Morgunblaðið - 21.05.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. MAÍ 1967.
Guðný Guðnudóttir
Nokkur kveðjuorð
F. 13. júlí 1894. D. 14. maí 1967
HYE stundin er hröð og heims-
lífið skammt, himininn mikill —
og lítil storðin.
GuíSný Guðnadóttir, frá Vals-
hamri er dáin. Hún lézt að
morgni hvítasunnudags þ. 14.
þ.m. og var til moldar borin á
föstudag.
Hún var fædd 13. júlí 1894 á
Valshamri á Mýrum, yngsta barn
hjónanna, Guðnýjar Kristrúnar,
húsfreyju þar, Níelsdóttur, bónda
á Grímsstöðum, Eyjólfssonar, og
Guðna, bónda og trésmiðs Jóns-
sonar, bónda í Fíflholtum.
Hin unga mær ólst upp hjá
foreldrum sínum framundir tví-
tugsaldur. Hún naut ekki sér-
stakrar skólamenntunar heima
en hennar heimili var mikið
lestrar- og verkmenningar
heimili og naut Guðný þess í
ríkum mæli, svo sem síðar kom
fram.
Um tvítugt fer hún úr for-
eldrahúsum til ísafjarðar og
síðan til Reykjavíkur. En það-
an lá leiðin til Bandaríkjanna
og dvelst Guðný þar með fjöl-
skyldu Gunnars heitins Egilson,
sendifulltrúa íslands í fisksölu-
málum. Sama embætti gegndi
Gunnar síðar fyrir fsland á
Spáni og Ítalíu.
f þeim löndum dvaldist Guð-
ný einnig með hans fjölskyldu
í 2—3 ár og hefur alla tíð síðan
haldist góð vinátta með henni
og þessu fólki. T.d. fór Guðný
s.l. sumar til Spánar með börn-
um frú Guðrúnar og Gunnars,
á sömu slóðir og þaju höfðu
áður búið á.
Á næstu árum starfrækti Guð-
ný matsölu í Austurstræti 5 í
Reykjavík, þar naut hún sín vel
og eignaðist marga vini.
Er rannsóknarstofa Háskólans
í Kirkjustræti 12, tekur til
starfa undir stjórn Nielsar Dun-
gal þá ræðst Guðný til frænda
síns, sem fyrsti starfskraftur
þar. Og mun hún þá hafa lært
undirstöðu þess starfs, sem hún
vann að til dauðadags.
Árið 1934 var Guðný í Dan-
mörku til fullkomnunar sem
laborant og réðst 1. apríl 1935
á rannsóknarstofu Landsspítal-
ans, þar sem hún vann sðían I
32 ár, eða fram í marzmánuð
s.l.
Á þessum langa starfsferli eign
aðist Guðný fjölda vina meðal
lækna, hjúkrunarkvenna, ann-
ars starfsfólks og sjúklinga.
Enda munu hennar góðu kost-
ir, þrifnaður, árvekni, samvizku-
semi og trúmennska hafa notið
sín vel í þessu nákvæmnis- og
ábyrgðarstarfi og hún Tiaft mjög
glöggt auga fyrir því sem um
var að ræða og leiðbeint vel
mörgu læknisefni og kennt fjölda
verðandi laboranta.
Landsspítalinn varð annað
heimili Guðnýjar og þar lauk
hennar æfigöngu. Hennar ætt-
ingjar og vinir þakka læknum
og hjúkrunarliði, er veitti henni
síðustu hjálp og umönnun í
hennar þungu þraut.
Kynni mín af Guðnýju hóf-
ust sumarið 1945, er fjölskylda
okkar kom til íslands, eftir að
hafa verið erlendis síðan fyrir
stríð.
Enginn af hinum mörgu og
ágætu ættmennum fannst mér
litríkari og skemmtilegri en Guð
ný. Hún var okkur líka sérlega
góð og einkum var hún börnum
okkar hin elskulegasta frænka
alla tíð. Þar til hún lagðist bana-
leguna fyrír 2 mán. var hún
stöðug og styrkjandi hönd fjölda
ættingja og mörgu vina, eink-
um þeirra sem í veikindum áttu
— alltaf tilbúin að hjálpa.
