Morgunblaðið - 05.09.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPT. 1967

tJitgefaiidi:
Framkvæmdastjóri:
iRitstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-400.
Aðalstræti 6. Sími 212-4-80.
7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.

NYJAR
STÓRFRAMKVÆMDIR
*,«!V

UTAN ÚR HEIMI
Fréttir frá S.Þ,
að er enn í minnum haft
og mun lengi verða, að
Framsóknarmenn og komm-
únistar börðust heiftarlega
gegn því að auka fjölbreytni
íslenzkra atvinnuvega með
uppbyggingu orkufreks iðnað
ar hér á landi í samvinnu við
erlent stórfyrirtæki. Það er
nú öllum ljóst, aðeins rúm-
lega ári eftir að lokaorustan
stóð á Alþingi um mál þetta,
að stefna ríkisstjómarinnar í
máli þessu er þegar farin að
bera ríkulegan ávöxt. Afla-
brestur og verðfall á útflutn-
ingsvörum okkar hefur sýnt
okkur og sannað, að nauð-
synlegt er að auka fjöl-
breytni Menzkra atvinnu-
vega, ef við eigum að búa
sjálfum okkur og niðjum
okkar betri framtíð í þessu
landi.
Bjarni Benediktsson, for-
sætisráðherra, ræddi mál
þessi nokkuð í útvarpsviðtali
sl. laugardagskvöld og skýrði
frá því m.a., að því hefði ver-
ið hreyft, hvort byggja ætti
Þjórsárvirkjun stærri nú þeg
ar en í upphafi var ákveðið
og jafnframt hvort hraða
beri stækkun álbræðslunnar,
ennfremur skýrði forsætis-
ráðherra frá umræðum um
stækkun Áburðarverksmiðj-
unnar. Þá kvaðst Bjami
Benediktsson telja tímabært
að taka til athugunar á ný,
hvort unnt sé að byggja hér
á landi olíuhreinsunarstöð,
en svo sem kunnugt er, fóru
nokkrar athuganir fram á
því máli á vegum einstakl-
inga og olíufélaga fyrir
nokkmm árum.
Þótt álbræðslan sé enn
ekki tekin til starfa hefur sú
framkvæmd þó fært okkur
sönnur á mikilvægi þess að
byggja upp stóriðnað hér á
landi, fyrr en nokkurn gat
órað fyrir. Og væntanlega
sjá þeir sem börðust svo hat-
ratnmlega gegn þeirri fram-
kvsemd, nú, að þeim skjátlað-
ist Fyllsta ástæða er því til
að ætla að meiri samstaða ná
ist um svipaðar stórfram-
kvæmdir í framtíðinni.
Af ummælum forsætisráð-
herra má marka, að þessi
mál hafa verið til umræðu
innan ríkisstjómarinnar og
er fyllsta ástæða til að fagna
því. Við stöndum nú enn
einu sinni frammi fyrir þeirri
staðreynd, að sjórinn getur
bmgðizt, þótt hann sé gjöfull
á stundum. Þess vegna er
þýðingarmikið að ekki verði
látið hér við sitja heldur
haldið áfram að leita sam-
vinnu við aðra aðila um nýj-
ar stórframkvæmdir, sem
treysta imdirstöður efna-
hags- og atvinnulífs á ís-
landi.
EINKENNILEG
MÁLSMEÐFERÐ
Í fundi utanríkisráðherra
Norðurlandanna, sem
haldinn var í Reykjavík í
aprílmánuði sl., lögðu ís-
lendingar fram tillögur til
lausnar Loftleiðadeilunni svo
nefndu. Á þeim fundi var
samþykkt að vísa þessum til-
lögum til skjótrar meðferðar
hjá ríkisstjómxim SAS-land-
anna. Af hálfu þeirra hefur
engin afstaða verið tekin til
þessara tillagna enn og virð-
ist drátturinn vera orðinn
býsna langur.
