Morgunblaðið - 21.05.1967, Blaðsíða 12

12
MOKGUNBLAÐIÐ, SUNMULAUUK 21. MAl lSMjV.
Fundurinn, sem ekkert mátti fréttast af:
„Vonandi eiga menn ekki eftir
að lesa þetta í Morgunblaðinu64
HINIR sögulegu atburðir i
Alþýðubandalaginu síðustu
vikur hafa að vonum
vakið töluverða athygli
fölks og um leið er öngþveit
ið í þessum kosningasamtök-
um slíkt, að almenningur á
erfitt með að átta sig á hvað
þar er raunverul. aðgerast.
Af þeim sökum þykir Mbl.
rétt að gera nokkra grein
fyrir þróim þessara mála
allt frá því er Alþýðubanda-
lagið í Reykjavík var stofn-
að fyrir u.þ.b. ári en segja
má, að með stofnun þess
hafi valdabaráttan innan
Alþbl. komist á nýtt stig.
Rétt er að minna á, að sama
daginn og Alþbl. í Reykja-
vík var stofnað gaf Mbl. yfir
lit um þá atburðarrás und-
anfarinna ára, sem leiddi til
stofnunar þess.
Stofnun Alþbl. í Reykjavík
hafði lengi verið sérstakt bar-
áttumál Málfundafélags jafn-
aðarmanna, sem var hinn upp-
íhaflegi samningsaðili Sósía-
listaflokksins um stofnun
Alþbl. Með stofnun AlþbL í
Reykjavík töldu Hanníbalistar
sig geta fengið vettvang til
átaka við Sósíalistaflokkinn,
þar sem þeir hefðu a.m.k. veru
lega möguleika á að ná undir-
tökunum.
Verulegur skriður komst á
þessi mál haustið 1065, en
það voru ekki Hannibalistar,
sem höfðu frumkvæðið um
það heldur nokkrir forustu-
menn úr verkalýðshreyfing-
unni, nánar tiltekið, Guðmund-
ur J., Jón Snorri, Snorri Jóns-
son og Guðjón Jónsson, sem
hófu að þreifa fyrir sér um
samkomulagsgrundvöll milli
Sósíalistafélags Reykjavíkur
og Málfundafél. jafnaðar-
manna um stofnun Alþbl. I
Reykjavík. >að kom þegar 1
ljós, að erfitt mundi reynast
að fá þessa aðila til samstarfs
og stóð í þjarki og þrasi fram
eftir hausti og til áramóta. Inn
an Sósíalistafélags Reykjavík-
ur urðu miklar sviptingar um
málið en á fulltrúaráðsfundi,
sem haldinn var 17. nóv. 1065
fengu Páll Bergþórsson og
Brynjólfur Bjarnason heimild
til þess að ganga til samninga
um stofnun Alþbl. í Reykja-
vík eftir harðar deilur og árás-
ir af hálfu Eggerts Þorbjarn-
arsonar og Stefáns Ögmunds-
sonar. Heimildin var veitt
með 20 atkv. gegn 12, en fjöl-
margir fundarmenn tóku ekki
þátt í atkvæðagreiðslunni. f
byrjun nóv. var einnig hald-
inn fundur í miðstjórn Sósíal-
istaflokksins og á þeim fundi
fengu fyrrnefndir verkalýðs-
leiðtogar grænt Ijós á að halda
áfram viðleitni sinni til að ná
samkomulagi um stofnun fé-
lagsins.
Afstaða Hannibalista var hins
vegar sú, að þeir voru ekki til
viðtals við Sósíalistafélagið um
samninga en töldu, að verka-
lýðsforustan ætti að boða til
stofnfundar Alþbl., sem byggt
yrði upp á lýðræðislegum
grundvelli, verkalýðsforustan
yrði að koma sér saman um
stjórn félagsins, félagsmenn
SR og MJ gætu gerzt meðlim-
ir í því, en hvorugt félagið
ætti að því beina aðild né hefði
neitunarvald um málefni þess.
Ekki er ástæða til að rekja
nánar þær sviptingar, sem
leiddu að lokum til þess að
ákveðið var að stofna Alþbl.
í Reykjavík snemma vors
1066 en megindeilurnar sner-
ust um það, hvort heimila ætti
félagsaðild að því eða ekki.
