Morgunblaðið - 02.09.1967, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. SEPT. 1967
13
E. Pá. skrifar:
EESTHVERN veginn iheifiuT sá orð-
rómur komizt á kreiik ihér vestiux
í Kianada að í Ameríku séu fleiri
af íslenzikum ættum en ísiend-
ingarnir í iheimalandinu. Uó það
sé að sjálfsögðu Æjarri lagi, þá
gætu Lí'klega vel verið ihér 50
þúsund mannis af íslenzkum ætt-
um, þar aíf 18 þúsund í Banda-
rlkjunum, eins og merkur Vest-
ur-íislendingur tjáði mér, þó ó-
ger.legt sé að finraa um þetta
nokfcra áreiðanlega tölu. Hvað
sem því líður, þá finnst manni
mikið um íslenzka Kanadamenn,
þegar komið er vestur í Mani-
tohafylki, ekki siízt ef það er
kringum íslendingadaginn á
Gimli og því fremur þegtar for-
seti Xslands, Ásgeir Áisgeirsson,
er á ferðinni. — Þetta er sá árs-
tími, þegar Xslendmgar eins og
spretta upp og flæða að úr öll-
um áttum, saigði frú Doris Jolhn-
son, kona menntamálanáðh'er'ra
fylkisins, en þau hjónin er.u bæði
íslenzk. Og í ár sóttu íslend-
ingadag fleird en nofckru sinni
vegna forsetiakiomu-nnar.
Hvorki ég sjiálif né Morgun-
blaðsrits'tjórar höfium iiíklega gert
okkur ljóst, þegar ég bauðst til
að skreppa til Winnipeg í Æáa
daga í tilefni þessarar hátíðar,
úr því ég væri í Kanadia, að í
Montreail er enn ófarinn þriðj-
lUngur leiðarinnar til Winnipeg.
Lön,g ihetfiur leiðin verið vestur-
förunium seint á öldinni sem
leið, þeim sem héldu a:Ma ieið til
Winnipe.gvatns og stofnuðu þar
Nýja ísland. ÓMkt þægilegri var
mér gistingin í sumairhýsi frá
Árnasonsbræðrum á Willow
Point eða Víðinesii, en hún var
fyrsta íslendingahópnum 1876,
er flatbátar þeirra með fólk og
far.angri voru höggnir aftan úr
driáttarbátiunum vegna ofveðurs
og þá rak upp á þessu vota nesi,
eem skagar út í vatnið vestan-
megin. Þar undir steini fæddist
ifyr.sta barnið í nýlendunni, Jón
Ólafur Jólhannsson, 9. nóvember.
Árnasynir þeir, s-em nú eiga land
ið þarna, hafa einmitt valið sér
að minmaist þessara tímamóta í
landnámss'ögu Kanada í tilefni
100 ára aifmælis þjóðarinnar, en
um allt land fceppast menn um
að finna verðugt afmælisvið-
Ifangisefni ,að færa þjóð sinni.
Þessir menn ;af íslenzkum ætt-
um óku á 10 dögum mörgum
tonnum af rnold í bing á Víði-
nesi, tyrfðu 'hann, steyptu þar
stall og höluðu upp á 20 tonna
stein úr fjörunni, þann hinn
sama sem isagt er að hafi vedtt
sfejól fyrstu sængurkionunni ís-
lenzfcu. Þar plöntuðu þeir blóm-
um nóttina fyrir fcomu forset-
ans, sem opnaði hátíðilega minn-
ingarlundinn. Sagði einn þeirra
mér að hann ætlaði að rækta
þarna Iceland Poppy eða Draum
sóley, því hún mundi blómstra
á þessu svala nesi síðsumars,
líklega kringum íslendingadag-
inn.
