Morgunblaðið - 28.06.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 28. JÚNÍ 1967.
Snœbjörn Sigurðsson, bóndi á Crund:
Á að sleppa Grundarveik-
inni út um land?
iAÐ GBFNU tiiefni. finn ég mig
knúðan til að sikriifa ndkkur orð
Uim hhringiormssýkina, sem kom
(Bpp á Gnund í Eyjafirði, svo og
meðferð þess máls fná upphafi,
örðróm manna á meðal, sögux,
•annar og ósannar, og láta fram
koma álit mitt á sjúkdómi þess-
um, eftir nær 8 mánaða reynslu.
Sú reynsla hefur orðið mér dýr
og frómt frá sagt enfið og ógeð-
eeild.
| S>að er upplhaf þessa máls, að
■eint í oiktóber á síðastliðnu
h,aus,ti hófst sllátrun á naultgrip-
uim í sliátunhúsi KEA. I»egar
Gísli bóndi Björnsson á Gnund
kam með gripi sina til sliátrun-
ar, var útlit þeirra þannig, að
það þótti rannsóknaretfni, og
því var brugðið á það náð, að
senda etftir dýratekni, Guð-
mundi Knutsen, ag tók hann
sýnisihom af sjúikdómnuim og
var hann þegar sendiur suður
itii Kelidna og var þar greind-
ur. Hófist dýrálaaknir þá handa
að rannsaka með hverju eða
hverjum „hrigonmurinn“ hefði
foorizt og hvað útbreiddur hann
væri þegar orðiinn. Þannig hag-
ar til, að gripir Gísla — bæði
mjóllkurkýr og geldneyti
foafa ókki gengið saman með
gripuim Okkar hér í Grundar-
pllássinu um nókkurra ára
skeið. Mjólkurkýrnar hafði
foann á eyðijörð (Hólti), sem er
aflgirt land. Kýr mínar svo og
kýr frá Hol'tsiseli, Finnastöðum
og Áflbæ náðu hins vegar að
HoLtgirðingunni. Við fyrstu
rannsókn Ikom í ljós, að það sá
á nókkrum kúm á framan-
greindum bæjum. Einnig kom í
tjós, að sýnt þótti, að danskur
maður, sem vann í fjósinu hjá
Gísla, hefði borið veikina, enda
Ibar hann það glögglega með
sér, fró upplhafi, að hann var
ekki heill beilsu, hafði húðsjúk-
dóm, sem mikið bar á. Hófust nú
lækningar og var flarið að fala
meðöl, sem helzt þóttu við eiga,
en þau reyndust ófláanleg —
voru ekki til 1 landinu. Var
þá farið að panta lyfin utan-
lands frá. Var hinn mesti seina-
gangur á að flá þau og var sýnt,
að þar var illa á máium haldið
— bæði var alltaf panitað svo
Mtið, að varla var til skiptanna
milli sýktu býlanna —r en þó
var hitt ennþá furiðulegra, að
Gdsli flðkk miklu meira af þeim
en við hinir, og álít ég, að þar
haifi verið öfugt að farið, því
að veikin var þegar komin á
foæista stig hjfá honum, enda bú-
in að vera óáreitt um nókkiurra
mánaða sikeið, en hún var þó í
hynjun hjiá okkur hinum.
f>egar kom fram í desember,
foaðttu að kcxma meðöl til okk-
ar og gekk svo í rúman mán-
uð. Um áramótin báru hjó mér
nokkrar kýr og var þá veilkin
komin á hlátt stig, og var þé
svo kiomið, að ma.ngar af kún-
uim vonu mikið veikar, og trúi
ég tæplega öðru en Guðmund-
ur dýralæknir viðurkenni, að
svo hafi verið, því hann kom
þá næstum daglega í fjósið til'
mín, þó sjóIÆur væri oft illa
Ihaldinn af sjúkdómi þessum.