Þegar á stofnfundinn kom var
það atriði enn óljóst og raunar
var ekki að fullu úr því skorið
fyrr en fyrir nokkrum vikum
sem kunnugt er, þegar tillaga
um félagsaðild var felld.
Stofnun Alþbl.
Segja má með nokkrum
sanni, að harmasaga Hannibal-
ista hafi raunverulega hafizt,
þegar þeir misstu úr höndum
sér frumkvæðið að stofnun
félagsins haustið 1065 og nú er
óhætt að fullyrða, að sá sem
stóð að baki framtaki hinnar
Lúðvik: Ég talaði við Hannibal
— aðrir sögðu að hann hefði
ekki gert það.
í þessu efni hafi verið Einar
Olgeirsson, enda báru allar
þær tillögur um samkomulags-
grundvölL sem Guðmundur J.
og fl. lögðu fram þess glögg
merki. Einar Olgeirsson varð
að þola þá raun vorið 1063,
þegar Alþbl. vann að uppstill-
ingu sinni í Reykjavík að fá
bréf frá Hannibal Valdemars-
syni, þar sem hann tilkynnti,
að annað hvort samþykkti
Sósíalistaflokkurinn, að Berg-
ur Sigurbjörnéson skipaði 4.
sæti listans í Reykjavík þá,
eða samstarfi hans við Sósíal-
istaflokkinn væri lokið. Haust-
ið 1065 virðist Einar hafa kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að
ekki mætti setja Sósíalista-
flokkinn í svo auðmýkjandi
aðstöðu aftur, hvorki gagn-
vart uppstillingu í borgar-
stjórn né til Alþingis. Hann hef
ur því hafið undirbúning að á-
ætlun um að verða við ýmsum
kröfum Hannibalista m.a. um
stofnun Alþbl. í Reykjavík og
jafnframt séð fram á að auð-
velt mundi fyrir Sósíalista-
flokkinn að ná undirtökunum
1 slíku félagi fyrr eða síðar,
eins og nú er komið á daginn.
Alþbl. í Reykjavik var stofnað
fyrir borgarstjórnarkosning-
arnar sl. vor. Á fyrstu fund-
unum í því félagi fóru Einar
Olgeirsson og félagar hans
hvað eftir annað halloka og
Hannibalistar voru sigurglað-
ir, töldu sér alla vegi færa. En
þeir fögnuðu sigri of fljótt.
Landsfundur og vaxandi átök.
Sumarið 1066 leið án mark-
verðra tíðinda í þessum her-
búðum, en þegar líða tók á
haustið fékk Sósíalistaflokkur-
inn því framgengt, að fyrirhug
aður Landsfundur Alþbl. yrði
haldinn þá um haustið. í röð-
um Hannibalista voru sterkar
raddir uppi um, að þanin fund
ætti ekki að halda fyrr en vet-
urinn 1067 en Sósíalistaflokk-
urinn fékk sitt fram. Ekkert
sérstakt bar til tíðinda á
Fyrrí
grein
Landsfundinum annað en það,
að stuðningsmenn Hannibals
Valdemarssonar töldu, að hann
hefði haft þar verulega mögu-
leika á að styrkja stöðu sína
en gloprað því tækifæri úr
höndum sér. Kommúnistar
voru að byrja að ná sér á strik
á ný.
Hinn 3. des. 1066 var haldinn
fundur í nýkjörinni fram-
kvæmdanefnd Alþýðubanda-
lagsins, voldugustu stofnun
þess. Hannibal hafði verið kos-
inn formaður Alþýðubanda-
lagsins á landsfundinum en til
þess að sá titill hefði einbverja
þýðingu þurfti hann einnig að
ná kjöri sem formaður fram-
kvæmdanefndar. Þegar til
kosningar kom stakk Björn
Jónsson upp á Hannibal sem
formanni. Lúðvík gerði tillögu
um Guðmund Hjartarson og
var hann kjörinn með 8 atkvæð
um en Hannibal fékk 7. Næst
skyldi kjósa varaformann.
Björn gerði tillögu um Guð-
mund Vigfússon, fulltrúa
kommúnista í borgarstjórn
Reykjavíkur um árabil. Lúð-
vík stakk þá upp á Ragnari
Arnalds. Sá maður á að baki
sér fjölskrúðugan feril í stjórn-
málasamtökum vinstri manna.
