Morgunblaðið - 05.09.1967, Blaðsíða 19

MOKGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPT. 1967
19
Landbúnaður og vegamál
Athugðsemdir frá FIB
í MORGUNBLAÐINU 5. ágúst
1967 birtist grein eftir Kristján
Karlsson, sem nefndist „Mis-
skilningur leiðréttur“. Er þar
nokkuð fjallað um skýrslu frá
ráðstefnu FÍB, sem haldin var á
Akureyri 19.—20. nóvember
1966, og birtist í „ökuþór“, 1.
tbl. 1967. í grein þessari er reynt
að hrekj a ýmsar tölulegar stað-
reyndir og ályktanir, sem fram
kioma í skýrslu frá áróðursnefn
ráðstefnu.
Landbúnaður og samgöngur
hafa ýmislegt sameiginlegt, en
þetta eru tvö stór vandamál
þjóðfélagsins. Til landbúnaðar-
ins hefur á undanförnum árum
verið varið gjfurlegu fé með of
litlum árangri, en til vega að-
eins litlu fé og einnig með litl-
um árangri.
Vandamál i sambandi við vega
gerð eru aðallega tvíþætt. í
fyrsta lagi tæknilegs eðlis og í
öðru lagi fjárhagslegs eðlis.
Flestir munu sammála, að tækrú
lega sé tiltölulega mjþg auðvelt
að byggja vegi á íslandi og
miklu auðveldara en í mörgum
öðrum löndum, en því hefur ver
ið haldið fram af öllum stjórn-
málaflokkum, að fjárhagslega
höfum við ekki efni á því að
koma okkur upp sóimasamlegu
vegakerfi.
FÍB hefur á undanförnum 7
árum iðulega bent á, að það sé
fjárhagslega framkvæmanlegt
og meira að segja tiltölulega auð
velt að gera fjölfarna végi lands
ins með sléttu og ryklausu yfir-
borði. Á ráðstefnunni á Akur-
eyri var á það bent, að þessar
framkvæmdir er hægt að gera
án nýrra skattlagninga. Við höf-
um ekki efni á því að búa við
núverandi vegakerfi á fjölförn-
um leiðum. Það fé, sem varið
er til landbúnaðar í einu eða
öðru formi, er það mikið, að
unnt er að taka af því nægi-
legt viðbótarfé til vegafram-
kvæmda og skilja samt eftir ívo
stóran hlut, að framfarir í land-
búnaði bíði ekki hnekki við, og
jafnvel unnt að ná betri árangri
en nú gerist. Það er að vísu
ekki-þar með sagt, að útsölu-
verð á landbúnaðarvörum geti
haldizt óbreytt, enda mjög um
deilanlegt, hvort það sé heppi-
legt að selja þessar vörur á svo
óraunverulegú verði sem nú tíðk
ast. Bændur eiga að öðlast meira
frelsi í sambandi við verðlagn
ingu sinnar framleiðslu, þeir
eiga ekki að vera ánauðugir
þrælar þess opinbera. Og vissu-
lega þurfabændur að bera úr
býtum mikið meira heldur en
þeir gera nú, og það er einung-
is hægt með betri skipulagningu
og skynsamlegri hagnýtingu nú-
tíma tækni á sviði landbúnaðar.
Fund-urinn benti á, að til land
búnaðar er varið í beinum og
óbeinum styrkjum um 900 millj.
kr. árið 1965, og að allar líkur
væru á því, að fjárhæð þessi
mundi fara yfir 1.000 milljónir
kr. árið 1966. Ríkisreikningar
ársins 1966 liggja enn ekki fyr-
ir, og verður því heldur ekki
nú sagt um þessa tölu með
vissu.
Á ráðstefnu FÍB kom fram sú
skoðun, að framleiðni í íslenzk-
um landbúnaði væri of lítil og
hefði aukizt óeðlilega lítið und-
anfarin ár, þrátt fyrir gífurleg-
an fjárstyrk, beinan og óbeinan,
sem landbúnaðurinn hefur feng
ið. Kristján Karlsson vitnar í
skýrslu Torfa Ásgeirssonar, hag-
fræðing*, og 1«« út úr henni, að
framleiðni íslenzks landbúnaðar
hafi fimmfaldazt á tímabilinu
1930 til 1965. Þetta er misskiln-
ingur hjá Kristjáni Karlssyni,
því að skýrsla Torfa Ásgeirsson-
ar segir, að svo virðist, að
„framleiðni íslenzkra bænda og
annarra þeirra, er að landbún-
aðinum standa, hafi fimmfald-
azt á þessum 35 árum, eða að
afköstin á vinnandi mann hafi
aukizt um 4,5—5,0% á ári að
meðaltali." í þessari niðurstöðu
er því ekkert tillit tekið til
kostnaðarhliðar málsins.