Strax í flugvélinni til Winni-
peg fékk ég að sannreyna að
landar eru efcki sjaldséðir á þess
um islóðum. Konan í sætinu við
hliðina á mér reyndist heita
Vatnsdal. Og varla var ég lögð
af stað af flugvellinum í Winni-
peg, er ég rak augun í stór.t aug-
lýsingaskilti með nafninu Bar-
dal og árta'linu 1896 og fékk að
vita að Bardalarnir, sem senni-
Lega eru úr Bárðardalnum, hefðu
um áratugi rekið eina stærstu
útfararstofnun á þessum slóðum.
Hlýlegar móttökur fékk liika
þessi nýkomni landi „að beim-
an“. Pormaður ÞjóðræknisféLags
ins, sr. Bhilip Pétursson, ag Þór-
ey kona hans, voru ásamt mörg-
um öðrum, óþreytandi að lið-
sinna, með þeim sfcýringum að
svo vel sé tekið á móti Vestur-
IsLendingum á íslandi, að það
verði að koma þeim gestum til
'góða,, sem nek'Ur vestur um haf
og þeir ná til.
Við ófcum niður Sargient Av-
enue í W-innipeg þar sem fslend-
inigur istarfaði í hverju húsi á
sínulhm tíma. Þorgeirsson hafði
prentun og gaf út almanakið,
Davíð Björnson hafði bóktoand,
Jochum Ásgeirson verzlaði með
rafmagns'VÖrur og Dóri Metú-
salemsson (kallaður Son) fram-
ieiddi þéttilista á glugga ásamt
bogumoig örvum, Stiv Gudmund-
hittum við Ásgeir Ásgeirson, er
ásamt Geoj.igi bróður isínum setti
1939 upp litla málningaverzlun,
sem nú er orðin stórverzlun.
Ásgeir eða Archie, eins og fcunn-
ugr kalla hann, talar hreina ís-
lenzku, þó hann hafi flutt með
fioreldrum sínum frá Akureyri
ársgamall. Á Akureyri á hann
marga ættingja og reyndar lífca
í Reykjavík. Faðir hans var mál-
ari, sem istundaði einnig fiskveið
ar, ®vo sem margir íslendingar
á þessum slóðum. Sjálfur hefur
hann aldrei til fslands komið, er
Jónas Jónasson, fór vestur um
haf 3ja ára gamall, og dvelur
nú 77 ára að aldri á Betel á
Gimli.
ur hafði rakarastofu, Carl Þor-
láksison úrsmíðaverk'stæði, fs-
lendingar komu saman í Vífils-
kafifi og í nánd vor.u báðar ís-
lenzku kirkjurnar og bæði ís-
lenzku blöðin, Lögto'erg og Heims
kringla. Þessi horfnu nöfn ri/fj-
um við upp í einu búðinni með
íslenzfcu toeiti, sem nú er við göt-
una, „Ásgeirisön Paint“. Þarna

fyrir framan búð sína, sem ber síðasta ís-
lenzka skiltið á Sargent Avenue, sem einu sinni var næstum
íslenzkt.
Sigríður Árnason.
Hún kom 5 ára gömul frá Leirá.
ailltaf að hugsa um að fara þang-
að. — Ég verð víst að selja bis-
nessinn til að komast heim, segir
ban. Saíknar hann þess ekki að
Íslendingarnir hafa dreifzt frá
Sargent Avenue? — Það koma
nógu margir fsl'endingar inn hér,
til að mér leiðist ekfci, seg'ir Ás-
geir og kýmir.
Við lítum inn hjá Ingibjörgiu
Jónsson, sem var nýbúin að
senda frá sér nýtt hefti af Lög-
bengi-'Heimskringhi með frásögn
á fonsíðu af fslendingadeginum
og væntanlegri kiomu forsetans.
