Morgunblaðið - 19.07.1967, Side 3

MGRG'UNBLAtJIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JtTUI 1967
3
Forsetaheimsóknin
Framhald af bls. 1
og frú, í*or'leiifiur Thorlacius og
frú, og Hörður Helgason og frú.
Enn fremu-r voru þar fnú Ágústa
Th.ors, ekkja Thors Thors fyrr-
vera.ndi hendihérra í Bamdarí/kj-
unum og Sigunður Hel'gason for-
sfjóri Loftleiða í Bandaríkjun-
um og kon a ha.ns.
Meðal bandarískra gesta, sem
í hádegisverðinum voru, voru
Hubert Humphrey varaforseti,
Dean Rusk utanríkisráðherra,
O. Freeman landbúnaðarráð-
herra, nokkrir öldungardeildar-
þingmenn og fulltrúardeildar-
þingmenn ásamt konum sínum,
fjölmargir starfsmenn í stjórn
Bandaríkjanna o.fl. gestir.
Við hlið forseta íslands í há-
degisverðarboðinu sátu Lady
Bird Johnson og kona O. Free-
mans, en við hlið Johnsons
Bandaríkjaforseta sátu Lily Ás-
geirsson og frú Guðný Thor-
steinsson.
Á matseðlinum var m.a. jarð-
arberjaís, sem nefndur var
nVatnajökull.“
Við lok hádegisverðarboðsins
flutti forseti Bandaríkjanna
ræðu, þar sem hann sagði m.a.:
„Herra forseti, ég býð yður
velkominn sem hinn síðasta en
langt frá því fyrsta íslending,
sem kemur til Bandaríkjanna.
Flugvél flutti yður hingað á
nokkrum klukkustundum. Fyrir
rúmum 900 árum sigldi annar
hópur vaskra fslendinga á lang-
Ekki óhugsandi að tvö.falda
megi fjármagnstrauminn til van-
þróuðu landanna
Eigi efnahagsvöxtur vanþró-
uðu landanna að verða eins ör
og æskilegt væri, verða þau að
fá árlega frá 1970 15 milljarða
dollara í erlendri fjárfestingu, en
nú nemur þessi fjárfesting að-
eins 7.5 milljörðum. Þetta kann
að virðast óvinnandi verk, þar
sem hér er um að ræða tvöfalda
upphæð. En í rauninni er ekk;
þörf á mörgum örvandi aðgerð-
um til að fá fjármagn til að
streyma til þessara landa í rík-
ara mæli en nú á -sér stað, og
það á fullkomlega eðlilegan hátt.
Þessu var haldið fram ekki
alls fyrir löngu í tímariti Sam-
einuðu þjóðanna. „UN Monthly
Chronicle", af einum kunnasta
sérfræðingi um þróunarhjálp,
Paul G. Hoffman, sem var áð-
ur forstjóri Marshall-hjálpar-
innar en stjórnar nú Þróunar-
áætlun Sameinuðu þjqðanna
(UNDP). Hoffman gerir ráð
fyrir, að þeir 7,5 miHjarðar, sem
á vántar, mundu fást í mynd
venjulegra bankalána og einka-
fjárfestingar, ef hægt væri að
útvega vanþróuðu löndunum ár-
lega lán sem næmu 1 milljarði á
lágum vöxtum auk 500 milljón
dollara fjárhagsaðstoðar áður en
fjárfesting kemur trl . fram-
kvæmda.
Á sama tíma og brúttó-þjóðar
framleiðsla iðnaðarlandanna
nemur 1500 milljörðum dollara
og eykst um nálega 50 milljarða
á ári, ætti þetta ekki að vera
neitt ofverk, segir Hoffman.
Þrjár milljónir deyja
Andstæðurnar milli auðæfa
og allsleysis í þessum heimi eru
þverstæðukenndar, segir hann.
Meðan við lifum við allsnægt.ir
og óskiljanlega möguleika, láta
á ári hverju þrjár milljónir
manna lífið af völdum hungurs
og vannæringar.