Hún var sjálfstæð og ákveðin
i skoðunum en þó frjálslynd og
ekki hrædd við að skipta um
skoðun ef svo bar undir og
henni fannst hið nýja réttara
og betra.
Hún var skapmikil og skyldi
gjarnan fram ganga það er
henni þótti rétt vera.
Þrátt fyrir dvöl sína í Amer-
íku og á meginlandi Evrópu, sem
sett hafði nokkurt heimsborgara
snið á Guðnýju átti hún svo
djúpar rætur í íslenzkri moldu,
að ekki gat hún hugsað sér að
eyða starfsdegi sínum annars-
staðar en á íslandi.
Hjá því ágætisfólki, sem bjó
í Næfurholti og Hólum á Rang-
árvöllum fékk Guðný land það
undir sumarbústað, sem húi.
lengi hafði haft augastað á.
Dyggði síðan í nábýli við vini
sína á næstu bæjum, bústað á
bakkanum við Hraunteigslæk,
því það ■ var feguratur reitur er
hún hafði augum litið. Þar gat
hún haft sjálfa Heklu að bæj.ar-
fjalli, andað að sér fjallalofti og
skógarilmi og hlusta um leið
á hinn seiðandi lækjarnið. . .
Bláfjöllin standa í breiðfylking
sem bergrisavörður um
Rangárþing.
Ljóða lækir við bakka —
þyrlast niður um þríhyrning
þokan um giæna slakka.
Þarna undi Guðný þegar hún
gat með gestum sínum og sýndi
þá jafnan hina mestu rausn og
naut þess að dvelja á þessum
dásamlega stað.
Ég man þig heiðasveit þótt
dagar dvíni
og deyi öll þín blóm í hvítu
líni.
þinn andi hefur svalað minni
sál;
jeg sé þig enn og drekk af
þínu víni.
Ó, fjallakyrð, sem á ei
mannlegt mál,
Ó, máttarveig af
himnadjúpsins skál.
Þó við Guðný þekktumst vel
í meira en 20 ár og bæði talin
skapstór, þá bar aldrei skugga
á vináttu okkar og mér finnst
ég vera ríkari eftir, að hafa
þekkt hana.
Guja mín, ég ber þér hjartans
kveðjur ættingja þinna og vina.
Þakka þér fyrir samfylgdina.
— Dyggð og tryggð þitt dæmi
kenni. Dána! Þú varst íslpnzk
kona.
Stefán Pálsson.
GUÐNÝ mfn — svona fór þetta
þá — en svo sannarlega grun-
aði hvoruga okkar, er ég fór úr
bænum rétt fyrir páskana, og
kvaddi þig í síma, að það yrði
okkar síðasta samtal. Þú hafðir
ætlað að skreppa til mín, tvisv-
ar sinnum með frænkum þínum,
en þá gátu þær ekki komið, og
þú sagðist nú halda, hress eins
og vanalega, að það mætti bíða
fram yfir hátíðarnar, eða þar til
að veðrið batnaði, þú gætir
alltaf komið.
Reyndar ætlaðir þú að 14fa
taka þetta þykkildi utan af háls
inum á þér, svona við tækifæ"1.
það gæti varla tekið lan^on
tíma, og ágætt að nota páska-
fríið til þess. En það fer margt
öðruvísi en ætlað er og eins gott
að vita ekkert fyrirfram um
tilveruna og tilgang hennar.
Ekki má ég lengur eiga von á,
að þú skreppir til mín, né ég
til þín. ekki heldur, að ég fari
með þér í sumar austur undir
Heklu í friðsæla sumarhúsið
þitt þar. eins og að þú varst svo
oft búin að tala um og ég
að hlakka til. Það var
alltaf eitthvað svo nota-
legt að heimsækja þig og þitt
vistlega heimili í Eskihlíð 6.
Þú hafðir alveg sérstakt lag á
að taka vel á móti gestum.
