Morgunblaðið - 02.09.1967, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. SEPT. 1967
Aldarafmæli NTB-
fréttastofunnar
Osló, 1. sept. — NTB
1. SEPTEMBER er merkis-
dagur í norska blaðaheimin-
um. Fréttamiðstöð norsku
dagblaðanna NTB hefur ver-
ið þá starfandi í 100 ár. Með-
al sjálfstæðra fréttastofnana
í Evrópu geta einungis Reut-
er fréttastofan í Bretlandi og
Ritzau í Danmörku státað af
hærri aldri. NTB hefur ætíð
verið í svo nánum tengslum
við norsku dagblöðin, að
vöxtur og viðgangur þessar-
ar stofnunar er táknrænn
fyrir vöxt norskrar frétta-
þjónustu í heild.
í fyrstu var NTB einskonar
útibú frá fréttastofu Wolffs í
Benlín, en síðar tóik fulltrúi
Wolffs, Daninn A. H. E. Fich
alla stjórn í sínar hendur. Árið
1879 seldi Fich Jens Gran, kamm
erherra frá Björgvin fréttastotf-
una. Þá sendi NTB frá sér 120
orð á dag, en nú heilli öld siðar
sendir fréttastotfan út 25.000 orð
á dag.
Werner Eriohsen, forstjóri
NTB, sagði í raeðu, sem hann
hélt í hófi í tiletfhi afmælisins í
dag, að menn mættu búa sig und
ir að dagblöðum fækkaði eitt-
hvað í Noregi með þróun sam-
göngiumála, nýjum fjöilmiðlunar-
tækjium og ekki sízt vegna meiri
samvinnu innan fréttaþjónuist-
unnar. Erichsen minntist tveggja
manna, sem hvað mest hafa lagt
af mörkum tii að gera NTB-
fréttastofunna að því, sem hún
er í dag, þeirra Per Wendeilbo
og Birger Knudsen, sem á her-
námsárun/um fylgdi norsku rík-
isstjórninni í útiegðina.
í afmælishófinu voru meðal
gesta Per Borten, forsætisráð-
herra Noregs, Kjell Bondevik,
f r aeðslu má iia ráðherr a, og fjöldi
blaðamanna norskra og erlendra.
Fréttaritari NTB í Rvík er
Sverrir Þórðarson, blaðamaður.
Ritgerðasafn IVfagnúsar
IVfás Lárussonar, próf.
FRÓÐLEIKSÞÆTTIR og sögu-
brot heitir bók, sem í dag kem-
ur á markað, ritgerðasafn eftir
Magnús Má Lárusson, prófessor,
sem Skuggsjá í Hafnarfirði gef-
ur út. Er bókin gefin út í tilefni
af fimmtugsafmæli prófessor
Magnúsar.
í eftirmála við Fróðleiksþætti
og sögubrot, sem Björn Þor-
steinsson. sagnfræðingur ritar,
segir m.a.:
„Þær ritger'ðir, sem hér verða
bók, eiga sammerkt um það, að
hafa allar birzt áður í tímarit-
um: Andvara, Kirkjuritinu,
Skírni, Sögu o. s. frv og að vera
grundvallarrannsóknir. Þar er
persónusaga tekin til meðferðar,
réttar- og tónlistarsaga, grund-
völlur íslenzkrar hagsögu er
treystur til muna, leystar gátur
Valþjófsstaðarhurðarinnar, lesið
í eyður fomra handrita, galdra-
blað dregið fram í dagsljósið og
brú skotið yfir veraldarhafið á
stólpum erlendra menningarleifa,
sem hér finnast. Byggingarlist,
hagspeki, kukl og særingar, lög-
vísi, málfræði, persónusaga og
tónlist eru helztu efni ritgerð-
anna, þótt höfundur sé einn, og
þannig er á málum haldið, að
hingað er að leita upphafs við-
urkenndra rita, en öðrum em
mörkuð skapadægur, kenningum
þeirra hrundið, greitt er úr áður
Magnús Már Lárusson,
prófessor.
