Morgunblaðið - 05.07.1967, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, MIOVIKUDAGUR 5. JÚLÍ 1&07.
skpú
EFTIR
KRISTMANN
GUÐMUNDSSON
Loftið var gott og hressandi,
fullt af ilmi gróðrar og blóma og
sólskinið mjög þægilegt. Þrátt
fyrir stærð hnattarins var að-
dráttarafl hans ekki meira en
Jarðar, og staður þessi fjarska
viðkunnanlegur, hitinn tuttugu
og fimm stig á celsius og blæja-
logn. Blárjóður bjarmi var í
heiðríkjunni og nokkrir fjólulitir
skýhnoðrar sivifu í mikilli hæð.
Spú snérist um sjálfa sig og
hnusaði út í loftið „Ekki tryggt“,
mælti hann á tindra. „Skugga-
legar hugsanir og við illu að bú-
ast“.
Ómar Holt varð ósjálfrátt litið
á hring þann er hann hafði þegið
af Peíkk skipstjóra. Hann hafði
tekið eftir því að steinninn í hon
um skipti mjög litum; var hann
ljósrauður þegar gleði og ánægja
var framundan, ljósblár við
hátíðleg tækifæri, en dökknaði
þegar hætta nálgaðist. Var hann
nú nærri svartur. Þar er öll hin
báru þessa hringi, vakti hann
eftirtekt þeirra á fyrirbærinu, en
þau höfðu þegar orðið þess vör,
að Danó mælti brosandi: „I>að
er eitthvað kynlegt á seiði hér,
og réttast væri víst að kalla
strax á aðstoð reyndari manna
en við erum. En ég kann nú
ekki við annað en athuga þetta
nánar, áður en út í það er farið.
Hafið þið lömunarbyssurnar til-
tækar, og notið þær hispurs-
laust ef á þarf að halda — jafn-
vel á sjóla sjálfan!" Hann hló
glaðlega og gekk á undan félög-
um sínum heim að húsinu.
Margar dyr voru á bygging-
unni, en Krass, er hafði komið
þarna áður, vísaði þeim á aðal-
innganginn. Þar stóðu tveir
verðir, klæddir rauðum ullar-
skikkjum, skeggjaðir mjög og
hærðir, og hvassir undir brún að
líta, en vopnlausir. Danó bað þá
vísa sér til Áhárs konungs, en í
sama bili opnuðust dyrnar og
kom út ungur maður mikill
vexti og gjörfulegur. Hár hans,
er féll á herðar niður, var silfur-
litað, svo og skeggið, augun stór
og ljósblá, andlitið frekar mag-
urt, með miklu arnarnefi, og
svipurinn geðfeldur. Var þar
kominn Háror prins, sonur jöf-
urs. Heilsaði hann geimförun-
um hlýlega og bauð þá vel-
komna í nafni föður síns. Hann
mælti á Laimáli og var mjög al-
úðlegur.
Ahár konungur tók á móti
þeim í stórum viðhafnarsal, þar
sem veggir allir voru tjaldaðir
strámottum, sem í voru ofnar lit-
myndir með talsverðum hag-
leik. Lágt var undir loft, gólfið
þakið hellum og húsgögn ekki
önnur en trébekkir og borð.
Sjálfur sat konungurinn á dálít-
ið upphækkuðum palil, en reis
á fætur til að fagna gestunum er
þeir komu inn. Ekki virtist hann
miklu eldri en sonur hans, og
voru þeir mjög líkir að allri
gerð, nema hvað jöfur var þung-
búnari nokkuð og virðulegri.
Bar hann og sveig af silfri um
höfuð sér, er líktist einna helzt
íslenzku víravirki. Dætur hans
tvær voru þar hjá honum,
bústnar konur og mikilfengleg-
ar, með silfurbjart hár og fögur
augu, snjóhvítar á hörund, klædd
ar bláum skikkjum úr mjúkum
vefnaði. Þær voru mjög líkar
í útliti, önnur þó mikið bros-
hýrari en hin, og hét hún Lahára.
