Morgunblaðið - 06.09.1967, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. SEPT. 1967
í
'í-
\
í
[
i
i
Um sólskinsdaga bjarta
var Páli sýs.llumanni Melsteð. Þar
fæddist sonur hennar 3. septem-
ber. Honum gaf hún fullt nafn
föðurins og hel’gaði honum ailt
sitt Mif. Frú Guðrún var hin giaesi
legasta atgerfiskona. Bjarni
Thorarensen bað hennar ungr-
ar og er hún kom til Hafnar,
Mjóeyri við Eskifjörð — Hólmatindur
VÍSUR Austfirðinga eftir Einar
E. Sæmundssen undir hinu fagra
lagi Inga Lár. enda á þessa leið:
Hver endurminninig er svo hlý
að yljar köldu hjarta.
Hlver saga forn er saga ný
um sólskinsdaga bjarta.
En nú er þetta engin saga,
heldur veruleikinn, nútíðin, dag-
urinn í gær, í dag og væntan-
lega á morgun, eftir því sem
útlit er fyrir. Og það er sann-
arlega mikil hamingja, rík nautn,
að £á að ferðast um þessar slóð-
ir í j afn-tgu ðdóm legu veðri og
Austfirðingar nutu í áliðnum
égúst. Þá luppiifði maður hvern
dag það sem Jónas kvað —
himininn heiður og blár
hafið sikínandi bjant.
Hin fögru austfirzku fjöll svöl-
uðu tindum .sínum í himinlblám-
ans fagurtæru lind, en myndir
þeirra stóðu á höfði í sumar-
lygnum sjó mjórra fjarða. Sum-
arið var loksins komið eftir ís-
fcalt vor og svalan júlímánuð.
Slát'Vurinn stóð sem hæst og sól-
'blakkir bændlur og sfcylduilið
þeirra settu fagurgræna töðuna
upp í sæti eða mokuðu henni
svo að segja af lján.um inn í
súgþurrkunarhlöður sínar. Og
þeir sem ennþá eiga bát og
stunda sjó, settu trillur sínar í
gang, stímdu út á stafalygnan
sjóinn og drógu gula, feita
þorska. Nú fcoma gömliu sjóhús-
in að góðu gagni, þar er aflinn
saltaður í failega fisfcstafla, sem
bíða útflutnings.
„Er mikið upp úr þessu að
hafa?“
„Ja, það veit ég nú efcki. Það
er sosÆum ekki verra en hvað
annað. Betra er það en síldar-
úfhaldið. Það er a.m.k. ekki
mikill tiltoostnaður, eiginlega
ekfcert nema olian“.
Hólmar
Götumynd frá Eskifirði
Kirkjan á Reyðarfirði (Búðareyri)
Hólmakirkjugarður
og hittifyrra. Allt er svo kyrrt
og rótt, hreint og fínt, lotftið
blátt og tært, göturnar þurrar,
plönin auð, tunnurnar í háum,
þolinmóðum stöflum, verksmiðj-
urnar sofandi og nýbronsuð lönd
unartæki og lýsisgeymar glóa í
björtu sólskininu. Og barnslega
stúlkan í veitingahúsinu þarf
ekki að leggja á borð nema fyr-
ir fjóra.
En þrátt fyrir athafnaleysið
— eða miásfce vegna þess — er
svo florvitnilegt að ganga um
þorpið, þrönga og krókótta stága
þess milli fallegra, gamalla húsa.
Þau eru flest nýmáluð og vel
við haldið, hafa sum fengið við-
bygigin.gar og gagngerðar endur-
bætur. En fyrir ofan gamla
þorpið eru að rísa ný hrverfi,
með breiðum götum og nýtízku-
legum húsum. Þau eriu gró og
þunigbúin af áhyggjium yfir
skuídum sínum.
stofnað golfklúbb, ekfci heldur
hestamannafélag, svo að í raun-
inni mun þeim finnast þeir ekki
hafa not fyrir jörðina í bili, því
að þeir hafa enn ekki komið
auiga á það ágæta t'ómstunda-
starf, sem staðurinn býður upp
á fyrir unga og gamla, að byggja
upp kirkjugarðinn og hlúa að
lagstöðum látinna Hölmaklerka.