Framfarirnar á sjöunda ára-
tugnum, hinum svonefnda þró-
unaráratugi, hafa orðið hægari
en menn höfðu gert sér vonir
um. Takmarkið er að árið 1970
verði hagvöx.tur vanþróuðu land-
anna kominn upp í 5% árlega.
f flestum þeirra nemur vöxtur-
inn nú minna en 4%. Með hlið-
skipum og urðu til þess að finna
land, sem þeir nefndu Vínland.
Landið, sem þeir fundu, var
mjög frábrugðið því landi, sem
þér sjáið í dag. Engu að síður
eiga Bandaríkin og ísland margt
sameiginlegt. Bæði voru þau
byggð af landnemum, af mönn-
um, sem fóru til óþekktra staða
yfir úfinn sæ. Þjóðir okkar
beggja leituðu frelsis og báðar
stofnuðu þjóðfélög, sem að baki
eiga langa sögu lýðfrelsis og rétt
lætis.
Það er táknrænt fyrir sam-
eiginlega sögu okkar, að fyrir
örfáum dögum komu 24 banda-
rískir geimfarar, landnemar nú-
tímans, úr æfingaferð til yðar
lands. Hinar hjartanlegu mót-
tökur, sem þeir hlutu, minntu
mig á íslandsferð mína árið
1963. Ég hef aldrei gleymt þeirri
heimsókn. Ég komst þar að raun
um, hve mikið íslendingar geta
kennt heiminum um hið blóm-
lega líf þjóðar, sem lifir við
frelsi.“
Siðan var drukkin skál for-
seta íslands.
Þá tók til máls forseti íslands
og sagði m.a.:
„Ég hefi þegið boð yðar,
herra forSeti, til Hvíta hússins
þakklátum huga. Ég minnist
með mikilli ánægju heimsóknar
yðar sem varaforseta og konu
yðar til íslands fyrir nokkrum
árum. Slík heimsókn, er mjög
mikilvæg fyrir persónuleg kynni
sjón af fólksfjölguninni er þetta
ekki nægilegt til að bæta lífs-
kjörin að neinu marki. Fjárfest-
ing og fjárhagsaðstoð hinna auð-
ugu landa hefur aukizt mjög
óverulega síðan 1960, og í þess-
um löndum vaxa vonbrigðin yf-
ir árangri hinnar „erlendu
hjálpar", en þá nafngift telur
Hoffman villandi.
Ástæða til bjartsýni
Þrátt fyrir þessi neikvæðu
atriði eígum við að dómi Hoff-
mans nánast að fagna þeim horf
um sem eru á örari þróunarvexfi
á næstu árum.
1. I fyrsta lagi hafa bæði ein-
stök lönd og hinar alþjóðlegu
hjálparstofnanir öðlazt reynslu,
sem tryggir betri og skjótari
árangur í framtíðinni.
2. í öðru lagi starfa bæði þau
lönd, sem veita hjálp, og þau,
'sem taka hjálp, á raunsærri
hátt. Menn hafa komizt að raun
um, að fjármagnið eitt er ekki
nægilegt. f stuttu máli veltur
meira á því að lagfæra efna-
hagsleg, félagsleg og pólitísk
grunnform vanþróuðu landanna
en að stuðla að tilfallandi inn-
flutningi fjármagns, tækni-
menntunar eða tækja.
3. í þriðja lagi verður það æ
ljósara. að fátækt vanþróuðu
landanna stafar ekki af skorti á
efnislegum eða mannlegum úr-
ræðum, heldur af því að þessi
úrræði eru illa hagnýtt. Á þessu
ástandi má ráða bót.