óleystum gátum og grunnur
lagður að áframhaldandi rann-
sóknum á íslenzkri sögu eftir
þeim leiðum, sem hér eru mark-
aðar“.
Frágangur bókarinnar er
óvenju góður. Hún er prentuð í
Alþýðuprentsmi’ðjunni hf. á krem
gulan norskan „Jubileums“-
pappír, en kápumynd er hand-
ritssíða rituð af Magnúsi prúða,
þegar hann var þrettán ára gam-
all.
Meirihluti gegn
hægri akstri
sem kemur þó til framkvœmda á morgun
Stokkhólmi, 1. sept. (NTB)
RÚMLEGA helmingur allra íbúa
Svíþjóðar eru mótfallnir breyt-
ingunni yfir í hægri handar akst-
ur, sem koma á til framkvæmda
þar í landi aðfaranótt sunnudags.
Kemur þetta fram í skoðanakönn
un, sem nýlega var gerð í Sví-
þjóð á vegum blaðsins „Afton-
bladet“ í Stokkhólmi, og voru
niðurslöður könnunarinnar birt-
ar í blaðinu í dag.
Aftonbladet fól skoðanakönn-
unarskrifstofu að ræða málið við
um 1,000 manns, sem teljast
mætti þverskur'ður af þjóðinni og
búsettir voru víða um landið.
Aðspurðir hvort þeir teldu rétt
að breyta yfir í hægri handar
akstur svöruðu 53% nei, 32%
töldu það rétt, en 15% treystu
sér ekki til þess að taka afstöðu.
Eldri bifreiðastjórar tóku það
skýrt fram að þeir hyggðust
ekki aka bílum sínum næstu
mánuðina eftir breytinguna.
Þrátt fyrir alla fræðslu um breyt
inguna að undanförnu töldu 82%
þeirra sem spur'ðir voru að hún
mundi leiða til mikillar aukning-
ar umferðaslysa. Aðeins 8%
töldu að engin slysaaukning yrði
breytingunni samfara, og 10%
voru óráðnir.
Arne Bru, fréttaritari norsku
fréttastofunnar NTB símar frá
Stokkhólmi í dag að frá klukk-
an tíu á laugardag verði Stokk-
llya Ehrenburg látinn
Moskvu, 1. september.
— AP-NTB —
ILYA G. Ehrenburg, einn
kunnasti og umdeildasti
rithöfundur Sovétríkjanna
og áhrifamaður um menn-
ingarmál þar í landi allt
síðan á byltingartímunum,
lézt aðfaranótt föstudags
að heimili sínu í Moskvu,
76 ára gamall. Banamein
hans var hjartaslag.
Opinber tilkynning um
andlát Ehrenburgs var gef
in út sameiginlega af mið-
stjóm sovézka kommún-
istaflokksins, fram-
kvæmdastjórn æðstaráðs
Sovétríkjanna og Sovét-
stjóminni, þar sem sagði
að Ehrenburg væri látinn
eftir langa sjúkdómslegu,
öllum harmdauði, er til
hefðu þekkt.
Þess var og getið í til-
kynningunni, að Ehren-
burg hefði átt sæti í
Æðstaráðinu, unnið til
Leninverðlaunanna og
verið áhrifamaður bæði í
stjómmálum og menning-
armálum.
Ehrenburg verður jarð-
settur á mánudag og graf-
inn í hinum opinbera
grafreiti framámanna í
Sovétríkjunum, að því er
tilkynnt var í dag. Þar til
jarðarförin fer fram, mun
lík hans liggja á viðhafn-
arbörum í salarkynnum
Rithöfundasamtakanna
sovézku í hjarta Moskvu-
borgar.
