Morgunblaðið - 27.05.1967, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1967.
- RÆÐA GUNNARS
Framh. af bls. 17
um nýju hraðfrysíitogurum,
hafa verið mun meiri og stór-
fcostlegri á sdðustu árum, heldur
en aukin eftirspurn á helzitu
neytendamörkuðum gefur tilefni
til. Vegna þessarar þróunar hef-
ur mikið umfram-framboð á
hraðfrystum fiski átt sér stað
með þar af leiðandi verðlaekk-
anir í för með sér. f þessum efn-
um hefur bylting átt sér stað í
Sovétríkjunnum, Englandi, Vest-
ur-Þýzkalandi og Póllandi og
framleiðsluaðstaða er enn að
aukast og batna í Kanada. Auk
þess hafa Japan, Suður-Afríka
og SuðUr-Ameríkuríki hafið
innreið sína inn á markaði, sem
Vestur-Evrópubúar sátu svo til
einir að hér áður fyrr. Til þess
að varpa nokkru Ijósi á, hvað
blasir við íslenzkum hraðfrysti-
iðnaði í samkeppninni á heims-
mörkuðunum nægir að skýra í
stórum dráttum frá þróuninni í
helztu viðskiptalöndunum.
Árið 1956 var heildarafli
Soivétríkjanna 2.8 mildj. tonn.
Þar af munu um 5 míllj. tonn
arfiskur. Árið 1966 var heildar-
afli Sovétríkjanna 6 millj. tonn.
Þar af munu um 5 millj. tonn
hafa verið sjávarafli. Á aðeins
10 ánuim hefur heildarafli Sovét-
manna því rúmlega tvöfaldazt.
Ekki liggja fyrir neinar ná-
kvaemar tölur um, hversu mik-
ið af aflanum fer í frystingu, en
eftir því, sem næst verður kom-
ist, mun það vera um helming-
ur aflans. Að vísu eru íbúar
Sovétríkjanna 220—230 millj. og
að því er stefnt, að stóraulka fisk
neyzluna, sem mun núna vera
um 11 kiló á íbúa. Áætlað er,
að fcoma neyzlunni upp í 18 kíló
á íbúa á næstu árum, en hvað
sem því líður, þá er því tak-
marfci ekki enn náð með þeim
afleiðingum, að hraðfrystar
sjáivarafurðir frá Sovétríkjun-
um hafa á síðustu árum víða
verið boðnar fram í Vestur-Ev-
rópu. f Póllandi, sem lengi hef-
ur verið gott viðskiptaland í
frystum sjávarafurðum frá ís-
landi, hefur þróunin orðið sú,
að Pólverjar hafa komið sér upp
öflugum úthafstogaraflota til
þess að annast fisköflun. í lok
árs 1966 áttu Pólverjar 17 verk-
smiðjutogara, 17 fryatitogara og
auk þess 109 togara af annarri
gerð. Á fjórum árum, eða frá
1963, hefur heildarafli Póllands
aukizt úr 210.000 tonnum árið
1963 í 316.000 tonn árið 1966.
Þar af var frystur fiskur og fisk-
flölk árið 1963 23.000 tonn, en
árið 1966 69.000 tonn, eða hafði
tæplega þrefaldazt á fjórum ár-
um. Á sama tíma juku Pólverjar
útflutning á sjávarafurðum. Ár-
ið 1963 fluttu þeir ót 4.270 tonn
af slíkum afurðum, en árið 1966
21.085 tonn. Hafði þessi útflutn-
inguir fimmfaldazt á aðeins fjór-
um árum og mu,nu frjrstar af-
urðir vera stór hluti þessa út-
/lutningsflokiks, þótt það sé ekki
tilgreint í pólskum hagskýrslum.
Þá hafa Vestur-Þjóðverjar auk-
ið eigin fisköflun, en það land
hefur jafnan keypt nokkuð af
frystum sjávarafurðum frá fs-
landi. Þessi aukna fisköflun
þriggja framangreindra Evrópu-
þjóða, hefur þegar baft sín áhrif
á viðskipti f&Iands við umrædd
ríki, etns og sjá má á þróun út-
flutningsins til þessara landa á
síðuistu árum. í öðru þýðingar-
miklu markaðslandi fyrir fryst-
ar sjávarafurðir, Englandi, hef-
ur stóraukin eigin framleiðsla
Breta á frystum sjávarafurðum,
bæði í hraðfrystihúsum og frysti
togurum, leitt til þess, að fram-
boð á hraðfrystum fiski hefur
stóraukizt með þeim afleiðing-
um, að bæði íslendingar og
Norðmenn eiga nú í erfiðleikum
með tilliti til sölumöguleika þar.