Væri það þó ærið verfc að dunda
við um raessutómann í prestis-
leysinu.
Bkki fer hjá því er maður
horfir af Hólmahlaði til sjávar,
að í hug koimi einn harmsögu-
legasti atiburður austanlands á
síðustu öild. Hann gerðist í þessu
flæðarmóli að nýafstöðmum sól-
stöðum, — 26. júní 1827. Þó
hélt Hólmabrauð hinn nafnkunni
gáfu- og lærdómsmaður dr. pihil.
Gísli Brynijóifsson. Þennan vor-
dag hiöfðu vinnumenn prests
farið út í Hólmann að sækja
En neðst í þorpinu — milli
íbúðahverfisins og atlhafnapláss-
ins — er stórt hús í byggingu.
Hver treystir sér til að ráðast í
slíka framfcvæmd í svona ár-
ferði?
Vitanlega banikinn. —
----O----
En nú er bezt að bakka út úr
þorpinu og nútíðinni — út í
sveitina og söguna. Hvar skal
svo staðar numið á þeim víða
vettvangi tíma og rúms? Hvar
annarsstaðar en á hinu sviphýra,
hlunnindarífca prestssetri, Hólm-
um.
Hér er nú ekfci sifcemmtilegt
aðfcomu, því að jörðin er í eyði
sem stendur. Eskifjarðarhreppur
hefur hana á leigu. Pékfc hana á
sínum tíma með það fyrir a.ug-
um að framleiða mjólk hahda
ungum börnum atvinnulítilla
þorpsbúa. Nú þa.rf .þess ekfci
mieð. Mjólkin er keypt ofan af
Héraði og Eskfirðingar er.u hætt
ir að hafa fcýr.
Hins vagar haifa þeir efcki enn
egg. Brýndu þeir bátnum og
bundu hann lausleiga við stein í
fjörunni. AðfaLl var. Þegar bát-
urinn flaut upp simokraðist band
ið af steininium og bátinn rak
út fjörðinn undan aflandsvindi,
Presturinn sat inni að snæð-
ingi. Sá hann hvernig kiomið
var og annar bátur ekki við hend
ina. Kastaði hann ytri klæðum
og lagði til sunds enda var hann
afburða sundmaður og vei bú-
inn 'flestum íþróttum. En er
hann átti sfcammt til ibátsins, sáu
menn úr landi að 'hann hófst upp
úr sjónum, greip þó aftur sund-
töfcin og sneri til lands. En áð-
ur en hann næði landi fataðist
homum aftur sundið, sökk og
skaut ekki upp aftur. Var talið
víst að hann hefði fengið
krampa. Sjór va.r mjög kaldur.
Halfísjakar inn um allan Reyðar-
fjörð.
Dr. Gísli Brynjólfsson, þessi
glæsilegi gáfu- og lærdómsm.að-
ur, var aðeins 33 ára er hann
andaðiist. Til marks um náms-
hæfileika han,s má nefna, að
hann laufc stúdentsprófi 18 ára,
eftir tveggja ára nám, með
ágætiseinkuon í ölilum fögum
nema e-inu. Eftir emibættispróf
hlaut hann stjórnarstyrfc í 3 ár
til vísinidarannsókna og þrítug-
ur varð hann dofctor við Hafnar-
háskóla fyrir ritgerð sína um
rúnir.
Af slikum manni var mikils
að vænta h.efði honum enzt a'ld-
ur til starfa:
hann var föðurland's lyst oig von,
hann mörgum eldri meiri var
mest a.f jaifnöldrium öllum bar.
(B. Th.)