Hann var dyravörður á stofn-
fundi ÞjóðvarnarflokkS' íslands,
gerðist síðan meðlimur Æsku-
lýðsfylkingarinnar, sagði sig
úr henni og gerðist ritstjóri
Frjálsrar þjóðar með því for-
orði, að hann mundi ganga í
Þjóðvarnarflokkinn, gerði það
ekki, en fór á vegum Einars
Olgeirssonar 1 framboð á
Norðurlandi vestra. Síðan hef-
ur hann verið fylgisveinn Ein-
ars Olgeirssonar en jafn-
an reynt að haga seglum
eftir vindi í átökunum innan
Alþýðubandalagsins. Þeirri
stefnu var Ragnar trúr á fram-
kvæmdanefndarfundinum og
lýsti því yfir, að ekki hefði
verið haft samráð við sig um
þá tillögu, að hann yrði vara-
formaður framkvæmdanefnd-
arinnar. Við þau orð tók Lúð-
vík tillöguna til baka og var
Guðmundur Vigfússon sjálf-
kjörinn varaformaður.
Þessi atburður vakti mikla
athygli og átti eftir að draga
dilk á eftir sér. Hannibal var
mjög sleginn yfir þessum úr-
slitum en hafðist ekkert að.
Guðmundur Hjartarson hafði
verið í framkvæmdanefnd
Sósíalistaflokksins en á fundi
miðstjórnar hans 7. des. sl. gaf
hann ekki kost á sér aftur en
var þess í stað kjörinn 1. vara-
maður, sem þýðir, að í raun
sækir hann alla fundi fram-
kvæmdanefndar Sósíalista-
flokksins. Tengslin á milli
eru því traust.
Synir Hannibals voru ekki
ánægðir með úrslit kosning-
anna á fundi framkvæmda-
mefndar Alþbl. og 8. des. til-
kynnti ólafur Hannibalsson
stjórn Alþbl, í Reykjavík, að
hann mundi ekki að jafnaði
sækja fundi þar í mótmæla-
skyni við kosninguna í fram-
kvæmdanefndinni. Gils Guð-
mundsson, sem einnig átti
sæti í stjórninmi vildi ekki
fylgja fordæmi Ólafs og taldi
lítið samræmi í því, þar sem
hann hefði ekki mótmælt fram
ferði Lúðvíks 1 framkvæmda-
nefndinni.
Fundurinn, sem ekkert mátti
fréttast af.
Nú dró mjög til tíðinda.
Þann 13. des. var boðaður
fundur í Alþýðubandalaginu i
Reykjavík og var efni fundar-
ins það, að framkvstj. þess
átti að gefa skýrslu um lands-
fund og síðan átti Björn Jóns-
son að flytja ræðu um Verð-
stöðvunarfrv. Sá fundur fjall-
aði þó um annað efni þegar til
kom. Eftir að framkvstj. hafði
—flutt skýrslu sína tók til máls
Jón Hannibalsson. Hann gerði
að umræðuefni kosningu for-
manns framkvæmdanefndar
og sagði, að það væri óskap-
legt til þess að vita, að menn
störfuðu með því hugarfari,
sem þar hefði konoið fram,
svikum og prettum. Hann
deildi hart á Lúðvík Jósepsson
Björn: Titrandi af reiði gekk
hann á dyr
fyrir hlut hans að þessu máli
og fullyrti, að Alþbl. mundi
tapa 2000 atkvæðum vegna
þess. Guðmundur J. andmælti
Jóni. Hann kvaðst hafa greitt
Guðmundi HjaTtarsyni atkv. 1
framkvæmdanefndinni vegna
þes.s, að Hannibal væri störf-
um hlaðinn. Átti ihann síðan
nokkrar orðahnippingar við
Jón Hanníbalsson. Meðan á
þessu gekk hafði Kjartan Ól-
afsson framkvstj. Sósíalista-
flokksins hringt í Lúðvík og
kom hann á fundinn. Hann
kvaðst vilja lýsa þvi yfir
vegna þeasara umræðna, að
hann héfði talað við Hannibal
og sagt honum, að hann hefði
augastað á Guðmundi Hjartar-
syni í þetta embætti. (Mbl.
biður lesendur sína afsökunar
á því að það telur nauðsynlegt
að birta það sem hér fer á eft-
ir, þótt það að jafnaði telji sér
ekki fært að birta slíkt orð-
bragð, seim haft var á þessum
fundi).