Ilya Ehrenburg var fædd-
ur 27. janúar 1891 og var
Gyðingaættar. Hann hóf
snemma afskipti af stjórnmál
um og var handtekinn og
sakaður um byltingarstarf-
semi 1908, þá sautján ára
Ilya Ehrenburg
gamall, en tókst að flýja og
komst til Parísar. Þar dvald-
ist hann svo lengst af næsta
áratuginn eða til 1917. Hann
var í fyrstu mjög gagnrýn-
inn á byltingu bolsévikka
1917 en gekk í lið með bylt-
ingarmönnum í kringum 1920
og gerðist fréttamaður ýmissa
blaða sovézkra í Vestur-
Evrópu og sat enn lengst af
í París, eða á árunum 192:1—
1924. Fram undir 1940 vann
hann mest að ritstörfum og
oftast erlendis og varð fræg-
ur fyrir og var lengi einna
kunnastur sovézkra rithöf-
unda utan Sovétríkjanna.
Heimkominn til Sovétrikj-
anna seint á fjórða áratug ald
arinnar studdi Ehrenburg
dyggilega þáverandi valdhafa
þar í landi, Jósef Stalín, og
naut þess síðar að því er talið
var, þegar hófust ofsóknir
Stalíns á hendur Gyðingum í
Sovétríkjunum. Þá slapp
Ehrenburg úr hverri „hreins-
uninni“ á fætur annarri þótt
aðrir sovézkir Gyðingar og
margir menningarfrömuðir
þeirra yrðu unnvörpum fyr-
ir barðinu á „hreinsunarliði“
Stalíns og það svo að gyðing-
leg menning í Sovétríkjunum
bar ekki sitt barr eftir það.
Sjálfur sagði Ehrenburg síð-
ar í æviminningum sínum, að
hann hefði aldrei getað skilið
hversvegna hann hefði verið
einn hinna örfáu er undan
komust öllum ósköpunum.
Ehrenburg var alla tíð
mjög umdeildur maður og
þótti mörgum það með ólík-
indum hversu hann sá fyrir
þróun mála og kunni flest-
um betur að sæta lagi um orð
sín og gerðir. Hann tók nokk
urn þátt í stjórnmálum á
fimmta áratug aldarinnar og
var kjörinn í Æðstaráð Sovét
ríkjanna 1946, en vann ann-
ars lengst af að ritstörfum
sem fyrr.
Árið 1954, ári eftir að
Stalín lézt, kom út skáldsaga
Ehrenburgs, „Þíða“, og var
fyrsta opinbera vísbendingin
um að vetrargaddur stjórnar
ára Stalíns í menningarmál-
um sem öðrum væri úti. Við
bók Ehrenburgs var tímabil
þetta síðan oftlega kennt og
kallað „þíðan“ eða „hláku-
tímabilið" í sovézkum bók-
Framh. á bls. 23
Ummœli Halldórs Laxness:
Hafði mjög sterka skopkennd
HALLDÓR Laxness var vel
kunnugur Ilya Ehrenburg.
Blaðamaður Mbl. hringdi því
til hans í gærkvöldi og spurði
um kynni hans af þessum
látna skáldbróður.
— Jæja er hann dauður,
var það fyrsta, sem Halldór
Laxness sagði, en síðan rakti
hann í fáum dráttum kynni
sín af Ehrenburg og lýsti hon
um. Fórust honum orð m.a. á
þessa leið:
— Ég kynntist Ilya Ehren-
burg fyrst lauslega haustið
1937 í Tíflis, á rithöfunda-
þingi, sem þar var haldið og
mér var boðið að taka þátt
í ásamt fáeinum öðrum vest-
rænum höfundum, öllum nafn
lausum og óþekktum. Ehren-
burg vakti þar sérstaka at-
hygli mína vegna þess hve
hann stakk í stúf við all*
hina. Hann hafði á sér París-
arsnið, en hann var mennt-
aður og þroskaður í París og
nýlega fluttur til Rússlands,
þegar þetta var.