Minnkaði þá tilfinnanlega nyt í
kúnum s>vo ég ieitaði þó til sam
lagssitjórans — Vernharðs
Sveinssonar — og bað hann að
rannsa.ka fitumaignið daglega
og varð hann góðfúslega við
beiðni minni. Kom þó í Ijós, að
fitan í mjólkinni fór allt ofan í
i2,6% — áður hafði ég haft
meðailfitu yfir órið 4%. — En
svo fóru meðölin að berast afit-
ur og efitir það var enginn skort
ur á þeim og þau notuð ó kýrn-
ar án þess að spara nofekuð,
enda fór þéiim að líða betur og
fitan í mjólkiinni jókst smáitt
og smátt, þótt hægt færi. Með-
ölin gerðu mikið gagn, en eru
á engan hátt þess umkomin að
lækna til fulls. Halda má sýik-
inni nokkuð niðri með þeiim og
gr.ipirnir verða álitiegri ásýnd-
um.
I>annig stóð ó, að ég ótiti um
40 ungviði — kálfa, sem vor.u
auimir sex mánaða- og eLdri, og
aðrir innan við sex mánaða. —
Hafði ég aldrei fengið neinn
dropa af lyfjum til að lina
þjiáningar þeirra, vegna sikorts
á lyfjum. En þega.r úr rættist
m.eð lyfin, gerði óg kflöfu um
lækningu á ungviðunuim, enda
var mér farið að líða illa að
horfa upp á þá alla útataða og
kaunum hlaðna — með hár-
lausuim skelium, sem voru mjög
áberandi. Dýrsilæknir hóf verk-
ið með aðstoð okkar heima-
•manna, en uppgafst þegar.
Sagðisit ekki ráða við þetta,
•hann mundi gera kröfu um, að
þeim yrði lógað. Féllst ég á, að
svo yrði að vera, að undan-
gengnum samningi við landbún
aðarróðunieytið. Nú liðu dagar
og vifcur og fékk ég engin með-
ul í geldneytin, en hins vegar
fengu allir aðrir kálfaeigendur
á hinu sýkta svæði meðul í sín
•ungviði. Ég galt þess, að þeir
Iþóttu vera of margir.
Um miðgóu var sendur af
róðuneytinu Sæmundur. Frið-
riksson fonstjóri til að gera við
mig samning, sem ég tel mig
knúðan til að birta úr vegna
sagna, sem gengið hafia. Þær
em á þá leið, að ég hafi ekki
•átt hús yfir geldneytin og að
þau hafi verið vanfióðruð, og
ekfci hafi verið hægt að bera á
kálfana, vegna þess að þeir. hafi
þunflt að vera í þurru húsi. Og
fyrir öllum þessum söguim er
Guðmundur Knútsen borinn. En
það sanna í máliniu er þetta:
Ég haflði 8 kálifa í fjósinu og
heLd ég, að það sé talið sæmiiega
gott hús, heflði því ekkert átt að
vera því til flyrirsltöðu, að bonið
væri á þá. Tæp,a 20 hafði ég í
fjórhúsi, þar sem 100 fjór var
fyrir. Það hús er mjög gott —
tvöfaldir veggiri, stoppað þak,
með grindagólfi, svo að kláLf-
arnir voru þurrir 'og hreinir.
Sextán elztu kólfana hafði ég í
trebklauisu húsi, sem var opið
nætur og daga — nema þegar
aftakaveður voru. Hey gaif óg
þeim úti — oftast nær — en
maitinn gaf ég inni
í samningi þeim, sem Sæm-
undiur Friðriiksson gerði í. h.
landbúnaðarróðuneytis.ins við
Snæbjörn á Griund, stendur
m.a.: „Það sikal fram tekið, að
gripirnir virðast vel fóðraðir og
í góðum holdum og hirðing og
annar aðbúnaður í góðu lagi.“
Nú spyr ég Guðmund Knút-
sen að því hvort hann hafi sagt
það, sem efltir honum var haft,
og skora á hann að svara af-
dróttarlaust, hvort hann telji
mig hafa skort hús yfir hinn um
rædda búpening, og hvort hann
telji, að þeir hafi verið van-
fóðraðir. Ég fuliyrði, að ég og
hann hafi séð Ijótari gripi niú
fyrir skömimu hér í nágrenninu,
sem Guðmundur hefiur verið að
reyna að læfcna fram að þessu.
Annars vísa ég til siáturhiúss-
stjórans. Hann hiefur lótið mið-
ur vinsamlag orð falla í minn
garð, en ég afsaka hann, því
ég tel hann ekki hafa borið
skyn á þær aðsitæður, sem
þarna var búið við. En kjötið
af gripum þessum fór í fyrsta
og annan flofck, en þó Mklega
meir.a í annan flokk.