Guðný mín, þessar fáu línur eru
engin æviágrip um þig, aðeins
nokkur kveðju orð fyrir nær
40 ára trygga vináttu.
Ég kynntist 'þér fyrst sem
frænku mannsins míns, og mér
féll þá strax vel við þig, því
þú varst alltaf svo kát og hress-
andi, sagðir alltaf þína mein-
ingu hvort sem að hún líkaði bet
ur eða ver. Þú áttir hvorki til
fals né hræsni. Þú varst vinur
vina þinna, aldrei með neina
skinhelgi, ekki eitt í dag og ann-
að á morgun. Ég þakka þér kær
lega fyrir tryggð þína og vin-
áttu við mig og mína fjölskyldu.
Þú áttir svo stórt og gott hjarta.
Sumum gat fundizt þú stund-
um hvassyrt og hryssingsleg, en
við öll sem þekktum þig, viss-
um hversu tilfinningarnæm og
góð þú varst. Og núna er ég
kem aftur í bæinn finnst mér
andrúmloftið drungalegra og
umhverfið daprara þar sem
þig^ vantar.
Ég sendi þér mínar beztu
þakkir fyrir samfylgdina á liðn-
um árum og bið þér guðs bless-
unar handan við móðuna miklu.
J.B.I.
FÖSTUDAGINN 19. maí, fór
fram útför Guðnýjar Guðnadótt-
ur. Hún var tíður gestur á æsku-
heimili mínu. Ég minnist hennar
sem umhyggjusamrar frændkonu
og vinkonu móður minnar.
Á fjórða áratug vann hún við
rannsóknarstörf. Hún hóf þetta
ævistarf sitt við rannsóknarstofu
Háskólans hjá frænda sínum
prófessor Níelsi Dungal. Síð-
ar fór hún til frekara náms
í þeirri grein að Bispe-
bjerg spítalanum í Kaupmanna-
höfn, og skömmu eftir að Lands-
spítalinn tók til starfa réðist
hún þangað að rannsóknarstof-
unni, þar sem hún vann allt til
dauðadags.
Guðný var gædd mikilli skap-
festu. Hún var áreiðanleg og
traust í hvívetna, snyrtileg, at-
hafnasöm og full áhuga fyrir
því að grannskoða öll viðfangs-
efni sín. Hún var raunsæ og má
vera að mörgum fyndist hún oft
óþarflega bersögul og óvægin í
dómum, en undir niðri hafði
hún stórbrotnar tilfinningar og
trygga lund. Hún var skilnings-
rík á erfiðleika annara. Og mörg
um sjúklingnum reyndist hún
hjálpleg við ýmsa fyrirgreiðslu
til spítalavistar og læknishjálpar.
Ætljarðarást hennar og þjóð-
erniskennd var svo rík, að henni
fannst lítið til erlendrar náttúru
koma. Þótt hún dveldi um nokk-
urt skeið á yngri árum sínum
bæði í Bandaríkjunum, Spáni og
ítalíu og ferðaðist víða um lönd
var henni fyrst og fremst allt
heilagt sem íslenzkt er og þótti
jafnvel erlend t.ré og garðagróð-
ur einskis virði borið saman við
íslenzkan gróður þótt skraut-
minni væri.
„Já fegurri aldrei sá ég sýn
milli sanda og auðna, en lauftré
þín,
Hraunteigur — hæli þess snauða.
þú ert samur að morgni, hvort
sólin skín,
eða syrtir af harmi og dauða.“
Hún byggði sér lítið sumar-
hús í gróðurvin Hraunteigs við
rætur Heklu á hvítasunnudag
fyrir 24 árum. Síðan hefur aldrei
liðið sú hvítasunna, að hún ekki
dveldi þar í teignum, tíðast með
gestum sem hús hennar stóð æv-
inlega opið fyrir. Nú er jarðvist
hennar lokið. Á hvítasunnu-
morgni kvaddi hún þennan
heim, eftir skamma en erfiða
sjúkdómslegu.
