Morgunblaðið - 01.07.1967, Qupperneq 12
12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1967.
Ho Chi Minh - komm-
u'nisti og þjóðernissinni
Eftir John Roderick
(Takíó — Associated Press)
HO CHI MINH, hinn grannvaxni
og virðulegi faðir Norður-Víet-
nam, talar átta tungumál. Eitt
þeirra er þögn. Hann þarf á
þ^im ölluim að halda í viðureign-
iinni við þann aragrúa afla, sem
eru honum andistæð í baráttu
hans til að sameina Víetnam
undir ólhiáðum koanmúnista-
iflána.
Eins ag allir leiðtogar, sem
eigast við í Víetnam, glímir
hann við torráðnar gátur, sem
bvorki fullkominn sigur né óisig
ur munidu leysa farsaellega.
Hann veit, að vinni hann sigur
ytfir Suður-Víetnam nú, ieggur
hann allt Víetnam að fótum
stóra bróður, Rauða-Kína.
t>annig reisir þessi 77 ára
gamli florseti Norður-Víetnam
Bandaríkjunum níðstöng, en
verður um leið að vera á verði
gagnvart nágranna sínum í
norðri.
Eitt vandamál hans er það,
að hann er ekki einn maður,
heldur margir. Hann er leiðtogi
kommúnistaríkis, sem reynir að
ná undir sig grannríki sinu.
Hann er yfirmaður herja, sem
eiga í styrjöld við Bandaríkja-
menn, Filippseyinga, Suður-
Kóreumenn, Ástralíumenn, Ný-
sjálendinga og Thailendinga, —
þjóðir, sem brugðizt hafa með
vopnum við hjálparbeiðni hins
hrjáða grannríkis, Suður-Víet-
nam.
Smáríki hans mundi undir
venjuLegum kringumstæðum aft
sjást, en sjaldan heyrast á al-
þjóðaráðstefnum kommúnista.
Þar sem fbúatala Lands hans er
um 16 milljónir manna, svipuð
og í syðra rikinu', mundi hann
standa í skugga manna á borð
við Kínverjann Mao Tse T tng
og leiðtoga Rússa, Leonid
Brezhnev, sem saman hafa yfir
næstum. milljarði manna að
náða.
En vegna fréttaflutnings um
allan heim af 22 ára stríði í
landinu, er Hó hampað mjög
á ölLum samkundum kammún-
ista, um hann rætt, við hann
nætt og gælt á alla Lund. Hann
verður að taka á allri kænsfcu
sin.ni, ekki aðeins til að Iúta
ekfci í lægra haldi fyrir óvina-
herjium sínum, heldur og til að
lenda ekki milli steins og
sleggju í valdastreitu Rúsisa og
Kínverja.
IÞótt þessar áhyggjur ættu að
nægja hiverjum manni, verður
Ho afan á allt annað að Leifca
tlveim skjöldum heima flyrir: Að
vera bæði þjóðernissinni og
bammúnisti. f 13 ár samfleytt
hefur hann verið einvaldur í
Norður-Víetnam. En fyrir mörg
om samlöndum sínum er hann
JÉöðurlandsvinurinn Ho“, hinn
ófcafi þjóðernissinni, sem leiddi
Víetnama til siglurs yfir herra-
þjóðinni Frökkum árið 1954.
Það er þjarmað hart að honum
úr öllum áttum. Bandariskar
ftugvélar láta kúlum og sprengj
om rigna yfir land hans, og í
wuðri ylja Bandaríkjamenn og
handamenn þeirra hermönnum
Hlas og Víetkong undir uggum.
Gg til að bæta gnáu ofan á
svart, hvetja ráðamenn í
Mbskvu og Péking hann til að
berjast til síðasta manns.
