Morgunblaðið - 19.07.1967, Page 15
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 19. JÚLÍ 1967
15
Hver segir að ekki sé hægt að
búa við sauðfé?
Það er mikið rætt um það um
þessar mundir í Bretlandi, tovern
ig eigi að gera sauðfjárræktina
arðbærari heldur en hún er.
Einn framámaður í landbún-
aði hér komst svo að orði í
grein nýlega, að það væri ekki
von á góðu með sauðfjárræktina.
Hún hefði engum framförum
tekið síðustu 150 árin. Slík at-
vinnugrein þyrfti að taka sig
rækilega á, ef hún ætti að stand-
ast samkeppni við aðrar greinar
atvinnulífsins og gefa þeim, sem
hana stunda, jafngóðan arð og
igreinar, sem hafa verið í örri
þróun.
Pétur Hjálmsson, ráðunautur og
frú voru einu íslendingarnir,
sem ég varð var við á sýning-
unni.
A Hálandasýningunni var sýn-
þeir hö'fðu verið notaðir til áa af
mismunandi fjárkynjum.
Blendingsdætur þeirra með
Svarthöfðaám voru sagðar gefa
2i22 lömb eftir hverjar 100 ær
tvævetrar, og gemlingar undan
þessum hrútum og ám af svo-
kölluðu Mule-kyni, gáfu að með-
altali 200 lömb hverjir 100 geml-
ingar.
Það, sem sauðfjárræktina vantar.
Ástæðan fyrir því að sauð-
fjárræktin á láglenidi í Bretlandi
á erfitt uppdráttar er:
í fyrsta lagi skortur á frjó-
semi.
f öðru lagi of fátt fé á flatar-
einingu.
f þriðja lagi vanþekking á nýj-
ustu tækni í aðbúð fjárins.
Þessi atriði voru einskonar
einkunnarorð sýningardeildar-
innar hjá Cadzow Sheep Co. Ltd,
og ætlun þeirra mieð sýningar-
deildinni var að sýna, hvernig
ihægt væri að bæta úr þessum
takmörkunum.
„Það er mikilvægt að geta haft
sauðfé á landi, sem er vel fallið
til akuryrkju. Með því að loka
landinu og hafa á því sauðfé er
hægt að taka fyrir korrnsjúk-
dóma, draga úr illgresishættu og
bæta jarðveginn", segir ‘í upp-
lýsingarriti í sambandi við sýn-
ingardeildina.
„En til þess að féð eigi rét.t
á sér á akuryrkjujörðum á lág-
lendi, þarf arðurinn af því að
vera mikill", segir ennfremur.
Ein leiðin til að auka arð-
semina í sauðfjárrækt á lág-
lendi er að fá sem flest lömb
þær fá við hrút af holdakyni,
sem gefur lömb með góðum
vaxtarhraða og góða skrokka,
öllum lömbunum undan þessum
ám er slátrað, og þegar ærnar
eru búnað að ná ákveðnum aldri,
er þeim slátrað og nýjar gimbr-
ar eða veturgamlar ær keyptar
í staðinn.
Fjallabændur framleiða ærn-
ar sem láglendis'bóndinn
kaupir. Til Iþess að þessar ær séu
nógu góðar, þurfa hrútarnir, sem
þær eru undan að vera góðir og
gefa dætrum sínum eiginleika
til mikillar frjósemi og góðrar
mjólkurlagni fyrst eftir burð.
J. Brian Cadzow, forstjórl Cadzow Sheep Co. Ltd. og einn af
aðaleigendum þess sést hér í miðið. Sinn á hvora hönd honum
eru háttsettir menn í húfjárræktarvísindum Breta, J. P. Maule,
forstjóri Búfjárræktarskrifstofu Samveldislandanna til vinstri
og dr. J. B. W. King, einn af færustu svínaræktarsérfræðingum
heims til hægri. Cadzow hefur hámenntaða erfðafræðinga sér
til liðsinnis í kynbótastarfi sínu.
leikum bundið að parraka fé á
þröngu landi vegna ormaplágu,
sem leggst sérstaklega á lömbin
og kemur í þau kyrkingi.
Þess vegna hefur það verið
og svín, en til þess að svo verði,
þarf að slátra þeim ungum.
