Morgunblaðið - 20.07.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JXJM 1907
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
iRitstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá. Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-il00.
Aðalstræti 6. Sími 212-4-80.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
UTBOÐIN
ltfjög hefur það færzt í auk-
ana hér á landi hin síð-
ustu árin að bjóða út fram-
kvæmdir. Hafði Reykjavík-
urborg forystuna í þessu efni
og byrjaði að bjóða út meiri-
háttar framkvæmdir, en síð-
an hafa verið boðin út bæði
smærri og stærri verkefni. Á
sviði framkvæmda á vegum
ríkisins hafa útboð einnig
aukizt, þótt enr; sé of lítið
- að því gert að bjóða út fram-
kvæmdir ríkisins, en væntan-
lega stendur það til bóta.
Á því leikur ekki minnsti
vafi, að sú stefna, sem Reykja
víkurborg tók upp, að bjóða
út framkvæmdir, hefur orð-
ið til þess að verkefnunum
hefur miðað betur áfram en
ella og þau orðið ódýrari.
Einkaframtakið hefur í þessu
efni sem á öðrum sviðum
sýnt, að því er bezt treyst-
andi til að koma við heppi-
legum vinnubrögðum og
leysa verkefnin á hinn hag-
kvæmasta og ódýrasta hátt.
Útboðin hafa þegar orðið til
þess að nokkur verktakafyr-
irtæki hafa risið upp. Þeim
hefur auðnazt að koma sér
upp sæmilegum vélakosti og
■ bæta hann ár frá ári.
Vinnubrögðin við fram-
kvæmdir af hálfu verktak-
anna hafa verið ailt önnur en
áður og framkvæmdunum
hefur fleygt fram. Auðvitað
þyrftu verktakafélögin samt
sem áður að styrkjast veru-
lega og geta komið við enn
betri og hagkvæmari vinnu-
brögðum en þekkzt hafa fram
að þessu. Sjálfsagt og eðlilegt
er að verktakafyrirtækin
hagnist, þegar þau lækka
kostnað við framkvæmdir,
og þann hagnað nota þau til
að bæta aðbúnað sinn og
.. vélakost, svo að þau geti enn
lækkað kostnað við fram-
kvæmdir. Þau taka raunar
líka verulega áhættu, þegar
þau bjóða í stórverkefni, og
stundum fer ver en skyldi,
og þá þurfa þau að hafa sjóði
upp á að hlaupa til að standa
undir skakkaföllum.
En hin góðu vinnubrögð,
sem verktakafyrirtækin hafa
innleitt, orka einnig á þann
veg, að opinberir aðilar og
þeirra framkvæmdir er borið
saman við framkvæmdir
verktakanna og örvar það þá
- sem á vegum hins opinbera
starfa til þess að gera einnig
sitt bezta. Það er þess vegna
ómæld sú auðlegð, sem Is-
lendingar hafa öðlazt vegna
þess að þeir hagnýta í stöð-
ugt ríkari mæli útboð, og þau
hafa valdið því að gjörbylt-
ing hefur orðið í vinnubrögð-
um við verklegar fram-
kvæmdir og einkaframtakið
hefur fengið að njóta sín.
FJARMAGN
FYRIRTÆKJA
i"|ft heyrist um það talað, að
” fyrirtækin skorti rekstr-
arfé, og er þess þá krafizt,
að bankarnir auki lánveiting-
ar til þeirra. Nú er sannleik-
urinn sá, að útlán banka hafa
stóraukizt ár frá ári og auð-
vitað hefur mestur hluti láns-
íjárins runnið til atvinnu-
veganna í einu formi eða
öðru. íslenzkir atvinnuvegir
eru ekki reknir með litlu
lánsfé heldur þvert á móti
mjög miklu og líklega meiri
lánum en heilbrigt og eðli-
legt getur talizt.
Það væri vissulega æski-
legt, að íslenzkir atvinnuveg-
ir hefðu yfir að ráða meiru
eigin fjármagni en raun ber
vitni. Ætíð hlýtur að verða
mjög miklum annmörkum
háð að reka fyrirtæki mest-
megnis fyrir lánsfé. Þá eru
stöðug fjármálavandræði og
ekki unnt að gera þær endur-
bætur, sem nauðsynlegar
reynast, né heldur að auka
reksturinn á fjárhagslega
heilbrigðum grundvelli.