Fýrir hönd fjölskyldu minnar
vil ég þakka Guðnýu tryggð
og vináttu og þá umhyggju, sem
hún sýndi okkur öllum.
Sturla Friðriksson.
FYRIR um fjörutíu árum efndu
þau frændsystikinin, Níels Dung-
al læknir og Guðný Guðnadótt-
ir frá Valshamri á Mýrum, til
ferðar austur að Heklu. í för-
inni var móðurbróðir þeirra, sr.
Haraldur Níelsson, er Jengi hafði
þráð að ganga á Heklu og sá nú
þann draum sinn rætast, enda
ekki seinna vænna, því að hann
átti þá skammt eftir ólifað.
Kjartan Ólafsson augnlæknir
slósit í þessa för með þeim og
lagði til farkostinn.
Ég hef sjaldan heyrt betur
sagða ferðasögu en lýsingu
Guðnýjar á þessu ferðalagi, því
að þar naut hin mikla frásagnar-
gáfa hennar sín til fullnustu.
Þegar komið var í Hekluhlíðar,
var kapp læknanna svo mikið,
að þeir fóru á undan þeim Har-
aldi og Guðnýju upp á tindinn
og voru komnir á leið ofan aft-
ur, er þau bar að. Þá kom vilja-
kraftur Guðnýjar vel í Ijós, er
hún sneri för læknanna öðru
sinni upp á fjallið.
Þegar ferðafólkið kom úr
fjallgöngunni niður í Hraunteig,
siá Guðný fyrsta sinni þann stað,
- HVALFELL
Framhald af bls. 12.
höfði út í vatnið og^ heitir
Skinnhúfuhöfði, kenndur við
tröllkonu, að því ætlað er, en
ekki kann ég ættir hennar að
rekja. Upp frá vatninu vestan-
verðu er hæðarhryggur, sem
Veggir heitir. Vestan við Veggi
tekur síðan við Botnsheiði, vot-
lend og flatlend, og nær allt
vestur til Svínadals og norður
til Skorradals, er þar sauðland
gott.
Nú liggur leiðin vestur með
vatninu sunnanverðu undir
fjögur hundruð metra háum
móbergshömrum og er farið
fast með vatninu, en undirlendi
er ekkert að kalla. Vestarlega
undir hömrunum er dálítill
klettaskúti alveg niður við
vatnið. Þessi skúti heitir Arn-
esarhellir. Hann er kenndur við
Arnes nokkurn Pálsson þjóf og
útilegumann, en hann mun al-
menningi einkum kunnur af út-
varpsleikriti Gunnars M. Magn-
úss, rithöfundar, I múrnum, svo
og úr Fjalla-Eyvindi Jóhanns
Sigurjónssonar sem útilegufé-
lagi Eyvindar og Höllu, þótt
dregið sé nú í efa, að sögnin
um dvöl hans með þeim eigi
nokkra stoð í veruleikanum.
Hins vegar er vitað, að hann
átti heima við Hvalfjörð áður
en hann lagðist út, bæði á Kjal-
arnesi og Akranesi, og má rétt
vera, að hann hafi einhvern
tíma legið úti í þessum skúta,
en munnmæli herma, að hann
hafi dvalið þar vetrartíma og
lifað m. a, á silungi úr vatn-
inu. Arnes var að lokum fang-
aður og dæmdur og sat um nær
tuttugu og sex ára skeið í tukt-
húsinu í Reykjavík, þar sem nú
er stjórnarráð íslands. Með
honum dvaldist þar um skeið
Þórdís nokkur Karlsdóttir, eign-
aðist hún barn í tukthúsinu og
kenndi Arnesi og gekkst hann
fúslega við barninu, enda kom
þar brátt, að hann var gerður
að varðmanni tukthússins og
nokkurs konar siðferðilegum
læriföður tukthúsfélaga sinna,
en þeir báru honum misjafnlega
söguna. Hann losnaði þó um síð-
ir úr tukthúsinu og dó í Engey
7. sept. árið 1805, háaldraður
er hún síðar reisti á sumarbústað,
þ.e. á norðurbakka Hraunteigs-
lækjar í NæfuiiholtslandL Legg-
ur lækurinn þar lykkju á leið
sína, og stendur bústaðurinn á
sléttri flöt við bugðuna undír
dálitlu holti, sem þar verður.