Ráðgert var að halda sér-
stakan fund um málið fyrir
utanríkisráðherrafundinn í
Helsingfors, sem haldinn var
í ágústmánuði og skyldu Dan
ir hafa forgöngu um að boða
til þess fundar. Sá fundur
var aldrei haldinn. — Emil
Jónsson ræddi mái þetta á
utanríkisráðherrafundinum í
Helsingfors og kvartaði þar
undan því, að málið hefði
ekki fengið greiða meðferð
og var þá ákveðið að haldinn
skyldi sérstakur fundur utan
ríkisráðherra og samgöngu-
málaráðherra landanna og
skylsi sá fundur haldinn um
miðjan september, en SAS-
löndin þrjú ætluðu að þinga
sín á milli um málið siðustu
dagana í ágúst.
Nú hefur fundinum sem
halda átti í september verið
frestað. Svíar hafa lýst því
yfir, að þeir telji tillögur fs-
lendinga ekki viðunandi og
hafa óskað eftir því að SAS-
löndin komi saman til fundar
um miðjan september.
Ekki verður hjá því komizt
að draga þá ályktun af síð-
ustu atburðum í máli þessu,
að lausn þess strandi fyrst
og fremst á Svíum. íslending
ar hljóta einnig að vænta
þess, að SAS-löndin sýni til-
lögum þeirra þá tillitssemi,
að þær fái sómasamlega máls
meðferð, en svo hefur því
miður ekki orðið að þessu
sinni. Af hálfu fslands hafa
verið lagðar fram sanngjam-
ar tillögur til lausnar deilu-
máli, sem hefur verulega þýð
ingu fyrir ísland. Er varla til
of mikils mælzt af SAS-
löndunum, að þau fáist a. m.
k. til þess að ræða þessar til-
lögur við fulltrúa fslands.
Konur hafa pólitísk réttindi,
en geta ekki ævinlega fært
sér þau í nyt
í FLESTUM löndum heims
tryggir löggjöfin nú konum
sömu borgaralegu og póli-
tísku réttindi og karlmönn-
um. I reyndinni eru þó víða
ýmsar hömlur á því, að kon-
ur fái notið þessara réttinda.
En þar eð hin efnahagslega
og félagslega þróun krefst
þess beinlínis að konur taki
sem allra virkastan þátt í
öllum greinum þjóðlífsins,
verður að ryðja þessum höml
um úr vegi.
Þetta var niSurstaðan af
ráðstefniu sean haldin var í
Helsingfors fyrri hluta ágúst
mánaðar. Umiræðuefni réð-
stefnunnar var borgaæaleg og
pölitfek menntun kvenna.
Ráðstefnuna sátu sérfræðing
ar frá 27 löndum, en hún
var haldin af Sameinuðu
þjóðunum í samrvinnu við
finnsku rlkisstjórnina. Meðat
þeirra atriða, sem hamla kon-
unni að neyta réttar síns, eæu
eftirtaldar orsakir þyngstar
á metunum:
• Vanþróað efnahags- og
félagsmálaáistand.
• Léleg líf skjör.
• Fáfræði.
• Einangnun í afskekkt-
um þyggðarlögum.
• Mjög mikJar heimilis-
annir.
• Hefðlbundnar hugmynd
ir um hegðun kynjanna.
Á ráðstefnunni var því
slegið föistu, að uppf-ræðslan,
s-em nauðsynleg er, ætti að
vera þá'ttur í fræðslukerfi
þjóðfélagsins. Vandamál jafn
réttis beggjia kynja varðar
alla þegna þjóðfélagsins og
verður einungis leyst með
samieigiwlegu átaki karla og
kvenna. Til þess þarf stiuðn-
ing ríkisstjórna, stjórnmála-
flokka, stéttarfélaga og óháðra
samtaka.
Efnahagslegt sjálfstæði
til að fræðsla um takmörkun
barneigna yrði öllum til-
kvæmileg.
Ástandið eins og það er
í einu heimildarsikjali ráð-
stefnunnar, sem tekið var
saman af Önnu-Liisiu Sysi-
harju frá Finnlandi, var lagt
mat é ástandið eiiys' og það er,
erfiðleikana s-em við er að
etja og hugsanleg skref til að
auka þátt'töku kvenna í þjóð-
lífinu. Skjalið byggir á alil-
mör-gum skýrslum Sameinuðu
þjóðanna.
124 lönd hafa veitt Samein-
uðu þjóðunum upplýsingar
um kosningarétt kvenna.
