusta kæmi einnig til
greina á stöðum, sem hefðu að-
stöðu að bjóða til vetrarííþrótta
og sumardvalar. Gagnstætt þessu
'hefur það verkað, er átt hefur
sér stað, að untanaðkomandi öfl
kaupi upp hlunnindajarðir, leggi
þær í eyði og ráði yfir ag nytji
hlunnindin, án þess að nægilega
sé séð fyrir umhirðu þeirra og
viðhaldi.
Ef gerðar verða héraðslegar
framkvæmdaáætlanir um skipu-
lag landbúnaðarframleiðslunnar
í landinu, en að þeim mun vera
unnið, er vert að hafa í huga fjöl
þættari nýtingu allra staðbund-
inna skilyrða til að skapa í strjál
býli lífvænlega afkomu fólks, er
vinnur í sveitum að öðrum þjóð
nýtum störfum en landbúnaði
einum.
Þar sem landbúnaðarskilyrði
eru bezt, þarf ekki að óttast um
byggðaþróunina. Hún mun þar
sjálfkrafa fylgja neyzluiþörf þjóð
arinnar og markaðsskilyrðum
hvers tíma. Ungt fólk er ekki
fráhverft því að stofna til bú-
rekstrar á slíkum stöðum, þótt
ýms erfið vandamál verði' jafn-
an til í sambandi við kynslóða-
skipti á jörðum, einkum þegar
um stórbúskap er að ræða, en
jafnan eru þau vandamál leysan-
leg.
Hitt er víðtækara og erfiðara
viðfangsefni, með hvaða ráðum
hægt er að hindra, að í hinum
strjálbýlu sveitum komi fram á-
framhaldandi keðjuverkanir til
byggðareyðingar, vegna þess
hve fámenhar þær eru, að sam-
félagslegri þjónustu verður ekki
haldið uppi í þeim mæli, sém
nútíminn gerir kröfu til.
Friðrik Kjartansson.
Innflutningur fóðurvara