Trjá- og blómagróður dafnaði
vel í þessum reit, þegar hann
hafði verið girtur, og var
skemmtilegt að fylgjast með
vexti hans. Þegar svo var komið,
að Guðný sá ekki lengur til
Heklu úr austurglugga bústaðar-
ins, hjó hún skarð í kjarrið, tii
þess að hún missti ekki sjónar
af fjallinu.
Dvöl Guðnýjar austur undir
Heklurótum um flestar helgar
frá því snemma á vorin og langt
fram á haust, auk langdvalar í
sumarleyfum, var hennar annað
líf. Þangað bauð hún óspart vin-
um sínum, ungum og gömlum,
og naut þess að veita þeim af
rausn og láta fara sem bezt um
þá. En stundum var hún einnig
ein á ferð og hikaði þá ekki við,
er hún fór Holta- og Landsveit-
arleið, að vaða Rangá, þótt
straumþung væri.
Við vinir Guðnýjar, er áttum
með henni margar sólríkar stund
ir austur undir Hraunteig, minn-
umst hennar og þeirra stunda
með þöklk og söknuði.
maður, og var jarðaður í kirkju-
garðinum við Aðalstræti.
Enn getur að líta þarna 1
skútanum í Hvalfelli nokkrar
grjóthellur úr hinum harða
svefnbálki útileguþjófsins, en
tófugras og aðrar bergjurtir
hafa skotið rótum í hellisloft-
inu og eiga þarna rósama ævi.
Enginn veit nú lengur með
hvaða hugarfari Arnes Pálsson
hefur lagzt til svefns í þessum
skúta undir fjallshömrunum
með grængolandi hyldýpið við
rekkjustokkinn eða vaknað til
vesaldómsins að nýju, öll eru
vitnin þögul sem gröfin um
hinn ógæfusama næturgest,
sem hér átti sér hvílustað end-
ur fyrir löngu.
Útfall Botnsár er vestast úr
vatninu og er nú um gróið land
að fara niður með ánni vestan
við Hvalfellið, grasflesjur og
lyngmóa. Fljótlega komum við
að Breiðafossi, sem fellur á af-
liðandi flúðum, smáfríður foss
í notalegu umhverfi. Segja má,
að Breiðifoss sé forboði mark-
verðari fyrirbæra í ánni og
landslaginu, Glymur er sem sé
á næstu grösum. Innan stundar
stöndum við á barmi gljúfurs-
ins mikla, þar sem Botnsá steyp-
ir sér í hvítum fossi fram af
196 m hárri bergbrúninni þver-
hníptri. Bezt sést fossinn af
bergsnös einni austan við gljúfr-
ið nokkuð neðan við fossinn.
Fossinn er venjulega frekar
vatnslítill, en gljúfrið þröngt og
hrikalegt, skiptast þar á margs
konar berglög í mismunandi
litum, hreinasta augnayndi, og
jarðfræðingum eflaust mikil
opinberunarbók.
Vestanmegin niður með ánni
heita Glymsbrekkur. Nú er um
tvo kosti að velja. Annað hvort
að fara upp fyrir fossinn aftur
og vestur yfir ána og niður
með ánni Hvalfellsmegin, en
þar er yfir nokkra djúpa gil-
skorninga að fara, en engu að
síður skemmtileg og auðfarin
leið Neðar í ánni er enn dálít-
ill foss, Folaldafoss, umvafinn
birkikjarri og hvannastóði. Brátt
er hringnum lokað. Við höfum
gengið á Hvalfell og umhverfis
Hvalfell. ferðin hefur sjálfsagt
tekið sjö—átta tíma. En Hval-
fell stendur fyrir sínu og eng-
inn þarf að sjá eftir deginum.
Kápur, dragtir
hattar
Ný sending.
BFRNHARÐ LAXDAL
Kjörgarði.
Finnbogi Guðmundsson.