Morgunblaðið - 02.07.1967, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. JÚLÍ 1967.
5
Framtíðarskipun Jerúsalemborgar
/
—Hver skal vera framtiðarskipun Jerúsalemborgar
er spurning sem margir leitast að finna svar við
....Ver kát ogr gle8 þigr af
öllu hjarta, dóttirin Jerúsalem!
Drottinn hefur afmáð refsidóma
þína, rýmt burt óvini þínum.
Konungur ísraels, Drottinn, er
hjá þér; Þú munt eigi framar á
neinu illu kenna. (Zefanía 3.
14b—15).
★
Frá því að ísraelar unnu
Jerúsalemborg í styrjöld þeirra
Við Araba, hefur framtíð borg-
arinnar verið óráðin. ísraelar
hafa fjarlægt allar tálmanir á
mörkum borgarinnar og sam-
gangur borgarhlutanna, sem
enginn hafði verið í 19 ár, hófst
á ný. Gyðingar flykktust fagn-
andi að hinum helgu stöðum
þeirra í gömlu borginni. Nú hafa
ísraelar lýst því yfir að í borg-
inni allri skuli gilda ásraelsk
lög og hún skuli hafa einn og
sama borgarstjóra, sem er tsra-
eli. Jórdaníumenn hafa fullan
hug á að fá yfirstjórn borgarhlut
ans í sínar hendur aftur. Stór-
veldin vara við því að teknar
skuli einhliða ákvarðanir um
framtíð borgarinnar. Vonandi
hafa nú orð Zefanía spámanns,
rætzt, að borgin muni eigi fram-
ar á neinu illu kenna, — hvernig
svo sem pólitískum málum henn-
ar verða leidd til lykta.
Morgunblaðið hefur nú fengið
nokkra kirkjunnarmenn til að
svara spurningunni: HVER
TELJIÐ ÞÉR AÐ FRAMTÍÐAR-
SKIPAN JERÚSALEMBORG-
AR SKULI VERA og fara svör
þeirra hér á eftir:
Sigurbjiirn
Einarsson, biskup
Jerúsnlem veiói
ekki skipt ú
milli tveggja
rikja
Ég mundi óska eftir því að í
framtíðinni yrði Jerúsalemborg
ekki skipt milli tveggja ríkja, og
persónulega gæti ég bezt unnt
ísrael að halda umráðum yfir
hinni helgu borg. En jafnframt
teldi ég eðlilegt að einhver al-
þjóðleg aðild eða umsjón yrði
með borginni, með tilliti til þess
að hún er mesti helgistaður
jarðar. Ekki aðeins í augum
Gyðinga, heldur og í augum
allra kristinna rnanna. Og Mú-
W. Sæmundur Vigfússon
Sigurbjörn Einarsson,
biskup.
ha.meðstrúarmenn hafa einnig
helgi á Jerúsalem, þó að hún sé í
þeirra augum, að sjálfsögðu, ekki
sambærileg við Mekka og
Medina.
Prófcssor Þórir
Kr. Þórðarson:
AlþjóHegt
landsvæli
Réttur fsraelanna til þess að
halda' allri Jerúsalem byggist
fyrst og fremst á töku borgar-
innar í hernaði, og um hann
verður væntanlega samið. Hafa
ísraelar lýst því yfir, að þeir
muni krefjast borgarinnar allrar
en láta sum önnur landsvæði af
hendi.
Þórir Kr. ÞórSarson
prófessor
En nokkur spurning er, hvort
þessi réttur sé einhlítur. Krafa
ísraela á ekki örugga stoð í sögu-
legum rétti, þar sem borgin hef-
ur heyrt öðrum þjóðum í meira
en 18 aldir og þar sem tvenn
trúarbrögð önnur en Gyðinga-
dómur skoða Jerúsalem sem
helga borg sína. Auk þess bygg-
ist réttarstaða fsraelsríkis á sam-
þykktum og áhrifum annarra
þjóða, allt frá Balfour-yfirlýs-
ingunni og ber því eðli málsins
samkvæmt að taka tillit til al-
þjóðlegra viðhorfa í ríkari mæli
en ef um væri að ræða deilu-
mál tveggja þjóða, ísrael og
Jórdaníu.