Það er vissulega ekkert við
það að athuga að fyrirtæki
hagnist vel, þegar vel árar,
ef þeim er stjórnað af hag-
sýni og dugnaði. Þvert á móti
er það æskilegt fyrir þjóð-
arheildina — og ekki síður
launþega en aðra, að einka-
reksturinn hafi undir hönd-
um eigið fjármagn, sem næg-
ir til að efla atvinnurekstur.
Því er heldur ekki að
leyna, að atvinnureksturinn
stendur hér undir minni
hluta útgjalda hins opinbera
en víðast annars staðar. Hann
greiði^ ekki nema tiltölulega
lítinn hluta skattanna, en
ástæðan er að sjálfsögðu sú,
að fyrirtækin hagnast ekki
svo, að þau geti greitt veru-
lega skatta. Ef fyrirtæki hefðu
ríflegan hagnað af rekstri
sínum, er ekkert við það að
athuga, að þau greiði háa
skatta. Þvert á móti á það svo
að vera, og atvinnurekendur
mundu ekki sjá eftir því að
greiða rífleg gjöld til hins
opinbera, ef þeir samt sem
áður héldu eftir nokkrum
hagnaði.
Það er ósköp auðvelt, þeg-
ar á móti blæs, að kenna
bönkum um og segja að ekk-
ert rekstrarfé fáist. Stjórn-
endur banka hljóta þó að
gæta hags þeirra stofnana,
sem þeim er falin umsjá fyr-
ir, og þess vegna lána þeir
ekki fé nema sæmilegar lík-
ur séu fyrir því að það sé
tryggt. En svo er því miður

UTAN ÚR HEIMi
Matur er mannsins megin
— eftir Mervyn Pereira
Singapore, AP.
HVAR sem er í Singapore
heyrist glamur í matarprjón-
i um. Þetta er eftirlætishljóm-
1 list Singaporebúa, undantekn
/ ingalaust þótt þeir séu tvær
I* milljónir talsins, — ekkert er
þeim ofar í hug en að borða
og borða.
Þeir borða á öllum tímum
sólarhringsins. Jafnvel eld-
snemma á morgnana getur að
líta sællega kaupsýslumenn,
indverska veðlánara, Súmötru
búa og allra þjóða fólk sitj-
andi flötum beinum við borð
veitingahúsanna skellandi
saman prjónunum yfir röð af
diskum með alls konar krás-
um. Singaporebúar borða
aldrei aðeins af einum diski.
Að þeirra sögn, á helzt að
snæða við kringlótt borð. Að-
alsúpan á að vera á miðj u
borðinu og hinum réttunum
skal raðað í kring. Flestum
borðanna má snúa í hring,
svo að auðveldara sé fyrir
hvern og einn að ná í hina
ýmsu rétti. Almennt er talið,
að eigi færri en fimm manns
og ekki fleiri en tíu sitji við
sama borð.
Át er stundað af slíku kappi
hér, að margar götur eru al-
gerlega undirlagðar af mat-
söluhúsum, sem hafa opið ail-
an sólarhringinn.
Ein þeirra er Bugis-stræti,
þar sem 400 matsölustaðir
státa af því að geta borið
fram um tvö þúsund mismun-
andi rétti af mat. Gatan er
þó aðeins um 100 metra löng
og 8 metra breið.
Gizkað er á, að um einn
þriðji hluti í'búa Singapore
starfi við öflun eða fram-
reiðslu á mat.
Undarlegast er, að flestir
Singaporebúar eru grann-
vaxnir og oft sultarlegir áli—
um. Mjög fáir eru feitir.
Hvernig þeir fara að því að
halda „réttum línum“ og
komast hjá því að hlaupa í
spik, er eitt af leyndardóm-
um eyjárinnar.
Flestir matmenn segja, að
til þess að geta borðað vel, .
verði maður að vera grannur.
„Feitur maður er of úttroð-
inn til að borða“, segja þeir.
Við borðhald þarf að einbeita sér og forðast allar samræður,
segja sérfræðingar í áti í Singapore, þar sem át er stundað
af meira kappi en víðast hvar annarsstaðar. Hér eru verka-
menn að borða á matstofu. Til að sjá fyrir hinni miklu matar-
þörf á öllum tímum sólarhringsins í Singapore, eru þar um
15 þúsund matstofur, hundruð veitingahúsa, 34 þúsund kaffi-
hús, auk um 50 þúsund götusala, sem selja mat, þótt íbúa-
talan sé aðeins um 2 milljónir.