Á öðrum stað í grein sinni
getur Torfi Ásgeirsson þess hins
vegar að árið 1930 megi ætla,
að aðeins 5% af verðmæti land-
búnaðarframleiðslunnar hafi orð
ið til fyrir aðfanga frá öðrum
atvinnugreinum. Þessa tölu áætl
ar hann í dag uim 40%. Þar að
auki hefur fjármagnskostnaður
iandbúnaðarins aukizt stórkost-
lega á þessu tímabili, eins og
öllum er kunnugt, og styrkir til
hans hafa sömuleiðis numið
svimandi upphæðum.
í þessu sambandi viljum við
einnig gera samanburð á því,
hve margir starfa að landbúnaði
á íslandi og í nokkrum öðrum
menningarlönduim. Við landbún
að í eftirtöldum löndum störf-
uðu árið 1965 samkvæmt tölum
OECD (Observer febrúar 1967):
ísland 19,2%
Danmörk 17,0%
Síþjóð 11,5%
Bandaríkin 6,4%
Þá sjáum við, að á íslandi er
meira vinnuafl bundið við land
búnað en í Danmörku, þó eru
Danir mikil útflutningsþjóð á
landbúnaðarvörur, og hafa land
búnaðarvörur fram að þessu ver
ið einn stærsti útflutningsliður
Dana. Auk þess framleiða Dan-
ir miklu fjölbreyttari landbún-
aðarvörur en íslendingar. Þessi
samanburður verður þó enn
meira áberandi, ef við tökum
Bandaríkin, þar sem 6,4% unnu
að landbúnaðarframleiðslu. En
þessi 6,4% framleiddu, auk þess
sem íslenzkur landbúnaður fram
leiðir, korn, grænmeti, ávexti,
tóbak, trjávið, bómull o.m.fl.
fyrir Bandaríkin, sömuleiðis
mjög mikið af landbúnaðarvör-
um fyrir önnur lönd, þar á með
al ísland.
Vísitölubúið, sem ákveðið var
19. september 1966, gefur nokkra
mynd af því, hver framleiðni ís-
lenzks landbúnaðar er, en stærð
þess er sem hér segir: 7,5 kýr,
2,6 aðrir nautgripir, 137 kindur,
5 hross, auk þess nokkur hænsni
og smávægileg garðrækt. Verð-
ið, sem bóndinn þarf að fá fyrir
afurðir af þessu litla búi árlega
er 377.142 kr. brúttó. Þarna er
meðal annars skýring á hinu
háa afurðaverði, sem er jafnað
með hinum gífurlegu niður-
greiðslum.
Útflutningsbætur og niður-
greiðslur.
Niðurgreiðslur á landbúnaðar
afurðum eru af suimum taldar
vera álíka mikill styrkur fyrir
neytendur eins og bændur.' En
þá er því til að svara, að féð,
sem notað er til niðurgreiðsl-
anna, er allt tekið af neytendum
sjálfum. y
Niðurgreiðslur og útflutnings-
bætur eru í eðli sínu sams kon-
ar að því leyti, að þar er opin-
beru fé varið til þess að gera
vöru seljanlega, sem of mikill
framleiðslukostnaður hvílir á.
Ef litið er á niðurgreiðslurnar
að einhverju leyti sem styrk við
íslenzka neytendur, þá eru út-
flutningsbæturnar styrkur við
erlenda neytendur. Munurinn er
aðeins sá, að íslenzkir neytend-
ur borga allar niðurgreiðslurn-
ar á innlenda vöruverðinu og
einnig allar útflutningsbæturn-
ar. Þess vegna eru útflutnings-
bæturnar raunhæfur styrkur við
erlenda neytendur.