Ingibj'örg hefur verið ritstjóri
Lögberigs-IHeim'sfcringlu síðan
blöðin isameinuðust, en hafði áð-
ur verið ritstjóri kvennas'íð.unnax
í Lögbergi frá 1949. Hún er ætt-
uð úr Mifcley, nyrztu byggð í
Nýja íslamdi. Þetta íslenzka bl'að
í Kanada er prentað hjá Norh
American Publislhing Co. og í
skrifistofu þes,s í Kennedystræti
hittum við IngibjörgiU. Helztu
fréttirnar eru að ráðinn hefur
verið nýr prentari fná fslandi,
Reynir Magnússon, sem er vænt-
anlegur. En mestu erfiðleikarnir
við útgáfu blaðsins eru að halda
prentara, sem getur sett á ís-
lenzku. Ágúst Guðmundsson,
,sem hefur verið þar að undan-
förnu, var á förum heim til ís-
lands. Lögberg-Heimskringla er
mikið lesið blað. Þó upplagið sé
1—2 þúsund gefur það ekfci rétta
mynd aif lesenda;fjölda, því ófá
blöðin eru send fram og aftur.
Tveir Vestur-íslendingar settu
þó ienigi á íslenzku, þeir Jón
Samson og Bdvin Gudtoan, sem
refca Viking Printing Slhop. Nú
prenta þeir Icelandic Canadian,
og auglýsingaispjaldið um íslend-
ingadaiginn í þremur litum, með
fallegium myndum var líka
þeirra verk. Jón Ibyrjaði hjá
Heimskrimglu 1980. Uppi á vegg
er mynd af Stefáni Einarssyni,
fyrrum ritstjóra Heimskringlu,
ásamt fallegu safni af myndum
af íslenzkium fegurðardrottning-
um a:f Langasandi. Edwin segir,
að erfitt :sé að halda við íslenzk-
unni, síðan þeir hættu að setja á
íslenzku. Foreldrar hans, Timo-
teus Guðmunidsson og Þorbjörg
HaLlgrímsdóttir voru bæði ís-
lenzk, en giftust vestra. Móðir
hans kom með stóra hópnum frá
Jakob Kristjánsson, ritstjóri, og Ingibjörg Jónsson, ritstjóri
Lögbergs, á leið út í Mikley á ferjunni „Hecla Island Ferry“.
íslandi 1876. Jón er alinn upp í
Winnipeg, faðir 'hans var þar lög
r'egluþjónn. — Fram að þeim
tíma að Heimskringla hætti, feng
um við 'hingað öll íslenzfcu blöð-
in, segir hann. — Og maður siá
■alla íslendinga, sem í bæinn
fcomu oig rabbaði við þá. Þeir
fcomu allir í prentsmiðjuna.
Staíán var alltaf á höttunum eft-
ir fréttum um íslendinga.
Svona er það í Wiinnipeg. Það
er víða ihægt að líta við hjá ís-
lendingum. En tíminn filýgur frá
manni í slákri skyndiferð. Þess-
vegna er gott tækifæri til að
hitta þetta fólk saman í hóp-
veizlum þeim, sem Vestur-líslend
ingar í Winnipeg halda forseta.
Um 200 manns eru saman komin
í ánægjulegu hópi vestur-ís-
lenzkra frúmúrara í Port Garry
hótelinu undir stjórn Jakotos
Kristjánssonar, bókavarðar, og
yfir 250 manna hófi Þjóðræknis-
féLagisins 1 Winnipeg Winter Cluto
undir stjórn Grettis J'óhannsson-
ar, aðalræði'Smanns.
ísLendingadagurinn er haldinn
á Gimli við Winnipegvatn, í
'gömlu ísl'endingabyggðinni. —
Þangað var því haldið sunnu-
daginn 30. júM, daginn fyrir
flðalihátíð'ina, ma. til að geta
he'imsótt toæði íslenzku Betei-
elliheimilin, hið nýja í Selkirk,
þar sem eru um 60 gamalmenni,
og hið gamla á Gimli með um
100 vistmenn, bæði mjög mynd-
■arleg og Íslendingum í Kanada
til S'óma.