Kona dr. Gísla var Guðrún,
ein af 18 börnwm Stefáns amt-
manns á Möðruvöllum. Skömrnu
eftir lát manns síns fór hún að
Ketilsstöðum á Völlum, til
Önnu systur sinnar, sem gift
roskin ekkja, með Gísla syni
sínum féfck hún þar biðil, nafn-
kunnan mann um allt Dana-
veidi, Ohristian de Meza, hers-
höfðingja. En ekki freistaðii sú
upphefð ekkjunnar fró Hólim-
um. „Þó hún væri gömu Ikona,
roátti sjó á henni að mifcil fríð-
leík.sfcona hafði hún verið", seg-
ir Indriði Einar&son sem heim-
sótti þau mæðgin í Höfn. Mad.
Guðrún var al'la tíð með Gísla
syni síraum og lifði hann — and-
aðist 1890, komin yfiir nírætt —
tæpum iveim árum eftir að aft-
ur lukust „Kormáks augun
svörtu.“
----O-----
Enda þótt hið sviplega og
sorglega andlát dr. Gísla Brynj-
óifssonar hljóti að vera ofarlaga
í huga mannis þegar svipast er
um af Hólmahlaði, þá fer ekki
hjó því að minnast ‘ þess að
einnig hér hefur lúfið í fjöl-
breytni sinni átt iíka sínar
björtiu ibliðar. Það líða rúmir 4
áratugir og það er enn á ný
voru um Austurland, ekfci kalt
vor með hafís og harðindum og
sorg og dauða í svö'lum unnum
Reyðarfjarðar, heldur hlýtt vor
m>eð bjartri sól og sunnanvind-
um.
Og nú er mikill fagnaður og
dýrðlag veizla á Hólmum.
Tiíefnið?
Fró þvií segir í Ministeria>lbók
Hólmapre.stakalls árið 1870:
í hjónaband saman gefin í
kirkju án iýsingar þ. 16. júlí:
Grim,ur Þorgrímsson Thomsen,
Dr. og Legationsróð R. D. bú-
andi á Bessa.stöðum í Giullbringu
sýslu — 50 ára og Karólína
Jaeóbína Jónsdóttir prests, ung-
frú á Hólrnum — 35 ára.
Svaramennirnir voru:
Waldimar Olivarius, sýsluroað
ur á Es-kifirði og Hallgrímur
Jónsson prófastur og prestur á
Hólrnum.
f þessu brúðfcaupi var mar.gt
fyrirboðsmanna og stórmenni úr
nærliiggjandi sveitum.
Meðal þeirra voru þeir Kol-
fr.eyjiustaðalbræður, sfcáldin PáU
og Jón Ólafssynir. Sagan segir
að þegar þeir riðu úr veizlunni
Framiha-ld á bls. 20
„Hver selur fiskinn fyrir yfck-
ur? Kaupfélagið?“
„Nei, við erum n.ú eigin.lega
ökfcar eigin útflytjendur. Það er
að segjia gegnum Ellíú".
Þannig er.u þessir austfirzku
sjóvarbændur, hverra allur út-
vegur >er ein lítiil trilla og smá-
skúr á malarkambi, orðnir bein-
ir þátttafcendur í utanríkisverzl-
un landsins á ofanverðri 20. öld
— meðan milljóna-sáld,arstassjón
ir standa auðar ag tómar, og fá
ekkert að gart.
Á hirum fámennu og strjálu
sveitaibæjum á ströndinni er hey
þurrkurinn og aflaföngin inni-
hald daganna. En að sama sfcapi
setur sílda.rleysið svip sinn á
þorpin og þét.tbýlið, allt frá ysta
bryggjusporði og hótt upp í
hlíð, þar sem villur síldargróð-
ans eru enn í byggingu. í fyrra
fannst manni hér varla líft fyr-
ir grút- og síldaribrælu, s-em jafn
vel fyllti herbergin á hóteli
Kaupfélagsins, þar sem kröfcfct
var aif fólki. En nú er allt svo
undur ólífct því s-em var í fyrra