Einungis í 11 þessara landa
hafa konur ekki þennan rétt
eða verða að sætta sig við
hömlur sem lekki enu lagðar
á karlmenn. 66 þessara 124
landa hafa gert grein fyrir,
að hve miklu leyti konur hiafa
gegnt ákveðnum ábyrgðar-
stöðurn í stjómsýslu, réttar-
gæaiu og utanríikisiþjónustu.
í ljós kemur, að aigengast
er að konur sitjii á þingi (90
pnósent landanna hafa a.m.k.
eina konu á þingi) og þar
næst að þær sóu dómarar (55
prósient) og sendifuiiltrúar
hjá Sameinuðu þjóðunum
(55 próisent). Sjaldgæfaæa er
að konur séu ráðuneytisstjór-
ar (40 prósent), hæstaréttar-
dómanar (25 próisent) eða
sendiherrar (25 prósent).
Norðurlönd
Konur eru í minniihluta á
öllum þjóðþingum. Hæst er
hlutfallstala þeirra í komrn-
únisitairífcjiumum. í Æðstaráði
Sovétríkjanna er þriðjungur-
inn konur. Á Norðurlöndium
er hlutfall kvenna einnig til-
tölulega hátt á þjóðþingum; í
Noregi eru 9 prósent þing-
manna konur, í Danmörku
10 prósent, í Sviþjóð 14 pró-
sent og í Finnlandi 17
prósent.
Sagt er að konuir á þjóð-
við af ívari Guðmundssyni,
sem skipaður hefur verið í
annað embætti hjá upplýsinga
deild aðalstöðvanna í New
York. Lehmkuhl tekur við
embættinu í september.
Dik Léhmkulhl er fæddur í
Osló árið 1914. Að lofcnu
námi í Noregi vann ha-nn við
kaupsýsilustörf og blaða-
mennsku í Noregi, Bretlandi,
Þýzkalandi, Belgíu og Banda
rikjiunum. Frá 1940 til 1942
var hann blaða- og útvarpis-
starfismaður fyrir upplýsinga
skrifstofu norsku stjórnar-
innar í Lundúnum. Árið 1945
var hann lánaður upplýsiniga
stofnun Sam-einuðu þjóðanna
(UNIO).
Árið 1946 gekk Difc Lehm-
kuhl í þjónustu Sameinuðu
þjóðanna og starfaði á upp-
lýsingaskrifstafunni í Lund-
únum fram til 1949. Frá 1949
til 1960 vann hann í útvarps-
og blaðadeiildium aðalstöðv-
anna í New York. Árið 1960
var hann skipaður aðstoðar-
forstjóri upplýsingaskrifstof-
unnar í KaupmannaJhöfn og
starfaði þar til 1962, en þá
var hann sendiur sem upplýs-
ingafulltrúi til igæzlusveita
Sameinuðu þjóðanna í Kongó.
Árið 1963 var hann sbipaður
í núverandi s'töðu sína sem
forstjóri upplýsingas'krifstofu
Sameinuðu þjóðanna í Bagd-
ad í írak.
Ör vöxtur iðnaðar
Japan oig Sovétríkin geta
státað af öruistum vex'ti og
útþenislu í iðnaði meðál hinna
þróuðu stórþjóða á ánunum
1953—65, segir í mýbirtu riti
frá Sameinuðu þjóðunum.
Vöxtur í iðnaði varð annars
sífellt örari með (hverjiu ári
um heim allan.
Meðal vanþróuðu landanna
hafa Indland og Mexíkó stig-
ið stór skref fram á við í
iðnaði.
Ritið hefur að geyma yfir-
liit frá 80 löndum. Auk þess
eru í viðauka við það fram-
lei'ðs'luskýrslur frá 27 löndum
um ákveðnar neyzluivörur,
svo sem bíla, kæiliskápa,
þvottavélar, ryksiuigiur, út-
Það er náið samhand milli
stöðu konunnar í fjölskyld-
unni og í Þjóðfélaginu. Efna-
hagslegt sjiálfstæði kvenna er
þáttur sem í æ ríkara mæli
stuðlar að bættri aðstöðu
þeirra á báðum sviðum.