MORGUNBLAÐINU hafa bor
izt fjórar erlendar bækur,
tvær bandariskar, ein ensk
og ein dönsk, allar nýútkomn
ar. Bækurnajr dru „The Crisis
of Aristocracy“, e>ða Höfð-
. ingjakreppa, eftir sögupró-
fessorimn Lawrence Stone,
Skáidskapur Elísabetartíma-
bilsins í samantekt Paul J.
Alpers, Sovézk-Tússmeskair
bókmenntir eftir Marc Sion-
im og Umræður um vamar-
málin, dönsk bók í útgáfu
Hasselbalchs.
I Höfðinigjakreppiu keimiur
próifesisor Stionie ifnaim mieð
nýjia.r búllika.n,ir á þjóðlfél>a»3s-
breyitimgunuim, seim voriu und
amfari enislku býlltinigar in n.ar
um miðja sautjándu öld.
Bólkm nær yfir tfenalbiHiS
1558—1'641. í bófciömi eru
fiærð riölk að því, að mikiiíliveeig
uitsu þjóð Pékgsibneiytiirugaim ar
fyrir enslku bongaraisityrjiölM-
ina befiðu efcfci verið upp-
ganiglur (né heldlur hrun)
erlendar bækur
að.ailissitébtariinnar, né helldlur
tiHlkoma k'apitailísfcnapr borgara
sitébtar, heldiur firemiur hini|gn>-
un hlem.aðarstyrfcis, tefcóu-
stofna, sijiáiiflsitriausts, átiltis og
val'dis aðaisins. Hötflundiur sfcil
greinir orsalfcir oig einlkenini
þessarar hnignunar. Höfiuind-
urinn, Lawrenne Stione, er
pnóflesiS'Or í sagnfræði við
Pninoebon -hástkóllann.
í bólk AllþerS' er að finna
ribgerðlir oig gagnrýni á slkálid
sfca.p Eiísabetartímabillisiinis eifit
ir firælga gaignrýnendlur svo
sem C. S. Lewiis, A. S. P.,
Woodlhoulse, Rosemonid Tuive
ag manga ffleiri. AUb eru í
bólkinnii 21 ribgerð, þar á
imieðail siex um sfcáddlsfcap
Spenesns. Úbgefandi bólkar-
innair er Oxiflond Uniivensiity
Pness.
Saima fiorlaig .geflur úit bólk
Marc Sflioninms, Sovézfc-rúss-
nesfcar bólkmienntir, 19'IV—
19i67, rithöflundar og vandia-
mláll. Þesisii bólk er hin þriðóa,
sam hötflundiur liætur frá sér
fara um rúissiniasfka bófc-
menntasögu. í þassari bók
næðir höfiuindiur á lipran og
aðlgengiilegan hátt uim rúisis-
nesikar bókmiennitir á þeirni
háillfu öld, siem liðin er frá
býltingu.nni í Riúisisilandí.
Hann. bendir m.a. á þýðlingair-
milkil bókimiennitaaifrek, sem
seivézlk.ir ribhöfluindair haifa
unnið á þessuim. tíma þrólbt
fyrir hinia köidiu höind kcnmm-
únisitaifllolkiklsiins, s'am kúgað
heflur riitlhiöifluindaina aE*au
þennan tíma. Slonim er þess
fluilLviisis, aö framundain sé
mifcið blómiaisikeið í siowézk-
um bólkm.ennituim, j.afnvel á
næsiba áraitug. Slonim hefur
hlLotið mikið lof gaignrýne.nda
fynix hið þr.iiggjai binda verk
sitt um bófcm'enntasiögu
Rússa.
Bdkin. „Umræðuir um vannt-
anmél“ er í bófciaifliolkknum
„HaisiseLbalchis F.agböger". í
bökina ritar m.a. fiyrriv. róð-
herna K. Halveg Petersien um
n.au’ðsyn þesis að umræ'ðiur
uim vannanmlálin verði ai-
men.nari. Bökin er 182 bOs..
ekki ætíð, jafnvel hjá mikil-
vægustu atvinnufyrirtækj-
um, vegna þess að þeim hef-
ur ekki verið gert kleift að
safna varasjóðum í góðæri.
Það er staðreynd, að hér á
landi hefur það lengst af
verið svo, að atvinnufyrir-
tæki hafa verið fjárvana,
jafnvel þótt hagur almenn-
ings hafi verið góður. Það
hefur háð rekstri fyrirtækj-
anna og dregið úr afköstum.
Vissulega þyrfti sá hugsun-
arháttur að eitthvað sé at-
hugavert við það að fyrirtæki
hagnist vel, þegar vel árar, að
breytast. Og þá mundi at-
vinnuástand um allt land líka
verða traustara en það nú er.