4. Loks má finna uppörvun í
þeim framförum sem þegar hafa
orðið í nokkrum vanþróuðum
löndum. Hjá þeim nemur hag-
vöxturinn yfir 5%, og í nokkr-
um tilvikum er hann 10% eða
í því skyni að auka á vináttu
á milli þjóða. ísland er næsti
nágranni Bandaríkjanna í Ev-
rópu og það var ekki aðeins fyr-
ir tilviljun, að það var fslend-
ingur, sem fyrstur hvítra manna
steig á land í Ameríku og ís-
lenzk fjölskylda, sem fyrst gerði
tilraun til þess að setjast að í
hinum Nýja heimi. Þessa sögu-
lega atburðar hefur verið minnzt
með styttu Leifs Eiríkssonar í
Reykjavík, gjöf bandaríska
þjóðþingsins til íslenzku þjóð-
arinnar á þúsund ára afmæli
Alþingis árið 1930 og með stytt-
um af Þorfinni karlsefni í Phila
delphiu og Reykjavík.
Fyrir þúsund árum voru nor-
rænir menn of fáir til þess að við
halda þeirri byggð, sem tþeir
komu á fót í Ameríku. Um það
bil níu hunduð árum síðar og æ
síðan hafa margir íslendingar
leitað til Ameríku og komið sér
vel fyrir. íslenzku innflytjend-
urnir og afkomendur þeirra hafa
stuðlað að góðum samskiptum og
aukinni vináttu milli þjóða okk-
ar“.
Að hádegisverðarboðinu loknu
fór forseti íslands ásamt fylgdar
liði sínu aftur til Blairhouse, en
kl. 4.30 í dag hélt hann til Arling
ton-kirkjugarðsms, þar sem hann
iagði blómsveig að leiði óþekkta
hermannsins og á gröf John F.
Kennedys, fyrrum forseta Banda
ríkjanna. Þegar forseti íslands
kom í Arlington-kirkjugarðinn
meira. Það sýnir hverju má til
leiðar koma með öflugu og skyn
samlegu starfi af hálfu yfir-
valda og þegna og með viturlega
hugsaðri og skipulagðri aðstoð
erlendis frá.
Tvöföld fjárfesting
Aðstoð erlendis frá er megin-
inntakið í grein Hoffmans. Hann
skýrir frá, hvað Þróunaráætlun
Sameinuðu þjóðanna (UNDP)
hefur gert á fyrsta starfsári
sínu. UNDP hófst handa í janú-
ar 1966 eftir sambræðslu Tækni
hjálpar Sameinuðu þjóðanna og
Framkvæmdasjóðsins.
Viðleitni UNDP hefur fyrst og
fremst beinzt að því að undir-
búa jarðveginn og skapa skil-
yrði í vanþróuðu löndunum fyr-
ir eðlilega fjárfestingu Hoffman
nefnir í grein sinni, að opinber-
ar og einka-fjárfestingar, sem
séu bein afleiðing af starfi
UNDP, hafi tvöfaldast á árinu
1966. Þær nema samtals 1642
milljónum dollara. Af þeirri upp
hæð koma 1029 milljónir er-
lendis frá, en' 613 milljónir frá
innlenduim aðiljum.
Mesta leit að fjársjóðum
í sögunni
„Mesta leit mannkynssögunn-
ar að fjársjóðum“ er lýsingin á
þeim aðgerðum sem Sameinuðu
þjóðirnar hafa hafizt handa um
í því skyni að hjálpa vanþró-
uðum löndum til að hagnýta
málmlindir sín,ar. í landfræði-
legum skilningi er lýsingin rétt,
því hér er um að ræða ekki
færri en 60 lönd. Þróunaráætl-
un Sameinuðu þjóðanna
(UNDP) leggur fram 41 milljón
að leiði óþekkta hermannsins, i
var þar fjölmennur heiðursvörð
ur og mikill mannfjöldi var þar
einnig samankominn. Tuttugu
og einu fallbyssuskoti var skotið
til heiðurs forsetanum. Fánar
íslands og fylkja Bandaríkjanna
blöktu við hún og þjóðsöngvar
íslands og Bandaríkjanna voru
leiknir. Síðan lagði forsetinn
blómsveig að leiði óþekkta her-
mannsins.