í dag standa málin þannig, að
hvergi hefur tekizt að lækna
sjúkdóm þennan og hann hefur
einnig borizt í sauðfé. Engin
dæmi eru flyrir því, að hægit
hafi verið að ráð-a niðurlögum
sjúkdómsins með lyfjum. Skirin
og húðir ósöluihæf vara og líik-
l'egt má telja, að eins muni fara
með gærur,. Þá má og benda ó,
að ef reynt verður að búa við
hinn sýkta búpening, vérður
efcki hjó Iþví komizt, að kaupa
mikið af lyfjum tfl að draga úr
veikinni og þau munnu kosita
mikla peninga og aukið erfiði.
Það, sem ber að gera, er að fara
þá l’eið, sem líklegust er talin að
bera árangur, að áhveðnum
dórni yfirdýralæknis og bún er
niðurstourður ásamt friðun og
einangrun hinna sýktu svæða.
Ef það er eklki gert, er mólið
vonlaust. Þá er bara sú leiðin
efitir að Láta þennan óflögnuð
•flæða yfir- Landið.
Það er sagt, að þegar strútur-
inn er að florða litfi sínu undan
ágangi ma.nnann.a, grápi hann. til
þess örþrifaróðs að stinga höfð-
iinnu í sandinn sevo að hann
sjái efcki fró sér, heldur, að þó
muni ©klki aðrir sjá bann. Eins
flór fyrir Gísla bónda. Hann
taldi, að með því að slátra þeim
gripum, sem venst liitu út,
mundi ekkert á þeseu bera. En
það fór á annan veg. Þeir, sem
unnu að lógun gripanna töldu
að hér væri ekki allt eins og
ætti að ver.a og þó blasti við sú
staðreynd, að hér væri kominn
áður óþektotur sjúkdómur og
hann mjög alvaJ-legur, þar sem
nauitgripir, sauðflé, hestar, svín
og síðast en ekki sdzt menn
tækju hann, og ihefur hann það
flram yfir alla aðra búfjórsjúk-
dóma, sem hér hafa herjað. En
þessi milkla Leynd olli því, að
kýr voru seldar út i Höfða-
hvenfi og á því ferðalagi barst
smitun á annan bæ.
Eins og að framan greinir er
það staðreynd, að ég hiefi orðið
fyrir mikliu afurðartjóni, en þeir
hinir telja sig etoki hafa orðið
flyrir því, jafnvel hafi afurðir
aukizt við að flá veiki þessa.
FASTEIGNASALAN
Garðastræti 17
Símar 24647 og 15221.
TIL SÖLU:
5 herb. hæð við Háaleitisbraut, íbúðin er 2 sam-
liggjandi stofur hall, 3 svefnherbergi, eldhús og
bað.
Harðviðarinnréttingar, skápar í svefnherbergjum
og forstofu. Teppi á stofum halli og forstofu.
Eldhús vandað og rúmgott.
Husqvarna-eldavélasamstæða.
Postulínsflísar á baði. — Góðar geymslur.
Hitaveita — Frágengin lóð. Bílskúrsréttur.
Árni Guðjónsson, hrl., Þorsteinn Geirsson, lögfr.,
Helgi Ólafsson sölustj. kvöldsími 40647.
Einn saigðist aldrei haifa haft
hetri fitu, og annar sagði að
aldrei hefði mjólkað betur hjá
sér en síðan veikin barst í grdp-
ina. Sá þriðji, sem að veikin
herjaði hjó nokkru seinna, saigði
á meðan eklki var vitað að veilk-
in væri til foans toomin, að sjóLf-
sagt vœri að lóga þessum grip-
um strax, siem sýktir vær.u. En
•eftir að veikin hafði bor.izt til
foans, var hann á annarri stooð-
•un, sagði að Danir hlæju að
þessu, en ég held, að Danir
folæi ekki og það er grunur
minn, að nú sé hann farinn að
ótta sig á, að sendingin sé ekki
eins meinlaius og hann vfll ver.a
láta.