Ekið er í norðurátt frá Winni-
peg, eftir þráðbeinum vegi á
sléttu, sem teygir sig rennislétt
í allar áttir þúsundir kílómetra.
Fyrir augu ber gulnandi hveiti-
akra, græna halfraakra og vél-
bundna heytoagga á túnum. Miðjia
vegu norður af Winnipegvatni,
er stanzað í bænum Selkirk. Þar
er nýrisið Betel-elliheimili. Á
móti gestum taka Kári Wiihelm
Jöhannson, fiorseti Betel, Viotor
Framlh. á bls. 15
Jónas Pétursson, afþingismaður:
FERÐARABB
— um Jökulsárhlíð — Hellis-
heiði og Vopnaf jörð \
23. ágúst:
SÓL í heiði að morgni, stillt og
indælt veður og hélzt svo allan
daginn. Margir dagar þvílíkir
hafa komið í röð. Ég hafði fyrir-
hugað að aka um Hellisheiði á
Fó'lksvagninum og skyggnast
um Vopnafjörð og fregna ögn
um ástand og horfur. En ég varð
Jónas Pétursson
að skreppa til Bergs Ólasonar og
biðja hann að bæta um hósta-
kjöltur í akskjótanum og honum
létti við að tolásnir voru burtu
vatnsdropar úr gruggskál. Og kl.
10 ókum við hjónin af stað yfb
Hróarstunguna á óvenju sléttum
vegi. Vestan í heiðarendanum
hefir farið fram mikil endurtoót
á veginum í sumar, skurðir
grafnir meðfram og mikið burð-
arlag af möl sett í hann og var
enn verið að aka í veginn. Má
nú vænta að „drul'lutímabilið“
að vorinu sé úr sögunni á þess-
um vegi. Á Hrafnabjörgum í
Jökulsá.rhlíð var verið að slá 2.
slátt á nokkrum stykkjum, en
annars heyrir það til undan-
tekninga á þessu sumri. Hrafna-
bjargatorfan er mjög farin að
vekja at'hygli þeirra er um veg-
inn fara fyrir staðarbrag. Birki-
kjarrið um ásana þar skartaði í
sólskininu og gróðurinn bókstaf-
lega hló við blessaðri sólinni.
Nú rýkur úr veginum, en mikið
bil er aðeins ruðningur norður
undir Kaldá. Sleðbrjótstún er
mikið skemmt af kali. Er við ók-
um upp eystri bakka Kaldár
vekur athygli allmikil hjarn-
fönn frá sl. vetri, sem enn er
undir brekkunni miklu, er ligg-
ur frá Kaldárgilinu og út undir
Hlíðarhús. Og stór svæði um-
hverfis 'hana gráföl — ekki enn
tekin að gróa! Hjarnfönn í miðri
sveit 23. ágúst! Greina annálar
frá s'líkum sumrum.? En allar
brekkur mót austri voru um
þessar slóðir hvanngrænar af
nýgræðingi og eagði sætlei'kinn
eftir í fjölda búfjár á þessum
blettum. Lítið heyfall er nú á
bæjum á eylendinu, en miklu
betra meðfram fjallinu og sér-
staklega í Hlíðinni — Nú
roá aka viðstöðulaust út slétt-
lendið yfir Tjöruhlíðará á ný-
legri brú, og 'brátt er lagt á
Hellisheiðina. Ofarlega í fjallinu
förum við út úr bílnum, þar sem
hvíld er á stalli — og útsýnið er
fágætlega fagurt. Ekkert landa-
bréf verður breitt svo hagan-
lega fyrir mann, sem út-Hérað
af austurbrún Hellisheiðar — í
móðulausri heiðríkju síðsumar-
dagsins. Lagarfossinn blasir
beint við augum og minnir á
kraftinn, sem vinna má úr foss-
Fnam'h. á bls. 15