Það er ekkert launungamál,
að það er skoðun FÍB, að það
sé hagkvæmara fyrir íslenzka
þjóðarbúið að byggja hér vegi
fyrir 250 millj. kr. á ári, en að
verja sams konar fjárhæð til
þess að styrkja erlenda neyt-
endur. Það skal tekið fram, að
250 millj. kr. aukning á vegafé
er ófullnægjandi. Sú aukning,
sem þarf til þess að koma eðli-
legum framkvæmdum í verk á
nægilega stuttum tíma, eru a.m.
k. 3—400 millj. kr. á ári, eins
og kom fram á Akureyrarráð-
stefnunni.
Annað atriði, sem Kristján
Karlsson gerir athugasemd við,
er það, að FÍB telur, að bænd-
ur borgi ekki eðlilegan benzín-
skatt. Sá hluti af benzínverðinu,
sem fer til vega, er almennt
kallaður veggjald af benzini.
Nemur það nú 3,67 kr. á lítra,
en nam 2,77 kr. árið 1965. Það
er rétt, að fram kom á Akur-
eyrarráðstefnunni, að bændur
fái benzín raunverulega á lægra
verði en aðrir, þ.e. að þeir
greiði ekki heldur samsvarandi
þungaskatt af bifreiðum sínum
og aðrir þegnar þjóðfélagsins.
Bændur fá endurgreiddán
þungaskatt af jeppum, þegar
þeir leggja fram vottorð hrepp-
stjóra um, að framfærsla hvíli
að mestu á landbúnaði. Árið
1965 fengu bændur endurgreitt
veggjald af benzíni og nam sú
endurgreiðsla kr. 51.170.000.00
kr. Svarar þetta til þess, að
bændur hafi fengið það ár 5.476
lítra af benzíni án veggjalds.
Nú mun talið, að benzín þetta
sé notað á traktora í þágu land
búnaðarins. Þessu hefur verið
dálítið erfitt að trúa, því að okk
ur er ekki kunnugt um nema
gangfæra benzíntraktora á land-
inu og traktorinnflytjendur
hafa upplýst okkur nýlega um,
að frá 1960 hafi aðeins örfáir
benzintraktorar verið fluttir til
landsins.
Það virðist því mjög ótrúlegt,
að hinir gömlu benzíntraktorar
geti komizt yfir allt þetta bez-
ín á venjulegu almanaksári, en
sé það raunverulega rétt, sýnir
það glögglega, hve hörmulegt
skipulag tækninnar er i íslenzk-
uim landbúnaði. Það er því senni
legt, að eitthvað af því benzíni,
sem hér er un\ að ræða, sé not-
að á bifreiðir, og þá er það svo,
að þessar bifreiðir fá ókeypis af-
not af vegakerfinu, eins og sagt
var í skýrslu FÍB frá Akureyr-
arfundinum 1966.
Kristján Karlsson telur það ó-
réttmæta gagnrýni af hálfu FÍB,
að styrkjum til landbúnaðar sé
varið með óskipulegum hætti og
að framkvæmdir komi ekki að
nægilegu gagni fyrir komandi
kynslóðir. Um þetta má að sjálf-
sögðu deila, og viljum við aðeins
benda á, að t.d. jarðræktarfram
kvæmdir munu vera styrktar,
hvar sem bændur framkvæma
þær á landinu, og ekki tekið
nægilegt tillit til þess, hvar
framleiðsluaukning sé hagkvæm
ust né hverjar þarfirnar verða
í framtíðinni. í þessu sambandi
viljum við minna á grein, sem
birtist í einu dagblaðanna fyrir
skömmu, en þar var einni jörð
lýst þannig, að þar væri jarð-
vegur að mestu ísaldarjökuls-
ruðningur og ræktun erfið. Bónd
inn hefði því orðið að rækta tún
sitt í mörgum smáblettum víðs-
vegar um landareignina.
Þá má gæta þess, að eigi alls
fyrir löngu urðu um það deilur
milli fræðimanna hér á landi,
hversu varanleg framræsla
mýra er, og skiptir það að sjálf-
sögðu miklu máli um varanleika
margra ræktanaframkvæmda.
Látum við þetta nægja sem
leiðréttingu á grein Kristjáns
Karlssonar, en viljum jafnframt
benda mönnum á að kynna sér
mál þessi með því að lesa 1. tbl.
Ökuþórs frá 1967, þar sem ítar-
lega er sagt frá þessum málum.