Meinið .er, að þeir menn, sem
hafa orðið fyr.ir barðinu á veiki
þessari, stoilja ekki, að hér er
mikili voði á ferð fyrir land-
búnaðinn, ef etoki verður mikið
á sig lagt, og til þess að reyna
að koma í veg flyrir að gerðar
verði róttækar aðgerðir, sem
nægja til að útrýma böltvaldi
þessum, eru þeir að ófrægja
mig. Þeir vita, að mér er Ijós
hættan og að ég geri allt, sem
hægit er til að vara aðra við,
enda er mitoill voði á fenðinni.
Þeir eru að reyna að Læða inn,
að afurðatjón mibt stafi af því,
að ég flóðri ilLa mínar skepnur.
Þetta eru ógeðsleg ósannindL
Afurðir efltir hvern einstakling
segja nokkuð um aðbúðina, og
ég fullyrði, að mitt bú foafi etoki
sýnt latoari útkomu en þeirra.
Að lofcum vil ég benda á, að
þeir bændur, sem sýkin hefur
borizt til, hafa sýmt mikið é-
byrigðarleysi, og jafnvel gengið
sivo langt,* að telja flólki trú um
að búið væri að útrýma foenni
að fluLlu. Þetta er 'furðulegt. Nú
í dag srtöndum við sízt nær því
marki en í upphafi að lætona
veikina.
En það er annað, sem vert er
að geta uim. Við hötf.uim enn
menn, sem hafa félagslegan
þroslka, hugsjónir og foalda vöku
sinnL Héðan úr sveitinni fór
piltur að Hvanneyri. Systkin
þessa piits höfðu sýkzt af sjú'k-
dómi þessum. Pilturinn fór
heim í jólaleýfi, en þegar það
var liðið, fór hann aftur til
Hvanneyrar til að setjasit í skól-<
ann. Skólastjórinn sendi hann
þegar heim afltur — vflidi etoki
eiga á hætbu, að hann bæri veilk
ina, PiLturiinn og aðstandendur
hans voru engan veginn ánægð
yfir, en þessu varð ekki breytt.
Nolkkru seinna vitnaðisit, að
hann hafði bekið veikina. EP
sfcólastjórinn hefði ekki tekið
sivo drengilega og sikynsamlega
á málinu, mó teLja fulLvíst, að
ilLa hefði farið á hinu milkla
HvanneyrarbúL
Mér hiefur verið S'aigt af ein.um
•sýsLunefndarmanni, að Lagt hafi
verið bréf inn á sýsluflund Ey-
firðinga frá þeirn mönnum, sem
veikin heflur herjað hjá, og að
tilgangur með bréfinu hafi ver-
ið só, að slæva aðgerðir sýslu-
nefndar til ’að taka jólkvæða af-
sitöðu til þessa móls, ag muni
•það hafa tekizt. Tvö nöfn eru
nefnd í sambandi við þetta bréf.
•Þeirra Gísla Björnssonar hrepp-
sitjór.a ó Grund og Retils Guð-
jónssonar á Finnasitöðum, sem
vax fulitrúi Eýfirðinga é búnað-
arþingL greiddi hann þar at-
kvæði með álytotun þeirri, sem
siaimlþykkt var í máli þessu, sem
tounnugt er. Gísli Magnússon,
EýhildanholtL flormaður búfjór-
næktarnefndar Búnaðanþings,
getur þess í blaðaigrein, að Keb-
ill hafi hal'dið þar ógæta ræðu
og talið nauðsynlegt, að gerðar
væru þær náðsitafí&nir, er telja
mætti til almennrar nauðisynj-
•ar. Þessi var aifsfaða hans á
Búnaðartþingi, en hún er nú orð
in önnur foeiima í héraðL
Skrifað é Grurnd 18. júní.
Snæbjöm Sigurðsson.
Raddir vorsins þagna
Þýðing Gísla Ólafssonar. Alm.
Bókafélagið gaf út 1965.
Mér þýkir hlýða að velkja at-
hygli manna á þessari bók enda
þótt nokkuð sé um liðið síðan
hú-n feom út. Hér er um merki-
lega bók að ræða. Hún fjallar
uim þær hættur, sem mönnum
og dýrum getur stafað af óskyn
samLegri notfcun eiturefna gegn
stoordýrum. Bókin er á Ijósu og
einföldu máli eins o'g von var
af þýðandanum Gísla Ólaflsisyni.