Systir hennar nefndist íhára;
líktist hún föður sínum meir, að
því leiti að hún var alvarlegri á
svip og ekki laust við þótta í
fasi hennar. Heilsuðu þau öll
geimförunum með kurteisi og
virktum, buðu þeim til sætis og
mæltust til að þeir þæðu góð-
gerðir nokkrar. Brátt komu
þjónar með viðarker stór, er
líktust íslenzkum öskum, og
fjölda af bikurum; voru þeir all-
ir úr tré og haglega gerðir. Röð-
uðu þjónarnir þeim á borðin og
fylltu þá af gulleitum vökva úr
kerunum. Síðan voru einnig bor
in inn gríðarmikil tréföt, hlaðin
allskonar ávöxtum og sett fyrir
gestina.
„Ávextirnir gera engum mein“,
sagði Krass Dúmimaður á tindra.
„En súpið drykkinn varlega, því
hann er gerjaður og stígur
manni til höfuðs".
Kóngur lyfti nú bikar sínum
og drakk þeim til, en spurði síð-
an um erindi þeirra. „Ef nokkuð
er, sem vér megum fyrir ykkur
gera, þá erum vér þess albúnir,
nú sem jafnan fyrr.
Danó varð fyrir svörum, bað
hann mæla manna heilastan og
kvaðst vita að hann væri holl-
vinur Laibúa og Hnattasambands
ins. „En svo er mál með vexti,
að eitt af eftirlitsskipum þess
virðist hafa týnzt á þessari jarð-
stjörnu, og erum við að leita að
því. Þar eð það má heita nger ein
stætt, á okkar tímum, að skip
hverfi, líta stjórnendur sam-
bandsins mjög alvarlegum aug-
um á þetta fyrirbæri. Ef leit
okkar ber ekki skjótan árangur,
mun hingað koma mikill fjöldi
geimlögregluskipa, og myndi það
vafalaust valda ýmsum óþægind
um fyrir ykkur. Meðal annars
þessvegna vona ég að þið veitið
okkur alla þá aðstoð og hjálp
sem í ykkar valdi stendur, til að
finna eftirlitsskipið“.
Jöfur varð eilítið seinn tii
svars, en loks mælti hann: „Eigi
er oss annað kunnugt í máii
þessu en að geimskipið flaug hér
yfir höfuðborg vora fyrir stutt.u
síðan og stefndi til austurs. Ekki
lenti það hér eða í nálægum hér-
uðum, og engar spurnir höfuni
vér af því haft síðan. En víst er
oss kært að aðstoða ykkur í leit-
inni, og munum vér þegar í stað
senda hlaupandi hraðboða um
allt ríkið til að leita fregna af
skipinu".
Ómar Holt tók eftir því að
prins Háror var niðurlútur og
hugsi, meðan á þessum samræð-
um stóð, og að dálítið fyrirlitn-
ingargiott lék um hinar fögru
varir prinsessu Íháru. Hann
vakti athygli Danós á þessu, en
árásasveitarforinginn hafði þeg-
ar veitt því athygli. „Prinsinn er
bezti náungi", sagði hann lág-
róma á tindramáli. „Þessvegna
gætu viðbrögð hans gefið í skyn
að kóngur segði ekki allan sann-
leikann. Og stelpan virðist
skemmta sér yfir einhverju, sem
ekki er látið uppi. Ég býst við að
hún sé mesti viðsjálsgripur —
þótt hún sé ljómandi falleg“.
„Betur líst mér á hina“, taut-
auði Ómar brosandi.