Þátttakendur ráðistefnunn-
ar voru sammála um, að brýn
þörf væri á að fræða konur
um réttindi þeirra, í þvi skyni
að þroska hæfileika þeirra
og persómuleik, gera þeim
kleift að neyta réttar síns og
rækja skyldur sínar til jafns
við karlmennina, og aðhæfa
konur öllum aðstæðum þjóð-
félagsins.
Konum ber skylda til að
neyta borgaralegs og póli-
tísks réttar síns. Þess vegna
verða þær að fræðast um
pólitíska uppbyggingu þjóð-
félagsinis og um þá ábyrgð
sem er samfara æðri störfum
þjóðfélagsins, pólitískum og
embættisilegum.
Meðail þeiræa tillagna sem
samþykfct var að leggja fyrir
ríkisstjórnir var bvatnimg um
að leggja sérstaka ræbt við
menntun kennara, sem unnið
geta undirbúningsstörfin við
að móta æstouilýðinn, svo hann
verði fær um að gera skyldu
sína í þjóðfélagimu og axla
ábyrgð sína í fj'ölskyildunni í
samræmi við jafnréttisregl-
una. Ráðstefnan lagði einnig
þingum seu vandvirkar og
mákvæmar, tali minna en
karlmenn í þinigsölunum, en
séu duiglegar í nefndum.
Bæði í ræðum og nefndastörf
um virðast þær sérhæfa sig í
ákveðnum greinum, fynst og
fremst heilbrigðismálum, fjöl
skyldumálum, fræðslumálum,
vandamálum vinnumartkaðs-
ins og ispurningunni um rétt-
irndi kvenna. Þær skipta sér
sjaldnar af utanrfkismálum,
efnalhagBmáluim, stjórnsýslu
og áætianagerð.
Forsætisráffherrar
Sérhæfing kvenna á til-
teknum sviðum virðis't líka
vera reglan þegar þær setjast
í ráðherrastóla. Þeim eru að
jafnaði fengin ráðuneyti sem
varða fjölskylduvandamál,
fræðslumál, mienningarmál,
heilbrigðismál o.s.frv. Þó eru
þess dæmi að konur hafi orð-
ið fórsætisráðherrair. Það hef-
ur gerzt í löndum þar sem
konur hafa ebki notið póli-
tískra réttinda mjög lengi.
Nýr forstjóri upplýsinga-
skrifstofu S.Þ. í Höfn
Framkvæmdastjóri Samein
uðu þjóffanna hefur skipaff
Norffmanninn Dik Lehmkuhl
forstjóra upplýsingaskrlf-
stofu samtakanna fyrir Norff-
urlönd, sem hefur affsetur í
Kaupmannahöfn. Hann tekur
varps- og sjónvarpsviðtæki.
„The Growtlh of World
Industry 1953—65, National
Tablas“, kostar andrvirði 10
dollara, og er hægt að panta
ritið hjá Bókaverzlun Sigfús-
ar Eymundssonar eða beint
frá Einar Munksgaards Bog-
handel, Nörregade 6, Köhen-
havn K.
Orkuforffi heimsins
„World Energy Supplies
1962—1965“ heitir bók sem er
nýkamin á markaðinoti frá
Sameinuðu þjóðunum. Þar
er að finna töflur um fram-
leiðslu, neyzlu ag verzlun
með bal, hrtáolíu, brenns'lu-
alíu, j.arðgas, rafmagn og aðr-
ar orkulin'dir í 170 löndum og
landsivæðum. Þar kemur m.a.
fram að siamanlögð ortou-
neyzla heimsins jókst um 18
prósent á fjögurra ára skeið-
inu 1962—1965. Meginhluti
aúbninigiarinnar stafaði af
aukinni notfcun olíu tiil elds-
neytis og samuleiðis aukinni
notkun jarðgass. Sé orkuforða
heimsins 1965 skipt á hvert
mamnsbarn koma 1564 kg. í
hlut hvers. Norðurlönd eru
allmifklu fyrir ofan meðál'lag:
Danmörk 4.171 kg., Finnlamd
2.680 kg.. ísland 3.960 kg.,
Noregur 3.588 kg. og Svíþjóð
4.506 kg. á hvem íbúa. Bók-
in kostar andvirði tveggjia
dollara.