Norðmenn eru þó það betur sefct-
ir en íslendingar, að af frystum
fisiki frá Noregi þarf ekki að
greiða toU, en hins vegar þarf
að greiða 10% toll af hraðíryst-
um fiski frá íslandi, þar sem ís-
land er ekki aðili að Fríverzlun-
arbandalagi Evrópu (EFTA).
Erfitt er að segja nákvæmlega
hver sé árleg heildareftirspurn
brezka markaðsins eftir freð-
fiski, en miðað við freðfiskfram-
leiðslu Breta, iinnflutning freð-
fisks og útflutning frá Bretlandi
á sáðustu árum, er ekki óvarlegt
að áætla, að heildareftirspurn
brezka marfcaðsins sé nú um 100
þús. tonn. Samfcvæmt opinber-
um brezkum heimildum voru
birgðir í Bretlandi á frystum
fiski um síðusfcu áramót um 40.
000 tonn. Er það um 40% af ár-
legri markaðsþörf, og er nokk-
uð hægt af því að marka, hvaða
áhrif það hefur á hugsanlega
sölumöguleika á þessum mark-
aðL
í Vestur-Þýzkalandi hefur þró
unin verið svipuð. Heiidareftir-
spum eftir frystum sjávarafurð-
urn þar er mun minni heldur en
t.d. í Bretlandi. Vegna aukinnar
framleiðslu hraðfrysts togara-
fisks, hefur framboð þessarar
afurðar aukizt langit fram úr
allri eftirspurn í Vestur-Þýzka-
landi. í lok ársins 1966 var
heildartogarafloti Vestur-Þýzka-
lands, þ. e. hinir svonefndu út-
hafstogarar, 154 talsins, og þar
af gátu 57 fryst aflann um borð.
17 þessara togara vom frysti-
togarar, þ.e.a.s. þeir frystu allan
aflann uim borð, en 40 togarar
ýmist ísuðu eða frystu aflann.
Framleiðsla frystra sjáivaraf-
urða um borð f vestur-þýzkum
toguram var frá 1. janúar til
31. október 1966, 46.602 tonn, en
á sama tíma 1965, 40.411 tonm.
50% þessa afla er selt á innan-
landsmarkaði, en hinn hekning-
urinn er fluttur úr. Þessi um-
fram-framleiðsla Vestur-Þýzka-
lands hefur leitað inn á þýð-
ingarmikla markaði, sem íslend-
ingar hafa selt afurðir sinar á,
eins og í Bandaríkjumjm, og hef-
ur þessi fisfcur oft verið boðinn
á mun lægra verði, en t.d. fslend
ingar og Norðmenn hafa selt
sambærilegan fisk fyrir.
Þá er vitað, að Kanadamenn
eru að sitóraufca fraznleiðsluað-
stöðu sína í frystum fiski, og bú-
ast má við mjög aufcnu heildar-
framboði frá Kanada á næstu
árum. Eru afleiðingar þess ófyr-
insjáanlegar, sérstaklega f
Bandarfkjunum. Af hálfu S.H.
er fylgst mjög vel með þróun
þessara mála, en hafa verður í
huga, að íslenzkur hraðfrysti-
iðnaður á í höggi og samkeppni
við erlenda stórrisa, sem geta
fjárifest sem nemur hundruðum
milljóna króna á ári í fisfciskip-
um, hraðfrystihúsum, frysti-
geymslum, fiskiðnaðarverk-
smiðjum og almennri markaðs-
uppbyggingu. Reynt er að
bregðast við þeim vanda, sem
að hömdum ber með öllum þeim
ráðum, sem tiltækileg eru af
háifu sölusamtafcanna, en því er
að sjálfsögðu takmörk sett, hvað
hægt er að gera í þeim efnum.
Þá er þess að geta, að það,
hvernig hægt er að standa að
framleiðslu- og sölumálum gagn-
vart hinum einstöku mörkuðum,
er ákaflega mismunandi. T.d.
eru markaðs- og söl.uaðstæður
allt aðrar í BandarSkjunum, hvað
snertir hugsanlega áran,gursríka
möguleika vegna reksturs eigin
fiskiðnaðarverksmiðju og sölu-
skrifstcxfu, heldur en átt gæti sér
stað í Vestur-Evrópu. í Vestur-
Evrópu ráða fá stór fyrirtæki
svo til öllu í hraðfrystiiðnaðin-
um, auk þess sem þessi fáu stóru
fyrirtæki eiga mjög sterfc ítök í
dreifingar- og sölukerfinu.