Með þessu móti er hægt að
koma lömlbunum á markað á
mjög hentugum tíma, þegar verð
ið er hagstætt.
Þegar búið er að taka undan
ánum, eru þær látnar út og haft
mjög þröngt á þeim á beitiland-
inu. Reynslan hefur sýnt, segja
þeir sem að sýningunni standa,
að hægt er að hafa allt að 50-70
ær á hektara, þegar þær eru
lamblausar. Þá er hægt að kom-
ast af með mjög lítið land fyrir
fullorðnu ærnar og draga þann-
ig úr kostnaði.
Gervifóstur fyrir þrí- og fjór-
lembinga.
Það hefur einnig verið gert
allmikið af tilraunum og athug-
unum á því hér í Bretlandi að
ala lömb upp á gervimjólk. Þá
eru þau látin vera með mæðrun-
um fyrsta sólarhringinn til að
fá broddmjólkina, en úr því eru
Þetta eru hrútarnir, sem ef til vill eiga eftir að valda byltingu þau sett á gervifóstur, og gefin
í brezkri sauðfjárrækt. Þeir eru blendingar af finnsku landkyni igervimjólk, sem hér er farið að
og brezku kyni, sem heitir Dorset Horn.
ingardeild, sem var ætlað að eftir hverja á, þannig að kostnað
gefa svör við því, hvernig ætti ur af viðhaldi stofnsins skiptist
að mæta þeim erfiðleikum, sem
sauðfjárræktin á við að stríða
hér.
Að baki þessari deild stendur
fyrirtæki, sem kallast Cadzow
Sheep Co. Ltd.
Fyrirtæki þetta hefur framleitt
kynbótahrúta með blendings-
rækt, og hrútar þessir eiga að
geta stóraukið frjósemi með því
að nota þá til blendingsræktar
og setja á dætur undan þeim,
Hrútar þessir voru framleidd-
ir með því að blanda saman
Dorset Horn, frjósömu, brezku
kyni, og finnsku landkyni, sem
er afiburðafrjósamt. Þeir eiga
lí'ka að gefa mikla mjólkurlagni
til dætra sinna og góðan vaxtar-
ihraða, þannig að lömb undan
dætrum þeirra eiga að verða
mörg og væn. Þessi tegund hrúta
gengur hér undir nafninu „Im-
prover", sem mæt’ti kalla kyn-
bæti á íslenzku.
Gemlingar með tvö lömb
að meðaltali.
Á sýningunni voru sýndar
dælur þessara hrúta, þar sem
Það er með þetta fyrir augum
sem Cadzow Sheep Co hafa fram
leitt blendingshrúta sína. Þeir
á sem flest lömb. Það er einnig
talið mikilvægt fyrir láglendis-
bóndann að þurfa ekki að hugsa
um að viðhalda fjárstofni sínum
sjálfur. Hann þarf að geta keypt
að gimbrar eða veturgamlar ær,
átt þær í ákveðinn tíma, látið
Þeim virðist líða vel hjá gervimóðurinni þessum.
selja þá fjallabændum, og fjalla-
bændur selja síðan dætur þess-
ara 'hrúta niður á láglendið til
ibænda, sem vilja eiga sauðfé
m,eð akuryrkju.
Með þessari notkun kynbætis-
ins eiga fjallabændur líka að
■geta rétt sig við fjárhagslega, að
þvi -er talið er, því að ef þessi
tegund hrúta bætir aðstöðu sauð
fjárræktar á láglendi, verður
eftirspurn eftir gimbrum og ung-
um ám úr fjallahéruðunu.m
rneiri, og þar með fer verð á
þeim hækkandi. Ein ástæðan
fyrir því að fjárbúskapur í fjalla
héruðum hér gengur erfiðlega
er einmitt sú, að markaður fyrir
lífgimbrar og ær á láglendi hef-
ur farið sfversnandi undanfarið
o>g verðið til fjallabóndans
lækkandi.
Margt fé á flatareiningu.
