Morgunblaðið - 07.03.1967, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. MARZ 1967.
SVEINN KRISTINSSON SKRIFAR UM
afstöðu til ýmissa mannlegra
fyrirbæra og vandamála.
RAÐNINGASTOFA HUOMLISTARMANNA
ÓSinsgötu 7 — Sími 20255 ' *
OpiS mánud.-fimmtutí. 2-7, föstud.-laugard. 2-5
Ódýr og géð aSfræðiorðabók
Kr. 2.900—
12 stór bindi
5.000.000 orð. — 26.00 uppsláttarorð. —
5.000 myndir. — 200 litmyndasíður.
En kostar þó aðeins kr. 2.900,oo í sterku
Dupont Fabrikoid bandi.
SpflrbjörnJótis5ona(b.h.f
THE ENGLISH B00KSH0P
Hafnarstræti 9.
Stjörnubíó
Næturleikir
(Nattlek)
Sænsk mynd.
Höfundur kvikmyndahandrits
og leikstjóri: Mai Zetterling.
Framleiðandi: Sandrews,
Stokkhólmi.
Aðalleikendur:
Ingrid Thulin,
Keve Hjelm,
Lena Brundin o. fl.
NÆR listamaðurinn til fólksins?
Það er stór spurning við alla
listsköpun. Og til hvaða fólks
nær hann þá? Margir telja það
ekki skipta minna máli. Það er
nú einu sinni svo, að listasmekk-
ur fólks er svo mismunandi, að
einn telur það ágæta list, sem
annar telur hreinan óskapnað og
fjarri öllum sanni að telja til
listar. Og þeir, sem hafa tekið
sem næst óbifanlega afstöðu til
þess, hvað sé list og hvað ekki,
munu ekki telja það skipta
minna máli til hvaða fólks list-
in nær, heldur hitt, til hve stórs
fjölda hún ær. Það eru skoðana-
bræður þeirra um algildi vissrar
listtízku, sem þgir munnu telja
mestu varða, að séu með á nót-
unum.
Kvikmyndalistin er sú list-
grein, sem á hverri líðandi stund
á einna mest undir því, að hún
náði til sem flestra. Gerð kvik-
mynda er yfirleitt dýr, og ef
ekki fæst góð aðsókn, er hætt
GJALDKERASTARF
Stórt fyrirtæki óskar að ráða stú'ku til gjaldkerastarfa nú þegar.
Umsóknir er greini aldur mennt in og fyrri störf sendist afgr.
Mbl. merkt: „Ábyggileg — 8631“
við halla á fyrirtækinu. En flest-
ir þekkja og viðurkenna þá ein-
földu hagfræðikenningu, að allt
verður að bera sig. Handan graf-
ar og dauða eru metaskálarnar
hans Sánkti-Péturs endanleg
staðfesting þeirrar algildu reglu.
Margir munu telja það eitt
helzta verk listgagnrýnanda að
„móta smekk almennings“. Sú
viðleitni er auðvitað góðra gjalda
verð út af fyrir sig, að svo
miklu leyti sem smekkur fólks
verður mótaður. Sjálfeagt er
hægt að vissu marki að læra að
njóta listar, á sama hátt og
margur hefur lært að verða
listamaður, þótt honum kunni að
hafa verið meðfætt nokkurt
startkapital á því sviði, sem hef-
úr létt honum námið.
Hins vegar verður á það að
lita, að allar skýringar og út-
listanir listgagnrýnenda eru
fyrst og fremst túlkun á þeim
áhrifum, sem þeir verða sjálfir
fyrir, er þeir leiða listaverkið
sjónum eða nema hljóm þess.
Listaverk verkar hvergi nærri
eins á alla, ekki heldur á viður-
kennda listgagnrýnendur, sem
gleggst má sjá af mismunandi
dómum þeirra um sama verk.
Þess vegna tel ég varhugavert
að draga algildar niðurstöður af
skrifum gagnrýnenda um einstök
verk listræns eðliis. En gott get-
ur verið að hafa þau skrif til
hliðsjónar eða leiðbeiningar, er
menn leggja verkin undir mæli-
kvarða sinnar eigin dómgreind-
ar. Vafalaust móta menn og
þroska sinn eigin smekk bezt
með sjálfsnámi í víðtækri merk-
ingu. Hversu trúverðuglega sem
listgagnrýnandi reynir að dæma
ákveðið verk, þá er ávallt hætta
á, að óhlutlæg sjónarmið „laum-
ist inn i lagið", auk þess sem
um er að ræða einstaklings-
bundna afstöðu. Er það raunar
ekki óeðlilegra en hitt; að skap-
andi listamenn hafa mismunandi
Einkaumboð fyrir OPAL TEXTILWERKE
G. m. b. h. REINFELD.
Kr. Þorvaldsson & Co. Heildverzlun
Grettisgötu 6. — Símar 24730 og 24478.