(Mao formaður og varnarmála-
■táðherra hans og væntanlegur
aöftaki, Lin Piao, marskálkur,
•ru höfundar kenningarinnar
ttm „Stríð flólksins." „Valdið
mex út úr byssuhlaupinu“, er eitt
feægasta orðtæki Maas. Hinir
^pnversfcu höfundar kenningar-
onar Jdta á Víetnam sem til-
•■unastöð fyrir hugmyndir sín-
W. Hf Ho verður sigursæll, má
búast við geysivíðtækum eftir-
köstum í kammúnistaríkjun-
um.
Leiðtagarnir í Kreml lýsa því
yfir, að þeir trúi ekiki lengur
á „Stríð fólksins“, heldur á
„Friðsamlega sambúð“. í þeirri
kenningu er því haldið fram, að
kommúnisminn geti náð fram-
gangi með þingræðislegum að-
ferðum, og þess vegna, þótt þeir
veiti Ho hernaðarlegan stuðning,
mundu þeir eflaust fagna því,
ef hægt væri að komast að
samningum, auðvitað að því til-
skildu að kommúnistar hagnist
á þeim.
Rússar óttast, að eyðingarstríð
með kjarnorlkuvopnum mundi
ekki aðeins þurrka út kapítal-
isma, heldur um leið kommún-
isma. En Mao vex þessi hætta
ekkert í auigurn. Eitt sinn stát-
aði hann af því, að jafnvel þótt
varpað væri kjarnorkusprengj-
um á Kína, yrðu altént eftir
svo sem 200 milljónir manna,
meira en nóg til að halda áfram,
þar sem frá var horfið.
Svo er að lokum það, að Rúss-
ar hafa enga löngun til að sjá
hina kínversku keppinauta sína
færa út áhrifakvíar sínar í Suð-
austur-Asíu.
Hvernig bregzt Ho við þess-
um ýmsu ásófcnum fljandmanna
og bandamanna sinna?
f styrjöldinni beitir hann
skæruihernaði, hryðjuverkum og
stöku sinnum venjulegum hern-
aði ef aðstæður eru honum í
hag.
Menn þeir, sem hann setur
traust sitt á, eru flestir hálf-
naktir, hálfsolnir, án verndar úr
lofti og fátaekir af flutninga-
tæfcjum, sikriðdrekum og meiri-
háttar skotvopnum. Helztu hern
aðarlegir kostir þeirra er þraut-
seigja, hugmyndaflug og hrenn-
andi hatur, ásamt frumskógin-
um, sem sfcýlir þeim. Yfirhens-
höfðingi þeirra, Vo Nguyen Giap
sem stjórnaði úrslitaorustunn.
við Dienbiemphu árið 1954, er
lærisveinn Maos í skæruher-
brögðum, en hefur kryddað þau
með nokkrum víetnömskum sér-
einkennum.
Ho mætir ásóknum Kíiwerja
með kænsfcu og óræðum svip.
Pekingstjórnin hefur ákært
Rússa uim svik við víetnömsku
þjóðina og baktjaldamakk við
Bandaríkjamenn um að binda
enda á stríðið. Víetnamar sigla
milli skers og báru. Þegar að
þeim kemur að taka til máls,
hæla þeim Kínverjum fyrir að-
stoð þeirra og þakka jafnframt
Rússuim, fyrir allt, sem þeir hafi
gert. Þetta eru marklausar ræð-
ur, sem allir skilja þó.
Ho er engiinn kjáni. Hann
gæti tekið afstöðu í deilu Rússa
og Kíniverja. En hann veit sem
er, að geri hann það, er meira
taps að vænta en ávinnings.
Hann þarfnast allrar þeirrar
hjálpar, sem hann nýtur nú frá
báðuim aðilum.
Af þessum orsökum hlustar
hann hljóður á öll tilboð um
hersveitir frá Rússlandi og
Kína. En hann segir „Pu Yao“
og „Nyet“, — nei takk fyrir.
Hann veit, að það • tekur stund-
um lengri tíma að losa sig aftur
við erlent herlið en að frá það
til landsins. Ennfremur mundi
það varpa skugga á þjóðernis-
skjaldarmerki hans.