Ræktað land er af skornum
skammti í Bretlandi. Þess vegna
þarf að keppa að því að hafa sem
mestan arð af hverri flatarein-
Drykkjarker með plastslöngu, sem hægt er að setja upp hvar ingu lands.
sem er. Það hefur löngum verið erfið-
hæpinn ágóði að setja þéttar á
beitiland fyrir sauðfé. Því fleira
sem féð er, þeim ntun meiri orma
sýking og ó'hreysti hefur verið í
Síðari grein
lömbunum og afraksturinn af
hverri skepnu 'hefur farið minnk
andi.
„En hugsum okkur að við
'gætum haldið sama vænleika á
lömhum, en þre- eða fjórfaldað
fjölda fjár á hvern hektara, þá
er ágóðinn af hverri á einnig
margfaldaður", segja þessir
spámenn sauðfjárræktarinnar
hér.
Og þeir lýsa því, hvernig hægt
sé að koma þessu í kring. Þeir
ihafa sjálfir gert það.
Ærnar í ódýrum húsum
á veturna.
Með því að hýsa ærnar yfir
veturinn er landinu hlíft við
beit, traðki og ormasmiti, ærnar
eru látnar bera inni, og þar með
minnka lambavanhöld, og með
því að fara vel með ærnar yfir
veturinn, endast þær lengur og
viðhaldskostnaður á stofninum
lækkar.
Ærnar geta borið hvenær sem er
á árinu.
Það er annað einkenni á þess-
um blendingshrútum, sem
Cadzow Sheep Co. framleiðir, að
þeir erfa til dætra sinna hæfi-
lei'ka til að geta beitt og fengið
hvenær sem er á árinu að heita
má.
Þess vegna er þeim bændum,
sem vilja taka upp þessa nýju
fjárrækt ráðlagt að láta bera í
nóvember-febrúar, láta lömbin
vera með ánum í nm 6 vikur,
venja þau þá undan og setja þau
á kornfóður og slátra þeim 12-14
vikna gömlum.
Þegar lömb eru alin á korni á
þessum aldri, eru þau fullt eins
ha'gkvæm til kjötframleiðslu eins
framleiða í allmiklum mæli ein-
göngu til þessara hluta.
Gervifóstur geta skilað fullt
eins vænum lömbum og ærnar,
ef allt gengur vel, og til er það
í fjallahérðum, að bændur taki
alltaf annan tvílembingin undan
ánni og ali hann upp á gervi-
fóstru, en láti ána ganga með
hinn tvílembinginn einan á lé-
lfegu fjallabeitilandi.
Eins er mælt með því að taka
alla þrí- og fjórlembinga undan
mæðrunum og ala þá upp á gervi
mjólk.
Á sýningunni voru sýndir fjór-
lembingar undan sömu ánni.
Tveir höfðu gengið undir ánni,
en tveir undir gervifóstru. Gervi
móðirin hafði staðið sig heldur
hetur en ærin. „Það er ekki
nema von“ sagði sá, sem útskýrði
málið. „Nytin í gervimóðurinni
var alltaf nœg til að fullnægja
þörf lambanna, en ærin mjólk-
aði þeim ekki nóg, þegar þau
fóru að stækka og þurfa meira“.
Fjárhús úr bogum, vírneti, plasti
og hálmböggum.
Á sýningunni var fjánhúsið,
sem þessi tegund fjárbúskapar
var sýnd í, ekki ósvipað gróður-
húsi til að sjá. Það var gert úr
skálabogum, langböndum á
bogunum úr vír, á vírinn var
strekktur plastdúkur, og gafl-
arnir í húsinu voru úr vírbundn-
u.m hálmböggum.
Allt var miðað við að kosta
sem minnstu til, og hafa skjól
fyrir veðri og vindum.
Gervimjólkurduftið varla nógu
ódýrt.
Til þess að vel sé, þarf að ala
lömb undir gervifóstru á gervi-
mjólk til 6 vikna aldurs, en þá
er hægt að venja þau un.dan og
annaðhvort ala þau á kjarna-
fóðri í ihúsi og slátra þeim 12-14
vikna gömlum, eða þá setja þau
'á fyrsta árs nýrækt, sem engin
fullorðin kind hefur komið á,
og beita þeim þar fram til slátr-
unar. Þá er hægt að ná í þau
mjög góðum vexti og koma alveg
í veg fyrir ormasmit í þeim.
Framhald á bls. 16
Stefán Aðalsteinsson skrifar:
Skotlandsbréf
Hálandasýningin í Edinborg