Þegar Lúðvík Jósepsson
hafði lýst þvi yfir, að hann
hefði talað við Hannibal fyrir
fundinn og slkýrt honum frá
fyrirætlunum sánum stóð
Björn Jónsson upp úr sæti
sinu titrandi af reiði og sagði:
„Þú lýgur þessu helv..........
þitt. Þetta er lýgi. Ég_ lýsi því
yfir, að þetta er lýgi. Ég hlusta
ekki á þessa helv......lýgi í
þér. Ég fer af fundi". Síðan
gekk Björn fram salinn.
Þá stóð upp Jón Hannibals-
son og sagði: „Þú lýgur þessu.
Þetta er ekki satt. Hannibal
sagði mér síðast kl. 5 í dag, að
Lúðvík hefði aldrei talað um
þetta við sig".
Lúðvík: „Það er lýgi“ (hróp-
aði).
Jón: „Hvar áttu þessar við-
ræður sér stað?“
Lúðvík: „Hannibal kom
heim til mín“.
Jón: „Það er lýgi, því að síð-
ast í dag sagði Hannibal mér,
að hann hefði ekki komið heim
til þín Lúðvík í 3 ár“.
Lúðvík: „Það er lýgl . . . **.
Björn Jónsson (í dyragætt-
inni): Lýgi, lýgi, lýgi . . . og
fór síðan út).
Meðan á þessu stóð var and-
rúmsloftið slíkt á fundinum að
heyra hefði mátt saumnál
detta.
Alfreð Gíslason tók nú til
máls og kvaðst ætla að nefna
eitt dæmi um lúaleg vinnu-
brögð Sósíalistaflokksins. Vor-
ið áður hefði verið haldinn
fundur í fulltrúaráði Alþbl. til
þess að kjósa fulltrúa á ráð-
stefnu, sem átti að undirbúa
landsfund Alþbl. Þá hefði Guð-
mundur J. staðið upp og gert
tillögu um mann úr Sósíalista-
félagi Reykjavíkur, eflaust
ágætan mann. Hann hefði náð
kosningu en í kosningunni
hefði komið í ljós, að skipulagð
ar höfðu verið útstrikanir á
ungan mann, þjóðvarnarmann,
ungan og áhugasaman. Eftir
þennan atburð hefði þessi
maður sagt sig úr Alþbl. Ef
SF-menn ætluðu að haga sér á
þennan hátt væri allt, sem
héti saimstarf horfið út í veð-
ur og vind og Alþbl. rúið öllu
trausti. Þessi atburður hefði
orðið mikið áfall fyrir sig, þar
sem hann hefði haft mikið
álit á Guðmundi J. en svo væri
ekki eftir þetta. Framkvstj.
Alþbl., Svavar Gestsson, stóð
nú upp og sagði að það væri
óskaplegt, sem gerzt hefði á
þessum fundi og kvaðst vonast
til, að menn ættu ekki eftir að
lesa um hann í Mbl. Magnús
Torfi Ólafsson, þáv. formaður
félagsins, bað fundarmenn að
segja ekki frá því, seim þarna
hefði gerzt. Síðan leystist
fundurinn upp. Fundarefnið
var aldrei tekið fyrir.
Eftir þennan atburð logaði
Alþbl. í upplausn og illindum.
Framkvæmdanefndarifundur,
sem boðaður var 10. des. var af-
boðaður af ótta við sprengingu
á þeim fundi, eftir það, sem á
undan var gengið.
Lúðvík Jósepsson lagði sig
mjög fram um það að ná sátt-
um við Hannibal og Björn
eftir það sem gerzt hafði en
fékk kaldar kveðjur. Leið síð-
an fram að áramótum en þá
hófust þeir atburðir sem leiddu
til hins fræga Túnabíósfundar,
þegar kommúnistar gengu
milli bols og höfuðis á Hanni-
bal og stuðningsmönnum hans.
Verður sagt frá atburðarrás-
inni frá áramótum og síðan !
annari grein.