Morgunblaðið - 06.05.1967, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. MAÍ 1967.
BOKMEiTIR - LISTIR
BÓKMEITIR - LiSTiR
BOKMEiTIR - EISTIR
- EISTIR
íslenzk náttúra býður upp
á dteljandi viðfangsefni
Viðtal við Péfur Friðrik Sigurðsson listmálara
ÞAÐ er gengið upp brattan
stiga. Uppi er ein stofa undir
súð með stóra glugga er vita í
suðvestur og norður. Með veggj-
■num standa raðir málverka.
Eitt stendur á trönum og þeg-
ar ég kem upp situr listamaður-
inn og virðir það fyrir sér. Það
er ekki fullmótað ennþá, en sýn-
ir blóm í vasa og bækur á
borði.
í fáar vistarverur hef ég kom-
ið inn þar sem hefur verið jafn
mikið af íslandi eins og í vinnu-
stofu Péturs Friðriks Sigurðsson-
•ar við Hringbraut í Hafnarfirði.
Hekla, blá með hvíta snjóhettu,
gróður og fjallasýn í Grafningi,
hús og hraun í Hafnarfirði og
þannig mætti lengi telja.
Listamaðurinn stendur upp og
eftirlætur mér stólinn. ÍJti sjást
merki vorsins. Þrestir skjótast
hjá glugganum. Börn eru að
leikjum sínum á götunni fyrir
framan húsið, þótt tekið sé að
kvölda.
— Ég er afkastamestur á vor-
in og sumrin, segir Pétur Frið-
rik. Það gerir birtan. Ég hef ekki
komizt upp á lag með að mála
við rafljós. Mér finnst þau
trufla. Bláu litirnir njóta sín
ekki og þeir rauðu og gulu verða
of sterkir.
Að mála náttúruna
Sumir hafa það sem mæli-
kvarða á listaverk, hvort sem
það er málverk eða skáldverk,
að þegar þeir sjá eða heyra það
í fyrsta sinni telja þeir sig kann-
^st við það. Og einhvern veg-
inn er það þannig, að maður
kannast við eitthvað þegar horft
er á málverk eftir Pétur Frið-
rik. Myndirnar eru af stöðum
sem maður þekkir, en hefur séð
á annan hátt en listamaðurinn.
— íslenzkt landslag er heill-
andi viðfangsefni, segir Pétur
Frikrik. Það er einstaklega in-
spírerandi fyrir málara, og ab-
straktmálarar tileinka sér stemn
ingu, sem þeir verða fyrir í
landslaginu. Ég tel, að áhrif frá
náttúrunni séu í öllum tegund-
um málverka. Þau eru ef til vill
óbein og ósjálfráð, en fyrir
hendi eiga að síður.
— Þú málar eingöngu fígúra-
tívar myndir?
— Já. Svo til að minnsta
kjosti. Ég hef verið að fikta svo-
títið við að máLa abstrakt, en
aldrei af neinni alvöru, og ég
held að það verði ekki úr því að
ég snúi mér að því í bráðina.
Það tekur langan tíma að þroska
sig upp í það að mála abstrakt
og ná tökum á því tjáningar-
formi.
— Byrjaðirðu ungur að fást
við að mála?
— Já, það gerði ég. Málaði
fyrst með vatnslitum, en fór að
nota olíulitina 1941. Ég var þrjá
vetur í Handíða- og myndlistar-
skólanum hér heima, en fór svo,
eins og svo margir íslenzkir mál-
arar, á akademíið í Kaupmanna-
höfn og var þar í þrjá vetur.
Það var auðvitað ákaflega margt
áð sjá í Danmörku, og þeir
eiga marga góða málara. Það
sem háði mér mest var hversu
tingur ég var. Ég var einfald-
lega ekki nógu þroskaður til
þess að hafa fullt gagn af nám-
inu.
— Og íslenzk náttúra býður
upp á mörg viðfangisefni?
— óteljandi. Mótív og hug-
myndir eru allsstaðar. Hugmynd
ir sem gefa manni tilefni til
þess að vinna eitthvað úr þeim
og glíma við þær. Yfir sumar-
tímann fer ég víða að leita mér
mótíva. Tek oft skissur á staðn-
um og vinn úr þeim þegar heim
er komið. Þegar maður gerir
skissu kemur þar fram augna-
bliksstemning, sem að maður
ur verður svo að reyna að halda
þegar myndiin er máluð. Birtan
og litbrigðin úti eru ákaflega
breytileg, en maður verður að
reyna að festa það í minni og
grípa það sterkasta. Stundum
fullgeri ég myndir á staðnum.
— Verðurðu alltaf að verða
fyrir einhverri stemningu?