Höflundur bótoariranar var
snjall rithöfundur og vel að sér
í náittúrufræðum. Áður heflur
birzt eftir hana ágæt bók í ís-
lenzfcri þýðingu. Er þaðHafíð og
huldar lendur, sem Hjörbur Hall
dórsson þýddi, og fjöldi manns
hefur lesið sér til gagnis og
’ánœgju.
Þessi bók fjaillar um baráttu
mannsins við þau skordýr, sem
spilla og eyða nytjagróðri. Til
skamms tíma var sú barátta háð
með einföldum og fremiur mein-
lausum meðulum. Með tiltoomu
ýmissa nýrra eiturefna heflur
berferðin gegn meindýruim geng
ið milklu betur en áður. Sam-
fara sigurvímunni hefur rnönn-
uim hætt til þess að ofnota mörg
af þessuim eiturefnuim án þess
að gera sér nokkra grein fyrir
aflleiðingunum.
Hvert mannsbarn virðist nú
gera sér grein fyrir afleiðingun-
uim atómsprenginga á aLlt líf
jarðarinnar, og færustu vísinda
menn allira landa eru ®í og æ að
vara stjómmálamennina við
þeim. Þóitt óhófleg raotkun ým-
issa hinna nýju eiturefna hafi
ekki jafin háskasamlegar aflleið-
ingar og atómsprengingar, er
ástæða til að gefa þeim fyllsta
gaum. Ekki er ýtoja langt síðan
að skýrt var fró hvflíkur ótti
hefði girpið um sig í einu hér-
aði Bandaríkjan'na, er sbertou
stoordýraeitri var dreitft ytfir
byg@t ból úr fluigvél atf misgán-
ingi. Enda var sá ótti ekfci
ástæðulaius.
Tiltoama hinna nýju eituretfna
verkar Líkt og atómsprengja á
skordýrin, en með útrýmingu
þeirra raskast jafnvægið í hiinni
lifandi náttúru, aufc þess, sem
eiburverkariir á stoordýr geta
líka haflt víðtækar vertoanir á
margt annað, sem lifir.
í bókinni Raddir vorsins
þagna er því lýst með fjölda
dæma, hve óhófleg notkun
hinna ýmsu eiturefna geti haft
rnargvísl'egar afleiðingar. Er
þetta hin þarflegasta bók fyrir
alla sem unna lífi og gróðrL
Þar er t.d. bent á, að tiltölu-
lega meimiaius efni eins og DDT,
geti drepið margar tegundir
fugla og jafnvel menn, þegar
ill'a tetost tfl. En fjöldi efna er
enn hættulegri en DDT, og því
meiri ástæða tfl að fara var-
lega með þau.
Hér á landi hefur ekkert
hinna nýju skordýraeiturteg-
unda verið notað í svo rífcum.
mæli, að bein hætta sé á ferð-
um, en sjálfisagt er að gæta
alllrar varúðar. Sum þeirra
dæma, sem höfundur nefnir, um
eiturverfcanir á fugla, vatna-
dýr, landdýr og menn eru
hroMvekjandi og sýna það, að
menn veiða að hafa nolkkra
þefckingu í náttúrufræðum áð-
ur en þeir beita þessum eitur-
tegundum. En það er einn aðal-
tooisbur bókarinnar, að höfund-
ur lýsir náttúrunni sem einni
lífrænni heild, og það vetour leis
andann til umhiugsunar um það,
bve allt líf á jörðunni er sam-
ofið. Bókin er jafnframt toenrasLu
bók um þetta efni.
Á síðari árum hafa menn enn
fundið ýrras efni tfl þess að tor-
tíma skaðlegum stoordýrum, og
eru þau yfirlleitt þaranig, að með
raobkun þeirra ferst ekfci nema
ein átoveðin tegund. Munu slík
efni áreiðahlega leysa hin atf
hólmi jatfnskjótt og menn geta
framleiitt þau í stórum stíl. En
vandlkvæði hafa verið ó þvl
fram að þessu.
Óhætt er að mæla með bólk
þessari sem þartfllegum lestri fyr
ir alila, sem gaman hatfa atf nátt-
úrufræðum.
Hákon Bjaraason.