Síðan hef ég iðulega hitt,
Ilya Ehrenburg, bæði í Sovét
ríkjunum og utan þeirra og
kunningsskapur okkar hefur
haldizt öll þessi ár. Síðast
hitti ég hann í Moskvu fyrir
tveimur árum og vorum við
kona mín þar með honum í
heilan dag. Um okkar kynni
hefur Ilya Ehrenburg offrað
nokkrum línum í hinni miklu
ævisögu, þar sem hann fer
um mig fallegum orðum
óverðskuldað.
Ehrenburg hafði hlotið
vestræna menntun og hann
gat alltaf skrifað og talað
þannig að menn á Vesturlönd
um skildu; hann var laus við
allt fræðilegt orðaglamur.
Hann var einnig þarfur mað-
ur fyrir sitt land. Hann var
einn af fáum skörpum penn-
um í Rússlandi, en gat einnig
skírskotað til manna utan
Sovétríkjanna. Enginn komst
í hálfkvisti við hann að því
leyti.
Ilya Ehrenburg var Gyðing
ur og hafði til að bera í rík-
um mæli einkenni menntaðra
Gyðinga, skarpa greind,
beitta heimsádeilu ef því var
að skipta og mjög sterka
satírska skopkennd. Þrátt fyr
ir alveg vestræna menntun
var Ehrenburg eins hlýðinn
þegn Rússlands og nokkrum
manni var hægt að vera, en
þátttaka hans í átökum inn-
anlands og utan er athyglis-
verð og merk.
Hann var merkur persónu-
leiki og eftirminnilegur þeim
sem kynntust honum.
Sólskinsdagar með
Völker freundschalt
hólmur eins og dauð borg. Þar
eru skráðar 176 þúsund bifreið-
ar, en aðeins um tvö prósent
þeirra fá að vera í umferð frá
því á laugardag til klukkan 3 síð-
degis á sunnudag. Þá segir frétta-
ritarinn að hægri umferðin hafi
þegar valdið fyrsta dauðaslys-
inu í Svíþjóð. Var það 67 ára
gamall hjólreiðamaður, sem
varð fyrir bifreið í Linköping
eftir að hafa um skeið verið að
æfa sig í að hjóla á hægri vegar-
helmingi.
Sextugsafmæli
SEXTUG er í dag frú Sigríður
Jónsdóttir, Hlíðarvegi 26, Kópa-
vogL
í GÆR kom skemmtiferðaskipið
Völkerfreundschaft hingað til
lands eftir velheppnaða hálfs-
mánaðar ferð til nokkurra
Evrópulanda. Samkvæmt upp-
lýsingum, sem Mbl. aflaði sér í
gær hjá Jóni Gunnlaugssyni
Ferðaskritfstofunni Sunnu voru
farþegar í þessari ferð yfir fimm
hundruð talsins, en Jón sagði,
að lítið hefði þess orðið vart
á leiðinni, hve margir voru með,
því að í skipinu eru margar vist
arverur. Sól skein dag bvern alla
ferðina, meira að segja í Berg-
en og Lonidon.
Héðan var haldið 16. ágúst og
siglt til Bergen, en þaðan var
haldið innan skerja til Osló í
yndislegu veðri. Á þeirri leið
las Andrés Björnsson lektor ís-
lendingasögur í útvarpsstöð skips
in og flutti fyrirlestur um heim-
kynni landnámsmanna, sem
margir hverjir bjuggu á þessum
slóðum. í Osló var dvalizt tvo
daga, en síðan haldið til Kaup-
mannahafnar og þaðan um Kíl-
arskurð til Hollands og heim
um London.
Skemmtiatriði voru mörg um
borð, kabarettar, kvikmyndasýn-
ingar, grímudansleikur og fleira.
Haldið var úti daglegu frétta-
blaði.