— Já. Ég get ekki labbað á
einhvern ákveðinn stað og mál-
að. Ég verð að leita þess að sjá
fallega liti og form.
— Þegar þú ferð út í náttúr-
una með trönur og litaspjald,
ertu þá búinn að ákveðá fyrir-
fram hvað þú ætlar að mála?
— Stundum hef ég eitthvert
visst verkefni í huga, sem ég hef
séð í einhverri stemningu áð-
ur. Þegar ég svo kem á þann
stað, er hreint ekki víst að ég
finni það sem að var leitað. Finni
ég það ekki þá mála ég eitthvað
annað, — það sem hrífur mig
mest.
— Er það einhver sérstakur
staður sem er mest inspírerandi?
— Maður þarf ekki langt að
fara. Ég hef málað mikið hér í
nágrenni Hafnarfjarðar og
Reykjavíkur. í hraununum eru
óþrjótandi mótív. Svo eru nátt-
úrlega Þingvellir. Það er búið
að mála mikið þar, en staðurinn
er líka sérstaklega fallegur.
— Er landið ekki of hrjóstr-
ugt til þess að það sé skemmti-
legt að mála það?
— Nei. Síður en svo. Eintómir
skógar væru tilbreytingalausir.
Það hrjóstruga er ekki síður
fallegt, þótt fegurð þess sé öðru
vísi en gróðursins.
— En veturinn og snjórinn?
— Það er eriftt að mála snjó-
inn, enda sér maður að flestir
málarar mála sumarið. Snjórinn
er eigi að síður skemmtilegt við-
fangsefni og samspil ljóss og
skugga er oft hrífandi fallegt í
snjónum.
Sýningar og krítik
Ég spyr Pétur Friðrik hvort
hann geti gefið sig eingöngu að
málaralistinni?
hann. Lengi var það nú þannig,
að ég vann aðra vinnu yfir vetr-
artímann. Það er mjög mikið
atriði fyrir listmálara að geta
gefið sig óskipta að verkefnum
sínum, og þurfa ekki að hlaupa
frá þeim. Ef að svo er kemur
það oft fyrir að áhrifin haldast
ekki. Bezt er að geta lokið við
hverja mynd fljótlega, því að
maður hefur ekki alltaf það gott
sjónminni að geta geymt hjá sér
það sem maður hefur séð og
upplifað.
— Hvað ertu búinn að halda
margar sýningar?
— Sex eða sjö 1 Reykjavík. Og
nú er hugmyndin að halda sýn-
ingu hér í Hafnarfirði í vor.
Aðstaða til að sýna á íslandi er
mjög takmörkuð. Listamanna-
skálinn er t.d. orðinn þannig að
það er beinlínis óhugnanlegt að
koma inn í hann þegar búið er
að hengja falleg málverk þar
upp um veggi. Þetta stendur nú
til bóta, með byggingu nýs
skála á Klambratúni. Vonandi
verður ekki langt þangað til að
hann lítur dagsins ljós.
— Hefurðu sýnt erlendis?
— Það er lítið um það. Verið
með á samsýningum tvisvar eða
þrisvar. Ég hef ekki aðstöðu til
þess að komast mikið með á
slíkar sýningar, og sannast sagna
finnst mér vera dálítil einokun
í þeim efnum hérlendis. Sumir
fá sjaldan tækifæri, en aðrir
senda myndir trekk í trekk.
Þannig er þetta búið að vera í
mörg ár, þrátt fyrir þá nauðsyn,
að sem flestir fái tækifæri til
að koma verkum sínum á slík-
ar sýningar.
— Og krítikin?
— Hún er mjög misjöfn hér-
lendis. Það er alltof lítið að það
skuli ekki vera nema tveir til
þrír gagnrýnendur við dagblöð-
in, — og það alltaf sömu menn-
irnir. Þá álít ég það óæskilegt
að það skuli vera listmálarar
sem gagnrýna verk kollega
sinna. Sú hætta skapast að þeir
verði ekki of vel liðnir innan
síns hóps. Annars held ég að
blaðakrítik hafi mjög lítið að
segja. Það er ekki mikill lista-
maður sem ofmetnast við góða
dóma, eða brotnar niður við lé-
lega. Ef listamaðurinn hefur
ekki nógu mikla trú á sjálfum
sér getur slíkt náttúrulega haft
áhrif á hann.
— En almenningur. Er ekki
dómur hans þungur á metunum?