Danó beindi máli sínu aftur
til konungs og mælti: „Auðvitað
myndu þegnar þínir ekki dirfast
að leggja hendur á eftirlitsmenn
Hnattasambandsins, því að þeir
vita sem er að engum myndi líð-
ast það. En ríki þitt er víðlent,
og vel getur skipið hafa lent þar
einhverstaðar, þótt þér hafi
enn ekki borizt vitneskja um
það. Erum við því þakklátir fyr-
ir tilboð þitt, og munum bíða
þess hér að hraðboðarnir komi
aftur“.
„Hnöttmr vor er stór“, sagði
kóngur íhugull, „og veldi vort
nær aðeins yfir lítinn hluta hans.
En eigi megum vér veita yður
neina aðstoð utan ríkis vors“.
„Það er skiljanlegt", mælti
Danó áherzlulaust, „en hér mun-
um við hefja leitina, og síðan
halda henni áfram í öðrum lönd-
um“.
Kóngur brosti eilítið háðslega.
„Eigi hyggjum vér að ykkur
verði jafnvel tekið þar og hér
með oss Kárum“, sagði hann.
„Kunna munum við ráð við
því“, mælti Danó. „Það hefur
hingað til ekki þótt borga sig að
glettast við árásasveitir Hnatta-
sambandsins". Hann brosti elsku
lega til jöfurs og hóf upp bikar
sinn.
Geimfararnir dvöldu nokkra
daga í rjóðrinu hjá konungsbú-
staðnum. Fóru þeir um borgina
og höfðu tal af fólkinu, en það
var yfirleitt þægilegt í viðmóti.
Konur voru þar fagrar, en pil*-
arnir í árásasveitinni ungir og
kátir; eignuðust þeir því bráit
vinstúlkur meðal íbúanna. Ekki
skipti Danó sér að sér, og bað þá
hafa eyrun opin, ef þeir heyrðu
eitthvað sem gefið gæti ábend-
ingu um afdrif eftirlitsskipsins.
Sjálfur komst hann í góða kunn-
leika við prins Háror; eins urðu
þeir Ómar og hann miklir vinir
systranna. Komu þau öll dag-
lega í heimsókn, og einnig sátu
geimfararnir veizlur í höllinni.
Ómar Holt kunni einkar vel
við sig á þessum stað, er vakti
ljúfar minningar um bernsku
hans á íslándi og æskudaga í
Ameríku. Hann hafði verið í
Siveit hjá afa sínum, vestur í Döl-
um, og gamli maðurinn bjó í bað
stofu, sem var ekki mjög ólík
kofum Káranna þarna í höfuð-
staðnum. En gróðurinn og sum-
Alan Williams:
PLATSKEGGUR
Dalurinn var tekinn að gerast
skuggalegur í þessu grágræna
rökkri, sem breiddisit út frá
olívulundunum og víngörðunum.
Þokuslæðings tók að gæta við
fjallsræturnar, og teygði sig lík-
ast kongulóarvef gegn um topp-
ana á grenitrjánuim og valhnotu-
trjánum, og hitinn var sem óðast
að gufa upp úr jörðinni.
Van Loon stakk flöskunni nið-
ur í bakpokann sinn. — Komdu
.... við verðum að vera komnir
áður en þeir loka hliðunum. Neil
elti hann letilega kring um srtein
vegginn, sem gnæfði 200 fet upp
yfir þá. Hann var holóttur af
elli, og á öllum svölum og út-
skotum var orðið fullt af fugla-
hreiðrum. Hliðið var skuggaleg-
ur bogi. Van Loon tóku í járn-
stöng, og þeir heyrðu bjöllu
glymja einhversstaðar í fjarska.