________________________________________
Opal er tízkusokkur
★
Opa! erv-þýzkgæCavara
Opal 20 denier
Opal 30 denier
Opal krepsokkur
Opal er á hagsíæðu
verði Notið aðeins
beztu fáanlegu sokka
—o—
Enginn efast um, að Mai Zett-
erling hafi haft góð áform í huga
um að skapa mikið listaverk, er
hún vann að gerð ofannefndrar
kvikmyndar, og auðsæ eru góð
tök hennar á ýmsum kvikmynda
tæknilegum atriðum. En hug-
leiði maður það áform hennar
að tjá með myndinni Evrópu nú
á dögum, þá geta verið skiptar
skoðanir um hitt, hvort hún hef-
ur færzt of mikið í fang með
því. Mér fyrir mitt leyti finnst
myndin ekki rísa undir svo fyr-
irferðamiklu tákni.
Myndin fjallar um ungan
mann, sem hverfur svo á vit
gamalla minninga á fornu óðali
ættar sinnar, að hann má vart
koma við eðlilegum atlotum við
unnustu sína, sem fylgzt hefur
með honum til þessa staðar. Mitt
í ástarleiknum sér hugur hans
fyrir sér æskuheimili sitt, móð-
ur sína, sem hann ann mjög,
fagra, efi gjálífa, og allskyns
fólk, sefti hún umgengst. í sel-
skapslífi því, sem móðir hans
tekur þátt í, er síður en svo allt-
af af setningi slegið. Kynvill-
ingar, sadistar og fleira óeðlilegt
fólk leikur þar um völl. Það er
„lifað hátt“ á veraldarvísu, og
andnímsloftið er hvergi nærri
heppilegt, skyldi maður halda,
fyrir dreng á þeim aldri, þegar
börn eru móttækilegiist fyrir
utanaðkomandi áhrif.
Þetta miður holla andrúmsloft
og umhverfi mundi þá eiga að
tákna Evrópu. Spillingu Evrópu.
En í prógrammi myndarinnar
eru eftirfarandi orð meðal ann-
ars höfð eftir listakonunni:
„Ég reyni líka að vera já-
kvæð. Það var ekki út í bláinn,
að ég kaus orð Leonardo da
Vinci að einkunnarorðum fyrir
verk mitt: Hugurinn beinist til
vonarinnar.“
Ungi maðurinn (Keve Hjelm)
hefur, þótt merkilegt sé, sloppið
kynferðilega eðlilegur út úr hinu
óheppilega umhverfi. Ástin milli
hans og unnustu hans er hrein
og göfug, þó ekki líkamalaus,
eins og í alveldi rómantiskrar
ástar. Og þessi hieina ást á þá
víst að tákna von þeirrá syndum
hrjáðu heimsálfu, sem við byggj-
um. Ekki verður sagt, að táknin
skorti. Og ekki verður kvartað
yfir því, að boðskapurinn sé ekki
jákvæður.
En þótt mynd þessi sé á marg-
an hátt tæknilega vel gerð og
leikur kunnáttusamlegur, þá er
hæpið, að efniviðurinn sé nógu
fjölþættur, táknin gangi fram af
nógu „breiðum fronti" til að fela
í sér heila heimsálfu eða eina
allsherjarmannlífsspillingu með
von á heimsmælikvarða í lokin.
Mai Zetterling mun hafa orðið
fyrir allmiklum áhrifum frá
Ingmar Bergman og ætlar sér lítt
af við útmælingu viðfangsefna
fremur en hann. Er skemmst að
minnast „Þagnarinnar", sem
sýnd var í Hafnarfirði í sumar,
en sú mynd átti trúi ég að tákna
þögn Guðs við þjáningum og
syndum mannanna. Sumir sáu
þar þó fátt annað en klám og
heyrðu ekki snefil af hinni eðal-
bomu þögn. Listamaðurinn náði
þar greinilega ekki nema til viss
hóps manna. Zetterling er að
sjálfsögðu ennþá viðvaningur
við leikstjórn miðað við hinn
fræga leikstjóra Ingmar Berg-
mann. Hún lætur sér líka nægja
skika af jörðinni sem vettvang
táknmyndar sinnar, og reynir
ekki að draga drottin allsherjar
persónulega inn í spilið enn sem
komið er.
Ljóst er þó, að hún hefur
gnægð sjálfstrausts og er, eins
og áður segir, ódeig að takast á
við stórbrotin viðfangsefni Og
þó að hinni vinsælu leikkonu
hafi að þessu sinni ekki heppnazt
að fullu að fleyta sínum frum-
legu hugmyndum ósködduðum
til viðtakenda, þá væri óeðlileg
svartsýni að gera ráð fyrir því,
að henni misheppnist að nýta
sína góðu hæfileika betur við
framtíðarverkefni sín.