Ho hefur .einnig séð reynsluna
í Austur-Evrópu sýna, hve hættu
legt getur verið að hafa rúss-
neskt herlið í landinu. Gg saga
sjálfs Víetnams ber kínverskum
her ekki betra vitni. í næstum
þúsund ár drottnuðu Kínverjar
yfir Víetnam.
Þá er sótt á Hanoi-stjórnina
úr öllum áttum að semja frið,
t.d. frá Vatíkaninu, Sameinuðu
þjóðunum, hlutlausum þjóðum,
einstakum stjórnmálamönnum
og ýmsum friðarsamtökum. —
Kannski freista mest ásóknir
höfuðandistæðings Hos, Lyndon
B. Johnsons, Bandaríkjaforseta.
Varla líður nokfcur vika án til-
mæla frá Hvíta húsinu um samn
ingafund deiluaðila.
Mörgum, sem fyrir vonbrigð-
um hafa orðið vegna stöðugrar
neitunar hans að setjast að samn
iingaborði, kann að virðast Hó
þrjózkur og ósveigjanlegur mað
ur. Hann er það. Auk þess er
hann alveg miskunnarlaus, en
hann hefur breytt svolítið um
stefnu að undanförnu.
Fyrir tveimur árum lýsti hann'
yfir skilyrðum kommúnista fyr-
ir friðarsamningum í Víetnam.
Þau voru: Heimköllun alls er-
lends herliðs frá Suður-Víet-
nam, viðurkenning á Víetfcong,
sem eina fulltrúa Suður-Víet-
nama, afturhvarí til ákvæða
Genfarsáttmálans og að vanda-
mál Víetnams verði útkljáð af
Víetnömum án erlendrar flhLut-
unar.
En snemma á árinu 1967 lét
Ho þess óbeint getið, að þessi
fjögur skilyrði væri aðeins „hinn
rétti grundvöllur friðarumleit-
ana“, — en hægt væri að hefja
umræður, ef Bandaríikin hættu
loftárásum á Norður-Víetnam. í
svarbréfi við friðarboðum John-
sons í fyrstu vifcu febrúanmán-
aðar sagði Ho orðrétt: „Ef banda
ríska stjórnin óskar í raun og
veru eftir friðarumræðum, verð
ur hún umfram allt að stöðva
sprengjuárásir og aðrar hernað-
araðgerðir gegn Norður-Víet-
nam skilyrðislaust."
Loks er sótt á Hó innan hans
eigin flokks, Lao Dong (verka-
manna) flofcksins. Kínverjasinn-
ar undir florystu Troong Ohinh
líta allar friðarviljayfirlýsingar
Hos illu auga. Það sló í brýnu
milli Hos og Ohinh árið 1957, og
Ho rak hann úr aðalritarastöðu
fLokksins. Kínversk áhrif forð-
uðu Ohinh frá harðari refsingu.
Nú er hann valdamilkill aftur
og lœtur óspart til sín heyra.
Sá armur fliokksins, sem
hlynntari er Rússum, lýtur for-
ystu Giaps. Hann er sammála Ho
um þáð að fara sér hægt og
gætilega. Auk þess telur hann,
að Rússar hafi raeira að bjóða
hernum af nýtízfcu hergögnum
og hertæ&ni en Kínverjar. Hann
kærir sig ekkert um kínverska
íhlutun í Víetnam.
Maðurinn, sem öll þessi hring-
iða snýst um, lifir hljóðlátu og
flábrotnu lífi í Hanoi. Franskur
blaðamaður, sem heimsótti hann
í janúar, segir, að hann búi í
litlu einbýlishúsi í garðimum að
bafci forsetahallarinnar, þar sem
eitt sinn bjuggu frönsku lamd-
stjórarnir. Hann sefur í hörðu
trérúmi og borðar hófsamlega
hrísgrjón og grænmeti, sem
hann sfcolar niður með tei.