Vegna þess þjóðskipulags, sem
Austur-Evrópuþjóðirnar hafa til
einkað sér, ríkir svo þar enn
arnrvað vi&skiptafyrirkomula g.
Til viðbótar þeirri þróun, sem
átt hefur sér stað í framan-
'greindum löndum, þá hafa
'Noregur, Ðanmörk, Grænland
og Færeyjar, sem ha.fa ekki
ósvipaða aðstöðu og íslendingar
gagnvart helztu mörkuðum. stór
aukið framleiðslu sína á fryst-
um sjávarafurðum á síðustu ár-
um. — Verðhranið hefur því
einnig komið harkalega niður á
hraðfrystiiðnaði 'þessara þjóða,
og er nú t.d. þannig ástatt f
sjávarútvegi og fiskiðnaði Norð-
manna, að áform murra vera
uppi um að hækka fjárframlag
hins opinbera til þessara at-
vinnugreina um ca. 106%. En eft
ir því sem norskar heimildir
herma, hefur verið farið fram á
af hálfu Noregs Fiskarlag að
fjárframlag hins opinhera verði
hækkað úr um 720 millj. kr. (ís-
lenzkar krónttr) í um 1500 millj.
krónur. Af þessu má nokkuð
marka, hve aðstaða þessa at-
vinnugreina hefur breytzt til
hins verra í Noregi. Þá munu
kanadísk stjórnarvöld hafa stór
aukið fjárframlög hins opinbera
tn sjávarútvegs og fiskiðnaðar
í Kanada.
Eins og ðllum er kunnu.gt. er
nú á döfinni að athuganir fari
fram á því, sem nefnt hefur
verið endurSkipulagning hrað-
frystiiðnaðarins, og jafnvel tal-
ið að slíkt muni fela í sér feekk
un hraðfrystihúsa, sem þá ann-
að hvort ætti sér þannig stið,
að frystihúsum kynni að verða
slegið saman eða sum lðgð al-
gjörlega niður. Um raunhæfi
þessarar hugsunar og mögu-
leika til framkvæmda, vil ég per
sónulega ekki kveða upp neinn
dóm á þessu stigi. en hins vagar
er nauðsynlegt að athugu.i sú.
sem ákveðin hefur veTÍð að
fara skuli fram á hag og öllum
aðstæðum hraðfrystihúsanna
verði lokið hið allra fyrsta. Að
sjálfsögðu vfljum við leggja
áherzlu á, að harðfrystiiðnaður-
inn, eins og hann er byggður
upp í dag, er tfl orðinn vegna
ákveðinna skilyrða, sem gáfu
ákveðnar vonir um, að menn
væru að binda fjármuni sína og
framtíðarvonir í rekstri, sem
væri þjóðinni og þeim sjálfum
til heillá. Segja má, að meðan
sæmilega gekk, hafi möguleikar
tfl slíks verið fyrir hendi, en
uzn leið og halla tekur undan
fæti vegna kringumstæðna, sem
hraðfrystihúsaeigendur geta
ekki ráðið við, nema að mjög
takmörkuðu leyti, má ekki
skorta skilning á því, sem mikil
vægt er. Hraðfrystiiðnaðurinn
er stærsta iðngrein íslenzku
þjóðarinnar í dag. Hann veitir
jafnasta atvinnu og er undir-
staða atvinnuuppbygginigar I
fjölmörgum sjávarplássum
landsins. í hraðfrystiiðnaðinum
og skipaflotanum, sem hráefnis-
öflun annast vegna hans, liggja
geysilegar fjárupphæðir og er
árlegur útflutBÍngur hraðfrystra
sjávarafurða um % hlutinn af
heildarútflutningi þjóðarinnar.