Þeir voru komnir að búlgarska
munkaklauistrinu Zographou,
sem reist var á tólftu öld. Þetta
er eitt af meira en þrjátíu
klaustrum, sem standa á hinu
helga fjalli Athos, sem rís af
mjóum skaga er liggur út í
Grikklandshaf út frá Norður-
strönd Grikklands. Öldum sam-
an hefur skagi þessi verið griða-
staður fyrir þúsundir munka,
einsetumenn og helga menn til-
heyrandi grísk-kaþólsku kirkj-
unni, en þegar kommúnisminn
lokaði fyrir allan aðflutning ný-
liða austan að, og með vaxandi
vantrúaröldu í veistri, hafði
íbúatalan á Athos lækkað niður
í örfá hundruð gamalla og las-
burða manna, sem mundu enga
heimisviðburði nýrri en morðið
í Sarajevo, 1014. Og nú eru bú-
staðir þeirra, dreifðir um alit
fjallið að falla í auðn, smátt og
smátt.
Athosfjallið er enn undir elztu
lýðræðisatjórn heims, kjörins
hóps munka, sem griska ríkis-
stjórnin viðurkennir, sem ré'ta
valdhafa. Engin kvenkyns
skepna, utan fuglar og skordýr,
og ekkert farartæki á hjólum er
leyft á skaganum, en asnana og
múldýr, sem eru eina samgöngu-
tækið, verður þó að fá frá meg-
inlandinu. Aðeins einu sinni hef-
ur kvenkyns persóna stigið þar
fæti, og það var árið 1946, þegar
skæruliðaflokkur kommúnista
réðist að klaustrinu til að rænr
þar mat. Það eina, sem minnir á
nútíma skriffinnsku er sóðaleg
skrifstofa í Saloniki, þar sem
væntanlegir gestir fá uppáskrift
hjá skeggjuðum munki með pípu
hatt grísku kirkjunnar.
Neil, isem hafði hitt van Loon
í fyrsita sinn fyrir fimm dögum
í almenningsvagninum frá Sal-
oniki, hafði komið til þessarar
deyjandi kvenmannslausu sið-
menningar áður en hún dó út,
en nú er hann stóð þarna í rökkr
inu, máttlaus af þreytu og með
Ouzo-gufurnar í höfðinu varð
hann að játa það fyrir sjálfum
sér, að honum fannst staðurinn
heldur dauflegur.
Nú heyrðist eins og tif í klukku
innan múranna og hurðin opnað-
ist brakandi inn í múrinn, og í
hana hélt munkur með kvista-
prik í hendi. Hann lyfti hendi í
kveðju skyni, og sneri að þeim
andliti, sem var eins og vafið í
hylki af óhreinu, hvítu hári, sem
náði niður á axlir, en gegn um
það kom í ljós eitt auga, sem
horfði á þá með óeðlilegum
krafti.
Þeir gengu inn um steinbog-
ann og inn í húsagarð, þar sem
óþefur af rotnandi grænmeti var
allsráðandi. Veggir með blind-
um gluggum risu þarna yfir
höfði þeim, undir klukkuturni,
þar sem klukkan hafði stanzað
fimm mínútum fyrir eitt. Munk-
urinn fór með þá upp snúinn
stiga, upp fjórar hæðir og út á
svalir úr timbri, þaðan sem út-
sýni var yfir hrörleg þökin og
dalinn fyrir neðan. Utan úr
kyrrðinni heyrðist ómurinn af
aftansöng.
4
Svo illa vildi til, að þeir fé-
lagar höfðu komið til Athos um
föstutímann — og því urðu þeir
að láta sér nægja brauð, þurrk-
aðan fisk og ólívur í staðinn fyr-
ir hinn alþekkta góða viður-
gerning, sem ferðamenn hlutu í
klaustrunum. En vínið, sem
ræktað var þarna á etaðnum,
bæði ouzo og arak, hafði flotið í
stríðum straumum, og Neil fann,
að eftir þessa erfiðu göngu og
drykkjuna var líkamlegt ástand
hans heldur bágtoorið.