Hann er uppi með fuglunum
og hafur daginn á því að renna
augunum yfir öll erlend blöð,
sem hann getur komið höndum
yfir, og snýr sér síðan að bragð-
daufara lesefni, máigögnum
víetnams'ka kammúnistaflakks-
ins. Ef vinnan kallar, sezt hann
niður við vestræna ritivél og
hamrar á hana með tveim finigr-
um.
Ho er ke ð j ursy k i ngam a ð u r". _
Beztir þykja honum frönsfcu
GauLois-vindlingarnir, en lætur
sér nægja víetnamskt tóbafc,
þegar hann nær ekki í þá. Hann
klæðist yfirleitt aðeins víðum,
stuttum kyrtli og buxum, en er
mjög snyrtiiegur að yfirbragði.
Hann ér mjög ákafur hlust-
andi og áhugasamur viðræðandi,
enda hittir hann margt fólk á
annríkisdegi. Þegar í þeirra hópi
eftir Dick Hodgins, teiknara hjá Associated Press.
eru útlendingar, talar- hann oft-
ast við þá á einhverju hinna sex
erlendu tungumála, sem hann
■hefur á valdi sínu. Ho Chi Minh
er nefnilega ekki einangraður
'kammúnisti, heldur heimsmað-
ur. Hann yfirgaf Víetnam 19 ára
að aldri og hlaut menntun sína
í London, París og loks Moskvu,
þar sem hann kynntist Lenin,
Stalín og Trotsky. Árið 1927 var
ihann kominn til Kína og þá sem
fuUtrúi kammúnistahreyfingar
Suðáustur-Asíu. í lofc siíðari
iheimsstyrjaldarinnar greip hann
tækifærið, kiom aftur til Hanoi
- ALDARAFMÆLI
Framhald af. bls. 15. _
arnir bærðu ekki á sér. I þeirra
augum voru byltingarmenn
brezku nýlendnanna engu minni
óvinir en brezku málaliðarnir.
Þeir höfðu ekki gleymt átökum
7 ára stríðsins og þá höfðu þeir
einmitt fyrst og fremst barizt
gegn þessum sömu nýlendubú-
um. Þeir gátu því vel unnt þeim
að bíta á nokkru beizku.
Dorchester lávarður var þá land
stjóri Breta í Kanada og ritaði
stjórninni í London í upphafi
stríðsins, að það væri skoðun sín
að Frakkana þyrfti ekki að ótt-
ast. Þeir myndu ekki verða
hættulegir meðan allt gengi vel,
en heldur ekki hjálpa til þó illa
færi.
Þetta frelsisstríð setti samt
óafmáanleg spor sín í sögu
Kanada, því að tugir þúsunda
manna af enskum ættum, úr
brezku nýlendunum, sem ekki
vildu gerast uppreisnarmenn
gegn móðurlandinu flýðu heim-
ili sín í hinum nýstofnuðu
Bandarikjum og settust að í
Efra-Kanada, eins og svæðið
milli vatnanna miklu og Hudson
flóa, austur að Ottawaánni var
síðan kallað. Þetta svæði, sem
nú nefnist Ontarío-fylki varð að
mestum hluta byggt brezkum
mönnum, sem hötuðu byltinga-
menn Bandaríkjanna og voru
sauðtryggir þegnar í brezka
heimsveldinu. Frakkar héldu
hins vegar á svæðinu meðfram
St. Lawrencefljótið, þar sem nú
heitir Quebeckfylki og nær nú
norður eftir öllum Labrador-
skaga vestur 'að Hudson- og St.
Jamesflóa.
Tvíbýlið.
Bretum var nú sá vandi á
höndum að stjórna nýlendu, sem
var skipt í tvennt: annarsvegar
landssvæði byggt kaþólskum
fbúum, mæUum á franska tungu,
sem voru staðráðnir í því að
varðveita þjóðerni sitt, tungu,
trú og stjómarfarsleg sérrétt-
indi, — hins vegar landssvæði
ibyggt afkomendum þeirrar eig-
in þjóðar,' sem þrátt fyrir tryggð
sína við móðurlandið, enskan
hugsunarhátt og tungutak vildu
vera eins Óháðir stjórninni í
London og unnt var. í þriðja lagi
var óvinveitt vaxandi veldi
Bandaríkjanna í suðri, íbúarnir
þar mæltir á sömu tungu og
Englendingar sjálfir, myndu
ekki setja sig úr færi með að
gera Bretum erfitt fyrir.
og setti á stofn bnáðabirgðastjóm
í víetnamska hluta Indió-Kína.