Þá ber einnig að vekja athygli
á því, að það er síður, en svo
af óvild FÍB í garð íslenzkra
landbúnaðar eða bænda, að við
viljum, að þessi mál séu skoðuð
niður í kjölinn. Við erum að
benda á það, að þjóðin eyðir
hér óhóflega miklu fé til lítils
árangurs.
íslenzkur landbúnaður á skil-
ið og þarfnast annars stuðnings
heldur en hann hefur fengið.
íslenzkir bændur búa við lélegri
kjör og minna sjálfsforræði en
flestar aðrar stétfir í þjóðféla^
inu. í landbúnaði er bundíð
alltof mikið vinnuafl miðað við
framleiðslu. Leiðin til bóta er
aukin framleiðni landbúnaðarins
og meira sjálfsofrræði bænda.
Við viljum einnig benda á
það, að ríkisstyrkir og aukin
fjárframlög er ekki alltaf leiðin
til að leiðrétta þær efnahags-
legu misfellur, sem fram kunna
að koma, og má í því sambandi
benda á, að fyrir rúmum 2 árum
voru öll bifreiðatryggingafélög
rekin með stór-tapi og töldu sig
þurfa að hækka tryggingaið-
gjöldin gífurlega mikið. Þar var
málinu snúið þannig, að trygg-
ingaiðgjöld hafa á undanförnum
árum lækkað, tjónabætur hafa
í sumum tilvikum verið hækk-
aðar, laun starfsfólks við trygg
ingastarfsemi hafa einnig hækk
að og hagur allra bifreiðatrygg
inga hefur stórkostlega batnað.
Væri ekki hægt að fara svipaða
leið í efnahagsmálum landbún-
aðarins, og þá mundu fjárhags-
vandræði vegamálanna leysast
samtímis.
Félag íslenzkra bifreiðaeigenda.
Bilarnir gljáfægðir og ökumenn þeirra.
Stærstu leigubslarnir
ÞETTA eru stærstu leigubíl-
arnir sem nú eru í notkun
hér í borginni — niu manna
bílar, sem báðir eru eign
Steindórsstöðvarinnar. Eru
þetta amerískir leigubílar af
Checker-gerð, en á Steindórs
stöðinni eru nú fimm bílar af
þessari gerð, sem taka ýmist
fimm, sjö eða átta farþega
hver. Eru hinir síðast töldu
svo til nýir af nálinni.
Sigurður Steindórsson,
framkvæmdastjóri Steindórs-
stöðvarinnar, sýndi um dag-
inn blaðamanni frá Mbl.
þessa tvo stóru bíla. Eru bíl-
ar þessir hinir traustustu að
sjá og létu bílstjórar þeirra
vel yfir að aka þeim. Rúmast
sex farþegar í tveimur sæta-
röðum aftur í og var vel
rúmt um þá sex starfsmenn
á bílaverkstæðinu sem fóru
upp í bílinn til að sýna að svo
væri. Hægt er að loka milli
framsætisins og aftur í með
rúðu — og þá geta farþegar
rætt öll sín ieyndarmál, sagði
Sigurður, — án þess að það
heyrist frammí til bílstjór-
ans, — ef því er að skipta.
— Við höfum keypt þessa
stóru bíla, sagði Sigurður
ennfremur, — til þess að
mæta vaxandi þörf fyrir
svona stóra bíla hér í Reykja
vík. Það hefur frá fyrstu tíð
verið kappsmál Steindórs-
stöðvarinnar að geta veitt hin
um fjöimörgu viðskiptavin-
um sem bezta þjónustu.
- mesta GEYM - MYJUIMG ársins
compact
2501.
með áberandi bezta geymslurýmið — með
tilliti til utanmáls, aðeins 60x60x118 cm. Jafn
nýtízkulegur og línur tizkuteiknarans.
3 hillur, sem hægt er að draga út, 22 lítra
frystihólf, 2 grænmetisskúffur, 4 hillur í
hurðinni, þá neðstu má víkka út eftir flösku-
stærð. Segullæsing. Er á hjólum.
KPS 250 lítra compact kæliskápurinn . . .
byggður eftir kröfum tímans . . .
IMYTIZKULEGASTI
8KÁPURIIMIM Á MARKAÐIMUM
Verð kr. 12.700.—
* *
Húsgagnaverzlunin BUSLOD
við Nóatún — Sími 18520.