Heima í London, þar sem hann
var pólitískur blaðamaður, hafði
hann notið flestra lífsþæginda
og var þvi orðinn lingerður. Enað loftið var alþakið kongulóar-
hingað hafði hann komið í
þriggja mánaða leyfi sínu og lát-
ið í veðri vaka, að hann ætlaði
að semja bók um Grikkland. En
bókin skipti litlu máli og nú,
eftir þrjár vikur, var ekki komið
af henni nema nokkrar ómerki-
legar minnisgreinar. í rauninni
hafði hann farið í þetta ferðalag
til þess að sanna sjálfum sér, að
hann þyldi mannraunir, eftir
óhófslifnaðinn í London. Athos-
fjallið hafði dregið hann að
sér sökum orðrómsins um ein-
falt líf og nauðungarhófsemi, en
því miður hafði Neil Ingleby
ekki hinn andlega styrk trú-
mannsins til að bera. Þó að hann
vildi gjarna hugsa sér sjálfan sig
sem upplýstan, frjálslyndin
mann, sem gæti neitað sér um
hversdagsleik efnishyggjunnar,
þá var hann líka vanabundinn
vera — hann var of háður rífleg-
um launum, góðum matsölustöð-
um og tízkulegum kunningjum.
Hér á Athosfjalli fann hann sig
niðurdreginn og dapran, en aft-
ur á móti virtist van Loon þríf-
ast ágætlega og var orðinn svart
ur af sólbruna og sterkur sem
stálfjöður.
Munkurinn var nú kominn að
hurðinni út á svalirnar o.g benti
þeim að koma inn. Klefinn var
þröngur og dimmur, þar voru
tvö rúm með hálmi í og striga-
ábreiðum yfir, ofurlítill gluggi,
lokaður og grútóhreinn. Allstað-
ar var rotnunarþefur. Munkur-
inn keifaði á eftir þeim og dró
ryðgaðan olíulampa undan öðru
rúminu. Eftir miklar ræskingar
og fálm, kveikti hann á honum
með eldspýtu, sem hann fann ein
hversstaðar í fötunum sínum.
Loginn gaf frá sér svarta reykjar
gusu, og Neil sá, sér til viðbjóðs,
vef.
Gamli maðurinn setti lamp-
ann á gólfið milli rúmanna, rét.ti
síðan úr sér og strauk hárið frá
andlitinu og glotti til þeirra með
tannlausum munni. Eina svarta
augað glotti meinfýsnislega, en
hitt var lokað og tár runnu úr
því niður loðna kinnina. Hann
leit út eins og einhver skorpin,
smækkuð útgáfa af Rasputin.
Svo stóð hann kyrr og tautaði
einhver blessunarorð á búl-
görsku, gekk síðan út og lokaði
á eftir sér. Neil teygði úr sér á
rúminu, og velti því fyrir sér,
hvort ekki mundi betra að hætta
við allt saman og snúa aftur til
Saloniki og Aþenu.
Van Loon sat kyrr og svældi
pípuna sína, og brátt tók reyk-
urinn úr henni að bera rotnunar
þefinn ofurliði. Stundarkorn
sátu þeir sivona þegjandi. Þetta
fannst Neil það þægilegasta í
kynnum þeirra. Þeir töluðu
áreynslulaust saman, oft með
einatkvæðisorðum, og þarna var
engin freisting til að láta ljós
sitt skína eða sigra viðmæland-
ann í neinum kappræðum.
Van Loon var maður blátt
áfram — sterkur sem ljón og
með viðurkunnanlegt, heimsku-
legt andlit, blá augu og ljósleitan
hökutopp. Hendurnar minntu
mest á skóflur og hann þoldi
feiknin öll af áfengi. Að atvinnu
var hann sjómaður, en hafði ann
ars fengizt við sitt af hverju, en
tolldi aldrei lengi við hvert verk.
Þegar þeir hittust í vagninum
frá Saloniki, hafði hann verið á
fyrsta áfanga hnattreisu, og und
anfarna fimm daga hafði Neil
heyrt mestalla ævisögu hans, er
þeir þrömmuðu úr einu klaustr-
inu í annað, þarna á skaganum.