Að þessari athöfn lokinni ók
forsetinn og fylgdarlið hans að
gröf Kennedys, þar sem hann
lagði blómsveig á leiði forsetans,
sem hvílir þar ásamt tveimur
börnum sínum.
Blaðamaður Morgunblaðsins
bað herra Ásgeir Ásgeirsson að
segja frá, hvaða áhrif það hefði
haft á hann að standa við gröf
Kennedys. Hann sagði:
„Þetta var mjög áhrifarik
stund að standa við gröf þessa
unga, gáfaða forseta, sem dó fyr
ir aldur fram. M>nnismerkið er
látlaust og hvílir forsetinn þar
milli tvéggja barna sinna. Mér
fannst athöfnin hátíðleg og virðu
leg“.
í kvöld situr forsetinn kvöld-
verðarboð Péturs Thorsteinsson-
ar, sendirherra, að heimili hans,
en á morgun mun hann heim-
sækja Alþjóða gjaldeyrissjóðinn
og Alþjóðabankann. Síðan situr
hann hádegisverðarboð Húbert
Humphreys, varaforseta, í Smiii1
sonian Institute. Síðar um dag-
inn heimsækir har.n John Mc
Cormack, forseta fulltrúadeildar
Bandaríkjaþings. Síðar á morg-
un hefur Pétur Thorsteinsson,
sendiherra, móttöku til heiðurs
forsetanum. Forsetinn fer frá
Washington annað kvöld.
dollara (1763 milljónir ísl. kr.)
til sérfræðiaðstoðar og undir-
bunings fjárfestinigar. Árangur-
inn er farinn að koma í ljós.
Þau 48 verkefni, sem nú er unn-
ið að, hafa þegar leitt í Ijós
mikið koparmagn á sjö svæðum
í Argentínu, 70—80 milljón
tonn af járnmálmi í Mexíkó og
verulegt magn af gulli í Tanza-
niu.
Heilsuspillandi þéttbýli
Um gervalla jörðina yfirgef-
ur fólk sveitirnar í stórum stíl
og flytzt til borga og þéttbýlla
svæða. í lok þessarar aldar er
búizt við að 80% jarðarbúa muni
eiga heima í borgum. Það er
hins vegar alls ekki víst, að
ástandið í borgunum verði betra
en það var í sveitaþorpum. Nú
þegar eru heilbrigðismál stór-
borganna orðin ískyggilegt
vandamál, og kom það fram á
þingi Alþjóða heilbrigðismála-
stofnunarinnar í Genf nú í vor.
Samkvæmt rannsókn stofnunar
innar hafa einungis 5% af þeim
250 milljónum manna, sem nú
búa í borgum vanþró.uðu land-
anna, viðundandi aðgang að
vatni. Að því er varðar afrennsli
og þrifnað, er ástandið ennþá
verra. Indverjar upplýstu, að
79% af fjölskyldum Kalkútta-
borgar byggju í einu herbergi
eða deildu herbergi við aðra
fjölskyldu. Skortur er á 150
milljón íbúðum í vanþróuðu
löndunum og 30 milljón íbúðum í
iðnaðarlöndunum. Vandamál
borganna í hinum efnaðri lönd-
um eru líka alvarleg og erfið
viðureignar. í brezkri skýrslu
segir, að koma mætti í veg fyr-
ir tvo-þriðjuhluta af barna-
dauða landsins, ef hægt væri að
bæta hið félagslega ástand og
þá einkum að draga úr hinum
geigvænlegu húnæðisþrengsl-
um.