Þá má spyrja, hvað er gagn-
legt? Hagsmunum ísraela og
Gyðinga yfirleitt væri bezt borg-
ið, ef öll borgin væri á valdi
ísraels. En það er nærri
fullvíst, að þeir hagsmunir
koma ekki heim við mú-
hammeðska hagsmuni, og er
raunar hætt við, að sáð væri sæði
nýrrar styrjaldar við botn Mið-
jarðarhafs, ef farið yrði að kröfu
ísraels og gerðir þeirra í borg-
inni fengju gildi. Rabbínatið í
Jerúsalem er síður en svo um-
burðarlynd stofnun, jafnvel ekki
gagnvart Múhammeðstrúarmönn
um. Auk þess er nokkur hætta á
því að hreyfing skapist meðal
orþódóxra Gyðinga um byggingu
musterisins, en þá yrði að rífa
Ómarsmoskuna. Getur hver mað-
ur séð í hendi sér, hvílíka spennu
í samskiptum þessara þjóða sú
krafa gæti leitt af sér, að ég tali
ekki um framkvæmd hennar. Þá
er það æskilegt frá sjónarmiði
kristinna kirkjudeilda, að
Jerúsalem sé alþjóðlegt land-
svæði, til þess að jafnrétti verði
tryggt. Ég tel réttarfarlega, sögu-
lega og pólitískt rétt, að Jersúa-
lem (eldri borgin) verði lýst al-
þjóðlegt landsvæði.
Dr. Jakob Jónsson:
"srúsolem:
ilæli fiiðarins
Mér sikilist aif því, sem ég hefi
lesið mér til um Austurlönd nær,
að deiJiurnar miLli ísraelsmanna
ag Araba séu ekiki aðeins land-
fræðilegar eða hemaðarlegar,
heldur eigi þær rætur sínar í
gjörólkri menningu. fsraelsmenn
Dr. Jakob Jónsson.
hafa tileimikað sér evrópska og
ameríska me'nningu, sem Gyð-
ingar hafa raunar átt sinn mikla
þátt í að móta. Arabar eiga forn-
ar og rnenkar menningarerfið,
en þeim hefir gengið illla að til-
einka sér vestræna nútímamenn-
ingu. fsraeilsmenn eru lýðrœðis-
þjóð með afburða aLþýðumennit-
un, og samivininuistefnan fésti þar
djúpar nætur. Hjá Aröfoum er
einræði höfðingjanina mikið,
geysilegur miunur á efnahag
mahna á meðal, og jafnréttiishug-
sjónir Vesturlanda hafa ekki
hlotið viðurkenningu. Þjóðerniis-
hreyfing Araba er vissulega mjög
eðlilleg, en Nasserisminn getur
ekki sikapað grundvöll fyrir ara-
biskri niútímamenningu. Eignist
Arabar þjóðernisleiðtoga, sem
færi þá nær nútímamenningu og
jafni kjör þeirra, finnst mér
mega gera ráð fyrir því, að fsra-
elsmenn og Arabar eigi að
minnsta kosti auðveldara með
að umlbera hverjir aðra, (co-ex-
istence). Ráði Nasser því, að
fsraelsríki sé þurkað út, þýðir
það hvorki meira né minna en
endurtiekningu þeirrar harmisögiu,
sem heimurinn hefur verið vifni
að ölidium saman.
Jerúsaiem heáur sérstöðu inn-
an þess land'svæðiis sem um er
deilt. Hún er heiiög borg í aug-
um kristinna manna, Gyðinga og
Araiba .Jerúsalem merfcir hæl i
friðarins, og sé mögullegt að veita
ölLum þessum trúfLoklkum jafnan
rétt til að nálgast sína helgi-
staði, hygg ég, að stórt spor sé
stigið til varanlegs friðar. Hver
sem í framtiðinni á að stjórna
borginni, verður það að vera
tryggt, að ekki verði viðhaldið
þeirri girðingu, sem Arabar hafa
byggt upp á undanfömum árum.
Að mínu áliiti ætti þessum til-
gamgi að verða náð með því, að
ísraelsmenn réðu borginni, og
Sameinuðu þjóðirnar hefðu eftir
lit með því, að ekki yrði gengið
á hlut þeirra íbúa, sem væru
af öðru þjóðerni og trú. Reynist
enfitt að ná þessu marki nú,
vegna fyrinstöðu Araba, myndi
ég leggja tiL, að málið væri tek-
ið tii atbuigunar af nefnid manna,
sem væri skipuð fuLitrúuim frá
aLkir'kjuráðinu, páfastólruum og
samsvarandi aðilium innan gyð-
ingdóms og Múhameðstrúar. Slík
niefnd ætti síðan að starfa í sam-
náði við Sameinuðu þjóðinmar.