Það er þjóðarnauðsyn, að hrað-
frystiiðnaðurinn búi við eðlileg
rekstrarskilyrði og að nauðsyn-
legur þróttur skapizt á ný I ís-
lenzkum hraðfrystiðnaði. Það
þarf að endurmeta rekstrarað-
stöðu hraðfrystihúsanna m.a.
með því, að skapa þeim rétta
rekstrarað3töðu. Þá þarf að
tryggja aukna hráefnisöflun
með þeim ráðum, sem duga til
þess, að útgerðarmenn og sjó-
menn fái aftur aukinn áhuga
fyrir þorskveiðum. Þess þarf að
gæta sérstaklega, að markaðsað-
staðan sé sem víðast tryggð og
hagsmunir hraðfrystiiðnaðarins
séu ekki fyrir borð bornir í milli
ríkjasamningum. Mistök í þess-
um efnum geta kostað hraðfrysti
húsin og þjóðina í heild tugir
milljóna og jafnvel orðið þess
valdandi, að úr framleiðslunni
falli þýðingarmiklar afurðir,
sem á síðara stigi leiði til rekstr-
1 DAG verður til moldar bor-
inn að Staðarfelli Þórður Kristj
ánsson, bóndi á Breiðabólsstað
á Fellasitrönd á heimili sínu að
miorgni 19. maí, 77 ára að aldri.
Þórður er fædidur á Breið-a-
bólsstað 26. marz 1890, sonur
'hjónanna Kristjánis Þórðarsonar
bónda þar og konu hans Sigur-
hjargar Jónsdóttur. Á Breiða-
bólsstað stóð hann föstum rót-
um. Þar hefur sami karlleggur-
inn búið á þriðju öld. Var Þórð-
uir fimmti ættliðurinn og er nú
Þórður á heimili foreldra isinna
'sj sjötti tekinn við sem er Hall-
dór sonur hans.
Til tvítugs aldurs dvaldist
Þórður á heimili foreldra sinna
og vandist þá öllum sem störf-
um, sem til falla í sveit. Var
hann elztur 12 systkina.
En á árunum 1910—12 var
hann að m iklu leyti á höfuð-
ból'rnu Staðarfelli hjá Magnúsi
bónda Friðrikasyni. Veturinn
1913—14 fór Þórður í skólann í
Hjarðarholti til síra Ólafs Ólafs-
sonar og hlaut þar góða við-
bót við það vegarnes’ti, sem
hann haifði úr foreldrahúsum.
Á Hóli í Hvammssveit hóf
Þórður búskap 1916 og var þar
um tveggja ára skeið, en 23.
júní 1918 steig Þórður eit mesta
gæfuspor, þegiar hann kvæntist
eftrrlifandi konu sinni, -Stein-
unni Þorgilsdóttuir í Knarrar-
höfn. Fluttist hann þá að Knarr
arhöfn og bjó þar til 1921, en
þá fluttis't hann aftur að Breiða
bólsstað, þar sem hann bjú til
dauðadags.
Þeim Þórði og Steinunm varð
Sex barna auðið. Þau eru:
Ingibjörg Halldóra, dó 17 ára,
Guffbjörg Helga, gift Ástvaldi
Magnússyni,
Friðjón, sýslumaður, kvæntur
Kristínu Sigurðardóttur.
Sigurbjörg Jóhanna, gift Gísla
B. KristjánssynL
Sturla, bifreiðastjóri, kvæntur
Þrúðí Kristjánsdóttur,
HaUdór Þorgilu, bóndi, kvænt
ur Ólafíu ólafsdóttiuir.
Sambúð þeirra Þórðar og
Steinunnar einkenndist af gagn
kvæmri ást og virðingu og voru
þau bæði samtaka að koma börn
um sínum sem bezt til manna.
Barnabörnin, sem nú eru orðin
tuttugu, fjölmenntu á hverju
sumri til afa og ömrnu á
,3reiða“ áisamt foreldrum sín-
um.
Snemma voru Þórði falin trún
aðarstörf fyrir srveit sína og söfn
uð. Strax á fyrstu búskaparár-
unum í Hvammssveit tók hann
sæti í hreppenefnd þar, og í
Fellsstrandarhreppi sat hann ó-
slitið í hreppsnefnd frá 1922 og
jafnlengi í sóknarnefnd. For-
söngvari var hann í Staðarfells-
kirkju og um 20 ára skeið einn-
ig við Dagverðarneskirkju.
Hreppstjóri í Fellsstrandar-
hr. var hann síðan 1936. Fleiri
trúnaðarstörfum hefur Þórður
'gegnt fyrir sveit sína, þótt ég
kunni ekki að telja það allt.
Af þessari upptalningu má 511
um vera Ijóst, að Þórður hefur,
auk etarfa sinna sem bóndi,
sinnt miklum störfum fyrir sína
arstöðvunar og atvinnuleysis.