STAKSTtlMAR
Gatnagerðar-
framkvæmdir
í Reykjavík
Að undainförnu hafa fram-
kvæmdir við gatnagerð í Reykja “
vik verið með allra mesta móti;
heilu hverfin hafa verið malbik-
uð; þar sem áður voru lélegar
malargötur eru nú komnar full-
komnar og varanlegar götur, og
í gömlu hverfunum hefur hver
gatan af annarri verið endur-
bætt. Þessar framkvæmdir blaea
við allra augum og eru svo mikl
ar, að jafnvel andstæðingar borg
arstjórnarmeirihlutaais geta ékki
orða bundizt. „Þjóðviljinn" lief-
ur rætt um þetta mál og í rit-
stjórnargrein Alþýðublaðsins í
gær segir m.a.:
„f sumar hefur verið unnið
mikið að gatnagerðarfram-
kvæmdum í höfuðborginni og
með nokkuð öðrum hætti en fyr.
Hefur mikill hluti hins gamla
gatnakerfis verið endurbættur,
til dæmis með því að leggja nýtt
malbiksteppi yfir eldra malbik,
en einnig með því að setja bæt-
ur yfir verstu kafla eldri veg-
anna.“
Verður ekki
um deilt
Og Alþýðublaðið heldur á-
fram:
„Að sjálfsögðu má deila um
einstök atriðl þessara fram-
kvæmda, en í heild verður ekki
með sanngimi sagt annað en iað
götur Reykjavíkur hafa aldrei
verið betri em nú og víða sé jafn
ánægjulegt að aka eftir þeim og
það var hryllilegt í leysingum
sl. vor. Sérstaklega virðist gef-
ast vel að leggja nýtt maJbiks-
teppi yfir eldra malbik eða
steypu. Þá er augljóst, að nú
hafa verið teknar í notkun nýjar
vélar og vinnuaðferðir, sem eru
stórtækari og skila betra, verki
en áður hefur þekkzt hér.
Gatnamál hafa meginþýðingu,
ekki aðéins fyrir samgöngur
heldur og útlit, fegurð og hrein-
læti borgarinnar."
Skrýtið íundarboð
Alþýðublaðið ræðir í gær um
fund þann, sem boðað var tU á
Egilsstöðum af ýmsum samtök-
um á Austurlandi og segir orð-
rétt:
„Alþýðublaðið hefur spurzt
fyrir um þetta mál hjá Eggerti
G. Þorsteinssyni, sjávarútvegs-
málaráðherra. Sagðist hann hafa
lesið um það í Þjóðviljanum sl.
miðvikudag, að hann væri boð-
inn til þessa fundar. Hinsvegar
hefði ekkert boð borizt fyrr em
á föstudag, og hefði hami þá um
hæl sent svarskeyti þess efnjs,
að hann gæti því miður ekki sótt
fundinn.
Telja má líklegt að Gylfi Þ.
Gíslason, viðskiptamálaráðherra,
og Jóhannes Nordal, seðlabanka
stjóri, hafi verið boðaðir á svip-
uðum tíma, en þeir munu báðir
vera utanbæjar í sumarleyfum.
Af þessu má marka, að fund-
ur þessi og boðun hains eru með
nokkuð sérstæðum hætti, sem
bendir öllu frekar til áróðurs en
einlægs vilja tU að leysa vanda-
mál Austfirðinga."
Alþýðublaðið bendir á, að
fundurinn hafi aðallega verið
auglýstur með forsíðufréttum í
„Þjóðviljanum“ og þar sagt, að
boðið hefði verið til fundarins
sjávarútvegsmálaráðherra, við-
skiptamálaráðherra og banka-
stjóra Við Seðlabankamn. Telur
blaðið að vonum, að hér sé um
nokkuð sérstæða aðferð að ræða
við að bjóða forystumönnum til
fundarhalda.
HELGARFERÐ \ KEREIIGARFJOLL OC HVERAVELLI
Heimdallur FUS efnir um næstu helgi til ferðar á Kerlingarfjöll og um
Hveravelli. Lagt verður af stað frá Valhöll við Suðurgötu kl. 13.30 á laugardag.
Þátttaka tilkynnist í síma 17100 kl. 9—17.
FERÐANEFNDIN.
FRÉTTIR FRÁ S. Þ.