— Hins vegar teldi ég ekiki skyn.
samiegt að slífa hinn nýja hluta
Jerúsalem úr sambandi við ísna-
elsrfki, cg rauinar er Jerúsalem
ÖM þýðdngarmei'r fyrir ísrael,
heldur en hinn arabiski hluti
hennar er fyrir Araba sem heild,
í póliitiiskiu tilliti.
Séra Sigurður Pálsson
Sr. Sigurður Pálsson:
Yfirstjórn SÞ
Hinn horfni sögulegi hluti
Jerúsalem er höfuð helgistaður
þriggja trúarbragða, sem breidd
eru út um allan heim. Því tel ég
nauðsynlegt að hún hafi þá sér-
stöðu, að öll þessi trúarbrögð eigi
óhindraðan aðgang að helgidóm-
um hans, og að ekkert þeirra
hafi aðstöðu til að þröngva
annars kosti. Þetta virðist mér
aðeins hægt að tryggja með því
að yfirstjórn þessa borgarhluta
sé falin Sameinuðu Þjóðunum.
Því legg ég til að þessi borgar-
hluti fái sjálfstæði, líkt og Vati-
kanrikið í Róm, og verði annað
en alþjóðlegur heigistaður undir
vernd Sameinuðu Þjóðanna.
Sr. Jón Auðuns,
dómprófastur:
Allir lúi að
vitja sinna
helgu staða
Ég get naumast hugsað mér,
að þeim sem þekkja notkun Gyð-
inga á ýmsu úr gömlum trúar-
heimi þeirra, þyki fýstilegt #ð
Séra Jón Auðuns
trúa fsrael skilyrðislaust fyrir
Jerúsalem.
Og mér þykir ekki líklegt að
þeim sem þekkja trúarofstæki og
sögu Islams þyki yfirráð Araba
í Jerúsalem æskilegt.
Gyðingadómur og Islam eru
náskyld og þau eru óumburðar-
lyndust allra meiri háttar trúar-
bragða. Því er hættulegt friði og
samlyndi þar eystra, að þjóðir
Araba og fsraels ráði einni og
sömu borg. Fyrir báðum vakir
annað og meira en umráð yfir
nokkrum götum og húsum.
Ar þessum ástæðum, og raunar
ýmsum öðrum, tel ég æskilegast
að Jerúsalem verði alþjóðleg
borg með alþjóðlegri stjórn. Frið-,
aður staður, þar sem hatur og
ofstæki ráði ekki gjörðum vald-
hafanna og trúarofsi banni eng-
um að dýrka í friði sinn guð og
vitja sinna helgu staða.
Sr. Sœmundur
F. Vigfússon
AljijCasQmtök
mega sín lítið
þegar tíl útaka
kema
Ég er ekkii stjórmvitringu<r og
ekki kunnugur málefnum land-
anna fyrir botni Miðjarðarhafs-
ins. Það hlýtur að vera vegna
þess, hivaða stofnun ég þjóna, að
ég er beðinn að segja álit mitt
um fyrirkomulag stjórnarfars í
Jeirúsalemsiborg næstu. árin.
Augljóst ætti að vera, að ka-
þólska kirkjan tekur ekki af-
stöðu gegn neinu þjóðerni. —
Stefna páfastólsiins hlýtur því að
miðast við það að stuðla að friði
og vernda helgidóma trúar-
foragðanna, ekki sízt kristinnar
trúar. Annað get ég ekki sagt
um þetta, nema frá eigin brjóstL
Ekki get ég neitað því, að liti'
ég á atburði, sem skeð hafa frá
Lokum síðustu heimsstyrjaldar,
hneigist ég til samúðar með ara-
foiskumælandi þjóðum, a. m. k.
þeirn, sem næst foúa Gyðinguim
eða meðal þeirra. Arabar eru.
að ég hygg, slungnir samninga-
mienn, og síðustu átökln miunu
valda því, að þeir verði sam-
heldnari en áður. Ég hef kynnzt
peirsónulega nokknum kirkjunn-
Framhald á bls. 14