— Dómur aimennings er senni
lega það sem blífur þegar fram
í sækir. Gagnrýnendur gera
menn ekki fræga nema þá í
einstökum tilfellum. Það er al-
menningur sem hefur úrslita-
valdið. Hvort hann vill koma og
skoða sýningar og kaupa mál-
verk listamannsins. Það er nátt-
úrlega hægt fyrir sterka menn
og þá sem hafa aðstöðuna að
gera menn fræga. En í slíkri
frægð felst mikil hætta fyrir
manninn sjálfan.
Gömlu meistararnir og
poplistin
— Hefur þú orðið fyrir áhrif-
um frá einhverjum einstökum
málara?
— Ég hef orðið fyrir áhrifum
frá mörgum. Sennilegast eru
listmálarar alltaf Undir áhrifum
frá öðrum málurum, þótt það sé
ekki áberandi mikið. Það er
alltaf þannig að málarar læra
hver af öðrum og fá aukna
reynslu við að skoða verk ann-
arra. Ég held að það sé mjög
mikið til í því sem kom fram
í viðtali við íslenzkan listmál-
ara nú fyrir skömmu. Listmál-
arinn, sem hafði stundað nám
lengi og víða, sagði að það
hefði verið sér mesta lexían að
skoða söfn. Maður lærir mest á
því að skoða góðar myndir. Til-
sögn kennara getur verið of ein-
hæf, einkium ef hann er sjálfur
listamaður.
— Og íslenzk myndlist í sam-
anburði við erlenda?
— Um það vil ég ekkert segja.
Ég hef ekki haft svo náin kynni
af erlendri myndlist að undan-
förnu. Held samt að við stönd-
um jafnfætis, — höfum að
minnsta kosti gert það. Gömlu
meistararnir okkar voru eins
góðir og þeir beztu útL Það
er verið að tala um það, að hér
máli nú of margir, en mér finnst
allt í lagi að allir máli, ef þeir
hafa löngun til þess.
— Og poplistin?
— Það er hlutur sem ég er
ekki hrifinn af. Mér finnst það
ákaflega óskylt málaralist og
ætti heldur að flokkast undir
uppfyndingu furðuverka. Þótt
þetta sé nú tízkustefna, er hún
alls ekki ný. Ég man eftir því
að þegar ég var að iæra í Dan-
mörku, þá voru menn farnir að
fást við að hengja saman járna-
rusl og hverskyns dót. Annars
er það þannig að alltaf kemur
fram eittíhvað nýtt, og spurning-
in er alltaf hin sama: Hvað verð-
ur úr því?
Almennur áhugi
— Hafa íslendingar áhuga á
miálaralist?
— Það er ekki nokkur vafi á
því. Maður kemur ekki inn í hús
þar sem ‘ekki er allt þakið mál-
verkum. Og það sem meira er.
Smekkur fólksins er jákvæður.
Það er miklu algengara að það
leiti eftir góðum myndum og
hafi þær hjá sér.
Sýningar hafa auðvitað mikið
að segja um að glæða áhuga
fólks fyrir myndlist, og þess
vegna þarf að kappkosta að
koma hér upp góðum sýningum.
Sýna þarf meira af verkum lát-
inna íslenzkra meistara. Sýning-
in á verkum Þórarins B. Þorláks-
sonar var góð, en eftir marga
látna listamenn hefur aldrei
verið haldin sýning. Nægir mér
að nefna sem dæmi Jón Þor-
leifsson og Kristínu Jónsdóttur.
Fyrir utan það svo, að hér gefst
manni varla tækifæri til að sjá
erlenda myndlist.
Það er komið rökkur. Litirnir
í blómamyndinni virðast dekkri
en þegar ég kom inin. Heklu-
myndin, sem stendur við vegg-
inn hefur tekið yfir sig milda
værð.
— Ég er ánægður með þær
undirtektir sem ég hef fengið,
segir Pétur Friðrik. Fólk hefur
sýnt myndum mínum áhuga og
ég hef alltaf selt mikið þegar ég
hef verið með sýningar.
— Sérðu aldrei eftir myndum
sem þú selur?
— Það er ekki örgrant um
það. Ég segi nú ekki að ég
hugsi mikið til þeirra, enda veit
ég ekki alltaf hverjir eru eig-
endur þeirra. Oft er það þann-
ig, að ef maður sér gamla mynd
eftir sig, verður maður sár-
óánægður með hana og vildi
helzt henda henni. Stundum
kemur líka fyrir að ég verð
hissa á því hversu vel mér hef-
ur tekizt upp.
— Ertu oft óánægður með
myndir sem þú ert búinn að
mála?
Pétur Friðrik bendir á bunka
á gólfinu. — Þetta eru myndir
sem ég er óánægður með og ætla
að henda. í þessu liggur mikil
vinna, — en við því er ekkert
ag segja. Maður verður að gagn-
rýna sjálfan sig.