Þegar Frakkar komu aftur,
hittu þeir Ho fyrir oig reyndu að
búa með honum. En það tófcst
ekfci, ag eftir fylgdi ellefu ára
styrjöld, sem kostaði Frakka 11
milljarða dollar.a (næstum 500
miljarða ísl. kr.) ag leiddi til
GenfarsáttmáLans 1954. Víetnam
var sikipt, en takmark Hos var
áfram hið sama, — eitt riki
•undir stjórn kommúnista. Það
er enn takmarfc kommúnistans
jafnt sem þjóðernissinnans Ho
Ohi Minhs.
Bandaríkjamenn gerðu brátt
aðra tilraun til þess að hernema
Kanada þegar styrjöldin þeirra
og Breta stóð 1812-13. Þá var
mest barist á Niagarasvæðinu,
en við friðarsamningana 1
Ghent 1814 var engu breytt frá
því verið hafði. Síðan þessir at-
burðir gerðust hefur sameining
Kanada og Bandaríkjanna verið
næsta fjarlægur möguleiki.
Árið 1840 voru samin lög um
samband Efra- og Neðra-Kanada.
íbúðum landsins hafði fjölgað
upp í eina milljón og þessi ný-
lenda var orðin hin mikilvæg-
asta. Samkvæmt þessum lögum
voru bæði ríkin jafn rétthá.
Sambúðin við Bandaríkin hafði
farið batnandi og ríkin gerðu
með sér víðtækan viðskipta-
samning. Kanadabúar gátu sam-
kvæmt honum flutt landfbúnað-
arvörur sínar tollfrjálsar suður
yfir landamærin. Græddu þeir
ótæpt á þeim meðan á borgara-
styrjöldinni bandarísku stóð, en
vegna þess hve Bretar voru hall-
ir undir Suðurríkin endurnýjaði
stjórn Bandaríkjanna ekki
þennan samning þegar hann
rann út 1865.
Sambandsríkið Kanada.
Bretum stóð ætíð ógn af hinu
sterka franska þjóðarbroti I
Efra-Kanada eða Quebeck. Sam-
búð þessa tveggja jafnréttháú
þjóðarbrota í nýlendunni hafði
einnig óft leitt af sér þrátefli er
stóð í vegi fyrir nauðsynlegum
framförum. Þeir leituðu því ráðs
að binda endi á það ástand og
tækifærið kom þegar aðrar ný-
lendur þeirra í Norður-Ameríku
voru að þreifa fyrir sér um að
mynda samband sín á miUi. Það
voru Nýja Skotland, Nýja Brúns
vík og Edvarðsey. Þessar
samningaumleitanir leiddu til
þess að haldin var ráðstefna í
Quebeck. Þar varð að samkomiu-
lagi að leggja til við stjórn-
ina í London að fjögur
fylki skyldu ganga í eitt ríkja-
samband og mynda sjálfstjónnar
nýlendu, dominion. Þessar til-
lögur voru samþykktar í enska
þinginu undir nafninu Brezku
Norður-Ameríku lögin og gengu
í gildi hinn 1. júlí 1867.
Þannig varð Kanada til í upp-
hafi úr 4 nýlendum. Efra-Kanada
nefndist nú Quebeckfylki,
Neðra-Kanada, Ontarío, hin
voru Nýja-Skotland og Nýja-
Brúnsvík. Edvarðsey kom ekki
inn i fyl'kjasambandið fyrr en
1873 og Nýfundnaland bættist
ekki í hópinn fyrr en 1949