■Aldrei er of oft lögð áherzla á,
að það verður að endursfcoða
ilánamá'l hraðfrystihúsanna hið
a'llra fyrsta, með það fyrir aug-
um, að í þeim efnum búi íslenzk
ur hraðfrystiiðnaður við sam-
bærileg fcjör og erlendir keppi-
nautar. Hraðfrystiiðnaðurinn
hefur oft og tíðum átt við mikla
erfiðleika að etja, en hann hef-
ur marg sannað þýðingu sína
fyrir íslenzku þjóðina og þvi
vilja íslenzkir hraðfrystihúsa-
eigendur á þessum tfmamótum
brýna fyrir forráðamönnum þjóð
arinnar, að vanmeta ekki mikil-
vægi hraðfrystiiðnaðarins og að
þeir beiti sér fyrir nauðsynleg-
um ráðstöfunum til að tryggja
áframha'ldarxdi rekstur og upp-
'byggingu þessa atvinnuvegar.
sveit. Hefur hann reynzt far-
sæll á þeim vettvangi og notið
uim leið trausts og trúnaðar
sveitunga sinna. ,
Sóknarnefndarformaður og
meðhjálpari var hann þau ár,
sem ég þjónaði Hvammspresta-
kalli 1958—66. Þessi ár áttum
við mikið og gott isamst-arf utan
og innan fcirkju. Þótt ærin væru
sförfin heima fyrir, lét Þórð-
ur það aldrei aftra sér frá þvi að
rækja kirkju og búnaðist hon-
um ékki verr en öðrum nema
síður væri, þótt hann gæfi sér
tíma til gúðsdýrkunnar og félags
legra starfa.
Allt dagfar Þórðar einkennd-
is>t af róisemi og trausti og lét
hann fátt eða ekkert fcoma sér
úr jafnvægi. Hann var glaðlynd
ur og víllauis, skemmtilegur fél-
agj í kÍTfcjuferðum og góðuir
heim að sækja sem gestgjafL
Naut ég þess að fræðaet af hon-
uim um menn og málefni og lífs
hætti þeirrar kynslóðar, sem nú
er kamin á áttunda tuginn. Var
hann jaifnan sanngjam og hóf-
samur f ummæluim um menn
enda bar hann hlýjan hug til
allra manna.
Þórður var gæfumaður, því að
hann eignaðist framiúrskarandi
eiginkonu og mannvænleg börn
og var fansæll í störfum, bæði
sem bóndi og forsvarsmaður
sveitar sinnar.
í dag verður hann borínn f
hinzta sinn til Staðarfellskrrkiu,
þar sem hann hefur svo oft áð-
ur lofeungið Drottni og nú sein-
ast á annan í hvítasunnu, þá
glaður og hress.
Votta ég ekfcju hans og böm-
um samúð mína og fjölskyldiu
minnar.
Blesisuð sé minning hans.
Ás®eir Ingibetrgsson.
— Utan úr heimi
Framhald af bls. 16.
numdir af hamingju í þessu
hamingjusamasta allra vel-
ferðarríkja. Sumir landeig-
enda kvarta yfir því, að stjórn
in vilji ekki land þeirra, eða
ætli að greiða þeim minna
verð en hún hefur greitt öðr
um.
Vínbann, sem komið var á
fyrir tveim árum, jófc mjög
sölu á rakspíra, blettavatni og
öðru, sem kemur í stað vín-
anda. Um 200 manns létust og
önnur 200 blinduðust við að
drekka þessi efni, unz smygl-
arar bættu missinn. Whisky
er nú fáanlegt fyrir 860 kr.
flaskan.
Þúsundir vínmanna aka enn
til Basra í írak, sem er í nim
lega 100 km. fjarlægð — eða
fljúga til Beirut — hverja
helgi til að drekka nægju sina
í munaðnum þar.
Og farþegar f vélum til
Kuwait — þar á meðal Arabar
f síðkyrtlum — svolgra 1 sig
tvöfalda vísfcísjússa jafnfljótt
og flugfreyjurnar fylla glós
þeirra.
íbúð - Laugarneshverfi
óskum eftir að kaupa 3 — 4 herbergja íbúð, á hæð,
í Laugarneshverfí eða nágrennL
Upplýsingar í sima 81926.
íbúð tii sölu
Til sölu er 4ra herbergja falleg ibúð, um 100 fer-
metrar að flatarmáli, við Stóragerði. fbúðin er öll
ný teppalögð og baðherbergi nýinnréttað.
Upplýsingar í síma 81926.
Þórður Kristjánsson
Breiðabólstað, kveðja